Урок по коми языку в 8 классе

Раздел Другое
Класс 8 класс
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:


Муниципальное общеобразовательное учреждение

«Средняя общеобразовательная школа» с. Большелуг



«Приходите в гости к нам!»

(«Волöй, гöсьтъяс, миянö!»)


Урок коми языка в 8 классе

(В рамках предметной недели «Коми язык и литература»)


Учитель - Старцева Эльвира Александровна,

учитель коми языка и литературы

МОУ «СОШ» с. Большелуг

Корткеросский район

Республика Коми

2015





8-öд классын ворсöмöн нуöдöм урок

(Творческая, познавательная, развивающая игра

на уроке коми языка)

Данное занятие проводится в рамках предметной недели.

Дöска дасьтöм:

Гижны дöска вылö ас му радейтöм йылысь пасйöд.

Вежа Коми мунымлöн ныв-пиян!

Кывным миян шонді дзирд кодь мича.

Кутчысямöй ас кывйö, öд сійö

Асьнымöс на медся ёна видзö.

(В.В. Тимин)

Кабинет да отсасьысьясöс мичмöдöм:

Гаж нуöдан жыр (кабинет) - быттьö коми керка пытшкöс. Гöрд пельöс, öбраз (баситöма ки чышкöдöн), джоджын джодж дöраяс, пызан, самöвар, пуысь да сюмöдысь быдсяма вöчöмъяс. Пызанъяс вылö ворсöм вылö дасьтöма кабала, карандашъяс да ручкаяс, плашки. Дасьтöма серпас: дозмöр, кöнтар; видзöдöм вылö Кöрткерöс районлöн мусерпас; мукöд колана гижöдъяс да пасъяс. Жюрилы донъялöм вылö лöсьöдöма таблица, вочакывъяс да ручкаяс. Ворсысьяслы козин: «Йöлöга» газет (мый ставнас сиöма Ыджыдвидзса школалы да сэтчöс уджалысьяслы), юмовторъяс.

  1. Велöдан (учение):

Ворсöмöн пырöдчыны чужан кывйö, сылöн вежöртасö да мичлунö; кужны вежöртöмöн матыстчыны ин нимъяс дорö, вöдитчыны мусерпасöн, тöдны ас районлысь йöзсö, культурасö, сёрнитанногсö, шусьöгъяссö, сиктъяссö, юяссö, пемöс- пöткаöс, юалöмъяс вылö мичаа вочавидзны, кыв туялiгöн бура висьтасьны, ставсö вежöртöмöн ёртъяс водзын лöсьыда вöчны кывкöртöдъяс.

(Нацелено на овладение социальным содержанием, на формирование речевых умений- средство общения в социуме, в обществе).

  1. Сöвмöдан (развитие):

Коми кывйöн кужöмöн вöдитчигöн челядьöс велöдны пырöдчыны ас му туялан уджö; петкöдлыны кыв да му костын топыд йитодъяс.

(Нацелено на развитие речевой деятельности, общение, на учебно- исследовательскую деятельность учащихся).

  1. Этшö пуксьöдан (воспитание):

Ворсöмöн да челядь тöдöмлунъяс вылö мыджсьöмöн петкöдлыны коми йöзлысь пытшкöсса да ортсыса культурасö, ас му дорö тöждлунсö да майшасьöмсö. Велöдны гöгöрвоны олöмын вежсьöмъяс, а такöд тшöтш челядьöс веськöдны бур вöчöм вылö.

(Нацелено на нравственное, патриотическое, гуманистическое, эстетическое и экологическое воспитание).

  1. Тöдмöдан (познание):

Тöдмöдны пыр коми оласногö; висьтъяс пыр петкöдлыны челядьлысь муслунсö, сёрнисö, культурасö, паськöмсö, сёян- юансö, оланногсö, олан русö, ас мулысь инъяссö да озырлунсö.

Важ нога пасьтасьöм нывка да зонка пукалöны пызан сайын да юöны тшай.

Кылö шум, пырöны челядь. Нывка да зонка чеччöны. Видзаалöны госьтъясöс (копыртчылöны):

Гöсьтъяс: Видза оланныд!

