«Жеке қорғаныш құралдары, олардың топтастырылуы. Оқшаулау және сүзгі қорғаныш құралдары. Арнаулы қорғаныш киім»

Жамбыл медициналық колледжі

«Келісемін» «Бекітемін»

Жамбыл медициналық директордың оқу ісі

колледжінің жөніндегі орынбасары

әдіскері Жайсанова Г.М.______

Сарыбекова Ж.Н_______ «___»____2013ж.

«__»____2013ж.

«Қаралды»

Білім және ғылым

әлеуметтік-экономикалық

пәндер

ЦӘК отырысында

ЦӘК меңгерушісі

Рачкова Е.C ______

« __» __ 2013ж.

«Алғашқы әскери дайындық» пәнінен өткізілетін ашық сабақтың

әдістемелік талдауы

Тақырыбы: «Жеке қорғаныш құралдары , олардың топтастырылуы. Оқшаулау және сүзгі қорғаныш құралдары. Арнаулы қорғаныш киім».

Мамандығы: «Емдеу ісі»

Тобы: 105

Құрастырған: «Алғашық әскери дайындық» пәнінің оқытушысы

Бегалиев Ж.Б.

Сабақтың құрылымдық логикалық схемасы

№

Сабақты жүргізу кезеңдері

Уақыты

1

Ұйымдастыру кезеңі

а) командирдің рапорты

ә) білімгерлердің сырт келбетін тексеру

б) білімгерлерді түгендеу

в) сабақтың тақырыбы мен мақсатымен және жоспарымен таныстыру

3 минут

2

Үй тапсырмасын сұрау

Тақырыбы: Бейбіт кездегі және соғыс уақытындағы төтенше жағдайлар туралы хабарлау жүйесі. Төтенше жағдайлар туралы сөйлеп айтылатын ақпараттың мәні мен қажеттілігі. Хабарлаудың шағын аймақтық жүйелерінің қолданылуы.

Сұрау әдістері:

1. Фронтальды сұрау

2. Жеке ауызша сұрау

3. Бақылау тест

25 минут

3

Жаңа тақырыпты баяндау

Тақырыбы: «Жеке қорғаныш құралдары , олардың топтастырылуы. Оқшаулау және сүзгі қорғаныш құралдары. Арнаулы қорғаныш киімі».

Жоспары:

1.Жеке қорғаныш құралдары

а) сүзгіш газтұмылдырық

ә) жалпы әскери құрама қорғаныш костюмі

б) тыныс органдарын қорғаудың қарапайым құралдары

35минут

4

Жаңа тақырыпты бекіту

Фронтальді сұрау

10минут

5

Сабақты қорытындылау, білімгерлерді бағалау

5минут

6

Үйге тапсырма

«Бастауыш әскери дайындық» Жақсыгелдинов М.Т

327-337 беттер

2 минут

Сабақтың тақырыбы: «Жеке қорғаныш құралдары , олардың топтастырылуы. Оқшаулау және сүзгі қорғаныш құралдары. Арнаулы қорғаныш киімі».

Сабақтың мақсаттары:

Білімділік: Білімгерлерге «Жеке қорғаныш құралдары туралы , олардың топтастырылуы»

туралы жалпы түсінік беру.

Дамытушылық: Білімгерлердің ойлау қабілетін, сабаққа деген қызығушылығын дамыту.

Тәрбиелік: Отанын сүюге, құрметтеуге, қорғауға тәрбиелеу. Пәнді сүюге баулу.

Әдістемелік мақсаты: Сұрау түрлерін көрсету: фронтальды сұрау, жеке ауызша сұрау әдістері және тест арқылы сұрау. АӘД пәнінде интерактивті тақтаны тиімді пайдалану.

Сабақтың түрі: құрастырылған

Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта , слайдтар (жеке қорғаныш құралдары)

Пән аралық байланыс: «Тіршілік қауіпсіздік негіздері» «Қазақстан тарихы»

Пән ішілік байланыс: «Азаматтық қорғаныс»

Өткізілу уақыты: 90 минут

Сабақтың барысы

1. Ұйымдастырылу кезеңі

а) командирдің рапорты

ә) білімгерлердің сырт келбетін тексеру

б) білімгерлерді түгендеу

в) сабақтың тақырыбы мен мақсатымен және жоспарымен таныстыру

2. Үй тапсырмасын сұрау

Тақырыбы: Бейбіт кездегі және соғыс уақытындағы төтенше жағдайлар туралы хабарлау жүйесі. Төтенше жағдайлар туралы сөйлеп айтылатын ақпараттың мәні мен қажеттілігі. Хабарлаудың шағын аймақтық жүйелерінің қолданылуы.

