Урок Чиныг-зонды скъола. Тугъанты Б. Фыййау Баде

Раздел Другое
Класс 5 класс
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Гом урочы конспект 5 къласы

Урочы темӕ: «Чиныг зонды скъола у»

(Тугъанты Батырбеджы радзырд «Фыййау Баде» - мӕ гӕсгӕ

Урочы нысантӕ:

1. Скъоладзауты базонгӕ кӕнын Тугъанты Батырбеджы радзырдимӕ.

2. Ахуырдзауты фӕцалх кӕнын текст ӕвзарыныл

3. Иронау аив дзурынмӕ тырнындзинад гуырын кӕнын, хи хъуыдытӕ раст ӕмӕ аивӕй ӕргом кӕныныл бакусын.

Нырыккон технологитӕ урочы: проблемондзинад, къордты куыст, информацион технологитӕ.

УАА: миддуне хъӕздыг кӕнын, логикон, коммуникативон.

Урочы цыд

Ӏ. Бацӕттӕгӕнӕн рӕстӕг.

1. Скъоладзауты сразӕнгард кӕнын урочы архайынмӕ (мотиваци)

Ахуыргӕнӕг:

Уӕ бон хорз, ме 'рыгон хӕлӕрттӕ! Уырны мӕ, абон кӕрӕдзийы кӕй бамбардзыстӕм, уый .

Беседӕ:

(Бацӕттӕ кӕнын чингуыты равдыст)

-Фӕйнӕджы раз цы ис? Цавӕр хъуыдытӕ уӕм ӕвзӕрын кӕны ацы равдыст?

-Сывӕллӕттӕ, цӕмӕн нӕ хъӕуы чиныг? Цы хорздзинад нын дӕтты?

(Дзуӕппытӕм байхъусын)

-Абон нӕ урочы цӕуыл ныхас кӕндзыстӕм?

(Дзуӕппытӕм байхъусын)

(Равдисын хӕхты нывтӕ)

- Чиныг ӕмӕ хӕхты 'хсӕн цы бастдзинад ис? Цы сӕ иу кӕны ацы радзырды?

( Ахуыргӕнӕг скъоладзауты размӕ рахӕссы урочы темӕ)

ll. Ног ӕрмӕгыл куыст

1. Къуылымпы аиуварс кӕныныл куыст.

Уыцы фарстӕн дзуапп ратдзыстут уӕхӕдӕг, кӕрӕдзима байхъусут.

2. Пректон куыст « Хъазыбеджы хох»

( Раныхӕстӕ скъоладзаутӕ бацӕттӕ кодтой рагацау)

1-аг скъоладзауы раныхас: Зындгонд ирон фыссӕг Тугъанты Батырбег райгуырд 1866 азы Дур-Дуры хъӕуы. Йӕ фыд Аслӕнбег службӕ кодта паддзахы ӕфсӕдты рӕнхъыты, ссис инӕлар-майор, уыдис тынг хъӕздыг лӕг. Батырбег бирӕ уарзта йӕ хъӕу. Сӕ дыууӕуӕладзыгон хӕдзар лӕууыд бӕрзонд рагъыл, хъӕды ӕрдузмӕ хӕстӕг. Ардыгӕй хорз зындысты бӕрзонд урс хӕхтӕ, рӕгътӕ ӕмӕ къуылдымтӕ. Лӕппу арӕх фӕлгӕсыд ацы ранӕй ӕрдзы рӕсугъддзинӕдтыл, уыдта хурыскаст ӕмӕ хурныгуылд. Гъеуӕд базмӕлыдысты йӕ зӕрдӕйы аивады бӕрзонд тӕгтӕ ӕмӕ фӕстӕдӕр ацы пейзажон нывтӕй спайда кодта йӕ радзырдты.

2. скъоладзауы раныхас:

Хъазыбеджы хох - рагзамантӕй йӕ гуырдзы хонынц «Мхинвари» ( «Ихын хох» ), ирӕттӕ та - Урс хох.

Ӕрмӕстдӕр ӕй XIX ӕнусы райдайӕнӕй хонынц Хъазыбеджы хох, хиуаг кънйӕзты номӕй, цардысты Степан-Цминдайы хъӕуы ( абоны Казбеги ). Хъазыбеджы хох у Кавказы ӕппӕты ӕрыгондӕр вулкан. Цалдӕр мин азы размӕ дӕр ма йӕ хуылфӕй цыд фыцгӕ буаргъӕд - лавӕ. Хохы бын цы тӕвд минералон дӕттӕ уайы, уыдон уымӕн сты ӕвдисӕн ( Беруаты Б.).

