- Преподавателю
- Другое
- Абай Құнанбаевтың табиғат лирикасы
Абай Құнанбаевтың табиғат лирикасы
| Раздел | Другое |
| Класс | - |
| Тип | Рабочие программы |
| Автор | Курмангалиева Б.Б. |
| Дата | 17.12.2014 |
| Формат | docx |
| Изображения | Есть |
| Пәні: | Балалар әдебиеті | |||||
| Тобы: | 1пКШК | |||||
| Уақыты: | 0935-1100 | |||||
| Сабақтың тақырыбы: | Абай Құнанбаевтың табиғат лирикасы | |||||
| Мақсат-міндеттері: А) ақпараттық құзыреттілік Ә) коммуникативтік құзыреттілік Б) проблеманы шешу құзыреттілік | Ақпарат көздері арқылы Абайдың табиғат лирикасын базалық білімі негізінде тереңірек меңгерту. Ауызша, жазбаша тілде шығармашылықпен пайдалануын қалыптастыру. Абайдың ұлылығын, оның поэзиясын тереңдігін сезіндіру,әдемілікті түсінуге,туған табиғатқа қамқорлық жасауға тәрбиелеу. Эстетикалық,экологиялық тәрбие беру поэзия,сөз өнері,бейнелеу өнері секілді көркемөнер дүниесіне сүйіспеншілігін арттыру. Түрлі тапсырмаларда тақырыптан алған білімдерін өз бетімен пайдалануға дағдыландыру. | |||||
| Сабақтың типі: | Ізденіс сабағы | |||||
| Сабақтың әдісі: | Көркемдеп, мәнереп оқу практикалық. Слайдпен жұмыс, тапсырмалар орындау | |||||
| Сабақта қолданылатын пед. Технологиялар: | Білім мен іскерлікті қалыптастыру стратегиясы | |||||
| Пәнаралық байланыс: | Қазақ тілі, қазақ әдебиеті, қазақстан тарихы | |||||
| Оқыту құралдары: | Қ.Ү.Жақыпова, Т.Т.Жолдасова, А.А.Жолдасова: "Балалар әдебиеті мен практикумы" | |||||
| Сабақтың барысы: | Оқытушының қызметі | Студенттің қызметі | Күтілетін нәтиже | |||
| І. Ұйымдастыру бөлімі | Амандасу, түгендеу, зерттеу, сабаққа зейін аударту | Амандасып отыру, тыныштық сақтау, сабаққа үнемі қатысу | Тыныштық сақтайды, қойылған мақсатты түсінеді | |||
| ІІ. Үй тапсырмасы | 1.Абайдың өмірі, шығармашылығы 2. Абай аудармалары 3.Абай және Батыс әдебиеті | Абай 1845 жылы Семей облысы, қазіргі Абай ауданы, Шыңғыс тауының етегінде туған. Абай аудармамен көбірек шұғылданғаны-1889 жыл. Бұл жылы ол «Евгений Онегиннен» үзінділер күйінде сегіз өлең аударды.Олардың көбі- Онегин мен Татьяна арасындағы хаттар.Абай аудармалары түпнұсқамен дәлдікті сақтап отырмады. Шығарманың идеясын, екі жастың айтар ойын, арман-тілегін алады да, оқырманға лайық ұғыммен жеткізеді. Оған өзінің ой-арманын қосады.Пушкин шығармаларын аударуарқылы Абай тың өлеңдер шығарды. Оның жастық, махаббатжырларында («Көзімнің қарасы», «Қызарып, сұрланып»)Пушкин сарыны мол байқалады. | Абай туралы ойларын жинақтайды, қосымша мәлімет алады. Ой бөліседі, бір-бірін толықтырады. Білімдерін сарапқа салады. | |||
| ІІІ.Өткен материалды қайталау арқылы үй тапсырмасын бекіту, жаңа материалды қабылдауға дайындық