Кöзяйка: Видза оланныд! Пырöй, дона гöсьтъяс.

Кöзяин: Прöйдитöй, шойччöй да миянöс гажöдыштöй!

Кöзяйка: Ми радöсь тіянлы, мый пыринныд миян дорö гöсьтитны. Пуксялöй да ворсыштам. А медым коньыдджык вöлі юксьынытö пызан сайö (кык котыр вылö), вайö нöдыштамöй.

(Еджыд да виж кабала вылын нöдкывъяс)

-Тöлын ни гожöмын паськöм оз вежлыны. (Пожöм, коз)

-Еджыд пызандöра став мусö вевттис. (Лым, му)

-Мича ныв енэжтіыс ветлöдлö. (Шонді)

-Сьöд мöс пышйö, гöрд мöс вöтчö. (Би, тшын)

-Öшинь ни öдзöс, а горнича тырыс йöз. (Öгуреч)

-Сё кока, а сувтны оз вермы.(Корöсь)

-Би сьöлöма, ва рушкуа, ыргöн платтьöа. (Самöвар)

-Абу ловъя, а лолалö. (Няньшом)

-Быд керкаын выя круг. (Скöвöрöда)

-Быд керкаын кыз Малань. (Пач)

Урок-ворсöм нуöдöм:

Нуöдысьяс:

Юля: Медым тіянлы водзö восьтны ворсöм туй, видзöдлам миян вылö, гаж нуöдысьяс вылö. Кыдз ті казялаінныд, ми коми паськöмаöсь.

Тіян мог: тöдмавны да висьтавны мича коми кывйöн миянлысь паськöм.

Андрей: кыскам кабалатор, кöні урчитöма, коднымлысь кутанныд висьтавны. (Зонка паськöм, нывка паськöм)

№ 1. Гаж нуöдысьяслöн паськöм.

А) Висьтавны, кутшöм районлöн тайö паськöмыс и кыдзи шусьö быд пасьталантор;

Андрей: «Ме пасьталі серöдöм дöрöм, кöмалі визя гач, кокö сюйи сера чувки (чöрöс), кöтіаси, вöняси. Чайта, тайö висервожса паськöм».

Юля: Ме медводз чöрöс (чувки) кокö сюйи, кöтіаси, пасьталі улыс дöрöм да сарапанаси, водздöрааси, кос гöгöр гартышті тугъя кузь вöнь, юр вылі пасьталі ныв юркытш. Тайö бара жö висервожса паськöм.

Нуöдысьяс:

Молодечьяс. Тайö водзсасьöмнас ті петкöдчинныд коми паськöмсö зэв бур тöдысьясöн.

№ 2. «Коми сер».

Зонка:

Немсö миян пöчьяс, мамъяс серавлісны ки чышкöдъяс мича коми серöн.

Нывка: Ми радпырысь и öнія кадö новлам тайö мича коми сера паськöмсö.

Сідзкö, вочам тіянкöд неыджыд туялан удж. Корсям важся ки чышкöдъясысь коми серъяс да на отсöгон мичмöдам кепысь да чувкиюр.

Кутшöм жö коми серъяс ті аддзинныд?

Челядьлöн вочакывъяс:

«Лента» сер

Йитчöм сер

«Тыв» сер

№ 3. «Олöм вын» (Коми йöзлöн сёян- юан), юржугöд (дöска вылын)

Кöзяйка: Важöн гöсьтъясöс паныдавлісны чöскыд сурöн, кодöс кисьтавлісны öти дозйö (яндöваö) да быдöн сьöрсьöн- бöрсьöн юліс.

Кöзяин: А ми тіянöс чöсмöдлам кöдзыд ырöшöн.

А öні сэсся жуглыштам юр.

Тiян мог: юржугöдö тэчны коми сёян- юан. Та могысь лöсьöдöма плашки (пöвтор), кытчö гижöма «Ме тöда», «Тайö и ме тöда» кывъяс.

