«Арал - тағдыры, Адам – тағдыры» 9 сынып

Тақырыбы:

Арал теңізінің мәселесі

9 сынып

қазақ тілі мұғалімі:

Бектемирова К.Ж.

Ашық сабақ

Интегрированный урок (казахский язык, география, русская словесность

Сабақтың тақырыбы: « Арал - тағдыры, Адам - тағдыры.»

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың сөздік қорын молайту.

ә) Тіл байлығын дамыту, жаңа сөздерді меңгерту (өткен сабақ бойынша), қазақша сауатты жазуға, көркем, әуезді сөйлеуге бейімдеу.

б) Тақырып желісі бойынша еліміздің баға жетпес табиғат байлықтарын қорғауға, қастерлеуге тәрбиелеу.

Цель урока: - расширить знания учащихся по проблемам экологии Республики Казахстан;
- развивать у учащихся умение объяснять причины
нарушения экологического равновесия;
- развивать мышление и познавательную активность на уроке;
- воспитывать у учащихся качества уважения и любви к родине, к родной земле, к окружающей среде и природе.

Сабақтың түрі: нәтиже сабақ

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері:интерактивті тақтамен жұмыс, тіл дамыту,мәтінмен жұмыс,сұрақ-жауап, синтаксистік талдау,кластер құру, картамен жұмыс,эссе жазу

Методы и приемы: работа с интерактивной доской, работа с контурной картой, обработка полученной информации, составление лоции моря, составление отчета, работа с текстом, развитие речи, ответы на вопросы,синтаксический разбор предложения, написание эссе, обобщение.

Сабақтың көрнекіліктері мен құрал-жабдықтары: Интерактивті тақта,Қазақстан картасы, сурет салған слайдтар

Пәнаралық байланыс:қазақ тілі,география, орыс әдебиеті.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі:

а) Оқушылармен амандасу, кезекшінің рапорты.

ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару .

2. Үй жұмысын тексеру:

Арал теңізі туралы мағлұмат беру.

(2-3 оқушы өткен сабақ бойынша мәлімет береді).

3. Жаңа сабақ

Сабақ 2 этаптан тұрады.

1 - этапта оқушылар лексикалық тақырыппен жұмыс істейді. Сын тұрғысынан ойлау стратегиясының модельдерін қолдану .

1 - тапсырма.

Оқушылар Арал теңізінің бүгіні мен өткенін салыстырады. Жұмысты аяқтағаннан кейін екі оқушы презентацияға шығады .

Оқушылар екі топқа бөлініп жұмыс жасайды .

1 - топ Аралдың бақытты шағы .

2 - топ Жанарына мұң тұңған Арал. Презентациядан кейін теледидардан Арал теңізі көрсетіледі.

2 - топқа Арал теңізінің бұрынғы және қазіргі бейнесін көрсету (бейнетаспа арқылы)

2- тапсырма .

Оқушылар 2 топқа бөлініп жұмыс істейді.

4. Жаңа тақырыпты меңгеру.

Оқушылар 2топқа бөлінеді: 1- тілшілер тобы, 2- зерттеушілер тобы

Мұғалім.:

Тема и задачи урока:
Основная тема урока : «Художественное пространство. Море.»
В мифах - море - это источник возникновения жизни, Великая мать. Море символизирует хаос, бесформенность, бесконечное движение. В мифологии азиатских народов земля образуется в результате сгущения воды от вращения ее копьем или железной палицей.
Море символизирует жизнь, которую надо пройти, пересечь; в Исламе - это бесконечная, божественная мудрость.
- Итак, как вы уже догадались, мы отправляемся к морю. Но к какому вы узнаете,
когда послушайте легенду о возникновении удивительного моря на территории нашего государства, которая была записана в священной книге мусульман Коране.

III. Введение в тему.

1. Легенда об Арале. Рассказывает ученица Малышкина Виктория 1- тілшілер тобы под звуки плачущего кобыза. На экране картины процветающего Арала.
ЛЕГЕНДА ОБ АРАЛЕ
Аральское море раскинулось на возвышенном плато в Туранской низменности, где сел когда-то на мель ковчег Нуу. Великий Аллах не забрал ковчег с собой, а оставил его на месте, чтобы он служил щитом от северных ветров для народа, проживающего здесь. Ковчег возвышался над окружающими равнинами, словно остров, и однажды местные жители назвали его Аралом. Арал - по-тюркски означает остров. Впоследствии Всевышний превратил ковчег в море, который, словно глаз, видел скудную жизнь обитателей этих окрестностей. Для многих он служил и как бы гигантским казаном. В самые голодные и неурожайные годы люди могли в нем найти пропитание. Проходили века, высокие борта ковчега стали гнить и превращаться в острова среди моря. А оставшиеся на дне ковчега вещи прежних обитателей стали землей, а кожаные ремни креплений - липкой глиной. Остатки же пищи превратились в живые рыбы, другую живность...

Мұғалім:

Прочитайте тему нашего урока: « Арал - тағдыры ,Адам - тағдыры.»
Переведите тему урока. Как вы понимаете.
Значит, тема нашего урока: Судьба Арала - судьба человека.

