КІРІСПЕ

Мұнай өнімдерімен қамтамасыз етіп отырған басқарушы компанияларының стратегиялық бағыттарының бірі болып, келешекте автокөліктерге май құю станциялары жүйелерін қарқынды дамыту екені көрініп тұр.

Еліміздегі автокөлік паркінің едәуір өсуі және мемлекетіміздің мұнай өнімдері рыногінде монополиядан бас тартуы, жаңадан салынып жатқан автокөліктерге май құю станциялары мен бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан автокөліктерге жанармай құю станцияларын қайтадан жабдықтау іскерлік белсенділіктің ең тез өркендеп келе жатқан бағыты болып табылады. Біздің көптеген автокөліктерге жанармай құю станцияларымыз әлемдік стандарттарға сай бола бастады. Бүгінгі күнгі автокөліктерге жанармай құю станциялары жүйелерінің көлік өткізу қабілеті 90 жылдардың басындағы деңгейге қарағанда бірнеше есе көп. Өнімділігі жоғары жанармай жеткізу колонкаларының саны мен автокөліктерге жанармай құю жылдамдығы да өсті. Одан басқа жаңа автокөліктерге жанармай құю станциялары мен автокөліктерге қызмет көрсету кешендерінде көптеген қызмет түрлерін алуға болады (май ауыстыру, майда жөндеу жұмыстары, автокөлік жуу, дүкен, кафе және тағы басқа).

Автокөліктерге жанармай құю станциясы дегеніміз - транспорт құралдары үшін мұнай өнімдерін қабылдау, сақтау және беру үшін арналған қондырғылары бар, май ауыстыру, консистентті майлау, көліктердің запас бөлшектері мен оларға қажет заттарды сатуға және жеке транспорт иелеріне әртүрлі қызмет көрсетуге арналған ғимараттар кешені.

Автокөліктерге жанармай құю станциясының спецификалық ерекшелігі болып, технологиялық қондырғылардың ашық площадкаларда орналасуы табылады. Өндірістік тәжірибе, қондырғылардың ашық площадкаларда орналасуы мұнай өнімдерінен шығатын жанғыш және токсиктік булар табиғи ауа ағынымен сейіліп кететінін көрсетеді. Сол кезде осы заттардың концентрациясы қауіпсіз деңгейге дейін жетеді.

Осы жобада қарастырлып отырған «Томирис» автокөліктерге қызмет көрсету кешенінде автокөліктерге жанармай құю станциясы, автокөліктерге жеңіл жөндеу жүргізетін цех, көлік жуу цехы, дүкен және кафе бар. Біз осы кешенді электрмен жабдықтауды қарастырамыз. Бұл жобада ғимаратты жарықтандыру есебі, кабельдер мен сымдарды таңдау есебі, қысқа тұйықталу есебі, экономикалық есептеулер, адамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету сұрақтары қарастырылып өтті.

1. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ПРОЦЕСС

Автокөліктерге қызмет көрсету кешені тиімді жұмыс істеуі үшін жанармайды қабылдау, сақтау және жіберудің ең соңғы технологиялық жүйесі қажет. Ол жүйе экологиялық қызмет талаптарымен НПБТ-98 өрт қауіпсіздігі талаптарын қанағаттандыру керек. 1-схемада автокөліктерге қызмет көрсету кешенінде жанармайды қабылдау және сақтауды бақылаудың автоматтанған басқару жүйесі келтірілген. Бұл схеманы жеңілдету үшін бір резервуармен бір жанармай жеткізу колонкасы көрсетілген. Ал расында, резервуар саны мен жанармай жеткізу колонкалары саны әрбір автокөліктерге қызмет көрсету кешенінің өзіне байланысты болады.

Автоцистернамен жеткізілген жанармай иілгіш шланг арқылы өрт бөгеуіші бар. Жанармайдың кіріс фильтріне жеткізіледі. Кіріс фильтрі жанармайды қақ пен лас заттардан тазалайды. Бұл жанармайды өрескел тазартудың бірінші сатысы. Өрт бөгеуіші резервуарға ұшқын мен жалынның өтпеуін қамтамасыз етеді: Шланг фильтрге оңай ағытылатын муфта арқылы қосылады, ал ол муфта қажет болған жағдайда тез ажыратылуды қамтамасыз етеді.