| «Кім жылдам?» зымыран сұрақтар арқылы сұрап бекіту 1.Абайдың шын есімі кім? 2.Абайдың мұражайы қай жерде? 3.Абайдың алғашқы өлеңдер жинағы қай жылы, қай жерде басылып шықты? 4.Абайдың ең алғаш дәріс алған татар молдасы 5.Абайдың алғашқы ертекшісі 6.Абайдың күйі 7.Абайдың атақты әншісі 8.Қараша, желтоқсанмен сол бір-екі ай атты өлеңі кімге арналған? 9.Табиғат лирикасында ең алғаш жазылған өлеңі? 10.Абайдың Телғара аталу себебі | 1.Ибраһим 2.Жидебайда 3.1909жылы Петербург 4.Ғабитхан 5.Баймағанбет 6.Май түні, Желдірме, Тор жорға 7.Әлмағанбет 8.Тәкежанның әйелі Қаражанға 9.Жаз, 1886ж 10.Екі шешесінің ортасында тел өскендіктен | Жинақтаған білімдерін іс жүзінде көрсетеді. Өз іс-әрекеттерін іштей бағалайды. | |||
| ІҮ. Жаңа материалды түсіндіру
Ү. «Ойды шақыру» стратегиясы
ҮІ. Кестені өрнекте
ҮІІ. Шрифтограмма лармен жұмыс. Шахмат атының жүрісімен | Қазақ халқының тарихында Абайдың алар орны ерекше. Абай- жаны нәзік, сүйкімді жан. Ол жан нәзіктігін, табиғат сұлулығын ұштастыра білген. Абай қай өлеңінде болмасын табиғат пен қазақ халқының өмірін байланыстыра жырлаған. Кемеңгер ақын мәңгі қайталанбас бейнелі сөз өрнегін жасады. Бүгінгі сабағымызда Абайдың табиғат лирикасымен таныса отырып, Абайдың табиғат тақырыбына арналған өлеңдерінде адам- табиғат- қоғам үндестігі қалай көрінеді, қалай байланысқан? Міне, осы проблеманы шешуіміз қажет. Студенттер үш топқа бөлінеді. Әр топ өз тобын таныстырып, топ атының бүгінгі сабаққа байланысын ашады. Сол үш топқа қатысты өз тапсырмалары беріледі. Әр топ басшысы өз тобын таныстырады. Параққа әр топқа өлеңнің бір жолы жазылады. Әр топтан бір- бір оқушыдан өлеңді жатқа айтып жалғастырады. І топқа Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан ..... ...... ........ ...... ІІ тоқа Жаздыкүні шілде болғанда ....... ........ ........ ....... ІІІ топқа Қансонарда бүркітші шығады аңға ...... ...... ...... ......
І топ Тақырыбы | Табиғат пен қоғам арасындағы байланыс | ||||
| Жазғытұры |
| |||||
ІІ топ
Табиғат пен қоғам арасындағы байланыс
«Қараша, желтоқсанмен сол бір екі ай
ІІІ топ
Сұрақтар
Жауаптар
1.Аңшылық өнеріне байланысты қандай аң құстарды білесің?
2.Аңшы болу үшін не керек?
3.Аңшылық кәсіп пе әлде өнер ме?
4.Бүркіт туралы қандай мақал мәтел білесің?
1қ
н
қ.
4с
і
ң.
6қ
с
р
е
з
я
ы
с
о
а
а
г
ы
л
2ж
д
с
а
а
л
н
ы
м.
й
б
з
д
а.
а
ұ
т
ә
ғ
л
о
т
ү
ғ
ы
а
б
ы
з
р
3Д
а.
5м
о
І топ: «Ақын-жазушы» тобы
Ақынды ақын оятпаса болмайды,
Ақынды ақын таяқтаса, ол -қайғы
Ақынды ақын сүйемесе болмайды,
Ақынды ақын күелесе, ол қайғы.
«Жаз», «Жазғытұры» өлеңдерінің шығу тарихымен таныстыру. Өлеңді мәнерлеп оқу, мазмұнын түсіндіру, адам-табиғат-қоғам үндестігін табу. «Жаз» өлеңінің шығу тарихы туралы айту.
ІІ топ: «Абай» тобы:
Парасаты басым туған-
Шыңғыстаудың Абайы
Ән мен жырын мұра қылған-
Сарыарқаның Абайы.
«Қараша, желтоқсанмен сол бір-екі ай», «Күз» өлеңдерінің шығу тарихын айту, мәнерлеп оқу, мазмұнын түсіндіру, адам-табиғат-қоғам үндестігін табу
ІІІ топ: «Мұхтар» тобы:
Бала Мұхтар Абай рухымен ержетті. Ал кейін барлық өмірін Абайға арнады. Абай арқылы әлемге қазақ деген халық барын танытты.