У казахского народа есть удивительно красивая пословица « Адамның табиғатсыз күні жоқ, оны айтуға табиғаттың тілі жоқ». (Человек дня не может прожить без природы, но природа не может сказать об этом.)
- О чем говорится в этой пословице? Переведите ее. Раскройте смысл пословицы.
- Да, мы живем в тесной взаимосвязи с природой, мы восхищаемся ее красотой, удивляемся ее простоте и разумности, мы пользуемся ее бескорыстными дарами, но все должно быть ВЗАИМНО. А что даем мы в ответ природе?

- Уничтожаем леса, загрязняем водоемы и воздух, истребляем птиц и животных, разоряем подземные кладовые запасы. И природа не может сказать нам об этом, так как нет у неё голоса, но она возмущается своими природными явлениями, цунами и землетрясением, засухой, снегопадами и ливнями. Она кричит о своем горе. И только самому чуткому и зоркому сердцу по силу услышать этот крик. Олжас Сулейменов, великий казахский поэт ХХ века, общественный деятель Казахской ССР, не побоялся возмущения и открыто заявил об экологических проблемах нашей родной Земли:
Кружись, айналайын, Земля моя!
Как никто,
Я сегодня тебя понимаю,
Все болезни твои
На себя принимаю…
- Что имел в виду Олжас Сулейменов? О каких болезнях он говорил?
- Сегодня мы попытаемся понять и, может быть частично для себя, ответить на вопросы:
В чем суть проблемы.
Кто является главным виновником?

И что мы можем сделать? (не остаться равнодушными

«2- зерттеушілер тобы» Ефименко Оксана

Слайд. Аральское море
Аральское море - это озеро, расположенное на западе Казахстана, между Казахстаном и Узбекистаном. По величине площади занимало второе место в СНГ, и четвертое в мире. Площадь его в 1961 году была 66 тыс. км2, глубина 66 метров, соленость составляла 9-11 промилле, длина 428 км, а ширина 235 км. По атласу вы нашли, что Арал питали две реки - Амударья и Сырдарья. В долинах этих рек в 1970-1980 годы было посажено много хлопка, риса, сахарной свеклы. Для полива бралась вода именно из этих рек, и сток их в море - озеро резко сократился, а затем и вообще Сырдарья не стала доносить свои воды до моря. В результате чего площадь моря стала 23 тыс км, глубина уменьшилась до 35 м, в связи с высокой испаряемостью возросла соленость до 40 промилле, ширина уменьшилась до 120 км. Море разделилось на два Большое и Малое, а сейчас практически на три водоема.
Лоция Аральского моря .

Мұғалім.
-Сонымен балалар саяхатымызды жалғастырамыз,келесі тапсырманы оқулық арқылы жасаймыз
-Оқулықтарыңды 72 б.ашыңдар «Арал теңізі» деген мәтінмен жұмыс істейміз.Ең алдымен жаңа сөздермен танысайық.
Жаңа сөздер:апат-стихия,бедствие
Тартылу-спадать
Төмендеу-опуститься
Түбі-дно
Ұшу-летать
Құрып барады-исчезают
Тоқтату-остановить
Тағдыр-судьба
Қиын-сложно(ая)
Қосылды-прибавился
-Балалар уақытымыз аз болғандықтан бұл сөздерді мен сендерге беріп қоямын,үйде жатқа оқисыңдар.
-Ал,енді мәтінді оқып,аударамыз және мәтін бойынша сұрақтарға ауызша жауап береміз.
-Тақтаға назар аударыңыз.
1.Арал теңізі мен Сырдария өзені қалай тартылып барады?
2.Теңіз суының деңгейі неше метрге төмендеген?
3.Ауаға теңіз түбінен не ұшады?
4.Нелер құрып барады?

-Қазір қазақ тілі сабағында біз қандай грамматикалық тақырыпты оқып жүрміз.

Тақырып: Сабақтас және салалас құрмалас сөйлемдер және олардың түрлері 2-3 оқушы ереже айтады.

Тапсырма

1. Арал кеуіп бара жатыр және өте үлкен мәселе көтеріп отыр.

2. Кезінде Арал үлкен, керемет теңіз болған, бірақ қазір ол қиын жағдайда.

3. Аралды қайтадан толтыруға болады, яғни оған өте көп қаржы керек.

4. Экологтар Аралдың шетінде тұратын адамдардың денсаулықтарына алаңдап отыр, өйткені тұз адам денсаулығына көп зиян келтіреді.

5. Аралдан өте көп тұз көтеріліп жатыр, сонымен қатар әлемге қауіп тудырып отыр

Оқушылар салалас құрмалас сөйлемнен сабақтас құрмалас сөйлем жасады.

ә) Сабақты қорыту: тест сұрақтарына жауап беру .

Тест

1. Қазақстандағы теңіздерді көрсет:

а) Алакөл, Каспий, Арал

ә) Балхаш, Марқакөл, Каспий

б) Арал, Каспий, Қапшағай.

