Ашық сабақ Сәкен Сейфуллин

Ашық сабақ.

Пән: Қазақ әдебиеті.

Күні: ...................

Тақырыбы: Сәкен Сейфуллин

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:

Қазақтың «Үш бәйтерегі» атанған ақындарынан бірі С. Сейфуллин жайлы оқушыларға жан-жақты таныстыру үшін, алдын-ала ұсынған әдебиеттер бойынша, өз беттерімен дайыңдалып келген білімдерін дамыту, қалыптастыру, бағалау, белсенділігін арттыру т.б.

Дамытушылық:

Ой-сезімді дамыту, ауызекі сөйлеу мәдениетін қалыптастыру

Тәрбиелік:

Адамгершілік тәрбиесін беру, ұлттық келісім ұғымдарын дұрыс қабылдауға үйрету, ізденімпаз ұрпақ етіп тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: топпен жұмыс, сұрақ-жауап

Сабақтың түрі: өзіндік жұмыс сабағы

Сабақтың көрнекіліктері: интерактив тақтада слайд, бейнематериал, тест, оқулық.

Сабақтың пәнаралық байланысы: Қазақстан тарихы, өзбек тілі, орыс тілі.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі: оқушыларды түгелдеу, нәтижелерді топ журналына жазу, оқушы назарын сабаққа аудару, поэзия минуты.

- Амансыңдарма, ұл-қыздар, әзірміз бе сабаққа?

Әдебиет - сөз өнері, Сай келейік талапқа.

Бар ма үйден дайындық? Тапсырмаңыз дұрыс па?

Оқымасаң уайым қып, тығылмаңыз қуысқа.

Ойымыз айтайық. Білімімізді байқайық.

Тексеруші ұстаздар қалсын бір сәт марқайып.

№

Сабақтың құрылымы

Уақыты

1

Ұйымдастыру

3 минут

2

Өткен сабақты қайталау

10 минут

3

Жаңа сабақты түсіндіру

20 минут

4

Жаңа сабақты бекіту

5 минут

5

Сабақты қорытындылау

5 минут

6

Үйге тапсырма беру

2 минут

Бүгінгі сабағымызда 7 баспалдақ арқылы көздеген мақсатымызға жетеміз деп ойлаймын.

Оқушылар, біз сіздермен өткен сабақтарымызда ХХ ғасыр басындағы әдебиетпен танысқанбыз.

Қазақ әдебиеті аса бай, мол мұра.

Әдебиет арабша сөзден алынған болып, «асыл сөз» деген мағынаны білдіреді. Ол 8 кезеңге бөлінеді:

1. Ауыз әдебиеті

2. Ежелгі дәуір әдебиеті

3. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет

4. ХІХ ғасыр І жартысындағы әдебиет

5. ХІХ ғасыр ІІ жартысындағы әдебиет

6. ХХ ғасыр басындағы әдебиет

7. Кеңес дәуіріндегі әдебиет

8. Қазіргі әдебиет

Сабағымызды бастаудан алдын сіздерді бағалап бару үшін әділ қазылар алқасы етіп Эралиев М. тағайындап алайық.

Оқушыларды екі топқа бөліп, «Алғырлар» және «Тапқырлар» деп атадық.

Әр топ өздерін таныстырады.

1-топ «Алғырлар»

Асыл тастан, өнер жастан

Шығады деп дарынды.

Қабылдаңыз шын жүректен

Сәлем сізге жалынды.

Қолында болса бар билік,

Қапа болып қалмаңыз.

Алдына келсе бітпес дау,

Әділін айтып қорғаңыз.

2-топ «Тапқырлар»

Толағайдын тасындай

Ұланнан тұрамыз.

Сөзге жүйрік баламыз

Тапқырлар тобы осындай.

Ал енді 1-баспалдаққа өтейік. Ол «Кімнің ойы ұшқыр?» деп аталады.

1. Әдебиет сөзі қандай мағынаны білдіреді?

2. Қазақ әдебиеті қандай кезеңдерге бөлінеді

3. ХХ ғасыр басындағы қазақ елі жайлы айтыңыз.

4. ХХ ғасыр басында қазақ жазушыларын неше топқа бөлді?

5. ХХ ғасыр әдебиеті туралы айтыңыз.

6. ХХ ғасыр басында шығармашылықпен айналысқан ақындар.