Менам юалöм бöрын кодi медводз тöдö вочакывсö, сiйö и лэптö пöвторсö. Жюри видзöдö, кодар котырыс тэрыбджык да сюсьджык.

Отсасьысь пасъялö тöдмалöм вочакывсö юржугöдö.


Вомöнногыс:

  1. Гöгрöс пöжас- кöвдум.

  2. Пачын пöжöм градвыв путас- паренча.

  3. Небыд чöскыд юантор- ырöш.

  4. Шыдöса сёян- рок.

  5. Картупеля пöжас- шаньга.

  6. Яя нянь- пельнянь.


Сувтсаногыс:

  1. Öбед дырйи сёянтор- шыд.

  2. Дыр сулалöм йöв- шомйöв.

  3. Чериысь сёян- юква.

  4. Арся вотöм сёян- тшак.

  5. Ва кыйдöсысь пöжас- черинянь.

  6. Пöжöм льöм- ляз.

Кöзяин да кöзяйка: Молодечьяс, ставсö зіля тöдмалінныд.

Велöдысьлöн кывкöртöд (презентация):

Коми йöзлöн сёяныс вöлi уна сикаса, вöр- ваыс мортыслы отсалiс перйыны сёян- юансö; коми йöзыс быдтывлiсны быдпöлöс няньсö: сю, ид, зöр, шобдi; пачын пöжавлiсны пирöгъяс да шаньгаяс быдторсö сэтчö пуктöмöн; пулiсны рок, яя шыд, азя шыд; видзлiсны мöс, кодi сетлiс йöв, мыйысь вöчлiсны вый, нöк, рысь, шомйöв; кыйлiсны чери, пöтка, вöрпа; чукöртлiсны тшак да вотöс. Кужисны видзны да дасьтыны наысь сёян- юан; босьтлiсны сёянсö вöр- ваысь сы мында, мыйта вермисны сёйны. Рочлöн кö вöлi шусьöг: «Щи да каша- пища наша», коми йöзлöн «Шыд да рок- менам медбур вок». Эм кö татшöм сёян, мортыслы бура овсьö!

(Отсасьысь гижö котыръяслы öкмöм балл)

Нуöдысь:

Сёйим- юим, пöт кынöмöн позьö пыдіджык тöдмасьны.

Тіян мог: тöдмавны, кутшöм сиктысь ми лоам.

№ 4. «Вошöм ним» (Киритöм сикт).

Тшöктöм:

Мусерпас (карта) серти ас чужан муысь корсям вошöм сикт.

Пыдди пуктана ворсысьяс, тi бура тöданныд ассьыныд чужан мутö, Кöрткерöс район.

Видзöдлöй мусерпасö (картаö) да висьталöй, кутшöм сикт сэнi оз тырмы.

*Отсасьысьлöн юöр:

Тi бура тöданныд ассьыныд районтö и мусерпас серти тi öдйö аддзинныд, кутшöм сикт «вошöма».

Мусерпас вылысь тi казялiнныд, мый пасйытöм вöлi первой командалы Нившера (Одыб) , мöд командалы - Богородск (Висер). Тайö сикт нимъясыс эз на вошны, мусерпас вылын пыр на эм. Налы нёль нэм нин. Тайö сиктъясыслöн кык ним: рочöн Богородск, комиöн Висер (сиктыс сулалö Вишера юлöн шуйга берегын); рочöн Нившера, комиöн Одыб (сиктыс сулалö Нившера юлöн веськыд берегын).