3 скъоладзауы раныхас :

Хъазыбеджы хох ма ирӕттӕ хуыдтой Чырыстийы Цъупп, ома у Хуыцауы бадӕн, хуыцӕуттӕ дӕр фӕбадынц ӕппӕты бӕрзонддӕр хохы цъуппыл. Абоны географион арӕнтӕм гӕсгӕ Хъазыбеджы хохӕн йе 'рдӕг ис Ирыстоны зӕххыл, ӕмӕ нымад у Иры бӕрзонддӕр хохыл. Хонынц ма йӕ Сӕнайы хох. Уый тыххӕй ӕз бакастӕн ахӕм тарӕгъ. Адӕмыл бӕллӕх скодта - фӕцахуыр сӕм удхор уӕйыг. Ӕрвылаз ын фыстой хъалон - ӕппӕты рӕсугъддӕр ӕвддӕсаздзыд чызг. Кӕд ӕмӕ чызг йӕхӕдӕг бархийӕ йӕ уд рауӕлдай кӕна адӕмы сӕрвӕлтау ӕмӕ уӕйыджы дзыхы йӕхи баппара, уӕд уӕйыг ӕрбамӕлдзӕн, ӕмӕ адӕм фервӕздзысты се знагӕй. Сӕ паддзахӕн уыди диссаджы рӕсугъд чызг Ацырухс, базонгӕ сидзӕр фыййау лӕппу Сӕнаимӕ. Ӕмӕ та мӕнӕ ӕрхӕццӕ фыдохы ӕнамонд бон. Уӕд Ацырухс йӕхи фӕразӕй кодта ӕмӕ йӕхи баппӕрста уӕйыджы хъӕлӕсы. Арв ферттывта. Зӕхх нынкъуысыд. Цъӕх арт ссыгъд, йе 'взӕгтӕ уӕларвмӕ хӕццӕ кодтой. Уӕлвӕз тар фӕздӕджы бын фӕци. Стӕй ӕваст раирд, ӕмӕ адӕм федтой диссаджы ныв: чызг кӕм бацарӕфтыд, уыцы ран стыр хох февзӕрд. Йӕ хуыз та… Цыма уыцы рӕсугъд чызг хуыссы уӕлгоммӕ уыцы хохы бӕрзӕндтыл… Йӕ мӕрдон сынты… Уыцы рӕстӕджы Ацырухсы уарзон, хъӕбатыр ӕрыгон фыййау Сӕна, хӕхты къуылдымы йӕ фос хызта… Кӕсы, ӕмӕ йӕ рӕсугъд Ацырухс удхор уӕйыджы хъӕлӕсмӕ йӕхи баппӕрста… Ауыдта, чызг хох куыд фестад, уый дӕр. Нӕ бафӕрӕзта зӕрдӕ уарзон чызджы мӕлӕт бауромын, ӕмӕ лӕппу хохы бӕрзондӕй йӕхи раппӕрста. Йӕ бон ма ныхъхъӕр кӕнын баци: «Хох фестын кӕн мӕн дӕр!» Ӕмӕ лӕппу фестад хох, Сӕнайы хох дыууӕ цъуппимӕ, цыма йӕ уарзоны сурӕт дӕр йӕ фарсмӕ ӕнустӕм баззад… Бӕрзондӕй Мад-хохмӕ дӕлӕмӕ кӕсы.

Ахуыргӕнӕг : Чи уӕ зоны, Мад-хох уырыссагау куыд хонынц?

3. Дзырдуатон-фразеологион куыст.

Булкъон (полковник) - афицеры цин, дӕлбулкъоны цинӕй уӕлдӕр.

Инӕлар (генерал) - армийы уӕлдӕр къамандыгӕнӕджы цин.

Куырӕт (бешмет) - нӕлгоймаджы дарӕс, кодтой йӕ хӕдоны ӕдде. Баст у рагон скифаг куырӕтимӕ.

Къӕнцылар - алыхуызон гӕххӕттытимӕ чи кусы, уагдоны ахӕм хайад.

Писыр (писарь) - къӕнцылары писыр, къӕнцылары гӕххӕттытӕ фыссӕг ӕмӕ аразӕг.

4. Предметты ӕхсӕн бастдзинад.

Ахуыргӕнӕг: Хъазыбеджы хохы рӕсугъддзинад ӕрфыстой уырыссаг поэттӕ А. С. Пушкин ӕмӕ М. Ю. Лермонтов дӕр. Скъуыддзӕгтӕ кӕсы се 'мдзӕвгӕтӕй:

Кавказ подо мною один в вышине

Стою над снегами у края стремнины

Орел, с отдаленной поднявшись вершины,

Парит неподвижно со мною наравне.

Отселе я вижу потоков рожденье

И первое грозных обвалов движенье…

А. С. Пушкин. Кавказ

Высоко над семью гор,

Казбек, твой царственный шатер

Сияет вечными лучами…

А. С. Пушкин. Монастырь на Казбеке

И над вершинами Кавказа

Изгнанник рая пролетел:

Под ним Казбек, как грань алмаза,

Снегами вечными сиял,

И, глубоко внизу чернея,

Как трещина, жилище змея,

Вился излучистый Дарьял,

И Терек, прыгая, как львица,

Ревел, - и горный зверь и птица,

Кружась в лазурной высоте,

Глаголу вод его внимали…

М. Ю. Лермонтов. Демон

- Тугъанты Батырбег дӕр ссардта диссаджы ныхӕстӕ Хъазыбеджы хохы рӕсугъддзинад равдисынӕн.( Кӕсы радзырды райдианы: «Бӕрзонд хохы урс сӕр алыхуызон рӕсугъд ӕрттывта ныгуылгӕ хуры арвы ӕрдынхуыз тынтӕй. Хур рааууон кодта Хъазыбеджы алыварс хӕхтыл фӕстаг тынтӕй, цыма сын тынг зын уыди кӕрӕдзийӕ фӕхицӕн кӕнын».