Құрметті оқушылар бүгінгі жаңа сабағымыздың тақырыбы қазақ халқы "Үш бәйтерек" деп атап кеткен ақындарынан бірі Сәкен Сейфуллин. Қазақ әдебиетіне айтулы ақын, қарымды қаламгер, дарынды драматург ретінде үлкен үлес қосты. Олардың қаламынан Қазақстанның дарқан даласы, өндіріс орындары мен еңбек адамдарының іс-әрекеттері, өмірге деген құштарлықтары, болашаққа үміт-сенімдері кеңінен көрінеді. "Үш бәйтерек" ұлттық сөз өнерін азаматтық бейне, беделімен де, қайраткер, қаламгерлігімен де биік белеске көтерді. Ұлт руханиятын даңқты туындыларымен, тақырып байлығымен, жанрлық қырларымен, көркемдік әлемімен байытты.

Әдебиеттің "үш бәйтерегі" өмірдегі өрнекті өнегелерімен халық жүрегіне жол тапты.

2-баспалдақ.

Іздену стратегиясы.

Бұл жолы жаңа тақырыпқа оқушылардың өздері дайындалып келген.

Сәкен Сейфуллин - өнер күйшісінің өлеңдері, драматургия, саласындағы еңбектерімен таныстырып өтеді.

Сәкен Сейфуллин

(1894 - 1938)

Туған жері: бұрынғы Ақмола облысы, Ақмола уезі, Нілді Болысының Бірінші ауылы (қазіргі Қарағанлы облысы, Шет ауданы, (бұрынғы Жаңаарқа ауданы) Ортау кеңшарының Қарашілік қыстағы. Яғни Сарыарқада туған.

Қызметі: акын. жазушы. драматург, қоғам қайраткері, педагог, әдебиет тарихын зерттеуші ғалым, публицист.

Өмірінен деректер:

1905-1908

Нілдідегі орыс-қазақ және Ақмоладағы бастауыш приход мектебінде оқыды.

1908-1913

Ақмолада приходская школада, қалалық училишеде оқыды.

1913-1916

Омбы мұғалімдер семинариясында оқыған. Омбыда қазақ жастарының «Бірлік» қауымын. Ақмолада «Жас қазақ» ұйымын ашып. «Тіршілік» газетін шығаруды ұйымдастырған.

1917

Ақмола Совдепі президиумының мүшесі.

1918

КОКП мүшесі.

1919

Ақмола совдепшілермен бірге тұтқындалып, Атаманның «азап вагонында» 47 күн азап шегіп, Колчактың Омбыдағы түрмесінен қашып құтылады.

1920

Қаз АКСР жариялаған Кеңестердің 1-Құрылтай съезінде Орталық Атқару Комитеті Президиумының мүшесі, Жер-су комиссиясының төрағасы болды.

1922-1925

Қазақстан Халық Комиссарлары Кеңесінің төрағасы.

1922

«Еңбекші қазақ» газетінің редакторы.

1925

Халық ағарту комиссараты жанындағы Ғылым орталығының төрағасы, Қазақтың пролетар жазушылары ассоцияциясының (Қаз.АПП) басшысы.

1926

БК(б) П Өлкелік комитеті партия тарихы бөлімінің меңгерушісі.

1927

Қызылорда Халық ағарту институтының, Ташкенттегі Қазақ педагогикалық институтының директоры.

1932

«Әдебиет майданы» журналының редакторы.

1934

Қазақтың коммунистік журналистика институтының профессоры.

1936

Әдеби қызметінің 20 жылдығы тойланып, оған Еңбек Қызыл ту ордені берілді.

1937

Тұтқындалды.

26.02. 1938

«Халық жауы» ретінде атылды.

Шығармашылығы:

1914 жылы алғашқы өлеңдер жинағы -«Өткен күндер» жарық көрді.

«Асығып тез аттандық» шығармасы -С.Сейфуллиннің шығармашылығының жаңа күрт бетбұрыс басы болған туындысы.

Поэтикасында символ дәрежесіне көтерілген бірнеше тұрақты образдар бар. Олар: асау тұлпар, қызыл сұңқар, аққу, домбыра, экспресс, альбатрос, сыр сандық, толқын.

М.Әуезов: «Төңкерісшіл драманың басы - Сәкеннің «Қызыл сұңқарлар» мен «Бақыт жолына» пьесасы».