Но эмöсь Кöрткерöс районын и вошöм сиктъяс. Шуам, Лымва сикт. Медводдза казьтылöм Лымва ю йылысь вöлi 1485-öд воын Иван III-лöн жалованнöй грамотаын. Сиктыслöн чужöмыс - артмöмыс йитчöма Лымва ю ним серти. Тайö юыс вöлi вузасян туйöн Ижмасянь шöр Эжваöдз. Медводдза олысьнас танi вöлöма Ыджыд Матвей Ёгор, Джиян сиктысь воöм морт. Но сылöн висьталöм серти, сыöдз татчö овмöдчылöмаöсь нин куим багатыр Пар керöс (холм), мöд ног, Нöрыс вылысь, öнiя Нёбдiн бердса олысьяс. Налöн челядь ни баля эз вöв, и налöн олöм кусöм бöрын и сиктыс кусi. Эм нöшта легенда Тювö йылысь: вишераса кöлдунлöн вордöма, мый Лымва мöдысь ловзьылас да кувлас. 1916-öд воын вöлi 119 морт. 1950-öд воын заводитiсны ыдждöдны совхозъяс, а ичöтджыкъяссö бырöдiсны. Сiдзи быри 1973-öд воын и Лымва сикт. Тайö сиктас öнiя лунöдз олiс дзик öти морт- Семö Варö, Варвара Семёновна Попова (верöс сертиыс Ларукова). Сьöкыд лои öтнаслы да сэсся вуджис овнысö Пöдтыбокö, сэк 77 арöса нин вöлi. Лымва сиктыс Нившерасянь (Одыбсянь) 50 верст сайын. Семö Варö мунöм бöрын сиктын олöмыс кусi.

А татшöм вошöм сиктыс зэв уна. Коми Республикаын 1970-1990 -öд воясö (кызь воöн) воши 300 сикт да посёлок- «неперспективные населённые пункты». Жаль, кор кусö олöм.

№ 5. «Öшмöс кыв» (Кывйысь- уна кыв).

Кöзяин: Тырмас сэсся, мудзи. Вайö, том йöз, ворсыштам да сьылыштам. (Физминутка).

Кöзяйка: А вайö ворсыштамöй и эм, «Пышкайысь» вай ворсыштамöй.

«Пышкай» ворсöм. Сувтöны кытшö. Кытш пытшкын нуöдысь- пышкай, синсö куньö. Ставöн мунöны кытшöн да сьылоны:

Миян гажа сад йöрö

Локтіс пышкай да сьылö:

Пышкай, пышкай, эн вуграв,

Коді нявöстас, тöдмав.

Öти морт нявöстö, нуöдысьыслы коло тöдмавны да шуны нимсö. Тöдмалас кö- вежсьöны местанас.

Ворсöны водзö.

Андрей:Но öні позьö и водзö юр жуглыштны.

Челядь бöр пуксялöны асланыс места вылö.

Ворсöм бöрын:

Андрей: Пышкай дорö тай нöшта кык лэбач воöмаöсь.

Вайö висьталам, кыдз найöс шуöны? (Слайд)

Да, тайö дозмöр (глухарь) да тар (тетерев) (кöнтар).


  • Велöдчысьяс лыддьöны юöр:

Дозмöр- коми пармаын медся ыджыд пöтка. Нимыс абу зэв важся. Перымса комияс шуöны дозмöрöн. Удмуртъяс тайö кывсö оз тöдны. Нимтöны ас ногыс - дукъяöн.

Дозмöрлысь айсö да эньсö нимтöмыс абу мукöд лэбачлöн кодь. Айыс- чукчи, эньыс- кöндозмöр.Водзын Коми муын дозмöрыд вöлöма зэв уна, кöть и кыйлöмаöсь ёна да быд ногыс. Вöр пöрöдöм да пожöма ягъяс бырöм вöсна сылöн лыдыс пыр öтарö чинö.

Тар- абу волысь - мунысь лэбач, олö пыр öтилаын. Айсö шуöны сьöд тарöн (перымса комилöн сьöд тар, удмуряслöн сьöд тур), эньсö- кöнтарöн (перымса комилöн кöнтар, удмуртъяслöн кентур).

Таръяслöн оланiнъясыс коръя да сора вöръясын, важ керасъясын, паныдасьлöны найö и пожöма пуяса нюръясын. Тöвнас эньыс и айыс, кызь кымын лов, öтувтчöны чукöръясö да коллялöны кадсö кыддза расъясын.Кöдзыд поводдя дырйи узьлöны репасъясын.

Лöсьöдны кывъяс

Нуöдысь:

Тiян мог: лöсьöдны öти кывйысь эмакывъясöн уна выль кыв.