Сұрау әдістері:

1. Фронтальды сұрау

1. Хабарлау дегеніміз не?

2. Жұртшылық «Барлығыңыздың назарына» дабылы бойынша не істеу қажет?

3. Жер сілкінісі дегеніміз?

4. Су тасқыны дегеніміз?

5. Өрт дегеніміз?

6. Селдің пайда болуы неден?

Жеке ауызша сұрау

1. Халыққа хабарлаудың әдәстері.

2. Сөйлеп айтылатын ақпараттың мәні мен қажеттілігі.

3. Сөйлеп айтылатын ақпарат.

4. Төтенше жағдайлардың түрлері мен сипаттамалары.

5. Төтенше жағдайларды жою жұмыстары.

6. Алғашқы медициналық көмек

3)Бақылау тест

I-вариант

1.Өрт төтенше жағдайдың қай түріне жатады?

А) Табиғи сипаттағы ТЖ;

Ә) Техногендік сипаттағы ТЖ;

В) Өндірістегі апат.

2. Зілзала дегеніміз не?

А) ТЖ пайда болуына әкеліп соққан жойқын құбылыс;

Ә) ТЖ пайда болуына әкеліп соққан табиғи құбылыс;

В) Табиғи апат.

3. Үйлер мен ғимараттардың кенеттен қирауы ТЖ қай түріне жатады?

А) Техногендік сипаттағы ТЖ;

Ә) Табиғи сипаттағы ТЖ;

В) Өндірістік ТЖ;

4. Хабарлаудың негізгі әдісі не?

А) заводтардың гудогы;

Ә) көлік сиреналары;

В) радио және теледидар жүйелері

5. Соғыс кезінде Тж неден пайда болады;

А) өндірістік жарылыс

Ә) эпидемия

В) жер сілкінісі

6. АҚ және ТЖ медициналық қызметтерінің маңызы?

А) эвакуация;

Ә) құтқару жұмыстары;

В) шұғыл медициналық көмек көрсету;

7. ТЖ және АҚ өртке қарсы қызметінің мақсаты?

А) жаттығуларды өткізу;

Ә) өрттерді жайылдырмау

В) халыққа лекция оқу;

8. ТЖ мен АҚ қалай оқып біледі?

А) облыстық, қалалық дайындық орталығында;

Ә) өз беттерінше, газет арқылы т.б

В) шаруашылық нысандарында;

9. Жер сілкінісі неше балға дейін өлшенеді?

А) 6-8

Ә) 8-10

В) 10-14

10. Селдің пайда болуы себептері:

А) опырылмадан

Ә) қардың еруі

В) жаңбырдан

3)Бақылау тест

II-вариант

1. Хабарлаудың негізгі әдісі не?

А) радио және теледидар жүйелері

Ә) көлік сиреналары;

В) заводтардың гудогы;

2.АҚ және ТЖ медициналық қызметтерінің маңызы?

А); құтқару жұмыстары;

Ә) эвакуация

В) шұғыл медициналық көмек көрсету;

3. Зілзала дегеніміз не?

А) Табиғи апат

Ә) ТЖ пайда болуына әкеліп соққан табиғи құбылыс;

В). ТЖ пайда болуына әкеліп соққан жойқын құбылыс;

4. Төтенше жағдайларында халықты медициналық қорғау қанша кезеңде ұйымдастырылады.

А) Үш кезеңде;

Ә) Екі кезеңде;

В) Бір кезеңде

5. Үйлер мен ғимараттардың кенеттен қирауы ТЖ қай түріне жатады?

А) Техногендік сипаттағы ТЖ;

Ә) Табиғи сипаттағы ТЖ;

В) Өндірістік ТЖ;

6. Бейбіт, сондай-ақ соғыс уақытында халықтың бір бөлігін күні ұрын эвакуациялауға болады ма?

А) Болмайды;

Ә) Болады;

В) Өндірістік және аумақтық принцип бойынша болады?

