План урока на тему Пословицы

Муниципальное казенное образовательное учреждение

«Гимназия №4 г.Усть-Джегуты»

Урок-разработка

по карачаевской литературе

учителя родного языка и литературы

Нарт сезлеЧотчаевой Л.А.

Пословицы

2015г.

АНА ЛИТЕРАТУРА 5класс

План

Дерсни темасы: Нарт сёзле. «Ата джуртну, илмуну, билимни юсюнден».

Дерсни мураты: сабийлени тил байлыкъларын ёсдюрюу, нарт сёзлени джашауда магъаналарын айыртыу.

Дерсде окъуу керекле: нарт сёзле, сабийлени рефератлары, презентация,

китабла, дневникле .

Дерсни барыуу .

I. Сабийлени эслерин дерсге буруу.

1. Устазны ал сёзю

2. Дерсге хазырланыу.

II. Юйге берилгенни тинтиу. Слайд 1

1. Ал дерсде окъулгъанны къайтарыу .

Хубийланы Магомедни юсюнден сабийлени хапарлары.

2. Соруула: Слайд 2

- Автор «Шохайчыкъла» деб нек атагъанды назмусуна?

- Сиз а къалай атарыкъ эдигиз башха тюрлю?

- Къозучукъ бла таначыкъны джангылычларын неде кересиз?

- «Текечикни джигитлигини» юсюнден хапар айтыгъыз.

3. Сабийлени «Мени таначыгъым», «Мени къозучугъум» деген темалагъа хапарлары. Слайд 3

III. Джангы дерс.

Нарт сёзлени юсюнден устазны ушагъы.

1) Сабийле, къаллай сёзлеге айтадыла нарт сёзле деб?

2) «Нарт сёзле» деген рефератларын окъуу.

3) Окъулгъан нарт сёзлени сабийлеге магъанасын айыртыу.

IV. Бегитиу. Слайд 4-6

1) Нарт сёзле деб неге айтадыла?

2) Халкъгъа артыкълыкъ этгенлени юсюнден бу сёзледе не айтылады?

3) Адамлыкъгъа, джигер урунуугъа нарт сёзледе къаллай орун бериледи?

4. Нарт сёз бла «Нарт» дегенни къаллай байламлыкълары барды?

5. Сабийле, ким айтыр нарт сёзле: Ата джуртну юсюнден, билимни, илмуну юсюнден.

Джарлыны уа билгенин айтыргъа да эркинлиги джокъду...

Устазны хапары:

Бусагъатда джашау кимге да тенгди. Хар ким къарыууна кёре ишлейди, урунады, кеси къыйынын табады. Закон тюзлюкню джакълайды. Конституцияны бегимлеринде айтылгъанча, хар адамны ишлерге, окъургъа, солургъа толу эркинлиги барды.

Кёремисиз, нарт сёзлени джашауда къаллай уллу магъаналары барды! Нарт сёз - адамны эм иги нёгериди джашауда. Сиз нарт сёзлени кёб окъургъа, би- лирге керексиз. Нарт сёзле тилигизни бай, ариу этедиле, кёб затха тюшюндюредиле.

V. Презентация бла ишлеу. (Презентацияда Ата джуртну, билимни, илмуну юсюнден нарт сёзле джазылыбдыла). Слайд 7-9

1. Тойгъан джерден туугъан джер ашхы.

2. Джуртубузда миллет кёб, иннет бир.

3. Тюзлюкню джакъла, джуртунгу сакъла.

4. Байлыкъ билимде, билим этимде.

6. Илму - джашауну джолу; Илму - акъылны башы, д.б.

Магъаналарын айтдырыу.

VI. Юйге иш.

Ата джуртну, Ана тилни, билимни, илмуну юсюнден нарт сёзле джазыб, юрениб келирге.

Къарачай нарт сезле.

Ата джурт - атангы юйюнден артыкъ.
Ата джуртча джер болмаз, туўгъан элча эл болмаз.
Ата джуртуму башы болмасам да, босагъасыны ташы болайым.
Ата джуртун сюймеген - атасын да сюймез.
Ата джуртун сюймей башха джуртну сюйген, башын сатхан кибикди.
Ата джуртун танымагъан, атасын да танымаз.
Ата джуртуну къоругъан озар, къорумагъан тозар.
Билеги кючлю бирни джыгъар, билими кючлю мингни джыгъар.
Билек бирни джыгъар, билимли мингни джыгъар.
Билек бла бирни сюрюндюрсенг, билим бла мингни абындырырса.
Билген адам билимин башхаладан къызгъанмайды.
Билген айтмайды, айтхан а билмейди.
Билген билмегенни юйретген адетди.
Билгенни къолу къарны джандырыр.
Билим акъылны чырагъы.
Билим алтындан багъалыды.
Билим ат болуб да чабар, къуш болуб да учар.
Билим азны аўузунда кирит.
Билим къая тешер.
Билим кимге да ортакъды.
Билим сатылмайды, окъуб табылады.
Билимин букъдургъан, кеси билимсиз.
Билимли ёлмез, билимсиз кёрмез.
Игилик этсенг - игилик табарса.
Игиликни эртдеси, кечи джокъду.
Игини ишинден билирсе.
Игини кеси ёлсе да аты ёлмез.
Игини орну хазыр.
Кючлю кесинден кючлюге джолукъса, бузоў болур.
Кючюнге базма, ишинге баз.
Кюкюреген булутну джаўуму аз.
Кюлгенни ангыламагъан - ургъанны ангыламаз.
Кюлме джашха, келир башха.
Кюлме къартха, келир башха

Окъугъан асыў, окъумагъан джарсыў.
Окъугъан - джарыкълыкъ, окъумагъан - къарангылыкъ.
Окъугъан ийне бла къазгъан кибикди.
Окъугъан ийне бла кёр къазгъан кибикди.
Окъугъан озар, окъумагъан тозар.
Окъугъан, акъыл окъуйду.
Окъугъанны бети джарыкъ.
Окъумагъан сокъурду, сокъур ташха абыныр.
Окъуў - билимни ачхычы.