«Қыс», «Қансонарда бүркітші шығады аңға» өлеңінің шығу тарихымен таныстырады, өлең мазмұнын түсіндіреді, адам-қоғам-табиғат үндестігін табады.
І топ: «Ақын-жазушы» тобы
С ұр бұлт түсі суық қаптайды аспан.
Күз болып,дымқыл тұман жерд басқан.
Білмеймін тойғаны ма,тоңғаны ма.
Жылқы ойнап,бие қашқан,тай жарысқан.
Жасыл шөп,бәйшешек жоқ бұрынғыдай,
Жастар күлмес,жүгірмес бала шулай.
Қайыршы шал-кемірдей түсі кетіп,
Жапырағынан айрылған ағаш қурай.
Біреу малма сапсиды,салып иін,
Салбыраңқы тартыпты жыртық киім.
Енесіне иіртіп шуда жібін,
Жас қатындар жыртылған жамайды үйін.
ІІ топ: «Абай» тобы:
Жаздыгүні шілде болғанда,
Көкорай шалғын, бәйшешек,
Ұзарып өсіп толғанда:
Күрікреп жатқан өзенде,
Көшіп ауыл қонғанда,
Шұрқырап жатқан жылқының,
Шалғыннан жоны қылтылдап,
Ат, айғырлар, биелер.
Бүйірі шығып, ыңкылдап,
Суда тұрып шыбындап
Құйрығымен шылпылдап,
Арасында құлын - тай,
Айнала шауып бұлтылдап.
ІІІ топ: «Мұхтар» тобы:
Қансонарда бүркітші шығады аңға
Тақырыбы
Табиғат пен қоғам арасындағы байланыс
Жазғытұры
Халық тұрмысын, салт санасын табиғат көріністерімен астастыра бейнелейді
Тақырыбы
Табиғат пен қоғам арасындағы байланыс
«Қараша, желтоқсанмен сол бір екі ай
Дала жүзінің жүдеу бейнесін халықтық әлеуметтік теңсіздігімен байланыстырады
ІІІ топ
Сұрақтар
Жауаптар
1.Аңшылық өнеріне байланысты қандай аң құстарды білесің?
Бүркіт, қаршыға, тұйғын, ителгі, сұңқар
2.Аңшы болу үшін не керек?
Тұлпар ат, қыран құс, жүйрік тазы
3.Аңшылық кәсіп пе әлде өнер ме?
Аңшылықты қазақ қоғамында тұрмыс тіршілік үшін де қолданған.Аңшылық өнер.
4.Бүркіт туралы қандай мақал мәтел білесің?
Қыран ұясын қияға салады
1Қ
н
қ.
4С
і
ң.
6Қ
с
р
е
з
я
ы
с
о
а
а
г
ы
л
2Ж
д
с
а
а
л
н
ы
м.
й
б
з
д
а.
а
ұ
т
ә
ғ
л
о
т
ү
ғ
ы
а
б
ы
з
р
3Д
а.
5М
о
Қансонарда. Жазғытұрым. Дүтбайға. Сегіз аяқ. Мәз болады болысың. Қыс.
Студенттер үш топқа бөліне отырып, тапсырмаларды орындайды.
Алған білімдерін зерттейді, жинақтайды, суреттей алады.
4мезгілге арналған өлеңдерінің тарихымен танысады.
Өз бетімен сұрақтарға жауап дайындап ой-өрістерін жұмсай білу, дұрыс жауабын таба алады.
Тапсырмалар мен оның жауаптарын салыстырады.
Шығармашылық тапсырманы өз бетімен орындайды
ҮІІІ. Белгілі жүйемен
ІХ. Ұлылар үндестігі
ІХ.«Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста
Х. Тарихи сынақхат
ХІ. Сергіту.
Ән тыңдау
Сауаттылық хат.
ХІІ. Жаңа білімді бекіту
Ромбик ішіндегі шеңберлердегі әріптерді белгілі бір жүйемен құрастырғанда, «Абай афоризмдерінің» авторының аты -жөні шығады
-
Үндестік
Абай
Мұқағали
Сөз құдіретін тану
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ барды ертегіні термек үшін
Көкірегі сезімді, тіл орамды
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін
Өлмеу үшін- құлқынды жемдеу үшін,
Табиғатты тану
Желсіз түнде жарық ай
Сәулесі суда дірілдеп
Ауылдың маңы терең сай
Тасыған өзен гүрілдеп
Адамдық міндетті тану
Атымды адам қойған соң,
Қайтіп надан болайын.