7.Өрт төтенше жағдайдың қай түріне жатады?

А) Техногендік сипаттағы ТЖ;

Ә) Табиғи сипаттағы ТЖ;

В) Өндірістегі апат.

8. Хабарлаудың негізгі әдісі не?

А) радио және теледидар жүйелері

Ә) көлік сиреналары;

В) заводтардың гудогы;

9. Соғыс кезінде Тж неден пайда болады;

А) жер сілкінісі

Ә) эпидемия

В) өндірістік жарылыс

10. Жергілікті ауқымдағы ТЖ таралу аймағына қойылатын талап

А) ТЖ аймағы 3 ауданның шегінен шықпаса

Ә) ТЖ аймағы 1 ауданның шегінен шықпаса

В) ТЖ аймағы 2 ауданның шегінен шықпаса

3. Жаңа тақырыпты баяндау

Тақырыбы: «Жеке қорғаныш құралдары , олардың топтастырылуы. Оқшаулау және сүзгі қорғаныш құралдары. Арнаулы қорғаныш киімі».

Жоспары:

I. Жеке қорғаныш құралдары

а) сүзгіш газтұмылдырық

ә) жалпы әскери құрама қорғаныш костюмі

б) тыныс органдарын қорғаудың қарапайым құралдары

I. Қорғаныш құралдары жаппай жою қаруының зақымдаушы факторларынан адамдарды қорғауға арналған . Олар жеке және ұжымдық қорғаныш құралдары болып бөлінеді.

Жеке қорғаныш құралдары радиоактивтік заттар мен биологиялық құралдардың организм ішіне, тері қабаты мен киімге түсуінен қорғауға арналған. Оларға тыныс органдарын қорғау құралдары (сүзгіш газтұмылдырықтар, тұмылдырықтар, шаңға қарсы бүркемелер , мақта , дәке таңғыштар) мен теріні қорғау құралдары (Л-1 жеңіл қорғаныш костюмі) жатады.

а) Сүзгіш газтұмылдырықтар. Дем алу органдарын, көз бен бет терісін улағыш, радиоактивтік заттар мен биологиялық құралдардан қорғауға арналған. Бұдан басқа противогаз толымына противогазды сақтап, алып жүруге арналған сөмке,(ылғал сіңірмейтін ) тоқыма қап, сөйлесу құрылғысы бар қорап және көзілдірік әйнектерін буланудан сақтайтын терлемейтін пленколар қорабы кіреді.

Сөмке газтұмылдырықты алып жүруге және сақтауға арналған. Оның бүйірінде екі сырт қалтасы бар. Қақпақшалы қалта химияға қарсы жеке пакетті салуға, екіншісі терлемейтін пленаклар мен запас қаңылтақтар қорабын салуға арналған.

Алдыңғы жағында сөйлесу құрылғысы болады. (Сурет)

Сүзгіш тұмылдырықтар. Сүзгіш тұмылдырықтар адамның тыныс органдарын қорғайтын жеке құралдарға жатады. Газтұмылдырықпен салыстырғанда бұл құрал жеңіледелген үлгіде жасалған.

Тұмылдырық ауаны жұтатын және шығаратын екі клапанды маскадан , мұрын қысқышынан және жүгеннен тұрады. Тұмылдырықтың мөлшерімен өлшемі иекке қарай үш түрлі болады. Әр адам өзіне шақ тұмылдырықты таңдауы үшін бет ұзындығын өлшеу керек: 109мм-1 рост; 109-119мм - 2 рост; 119мм -дан жоғары -3 рост

ә) Жалпы әскери құрама қорғаныш костюмі

Ядролық, химиялық, бактериологиялық зақымдану кезінде және Күшті әсер ететін улы заттардың таралуы жағдайында адамдардың бүкіл денесін қорғау ең басты мәселе. Теріні қорғау құралына: Л-1 жеңіл қорғау костюмі, теріні қорғайтын комбинезон, жалпы әскери қорғау костюмі жатады.

(Сурет)

Теріні қорғау құралдары: а) Л-1 костюмі, б) комбинезон, , с) жалпы әскери қорғау костюмі.

Л-1 жеңіл костюмі капюшонды койлектен, шалбар мен шұлғау, екі қолғап, подшлемниктен тұрады.