Поэзиялық туындылары: «Кел жігіттер» (қазақ әдебиетінде ең алғашқы төңкерістік жыр деп есептеледі.)

«Жас қазақ марсельезасы» (1919) «Жұмыскерлерге» «Жолдастар» т.б.

Драмалары:

«Қызыл сұңқарлар» (1920)

«Асау тұлпар» (1922, Орынбор)

«Домбыра»(1924)

«Аққудың айырылуы» (1925)

«Экспресс» (1926, Қызылорда)

«Социалистан» (1927)

«Тұрмыс толқыныда» (1928)

«Советстан», «Көкшетау» (1925, 4 бөлім, 47 тараудан тұрады)

«Альбатрос» (1933, қызықты поэтикалық формасымен оқшауланатын ірі туындысы.)

«Қызыл ат» (1933-34, Голощекин саясын әшкерелеу жайлы. Ақын мен аттың айтысына құрылған.)

«Бақыт жолында» (1935).

Повестері:

«Жер қазғандар» (1928)

«Айша» (1922)

«Біздің тұрмыс»

«Сол жылдарда»

«Жемістер» (1935).

Зерттеу еңбектері:

«Қазақтың ескі әдебиет нұсқалары (1931)

«Батырлар» (1933)

«Қазақ әдебиеті» (1932).

«Тар жол, тайғақ кешу» атты тарихи мемуарлық романында М.Тәтімов, С.Шәріповтердің бастарынан кешкен оқиғаларды (1916-1919) қосалқы эпизодтар арқылы суреттеген.

Сөзжұмбақ.

1. «Қартқожа» романын жазған жазушы?

2. 1835-1865 жылдары өмір сүрген философ, суретші дәрігер, ғалым, аудармашы.

3. М. Жұмабаевтің поэмасы.

4. Абайдың аяқталмаған поэмасы.

5. 1873-1938 жылдары өмір сүрген әдебиет зерттеушісі, ғалым, тілші, ағартушы, мұғалім.

6. М. Дулатовтың романы.

7. «Абай жолы» роман эпопеясының авторы.

8. Адамның көңіл-күйін білдіретін сыршыл өлең түрі.

9. Арабша сөз, үлгілі сөз дегенді білдіреді.

10. Жүсіпбек Аймауытовтың романы.

Ұлт руханиятының үш бәйтерегі қазақ сөз өнерін талант табиғатымен де, қалам қуатымен де байытқан даңқты да тұғырлы тұлғалар болып табылады.

Қазақ халқы "Үш бәйтерек" деп атаған ақындардың өлеңдері қай тілдерге аударылған?

Оқушылар «Үш бәйтерек» атанған ақындардың өлеңдерін айтады.

3-баспалдақ.

Оқушыларға алтернатив тест беріледі.

Алтернатив тест

1. І Жансүгіров бұрынғы Ақмола облысы, Ақмола уезінде дүниеге келген бе?

жоқ

2. С.Сейфуллин «Әдебиет майданы» жұрналының редакторы болып істеген бе?

Иә

3. Б. Майлин «Құлагер», «Күйші» поэмаларын жазған ба?

жоқ

4. «Шұғаның белгісі» повесін Сәкен жазған ба?

жоқ

5. І Жансүгіровтың тұңғыш өлеңдер жинағы «Өткен күндер» деп атала ма?

Жоқ

6. С.Сефуллин «Аққудың айрылуы», «Асау тұлпар» атты драмалар жазған ба?

Иә

7. Б.Майлин «Азамат Азаматович» романын жазған ба?

Иә

8. Бейімбет Майлин 1896-1937 жылдары өмір сүрген бе?

Жоқ 1894-1938

9. І. Жансүгіров ақын, жазушы, драматург, аудармашы деп атауға бола ма?

Иә

10. «Жолдастар» романын Б. Майлин жазған ма?

Жоқ І.Жансүгіров жазған

11. С.Сейфуллин қазіргі Қостанай облысы Тобыл ауданында дүниеге келген бе?

Жоқ Ақмола обл. Ақмола уезі

12. «Жетісу суреттері», «Күйші» поэмаларын І. Жансүгіров жазған ба?

Иә

4. Баспалдақ. Кубизм стратегиясы.