«Кöнтар» кывйысь артмöдöм кывъяс:

кöр- олень

тар- тетерев

нöк- сметана

ар- осень

нар- нары

рак- рак

рöк- рок (судьба)

кар- город

«Дозмöр» кывйысь артмöдöм кывъяс:

доз- посуда

рöм- цвет

зöр- овёс

дом- поводок

оз- земляника

зорöд- стог

мор- болезнь

зор- дубина

Велöдысьлöн кывкöртöд:

Тi казялiнныд, мый важöн кывйыс да вöр- ваыс вöлi топыд йитöдын. Танi ми аддзам, мый пöтка нимысь артмис уна кыв и сöмын коми. Тайö кывъясыс лыддьысьöны ёна важся кывъясöн, уна сюрс нэм нин локтiсны тайö кывъясыс öнiя кадöдз. Тайö пöткаыс вочасöн чинö. И вермас лоны сiдз, мый найö дзикöдз бырасны, а такöд йитöдын тшöтш и кывйыс. Кöнтарöс, дозмöрöс да мукöд пöткаöс , кыдзи и коми кывлысь мичсö да озырлунсö, колö видзны.

(Жюри лыддьö, кымын кыв артмöдiс торъя котыр, отсасьысь пасйö таблицаö).

Нуöдысь:

Вайö, челядь, мойдыштамöй.

Козяин: Вöралігöн, вöр керкаын, миян эм мода висьтавлыны öта- мöдлы важ легенда- мойдъяс.

Андрей висьталö: Кывзыштой менö.

№ 6. Нимасьöм.

Коми фольклорын гаравсьö уна герой йылысь- Кöрт Айка и Тунныръяк, Йиркап да Юрка, Шыпича да Дарук Паш, Степан Пермскöй да Ён Вась, Кöмтöм Мартын до Ошпель, Балин да Кон Бедь йылысь. Тіян мог: тöдмавны, кутшöм фольклорнöй герой йылысь мунö сёрниыс.

видеоролик

Тювö.

Сы йылысь радейтöны мойдны Висерын и Джиянын, Одыбын и Лымваын, Вишера да Нившера ю пöлöн пукалысь быд сиктын. Кутшöм дивöсö сöмын оз висьтавны сылöн олöмысь. Сiйö пö вермö ва увтi уявны. Одыбын сунас, а Висерын мыччысяс, öнi на пö вöлi Одыбын, а здук мысти Висер кузя нин ветлалö. Висьтъясыс воысь -во выльöн чужöны, ляскысьöны герой ним дорö да век содтöны- озырмöдöны тöдысьлысь «биографиясö». Сiдз, позьö индыны дзик неважöнъя сюжет…сiйö пö водзвыв тöдöма да йöзлы индöма, кор да кыдзи пуксяс талунъя олöмыс, кор бырасны- пустошитчасны öткымын грездъяс, шуам, Лымва, либö, мöдарö, кор озырмасны- быдмасны мукöд сиктъяс. Шуам, Висер лоö карöн, кор Вишера ю орöдас- кырöдас сэтшöмтö и сэтшöмтö кöдж, кыдзи сиктъяс весьтын кутасны öшавны черань везъяс- радио да югыд би проводъяс, кыдзи кутасны лэбавны кöрт ныра пöткаяс - самолётъяс, улич кузя грымöдны кöрт вöвъяс- тракторъяс, а сиктъясын няньсö кутасны пöжавны öти пачын- пекарняясын, да уна мукöдтор на.

Челядьлöн вочакыв- тайö Тювö- Висер вожса эпосысь шöр герой.

Юрка.

Олöма- вылöма Маджа сиктын зонка. Зэв вына мортöн вöлöма. Мунас пö вöрö песла, висьталöны, нетшыштас пö вужнас пожöм либö коз пу, пуктас пельпом вылас да гортас вайö. Майбырöй, тырмö тай выныс!