Л-1 костюмының размерлері:

I- бойы 165 см-ге дейінгі,

II-бойы 165- 172см-ге дейінгі,

III- бойы 172см-ден жоғары адамдарға арналған .

Костюмнің салмағы шамамен 5 кг

Арнаулы қорғаныш киімнің мынадай түрлері болады: жеңіл костюм, комбинезон, күрте мен шалбардан тұратын костюм және алжапқыш.

Комбенизон өлшемі Л-1 костюмімен бірдей .

Жалпы әскери қорғау комплектісі қорғау плащынан, шұлық, қолғаптан тұрады. Плащтың, капюшонның жеңі болады.

Плащтың өлшемі мынандай :

бойы 165см адамдарға - I өлшем,

бойы 165 - 170см-ге адамдарға - II өлшем ,

бойы 170 - 175 см адамдарға - III өлшем,

бойы 175 - 180см адамдарға - IV өлшем,

бойы 180см -ден жоғарылары үшін - V өлшемдер лайық келеді. Плащ салмағы шамамен 1,6 кг.

Теріні қорғаудың сүзгілі құралы - сүзгілі киімдер комплектісінен тұрады. Бұл киім мақта-мата комбенизонынан тұрады. Ол комбенизонге арнайы химиялық қоспалар сіңдірілген. Ол қоспа УЗ-ды денеге өткізбейді.

Жаппай жою қаруын қолдану мен ұрыс әрекеттерін жүргізу кезінде жеке қорғану құралдары үш жағдайда болуы мүмкін: «жорықтық», «дайын», «ұрыстық

«Жорықтық» жағдайда

«Дайын» жағдайда

«Ұрыстық» жағдайда

«Жорықтық» жағдайда

жеке құрам жаяу ретте немесе жеңілдеттірілген жабдықпен (киім-кешек қапсыз және шинельсіз) ашық машиналарда қимылдау кезінде қорғаныш плащын жабдық үстіне қапшыққа салып арқада тасымалдайды. Арнайы қапшыққа салынған қорғаныш шұлығы мен қорғаныш қолғабы белдікте оң жақ бүйірде болады.

Танк және басқа жабық машиналарда қимылдау және әрекет жасау кезінде қорғаныш плащы қорғаныш шұлығы мен қолғап бірге бүктеліп, арнайы қапшыққа салынып, әрбір әскери қызметшімен өзінің жанына, орындық астына немесе командир көрсеткен басқа жерге қойылады.

«Дайын» жағдайда қапшықтар жоқ кезінде плащты жазылған түрде арқада тасуға болады.

«Ұрыстық» жағдайда жалпы әскери қорғаныш толымының қорғаныш плащын жеңге киілген жамылғы ретінде немесе комбинезон ретінде падалануға болады.

Комбинезон ретіндегі қорғаныш плащ зақымданбаған жерде (бойтасаларда) тиімді.

Кию жүйелілігі көрсетілген:

Жалпы әскери қорғаныш толымды шешу тәсілдері

• қаруды жерге қою немесе бір затқа сүйеу керек;

• газтұмылдырық пен сөмкені , жабдық пен бас бас киімді шешіп жерге қою керек;

• кительді шалбарға жинау керек;

• қапшықты ашуға арналған жіпті тарту керек;

• плащты жеңге кигізу керек;

• қапшықтағы жартылай сақинадан таспа ұштарын босатып, плащ артының етегімен оларды жартылай сақинаға енгізіп бекіту керек;

• екі үстіңгі ұстағышты қалдырып, плащ өңірін қадау керек,

• плащ үстінен жабдық пен газтұмылдырық кигізу керек;

• газтұмылдырықты «ұрыстық» жағдайда келтіру керек;

• плащтың қалған ұстағыштары мен белдікшелерін қадау керек;

• қолғап кию керек;

• қаруды алу керек;

• жабдықты шешу керек;

• бекіткіштерді шешіп , плащ етегі мен қорғаныш шұлығы белдікшелерін ағыту керек;

• бүйірлі белдікшелерді шешу керек,

• плащтың өңірін шешу керек;

• жеңнін белдікшелерін шешу;

• қолды жеңнен шығарып алып, бір уақытта қолғапты шешу керек;

• плащ таспаларын (тоқыма бауларын ) шешу керек,

• плащты артқа қарай сыртқы жағымен төмен түсіру керек;

• қорғаныш шұлық тоқыма бауларын бел белдігімен шешіп, қорғаныш шұлығын шешу керек;

• желдетілген жаққа барып, газтұмылдырықты шешу керек .