«Ойлы болсаң озып көр»

1. Суретте. Сәкен Сейфуллин қай қырынан қарауға болады?

Дұрыс жауап: ақын, жазушы, драматург, қоғам қайраткері, публицист, әдебиет тарихын зерттеуші ғалым.

2. Зертте. Сәкен Сейфуллин қандай зерттеу еңбектері бар?

Дұрыс жауап: «Батырлар» (1933)

«Қазақ әдебиеті» (1932)

«Қазақтың ескі әдебиет нұсқалары» (1931)

3. Салыстыр. Б. Майлин, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров өлеңдерінің тақырыбы.

Дұрыс жауап: Қоғамдық теңсіздік, оқу-білімге үгіттеу, адамгершілікті құрметтеу, қазақ халқы көрген азаптар, уақыт тудырған жаңалықтар, 1916 жылғы көтеріліс кезіндегі ауыр жағдай, әйел теңсіздігі.

4. Қолдан. «Үш бәйтерек» туралы ел не дейді?

Дұрыс жауап: Қазақ зиялылары, ұлттық әдебиеттің үш бәйтерегі атанған ақы-жазушылары үкіметі тұсында «Алашордашыл - ұлтшылдар» атанды. ХХ ғасырдың 30- жылдар қуғын-сүргінге ұшырап, атылды.

5. Дәлелде. неліктен «Үш бәйтерек» деп атанған?

Дұрыс жауап: Қазақ әдебиетінің тарихына үш бәйтерек болып енген Б.Майлин, С.Сейфуллин және І.Жансүгіров бір жылда өмірге келіп, шығармашылық-тарын қатар бастап, дүниеден бір мезгілде өтеді.

6. Талда. С.Сейфуллин поэтикасында символ дәрежесіне көтерілген бірнеше тұрақты образдар.

Дұрыс жауап. Асау тұлпар, қызыл сұңқар, аққу, домбыра, экспресс, альбатрос, сыр сандық, толқын.

V. Баспалдақ. «Дода»

Оқушыларымыз жаңа тақырып бойынша Дода ойынын ұйымдастыру.

Сөздік

Репресия құрбаны - Жертва репресии - репресия қурбони

Қоғам қайраткері - общественный деятель - ижтимоий арбоб

Публицист - публицист - публицист

Өнер зерттеушісі - искусствовед - санъатшунос

Ұлт-азаттық көтеріліс - революция - миллий озодлик кураши

Қорытынды:

Қазақ әдебиетінің тарихына үш бәйтерек болып енген - Ілияс Жансүгіров, Сәкен Сейфуллин, Бейімбет Майлин бір жылда өмірге келіп, шығармашылықтарын қатар бастап, дүниеден де бір мезгілде өтті.

Қазақ зиялылары, ұлттық әдебиеттің үш бәйтерегі аталған ақын-жазушылары кеңес үкіметі тұсында "Алашордашыл-ұлтшылдар" атанды. XX ғасырдың 30-жылдар ойранында жазықсыз, жолсыз жазаға кез келді. Қуғын-сүргінге ұшырап, атылды. Қазақ әдебиетіндегі үш бәйтерек - Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров, Бейімбет Майлин өмірлері қысқа, тағдырлары ауыр болғанымен шығармашылық ғұмырбаяндары ғибратты да мәнді болып табылады.

Ұлт руханиятының үш бәйтерегі қазақ сөз өнерін талант табиғатымен де, қалам қуатымен де байытқан даңқты да тұғырлы тұлғалар болып табылады.

Адамға тән алты қасиет.

Ұғымыңды ойлы ететін зерде-зейінің;

Сені өрге сүйрейтін өнер-өрісің;

Тез ілгері бастайтын - талабың;

Еш қашан алдамайтын - тапқырлығың;

Қиындықта сыналатын - қайратың;

Бәрінен күшті ететін - ақылың мен білімің;

Т. Қолмағамбетұлы.

Осы бүгінгі кештің ақылды, білімді, оқушыларын анықтау үшін әділ қазылар алқасына сөз береміз.

Ал, оқушылар тілегім: Егеменді елдің еңселі, білімді ұл-қызы болыңдар!

Үйге тапсырма: Сәкен Сейфуллин тақырыбы. (8-12 бет)

Білетінім

Білгенім

Білгім келеді

Мұғалім: Пирназарова А.