Рухани үндестік
Жүрегімнің түбінен терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла.
Соқтықпалы соқпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма
Имандылықты жырлау
Алланың өзі де рас, сөзі де рас,
Рас сөз еш уақытта жалған болмас.
Көп кітап келді Алладан оның төрті
Алланы танытуға сөзі айырылмас.
Алла өзгермес адамзат күнде өзгерер,
Жарлылықпен ол сіздерге, сіз де оларға.
Даналық сөздер бағыты
-
Мен егер закон қуаты қолында бар кісі болсам......
(адам мінезін түзеп болмайды деген кісінің тілін кесер едім)
-
Жұмысы жоқтық,
Тамағы тоқтық
.... ....(Аздырар адам баласын)
-
Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті....
(ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек)
-
Ғылым іздеп,
Дүниені көздеп ... ...
(Екі жаққа үңілдім)
-
Қайратсыз ашу- тұл.
Тұрлаусыз ғашық- тұл ... .... ..
(Шәкіртсіз ғылым - тұл)
-
Досы жоқпен сырлас
... ...(Досы көппен сырлас)
-
Өткірдің жүзі, кестенің бізі....
(Өрнегін сендей сала алмас)
-
Өмірдің алды-ыстық, арты -суық....
(Алды- ойын, артқы жағы мұңға жуық)
-
Толғауы тоқсан қызыл тіл.....
(Сөйлеймін десең, өзің біл)
-
Еңбек қылсаң ерінбей... ...
(Тояды қарның тіленбей)
Тарихи сынақхат №1
Абайдың Жидебайдағы мұражай үйі- Абайдың өмірі мен шығармашылық жағынан толық мағлұмат беретін мәдени мекеме. Семей қаласынан........... шақырым, аудан орталығы Қарауылдан ............ шақырым қашықтықта орналасқан.
......... жылы ұлыақынның туғанына 100 жыл толуы қарсаңында арнаулы мемлекеттік комиссия шешімімен Жидебайдағы Абай қыстауы мұражайғаайналды.
Тарихи сынақхат №2
Абайдың Семейдегі әдеби-мемориалдық мұражайы Абайдың әдеби мұрасын сақтап, насихаттауға арналған тарихи-мәдени мекеме. Екі қабатты осы ағаш үй ....... сәуірде Абайдың туғанына ....... толу мерекесі қарсаңында Қазақстан үкіметінің қаулысымен ........ жылы Абайдың әдеби- мемориалдық мұражайына айналдырылды.
«Құлақтан кіріп бойды алар
Жақсы ән мен тәтті күй» деп өзі айтқандай, Абай әніне құлақ түрсек.
Әр топтан топ басшысы «Абайдан алған білімім» атты тақырыпта хат жазады. 
Үш топқа «Ақын», «Сабақ», «Табиғат» тақырыбына «Бес жолды өлең» құрастыру
Бекіту сұрақтары:
-
Абайдың табиғат лирикасы, оның жылдың төрт мезгілі жайлы өлеңдері қай жылдар аралығында жазылған?
-
Абай жылдың қай мезгілін «ата-анадай елжіреген күннің көзі»деп суреттейді?
-
Абайдың сүйегі қай жерге жерленді?
Құлмат Өміралиев
-
Үндестік
Абай
Мұқағали
Сөз құдіретін тану
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ барды ертегіні термек үшін
Көкірегі сезімді, тіл орамды
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін
Өлмеу үшін- құлқынды жемдеу үшін,
Мен-дағы өлең жазбаймын ермек үшін
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін,
Абай жаққан бір сәуле сөнбеу үшін
Табиғатты тану
Желсіз түнде жарық ай
Сәулесі суда дірілдеп
Ауылдың маңы терең сай
Тасыған өзен гүрілдеп
Ұялып барады өтіп бұлақ бала,
Бұйығып үн қатпайды жылжып қана.
Баланың маңдайынан сипалаған
Дірілдеп айдан тамған шуақ қана
Адамдық міндетті тану
Атымды адам қойған соң,
Қайтіп надан болайын.
Хақым жоқ жаман болуға
Жұрт мені
Жақсыдан қалған көз дейді.