Газтұмылырықты кию уақыты 10 секундтан аспау керек, ал тұмылдырықты -14 секунд, ашық жерде жеке қорғаныш плащын және газтұмылдырықты - 4 минут, бүркемелер немесе машиналарда - 6 минут, ал комбинезонды - 6- 12 минутта киіп үлгеру керек .

(Сурет)

б) Тыныс органдарын қорғаудың қарапайым құралдары

Тыныс органдарын қорғайтын қарапайым құралдарға мақта-дәке таңғыштар мен шаңға қарсы мата маскалар жатады. Олар тыныс органдарын радиоактивтік шаң мен биологиялық аэрозольдерден қорғау үшін қолданылады.

Мақта -дәке таңғышын төмендегідей жолмен дайындалады: ұзындығы 100 см, ені 50 см дәке кесіп алынады; дәке ортасына 30х20 см мөлшеріне қалыңдығы шамамен 1-2 см мақта салады; мақта салынбаған дәкенің бос жерлерін ұзына бойына екі жағынан түреді; дәкенің шетін екі жағынан (шамамен 30-35 см етіп дәл ортасынан, екі бау жасап қайшымен қыяды). Таңғыш иекті , ауыз бен мұрынды жауып тұруға тиіс. Көзге шаңға қарсы көзілдірік киеді.

Шаңға қарсы мата маска корпустан және бекітпеден тұрады (корпус 4-5 қабат матадан тұрады). Корпус пен бекітпені үлгіге не сызбаға қарап пішеді. Масканың корпусында қарайтын тесік ойып оған қайсібір мөлдір материалдан қаңылтақ не әйнек орнатылады. Маска басқа үстіңгі тігіске орнатылатын резеңке таспамен тығыздалып тұрады; бекітпенің төменгі тігіске тігілген баулары, масканың корпусының жоғарғы түйіндеріне бекітілетін көлденең резеңке масканың жылжып кетпей тығыз тұруына себептеседі.

Жеке қорғаныштың медициналық құралдары. Жеке қорғанудың медициналық құралдарына жеке дәрі қобдишасы (АИ -2) және химияға қарсы жеке пакет жатады.

Жеке дәрі қобдишасы. Жаппай жоятын қару әрекетінің ауыр зардаптарын болғызбау мақсатында өзіне - өзі және өзара көмектесуге, сондай-ақ инфекциялық аурулардың алдын алу және бетін қайтаруға арналған . Онда порфилактика мен алғашқы медициналық жәрдемнің әр түрлі құралдары болады.

Химияға қарсы жеке пакет. Ол терінің ашық жерлері мен киімге тиген тамшылы-сұйық УЗ зиянсыздандыруға арналған. Газсыздандыратын ерітіндісі бар шағын шөлмектен және бес мақта-дәке тампоннан тұрады. Пайдаланылатын тампондар жерге көміледі.

4. Жаңа тақырыпты бекіту:

Фронтальды сұрау

1. Жеке қорғаныш құралдарына нелер жатады?

2. Сүзгіш газтұмылдырық дегеніміз не?

3 Теріні қорғау құралдарына нелер жатады?

4. Костюмнің салмағы қанша кг?

5. Плащтың салмағы қанша кг?

7. Газтұмылдырықтың кию уақыты қанша секундта киеді?

8. Тұмылдырықты қанша секундта киеді?

9. Жаппай жою қаруын қолдану мен ұрыс әрекеттерін жүргізу кезінде жеке қорғану құралдары қандай жағдайда болуы мүмкін?

10.Тыныс органдарын қорғаудың қарапайым құралдарына нелер жатады?

11. Жеке қорғаныштың медициналық құралдарына нелер жатады?

12. Дәке таңғышының ұзындығы мен ені қанша см дәке кесіп алынады?

5. Сабақты қорытындылау, бағалау

5. Үйге тапсырма

«Бастауыш әскери дайындық»

Жақсыгелдинов М.Т

Алматы 2010 жыл

327-337 беттер