Көптеген апатты оқиғалар жанармайды автоцистернадан резервуарға құю кезінде болуы мүмкіндігінен, құюды тез арада автоматты түрде тоқтату үшін электромагнитті клапанды қолданады. Электромагнитті клапан автокөліктерге қызмет көрсету кешені операторынан тәуелсіз түрде толтырғыш трубопроводты жауып тастайды да, апаттты жағдайдың бой алуына жол бермейді.

Толтырғыш трубопроводтың екінші басы резервуарда сорғыш, қайтымды клапаннан 100-120 мм. төмен орналастырылады, яғни бірыңғай тапжылмай тұрады да, толтырғыш трубопроводта гидравликалық қақпақ болып тұрады.

Сорғыш трубопровод диаметрі 1 ½ газ трубаларынан жасалады.

Резервуарда тұрған басына сорғыш клапан құрастырылып тұрады. Клапанның төменгі бөлігі мен резервуардың түбінің ара қашықтығы 120-200 мм. болу керек. Бұл резервуардан таза мұнай өнімін алуға мүмкіндік береді. Сорғыш клапан сорап жұмысын тоқтатқаннан кейін резервуарға жанармайдың өтуін болдырмайды.

Резервуарға жанармайды құйған кезде жанармайдың булары резервуар ішіндегі ауаны қарқынды түрде атмосфераға шығара бастайды. Сондықтан, оны болдырмау үшін бұл жерде жанармайдың буын рециркулизациялау жүйесін қолданады, яғни ол жүйе резервуардағы буды трубопровод, оңай шешілетін муфта және арнайы иілгіш шланг арқылы автоцистернаның герметикалық мойнына қайтарып отырады. Жанармайдың буының қозғалысына бір жағынан автоцистернаның ішіндегі жанармайдың ағылуы кезінде сұйылуымен, екінші жағынан резервуар толтырылып жатқан кездегі қысым - себепші болады.

Жанармай резервуардан жанармай жеткізу колонкасы баратын кезде ол резервуар қабырғаларының майда бөлшектері мен даттанудан жіңішке тазарту фильтрі арқылы өтеді. Бұл жанармайды тазартудың екінші сатысы. Жанармайды тазартудың соңғы сатысы болып, жанармай жеткізу колонкасы ішіндегі фильтрлер жабылады.

Тұтынушының жанармай багын толтыру кезінде жанармайдың буы атмосфераға шығарылмайды. Осыны болдырмау үшін рецеркуляциялаудың екінші жүйесін қолданады. Ол болса жанармай буын тұтынушының жанармай багінен арнайы үлестіргіш шланг, жанармай жеткізу колонкасы және арнайы трубопровод арқылы резервуарға қайтіп келуін қамтамасыз етеді. Жанармай буының қозғалысына бір жағынан резервуардағы жанармайдың бөлініп тұруынан сиреуі, екінші жағынан жанармай жеткізу колонкасы орналасқан қосымша бу сорабының жұмысы себепші болады.

1.1 Технологиялық процесстерді басқару жүйелері

Автокөліктерге қызмет көрсету кешендеріндегі жанармай тарату колонкаларын басқару негізінен колонкалармен бірге келетін дистанционды басқару пульттері арқылы іске асады. Бұл пульттер оператордың орталық орнында отырып колонкалар жұмысын реттеуге мүмкіндік береді: жанармай мөлшерін беру, жанармай тарату колонкаларын жұмысқа қосу, автокөліктердің жанармай алу жолын бақылау, мөлшерлі жанармай берілген соң колонканы автоматты түрде тоқтату, мөлшерлі жанармайды берудің соңында колонкадағы жанармай шығысын төмендету, қажет болған жағдайда колонкаларды апатты тоқтату сияқтылар.

Қазіргі таңда автокөліктерге қызмет көрсету кешендеріндегі технологиялық процесстерді басқару үшін компьютерлі-кассалы жүйелер кеңінен қолданылып жүр. Жанармай жеткізу колонкаларын басқаратын соңғы компьютерлі-кассалы жүйелер автокөліктерге қызмет көрсету кешеніндегі жанармайды есептеу, қабылдау, өткізу, сақтау процесстерін автоматтандыруға көзделген. Олар автокөліктерге қызмет көрсету кешеніндегі мұнай өнімдері, тауарлары мен қызметтеріне қолма-қол немесе қолма-қолсыз есептеу жүргізуге мүмкіндік береді. Автокөліктерге қызмет көрсету кешеніндегі барлық жанармай жеткізу колонкаларының мұнай өткізудің автоматты режимін, ағымдағы жағдайын оператордың дисплейінде көрсетуін қамтамасыз етеді.

