Исследовательская работа по анализу стихотворения Р. Миннуллина

Татарстан Республикасы мәгариф һәм фән Министрлыгы

Лениногорск муниципаль районы Мәгариф идарәсе

4 гомуми урта белем бирү мәктәбе

Роберт Миңнуллинның

«Хатын-кыз ямьсез булалмый» шигыренә анализ

Иҗади эшне 8 класс укучысы

Гомәрова Фиалка Фәнис кызы эшләде.

Җитәкче- Халимова Галия Җәмил кызы,

югары категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Хатын-кыз ямьсез булалмый

Хатын-кыз ямьсез булалмый,

Хатын-кыз чибәр була!

Шуны күрмәгән ир-ат ул,

Әлбәттә, җүләр була.

Хатын-кыз ямьсез булалмый,

Юньсезе булыштыра…

Кайчакта чип-чибәрләр дә

Күңелне кырыштыра.

Хатын-кыз ямьсез булалмый -

Күрә белергә кирәк,

Хатын-кызның күңеленә

Керә белергә кирәк!

Хатын-кыз ямьсез булалмый -

Ул шулай яратылган…

Күпмесенә сокланылган,

Күпмесе яратылган!

Хатын-кыз ямьсез булалмый!

Яратсаң, ул нурлана!

Болай да матур хатын-кыз

Тагын да матурлана!

Хатын-кыз ямьсез булалмый -

Хатын-кыз матур, матур!

Хатын-кызны моннан соң да

Ир-атлар матурлатыр!

Хатын-кыз ямьсез булалмый

Яратылса, яратса…

Шул хатын-кыз - кичләр җитсә,

Шул хатын-кыз - таң атса!

Хатын-кыз бөеклеге,аның гүзәл эшләре,нәфислеге турында шагыйрьләр бик күп шигырьләр иҗат иткән. Мин Роберт Миңнуллинның «Хатын-кыз ямьсез булалмый» шигырен укыдым.Бу шигырь 2011 -нче елда язылган.

Хатын-кызлар дөньяда иң гүзәл затлар. Алар иң тырыш, бар эшне булдыра торган алтын куллы җан ияләре дә. Шуның өчен дә Роберт Миңнуллин хатын-кызларны хөрмәт итү турында язган. Ул

«Хатын-кыз ямьсез булалмый,

Хатын-кыз чибәр була!» -дигән.

Гаиләнең тоткасы- хатын-кыз кулында. Ул: әни дә , әби дә,иптәш тә,укытучы да,ашарга пешерүче дә,безне юатучы да.Ул кайбер чагында арып та китә торгандыр. Шуның өчен автор безгә болай дигән :

«Хатын-кызның күңеленә

Керә белергә кирәк » .

Көннең яктылыгы -кояшта,күкнең матурлыгы - йолдызларда , җирнең гүзәллеге -хатын-кызларда .Нәкъ шушы фикерне һәр куплетының башында кабатлый шагыйрь . Ул укучы күңеленә үтеп керерлек итеп:

«Хатын-кыз ямьсез булалмый!» -дип әйтә.

Егетләр тормышта ныклы терәк ,гаилә тоткасы булырга ,шул ук вакытта хатын-кызга да теләп ярдәм итәргә тиеш.Шул вакытта гына Роберт Миңнуллинның

«Хатын-кыз ямьсез булалмый,

Яратсаң, ул нурлана .»

дигән сүзләре тормышка ашыр.Ул бит бу сүзләрне укучысына әйткән.

Чыннан да ир-атлар ярдәм иткәндә генә,хатын-кызлар -җир йөзендәге иң гүзәл, иң күркәм, иң сөекле җан ияләренең күңелләре иң якты өметләр белән тула бит. Шуның өчен дә алар турында автор:

«Хатын-кызны моннан соң да

Ир-атлар матурлатыр!» -дигән.

Автор үзенең шигырендә юмор да куллана .

«Хатын-кыз ямьсез булалмый,

Юньсезе булыштыра…» -ди ул.

Хәзерге замандагы тискәре күренешләрне дә автор хатын-кыз белән бәйли.Ул хатын-кызларның тышкы матурлык турында гына уйлап ,эчке матурлыкларын ,бала тәрбияләүне , әһлаклы, тәртипле ,тәрбияле ,балалар үстерүне онытуларын да әйтеп куя.Укучыны шушы тәрбиясезлекне булдырмау турында кисәтә.

«Кайчактан чип-чибәрләр дә,

Күңелне кырыштыра.»

Шигырьнең теленә килгәндә ,Р.Миңнуллин гади генә сүзләрнең дә туры һәм күчерелмә мәгънәләрен уйнатып биргән.Ул үзе хатын-кыз ямьсез булалмый ди , ә үзе «яратылса,яратса»- диг ән шарт фигыльләр дә китереп куя. Шигырьдә әдәби тел стилендәге сүзләр белән бергә гади халык сөйләме дә килеп керә.Нәкъ шушы сөйләм аны тыңларга этәрә.

«Шуны күрмәгән ир-ат ул,

Әлбәттә җүләр була»

Монда җүләр дигән сүз беренчедән гади сөйләм стилендә,икенчедән ул күчерелмә мәгънәдә дә аңлашыла.Бу яратып әйтелгән сүз. Ул бит бу сүз белән хатын-кызның ролен тагын да арттыра.

Шигырьдә кабатлаулар кулланылган. Бу укучының игътибарын шигырьнең төп темасына юнәлтер өчен кулланылган алым .Шигырьд ә ясалма фигыльләр күп .Алар төрле юнәлеш кушымчаларын алган .Соклана ,матурлана ,нурлана ,.

Кабатлау дәрәҗәсендәге фигыльләр белән автор дөньяда мондый хатыннар берәү генә тугел икәнен һәм сак булырга кирәклеген әйтә ( булыштыргалый )

Шигырьдә каршылык алымы да кулланылган .Автор хатын-кыз ямьсез булалмый дип кабатласа да , шул ук вакытта аны:

«Юньсезе булыштыра» , «Күңелне кырыштыра.» -ди.

Әле тагын эчке каршылык та күзәтелә. Хатын-кызлар никадәр чибәр булсалар да ,аларның кырыендагы ир-атлар илһам биреп тормаса ,бу матурлык югала.

Р.Миңнуллин гаиләдә хатын-кыз чибәр,матур булып калсын өчен ,ир-атларның да тырышлыгы кирәклеген әйтә.

«Хатын-кыз ямьсез булалмый

Яратылса,яратса…»

Шагыйрь көчәйткеч кисәкчәләр ,антонимнар,синонимнар кулланып , үзенең әсәрен укучы күңеленә җиткерә. Минем уйлавымча, шигырьнең соңгы куплеты :

« Хатын-кыз ямьсез булалмый Яратылса, яратса…

Шул хатын-кыз - кичләр җитсә,

Шул хатын-кыз - таң атса!»

җир йөзендәге хатын-кызларга дан җырлый, мәдхия укый. Чөнки алда әйтелгән гади генә тоелган сүзләр аны җир-ана белән тиңли.

Әйе, җирдә тормыш ,яшәеш булсын өчен хатын-кыз кирәк. Теләсә нинди генә тугел , ә матур хатын-кыз . Роберт Миңнуллин уйлавынча, «Хатын -кыз ямьсез булалмый»