5. Радзырд аив каст кӕнын ӕмӕ йын йӕ мидис ӕвзарын.

Радзырд кӕсын райдайы ахуыргӕнӕг, дарддӕр ын йӕ каст ахӕццӕ кӕндзысты ахуырдзаутӕ. Мидис равзарынӕн ахуыргӕнӕг пайда кӕны ахӕм фӕрстытӕй:

1) Цӕмӕн бары йӕхи Баде Хъазыбеджы хохимӕ? Цы у мӕгуыр адӕймаг ацы стыр хохы раз?

2) Куыд ӕмбары Баде адӕймаджы царды нысан? Чи йӕм кӕсы ӕцӕг адӕймаг ӕмӕ цӕмӕ гӕсгӕ?

3) Цӕмӕ бӕллыд Баде? Цӕмӕн ӕй фӕндыд ахуыргонд суӕвын? Ссарут уыцы бынӕттӕ тексты ӕмӕ сӕ бакӕсут.

4) Зӕгъут, сымах ты цӕмӕн ахуыр кӕнут? Цӕмӕ бӕллут?

5) Цы ӕрхъуыды кодта Баде, цӕмӕй йе стыр бӕллиц йӕ къухы бафта?

6)Цӕуыл худти Екка, йе 'мбал Бадемӕ хъусгӕйӕ?

7) Цӕмӕн ӕруадысты Бадейы рустыл цӕссыгтӕ?

8) Цы ӕххуыс сты ӕрдзы ӕрфыстытӕ радзырды?

9) Цал хатты скасти Баде Хъазыбеджы хохы цъупмӕ ӕмӕ цӕмӕн? Бакӕсут радзырды уыцы бынӕттӕ.

( Хохмӕ скасти ӕртӕ хатты. Фыццыг хатт: « ныгуылгӕ хуры» тынтӕ ма Хъазыбеджы хохы цъуппыл куы хъазыдысты, ахуыргонд суӕвын ӕй куы бафӕндыд, уӕд. Дыккаг хатт: «хур хӕхты фӕстӕмӕ ныттылдис, ӕрмӕст ма Хъазыбеджы хохы цъуппыл хъазыдысты йӕ тынтӕ», уӕд бамбӕрста Баде, кӕй баззад фыййауӕй, хох та - домбай ӕмӕ бӕрзондӕй, фӕлӕ ма уӕддӕр хохы цъуппыл хъазӕг хуры тӕмӕнтӕ цыдӕр ныфс лӕвӕрдтой Бадейӕн. Ӕртыккаг хатт: мӕгуыр фыййау Хъазыбеджы хохмӕ скаст, ахӕстонӕй куы рацыд, уӕд. «Хур хӕхтыл ныттылди», асаст Бадейы ныфс, бамбӕрста, мӕгуырӕн фӕндаг кӕй нӕй Хъазыбеджы хохау стыр ахуыргонд суӕвынмӕ.)

III. Ӕрмӕг бафидар кӕныныл куыст

- Цы хъуыдытӕ уӕм сӕвзӕрд, радзырд бакӕсгӕйӕ?

-Сымахмӕ гӕсгӕ, Бадейы бӕллицтӕн кӕд сӕххӕст уӕвӕн уыд? Сымахӕн та цавӕр уавӕртӕ ис ахуыр кӕнынӕн?

-Цӕуыл нӕ ахуыр кӕны ацы радзырд?

- V. Рефлекси (ӕрмӕг куыд бамбӕрстой, уый сбӕрӕг кӕнын)

- Нӕ урочы нысан цавӕр уыди?

- Сӕххӕст ӕй кодтам? Дзуапп дӕтгӕйӕ пайда кӕнут ацы хъыдыйӕдтӕй:

- Урок мæ зæрдæмæ фæцыд, уымæн æмæ …

- Радзырд нӕ ахуыр кӕны…( Ахуыр кӕнын цардыл, цӕмӕй зонӕм, цы сты хорз ӕмӕ ӕвзӕр)

- Царды мидӕг тырнын хъӕуы…

- Ӕцӕг адӕймаг хъуамӕ уа (ма уа)…

7. Ахуыргӕнӕджы хатдзӕгтӕ рацыд ӕрмӕгӕй.

III. Хӕдзармӕ куыст.

1. Радзырд аив каст кӕнын зонын, хи ныхӕстӕй йын йӕ мидис текстмӕ хӕстӕг дзурын.

2. Чиныджы фӕрстытӕн дзуӕппытӕ бацӕттӕ кӕнын.

3. Хӕдзары ныффыссын нывӕцӕн «Бадейы бӕллицтӕ».

© 2010-2022