Автокөліктерге қызмет көрсету кешенінің жанармайды қабылдау, бақылау, сақтау және басқару жүйесі

А1 - дистанционды басқару пульті

ЕК1, ЕК2 - ТЭН-100В13/1Z220, электр жылытқышы

Ғ1 - ПВД-1-1УЗ типті балқыма қоспасы бар ПРС-6УЗ-П сақтандырғышы

Ғ1 - ПВД-П-10УЗ типті балқыма қоспасы бар ПРС-25УЗ-П сақтандырғышы

Н1, Н2 - КМ-24-90 лампылары

К1 - ПМЕ-112 магнитті жібергіші

К2 - ПМЕ-111 магнитті жібергіші

М1 - 4А8ОВ4УЗ моторы

Q1 - АП5ОБ-3МТУЗ.2.16Х3,5 ажыратқышы

R1,R2 - ПЭВ-25-2,4 кОм резисторлары

SB1 - ПКЕ 222-1УХЛ21_З+1_Р түймелі басқару постысы

SQ1 - КЭМ-1А магнитті басқарылатын контакт

SК1 - ТУДЭ-2М1-УЗ-4,5-Р термореттеуіш құрылғысы

2. ЖАРЫҚ БЕРУ ҚОНДЫРҒЫЛАРЫН ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ ТАҢДАУ

2.1 Жарық көзін таңдау

Автокөліктерге қызмет көрсету кешенінің жарықтандыру құрылғысының жарық көзі ретінде қыздыру лампылары мен люминисцентті лампыларды алыға болады. Егер жарық беру нормасының мәні 30 лк дан төмен болса, онда қыздыру лампыларына қарағанда біраз жетістігі бар люминисцентті лампыларды алуға болмайды. Біздің қарастырып отырған кешенімізде жарық беру нормасының 30 лк төмен болатын кейбір бөлмелер болғандықтан, біз ол жерлерде жарық көзі ретінде қыздыру лампыларын пайдаланамыз.

2.2 Жарық берудің түрі мен жүйесін таңдау

Барлық бөлмелерді жарық беру үшін ортақ бірқалыпты жарық беруді, жұмыс жасау және кезекші жарықтандыруды аламыз.

СНиП РК 4.04-23-2004 бойынша апатты жарық беру мына бөлмелерде қарастырылады: электр щит, холл, сауда павильоны, бар, кафе, автокөлік жуу, шина монтаждау цехы.

Жарық беру нормасының мәні көзбен көру жұмысының сипаттамасына, қарау объектісінің размеріне, фонына және контрастына, жарықтану жүйесі мен түрі және жарық көзінің типіне тәуелді болады.

СНиП РК 4.04-23-2004 жарықтандыру нормаларына сәйкес, жұмыс орындарының жарықтандыруын былай деп қабылдап оларды кестеге енгіземіз.

Кесте

Жұмыс орындарының жарықтандырылу нормалары

№
п/п

Аталуы

Е_н, лк

1

Тамбур

75

2

Холл

200

3

Бар

100

4

Зал

300

5

Кафе

250

6

Персонал бөлмесі

75

7

Әжетхана

45

8

Қойма

120

9

Тамақ даярлау бөлмесі

200

10

Бильярд

400

11

Қойма

200

12

Сауда жасау павильоны

300

13

Оператор бөлмесі

100

14

Шина монтаждау цехы

150

15

Пост 2

30

16

Құрал-жабдықтар орны

90

17

Электрощит орны

75

18

Қазандық

30

19

Автокөлік жуу

200

Қор коэффициенті жарық беру қондырғысын есептеу кезінде эксплуатация кезіндегі жарық көзінің жарық ағынының азаюын компенсациялау үшін енгізіледі. Қор коэффициенті жарық берілетін бөлменің ортасы шарты мен жарық көзінің түрінен тәуелді болатын салалық нормалар бойынша қабылданады. Кешенімізге біз қыздыру лампылары бар бөлмелер үшін қор коэффициентін К_з = 1,3 ал люминисцентті лампылары бар бөлмелер үшін қор коэффициентін К_з = 1,5 аламыз.

7, 8, 11, 15, 18 бөлмелері үшін НПП03-100,НСП11-200,НСП11-100,НБО18-100 қыздыру лампылары бар светильниктер қабылдаймыз да оларды қабырғада 2,8 м биіктікте орналастырамыз. Ал басқа бөлмелер үшін ЛПО02-2х40,ПВЛП-2х40,ЛПО16-40 люминисцентті лампылары бар светильниктерді 3,3 м биіктітте төбеден қоямыз. Кіре беріске 2,5 м биіктікте орналасқан НПП03 светильниктерін аламыз.