Рухани үндестік
Жүрегімнің түбінен терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла.
Соқтықпалы соқпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма
Жақтасаң да, өзің біл даттасаң да,
Соттасаң да, еркің бар ақтасаң да.
Мен де жұмбақ адаммын оны да ойла,
Мыңмен жалғыз алысып жатпасамда.
Имандылықты жырлау
Алланың өзі де рас, сөзі де рас,
Рас сөз еш уақытта жалған болмас.
Көп кітап келді Алладан оның төрті
Алланы танытуға сөзі айырылмас.
Алла өзгермес адамзат күнде өзгерер,
Жарлылықпен ол сіздерге, сіз де оларға.
Дін-ғылымның анасы.
Дін-ғылымның әкесі
Ғылымда бар, дін де бар,
Қоқыс та бар, гүл де бар.
Адам ата өлмесін
Ақыр заман келмесін
Қол қусырып құдайға
Ғылым мен дін бірге бар
Даналық сөздер бағыты
-
Мен егер закон қуаты қолында бар кісі болсам......
(адам мінезін түзеп болмайды деген кісінің тілін кесер едім)
-
Жұмысы жоқтық,
Тамағы тоқтық
.... ....(Аздырар адам баласын)
-
Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті....
(ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек)
-
Ғылым іздеп,
Дүниені көздеп ... ...
(Екі жаққа үңілдім)
-
Қайратсыз ашу- тұл.
Тұрлаусыз ғашық- тұл ... .... ..
(Шәкіртсіз ғылым - тұл)
-
Досы жоқпен сырлас
... ...(Досы көппен сырлас)
-
Өткірдің жүзі, кестенің бізі....
(Өрнегін сендей сала алмас)
-
Өмірдің алды-ыстық, арты -суық....
(Алды- ойын, артқы жағы мұңға жуық)
-
Толғауы тоқсан қызыл тіл.....
(Сөйлеймін десең, өзің біл)
-
Еңбек қылсаң ерінбей... ...
(Тояды қарның тіленбей)
Сынақхаттың кілті №1
1.180км. 2.25км. 3. 1945жыл
Сынақхаттың кілті №2
1.16 сәуір. 2. 95 жыл 3. 1940жыл
Ән: «Желсіз түнде жарық ай»
Зат есім: Ақын
Сын есім: Кемеңгер, ойшыл
Етістік: өлең шығарады, ел басқарды
Пысықтауыш: Семейде оқыды.Жастарды биеледі. Надандықпен айқасты. Білім-ғылымға үндеді.
Түйін сөз. Ол -елін сүйген кемеңгер ақын.
Зат есім:Сабақ
Сын есім: Тартымды, қызықты
Етістік: Үйретеді, іздендіреді, ойлантады
Синоним: Оқу, білім
Сөйлем: Сабақтың бізге берері мол
1.Оның жылдың төрт мезгілі жайлы өлеңдері 1886-1890 жылдар аралығындағы, ақынның әлем поэзиясын тереңдеп оқып, үлгі тұтқан кезінде жазылған
2.«Жазғытұры» (1890) өлеңінде Абай бұл мезгілдің өзіне тән суреттерін жасайды. Мұнда табиғат әлеміне кірген жаңалықтың иесі - «ата-анадай елжіреген күннің көзі»
3.Абайдың сүйегі Шыңғыс тауының бауырындағы өзінің Жидебай деген қыстағының жанына қойылды
Алған материал бойынша шығармашылықтарын көрсете біледі, есте сақтау қабілеттері артады, тапсырмаларды түсініп, ұғып алады.
Ақпаратты белгілі мен белгісізге бөледі, жүйелейді
Алған материал бойынша шығармашылықтарын көрсете біледі, есте сақтау қаблеттерін дамытады, берілген білімдерді түсініп ұғып алуларын артады
ХІІ. Үйге тапсырма Қорытындылау
Қараша, желтоқсанмен сол бір-екі ай жаттау
«Табиғатым- мекенім» эссе жазу
«Абай жаққан бір сәуле сөнбеу үшін» шағын шығарма
«Абайды тану арқылы біз қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан ұлттық ұранымыз болуы тиіс». Сабақ аяқталды.
Тапсырманың мәтінін түсініп, қорытынды шығара алады. Алған білімдерін қолдана отырып, өз бетімен үй тапсырмасын орындай алады.