Вöралöма. Ош да йöра, сьöла- дозмöр, низь да тулан кыйöма. Кыйöма аслыс ковмöн, абу горшасьлöма. Тшак да вотöс вотöма. Пармаыс абу öтдортлöма сійöс. Чери кыйöма. Вугыр шатьыс зэв кузь вöлöма- сизим сыв кузьта.

Тадзи и олöма тайö геройыс. Выннас абу ышнясьöма, вöралöма, уджалöма сьöлöмсяньыс. Тайöн и медъёна нимöдöма асьсö…

Челядьлöн вочакыв- тайö Юрка- Кöрткерöс вожса эпосысь вына шань герой.

Отсасьысь юöртö донъялана лыдпассö.

Нуöдысьяс :

Аттьö тiянлы зiля уджалöмысь, кыпыда ворсöмысь, ас му радейтöмысь.

Аттьö жюрилы. Казьтылöм вылö тiянлы миянсянь неыджыд козин.

Став бурсö! Водзö аддзысьлытöдз!

Кöзяйка: Вот и воис кад янсöдчыны. Мöдысь волöй на, бара на ворсыштам.

Гöсьтъяс: Став бурсö, аддзысьлытöдз!

Кöзяева: Кузь нэм да бур шуд тіянлы.

Но вайö мунтöдз сьылам öтув прöщальной песня.

Ставöн сьылöны:

Ылі туйö ветлім ми,

Бур бать- мамлöн ныв и пи.

Трай-рай, тара-тай,

Бур бать- мамлöн ныв и пи.

Ылі туйыс ёна кузь,

Сöмын кокъясным эз мудз.

Трай-рай, тара- тай.

Сöмын кокъясным эз мудз.

Пöттöдз öтув гажöдчим

Да бöр гортö бергöдчим.

Трай-рай, тара-тай.

Да бöр гортö бергöдчим.

(Ю.А. Попова)

Челядь мунöны.

Кöзяйка:Кутшöм лöсьыда кадыс кылис. Сьöлöм вылын долыдджык лои, водзö волöй. Аддызысьлытöдз!

Видлалöм öшмöсъяс:


  1. Государственные символы Республики Коми: Официальное издание Государственного Совета Республики Коми.- Сыктывкар: Коми книжное издательство, 2001.- с. 3-6.

  2. Грабежова В.М., Каракчиева Н.И., Карманова Т.И., Хозяинова Г.В. Коми кыв. 6-7 классъяслы велöдчан небöг.- Сыктывкар: Коми небöг лэдзанiн, 2004.-336 л.б.

  3. Колегова Н.В., Плоскова М.А. Менам чужанiнöй- Кöрткерöс район: 7-öд классын ворсöмöн нуöдöм урок.- Творческая, познавательная, развивающая, деловая игра на уроке коми языка.- Сыктывкар: КРИРОиПК, 2004.-26 с.

  4. Коми йöзкостса важ висьтъяс- Коми легенды и предания./ Составитель Ю.Г. Рочев.- Сыктывкар: Коми книжное издательство, 2006.-240 с.

  5. Коми кыв. Синтаксис да пунктуация: 8-9 классъяслы велöдчан небöг. Выльмöдöм, бурмöдöм петас.- Сыктывкар: Коми небöг лэдзанiн, 2003.-272 л.б.

  6. Панюков И.М.Висер вож да сэтчöс олысьяс йылысь пасйöдъяс.-Корткерос: Корткеросская районная типография, 1999.-107 с.

  7. Плоскова М.А., Ватаманова Г.И. Лысва: Витöд класса велöдчысьяслы велöдчан небöг. -М.: Московский городской фонд поддержки школьного книгоиздания, ИПЦ «Дизайн. Информация. Картография», 2000.-224 с.

Содтöд !

Жюрилы вöчöма таблица:

(Таблицалöн медводдза колонкаö гижöны конвертлысь лыдпассö, мöдöд да коймöд колонкаö пуктöны жюрилысь донъялöм, оценка)

Тшöктöмъяс (№)

«Тювö» котыр

«Юрка» котыр

№ 1

№ 2

№ 3

№ 4

№ 5

№ 6

№ 7

11


© 2010-2022