2.3 Автокөлік жуу бөлмесінің жарықтандыруын есептейміз

Жарықтану есептеулері пайдалану коэффициенті әдісімен жүргізіледі.

Алдымен светильниктердегі лампылардың тұтынатын суммарлы ағынын анықтаймыз:

мұндағы: Е_н - нормаланатын жарықтану, лк;
К_з - қор коэффициенті,
S - бөлме ауданы, м²;
z - минимал жарықтану коэффициенті;
U_оу - пайдалану коэффициенті.

СНиП РК 4.04-23-2004 сәйкес К_з = 1,5; z = 1,1 қабылдаймыз.

Пайдалану коэффициенті светильниктердің түріне, жарық ағынының шағылу коэффициентіне, бөлме индексіне тәуелді.

Төбенің шағылу коэффициентін 50%; қабырғаның шағылу коэффициентін 30%; еденнің шағылу коэффициентін 10%.

Бөлме индексі

мұндағы: S - бөлме ауданы, м²;

h_р - светильниктерді ілу биіктігі, м;
А, В - бөлменің геометриялық размерлері, м.

i = 72,43 / (3,3  (6,19+2,93)) = 1,49

ВСН-59-88 U_ОУ = 45 % деп қабылдаймыз

Сонда лампының жарық ағыны

Φ = 200·1,5·72,43·1,1/0,45=53115лм

Қуаты 40 Вт, жарық беру ағыны 3000 лм,18 ЛБ-40 лампылары бар 9 светильник қабылдаймыз, олардың суммарлы жарық беру ағыны 57600 лм құрайды.

2.4 Бөлменің жарық берілуін меншікті қуат бойынша есептеу

Басқа бөлмелердің жарық берілуінің есептеулері меншікті қуат әдісімен есептеліп жүргізіледі. Біз 1 бөлменің жарық берілуінің есептелуін мысал ретінде қарастырайық

ЛПОО2 светильнигі үшін, бөлмедегі лампылардың суммарлы қуатын анықтаймыз

Р = Р_уд  S

мұндағы: Р_уд - жарық беру құрылғысының меншікті қуаты, Вт/м²;

S - бөлме ауданы, м².

Р = 6,7  79,13 = 489,97 Вт

Бөлмеде 11 светильник орналастырамыз. Әрбір светильниктегі лампылардың қуаты Р_л = Р/n = 489,97/ 11 = 44,54 Вт болады. Қуаты 40 Вт жарықтану ағыны 3200 лм ЛБ-40 лампысын аламыз.

Басқа бөлмелердің есептеулері де осы жолмен шығарылады.

Жарықтандырудың есептеулерінің нәтижелерін кестеге енгіземіз

кесте

Жарықтехникалық есептеулер нәтижелері

Жарық берудің есептеулерінің нәтижелерін светотехникалық мәлімет - кестеге енгіземіз

.