2. Арал Қазақстанның қай обылысында орналасқан?

а) Ақмола ә) Онтүстік Қазақстан

б) Қызылорда в) Алматы.

3. Аралды зерттеген ғалым :

а) Затаевич ә) Бартольд

б) Марта Олкот в) Бутаков

4. Қазақстандағы ең тұщы көл :

а) Алакөл ә) Марқакөл

б) Қарасор в) Балхаш.

5. Қазақстандағы ең ащы көл :

а) Марқакөл ә) Алакөл

б) Арал в) Қарасор.

6. Қарасор көлінің 1 л. суында қанша грамм тұз бар?

а) 6 грамм ә) 8 грамм

б) 60 грамм в) тұзы жоқ.

7. Салалас құрмалас сөйлемнің қанша түрі бар?

а) 5 ә) 6

б) 3 в) 8

7. Сабақтас құрмалас сөйлемнің қанша түрі бар?

а) 10 ә) 9

б) 6 в) 2

7. Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлемінің жалғаулықтарын көрсет:

а) біресе, кейде, бірде

ә) да, де, та, те

б) өйткені, себебі, неге десең

в) әлде, не, немесе

7. Сабақтас құрмалас сөйлемнің қандай түрі жоқ?

а) қарсы ә) шартты

б) мезгіл в) талғаулы.

Оқушыларды бағалау.

4. Оқушылардың түсінгендерін тексеру.

1 Сұраққа жауап бергізу.

а) Арал теңізі қандай апатқа ұшырады? Арал тең-нің суы тартылды.

ә) Ашық қалған теңіз түбінен не пайда болды? Ашық қалған теңіз тү-

бінде тұздар пайда болды.

б) Өсімдіктердің, жануарлардың жағдайлары қандай? Олардың көбі

құрып бара жатыр.

В) Арал теңізі не себепте тартылды ? --Әмудария, Сырдария өзендерінің

суы сарқылды

Дискуссиондық карта толтыру. Аралды қалпына келтіруге бола ма ?

Иә Жоқ

Оқушылар тапсырма бойынша өз ойларын білдіреді. Бір оқушы өлең оқиды «Қорғау деген Аралды» Кәкімбек Салықов .

Орындайтын: Симашева Анжела

Бағалау .

Үйге тапсырма беру: «Аралдың болашағын қалай көремін?» тақырыбына шығарма жазып келу .

Сабақтың 2 - этабы

а) Граматикалық тапсырмалар.

Оқушылар компьютерге отырып, электрондық оқулықтармен жұмыс жасайды.

Тақырып: Сабақтас және салалас құрмалас сөйлемдер және олардың түрлері 2-3 оқушы ереже айтады.

Тапсырма

6. Арал кеуіп бара жатыр және өте үлкен мәселе көтеріп отыр.

7. Кезінде Арал үлкен, керемет теңіз болған, бірақ қазір ол қиын жағдайда.

8. Аралды қайтадан толтыруға болады, яғни оған өте көп қаржы керек.

9. Экологтар Аралдың шетінде тұратын адамдардың денсаулықтарына алаңдап отыр, өйткені тұз адам денсаулығына көп зиян келтіреді.

10. Аралдан өте көп тұз көтеріліп жатыр, сонымен қатар әлемге қауіп тудырып отыр

Оқушылар салалас құрмалас сөйлемнен сабақтас құрмалас сөйлем жасады.

ә) Сабақты қорыту: Компьютердегі берілген тест сұрақтарына жауап беру .

Тест

4. Қазақстандағы теңіздерді көрсет:

а) Алакөл, Каспий, Арал

ә) Балхаш, Марқакөл, Каспий

б) Арал, Каспий, Қапшағай.

5. Арал Қазақстанның қай обылысында орналасқан?

а) Ақмола ә) Онтүстік Қазақстан

б) Қызылорда в) Алматы.

6. Аралды зерттеген ғалым :

а) Затаевич ә) Бартольд

б) Марта Олкот в) Бутаков

4. Қазақстандағы ең тұщы көл :

а) Алакөл ә) Марқакөл

б) Қарасор в) Балхаш.

5. Қазақстандағы ең ащы көл :

а) Марқакөл ә) Алакөл

б) Арал в) Қарасор.

6. Қарасор көлінің 1 л. суында қанша грамм тұз бар?

а) 6 грамм ә) 8 грамм

б) 60 грамм в) тұзы жоқ.

7. Салалас құрмалас сөйлемнің қанша түрі бар?

а) 5 ә) 6

б) 3 в) 8

7. Сабақтас құрмалас сөйлемнің қанша түрі бар?

а) 10 ә) 9

б) 6 в) 2

7. Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлемінің жалғаулықтарын көрсет:

а) біресе, кейде, бірде

ә) да, де, та, те

б) өйткені, себебі, неге десең

в) әлде, не, немесе

7. Сабақтас құрмалас сөйлемнің қандай түрі жоқ?

а) қарсы ә) шартты

б) мезгіл в) талғаулы.

Оқушыларды бағалау.