СВЕТОТЕХНИКАЛЫҚ МӘЛІМЕТ

Кесте

№

Бөлменің аталуы

Ауданы

Светильниктерді ілу биіктігі

Шағылу коэффи-циенті

Жарықтану түрі

Жарықтану жүйесі

Жарықтану нормасы

Қор коэффициенті

Светильник

Лампа

Қондырғының ортақ қуаты

Қондырғының меншікті қуаты

м²

м

Төбеден

Қабырғадан

Еденнен

лк

Түрі

саны

Түрі

қуаты

кВт

1

Тамбур

2,94

3,3

50

30

10

Жұмыс және кезекші жарық

Ортақ біркелкі жарық

75

1,5

ЛПО16

1

ЛБ-40

40

0,04

13,6

2

Холл

46,73

3,3

50

30

10

75

1,5

ЛПО16

1

ЛБ-40

40

0,04

0,8

3

Бар

7,09

3,3

50

30

10

300

1,5

ЛПО02

4

ЛБ-40

2х40

0,08

11,3

4

Зал

7,14

3,3

50

30

10

30

1,3

НСП11

8

Б220-230-60

60

0,06

8,4

5

Кафе

10,04

3,3

50

30

10

150

1,5

ЛПО02

6

ЛБ-40

2х40

0,08

7,9

6

Персонал бөлмесі

21,91

3,3

50

30

10

200

1,5

ЛПО02

2

ЛБ-40

2х40

0,32

14,6

7

Әжетхана

8,46

3,3

50

30

10

300

1,5

НСП11

1

ЛБ-40

2х40

0,08

9,4

8

Қойма

16,11

3,3

50

30

10

200

1,5

НСП11

1

ЛБ-40

2х40

0,16

9,9

9

Тамақ даярлау бөлмесі

16,10

3,3

50

30

10

Жұмыс және кезекші жарық

Ортақ біркелкі жарық

200

1,5

НСП11

2

ЛБ-40

2х40

0,24

14,9

10

Бильярд

7,73

3,3

50

30

10

200

1,5

ПВЛП

8

ЛБ-40

2х40

0,08

10,3

11

Қойма

19,54

3,3

50

30

10

200

1,5

ПВЛП

1

ЛБ-40

2х40

0,16

8,1

12

Сауда жасау павильоны

17,45

3,3

50

30

10

75

1,5

ЛПО16

6

ЛБ-40

40

0,12

6,84

13

Оператор бөлмесі

8,46

3,3

50

30

10

75

1,5

НСП11

1

Б220-230-100

100

0,1

11,8

14

Шина монтаждау цехы

15,72

3,3

50

30

10

75

1,5

ЛПО16

2

Б220-230-200

200

0,2

12,7

15

Пост 2

4,42

3,3

50

30

10

30

1,3

НСП11

1

Б220-230-60

60

0,06

13,5

16

Құрал-жабдықтар орны

10,55

3,3

50

30

10

30

1,3

НСП11

1

Б220-230-100

100

0,1

9,4

17

Электрощит орны

19,41

3,3

50

30

10

75

1,5

НСП11

1

ЛБ-40

40

0,04

2,0

18

Қазандық

2,32

3,3

50

30

10

30

1,3

НСП11

1

Б220-230-60

60

0,06

25,8

19

Автокөлік жуу

25,08

3,3

50

30

10

200

1,5

ЛПО16

8

ЛБ-40

2х40

0,32

12,7

Р = 3,85кВ

ЖАРЫҚ БЕРУ ТОРАБЫНЫҢ ЕСЕСПТІК СХЕМАСЫ

Топ электр щиті

Топтық желісі

Қабылдағыш

Кернеудің максимал түсуі, ΔU %

Жарық беру түі

Жоспар бойынша № , түрі, схема

Топ №

Қорғаныс қондырғысы

Сым, кабельдердің маркасы, саны және қимасы, мм²

Жүргізген жолы

Ұзындығы, м

Номинал қуаты , кВт

Номинал ток, А

Тип автомата, выключатель

Ном. ток, (А)

Ном. ток расцеп, (А)

A3114

ЩО-1

ЯОУ - 8506 - IP20

I _р = 20 А

Р_р= 8,05кВт

1

AEI03I-II

6

ППВ-380 3 х 2,5 мм²

Жасырын

20

0,8

3,6

2,2

Жұмыс

2

-

6

-

-

15

0,8

3,6

-

-

3

-

6

-

-

25

0,86

3,9

-

-

4

-

6

-

-

10

0,96

4,4

-

-

5

-

6

-

-

30

0,6

2,7

-

Кезекші

6

-

6

-

-

15

1,04

4,7

-

Резерв

3114

ЩО-2

ЯОУ - 8506 - IP20

I _р = 10,15 А

Р_р= 6,05кВт

1

AEI03I-II

6

ППВ-380 3 х 2,5 мм²

Жасырын

25

0,8

3,6

2,2

Жұмыс

2

-

-

-

-

15

0,8

3,6

-

-

3

-

-

-

-

30

0,42

1,9

-

Кезекші -

4

-

-

-

-

10

0,72

3,3

-

5

-

-

-

-

20

0,5

2,3

-

-

6

-

-

-

-

30

0,87

-

Резерв

2.5 Жарық беретін тораптың есептеулері

Қоректендіруші тораптардың сымдарының қималарын мына негізгі шарттарды ескеріе отырып таңдаймыз:

а) сымдар өз бойынан өтетін жарық беру жүктемесін рұқсат етілген температурадан асатындай болып қызбау керек, - жүктеме тогы бойынша есептеу;

б) жарық көздерінің кернеуі анықталған мәндерден төмен болмауы керек, - кернеу шығыны бойынша есептеу.

Жарық ағынының азаюын шектеу үшін, ПУЭ мына шарттар ескерілген, оған сәйкес өндірістік ғимараттарға жарық берген кезде ең алыс орналасқан жұмыс орнында кернеу түсуілампының номинал кернеуінің 2,5%, ал апатты жарық беру лампылары - 5%-дан көп болмау керек. 42 В дейнгі тораптарда олардың қуатынан тәуелсіз 10% дейін кернеу түсуі рұқсат етіледі.

в) сымдардың механикалық беріктігі осы электрөткізгішіне жеткілікті болуы керек - сымдардың қималарын механикалық беріктік бойынша таңдау.

Сымдардың механикалық беріктігі бойынша рұқсат етілген қималары пайдаланылған өткізгіш металынан (алюминий, мыс), сымдардың конструкцияларынан, олардың арналуы мен салу әдістері мен жерінен тәуелді болады.

2.6 Территорияның сыртқы жарығы

Сыртқы жарық беруді жобалау және қондыру кезінде келесілер қамтамасыз етілуі керек:

- жарық беру құрылғыларының сандық және сапалық көрсеткіштерінің нормаланған;

- құрылғылардың үнемділігі мен электр энергиясын орынды пайдалану;

- жарық беру құрылғыларының сенімді жұмыс істеуі;

- қызмет көрсету персоналы мен елді мекеннің қауіпсіздігі;

- жарық беру құрылғыларын басқару мен оларға қызмет жасаудың ыңғайлылығы.

Сыртқы жарық беру құрылғыларын жобалау кезінде бағандар мен жарық құралдарын таңдау жарықтандыратын зонаның сәулетті-жоспарлы ерекшеліктері мен күндіз және түнгі уақыттағы қабылдауды ескере отырып жасау керек.

Аллеялар, жаяу жүретін және серуендейтін жолдарды және орталық кіре берістерге жарық беру, ереже бойынша жарығы жайылатын немесе көбінесе түзу жарық светильниктерінен орындайды.

Көшелерде, жолдарда және алаңдарда жарық беру қондырғыларының бағандары борттық тастың беткі қырынан бағанның цоколінің сыртқы бетінің арақашықтығы 0,6 м аспауы керек.

Жарық беру қондырғыларында пайдаланытлатын құрылғылар мен материалдар белгіленген ретпен стандарт талаптары және техникалық шарттарға, тораптың номинал кернеуіне және қоршаған ортаның жағдайларына сәйкес болуы керек.

СНиП РК 2.04-05-2002 сәйкес сыртта жарық беру қондырғыларында, соның ішінде көшелер мен көліктер жүретін жолдарға жарық беру үшін разрядты үлкен қысымды жарық көздері бар светильниктерді қолдану керек. Территорияға жарық беру үшін көбінесе ДРЛ лампыларын пайдаланады.

Жарық көздерін таңдаудың барлық жағдайлары мен қазіргі нарықты ескере отырып біз ДРЛ-125 сынапты лампысы бар РКУ 06-125 светильниктерін таңдаймыз.

Қондырығының биіктігі шағылыстыру әсері талаптарын етиптік бағандардың биіктігін (ол өз кезегімен әуе тораптарында сымның жерге жақындауының рұқсат етілуін анықтайды) және биіктікті өсіруді ақтайтын экономикалық пікірлерді ескере отырып таңдалынады. Әдетте қондырғының биіктігі 6-10 м болады.

Осы қарстырылып отырған жобада ТП320-062 типті жоба бойынша жасалған биіктігі 7 м болатын бағандар қойылады.

Қозғалысы орташа жолдардағы светильниктер арасындағы арақашықтықты 28-35 арасында алған дұрыс, ал екінші деңгейлі поездар үшін - 30-40 м болғаны дұрыс.

2.7 Сыртқы жарық беру тораптарындағы қоректену жүйесі

Сыртқы жарық беру тораптарына нейтралі жерлестірілген кернеуі 380/220 В айнымалы ток жүйесін қолдану керек.

Сыртқы жарық беру қондырғылары электрмен жабдықтаудың сенімділігін қамтамасыз ету талаптары бойынша ІІІ категорияға кіреді. (Біздің қарстырып отырған террирориямызға қатысты).

Сыртқы жарық беру қондырғылары электрмен жабдықтауды көбінесе ортақ қолдануға арналған қоректені тораптарына арналған қорек пункттерінің трансформаторлары арқылы орындау қажет.

Сыртқы жарық беру торабының желілері қоректену пункттеріне трансформаторлардың фазаларындағы жүктемелерді теңестіруді ескере отырып қосылу керек. Ол үшін бөлек сымдар әртүрлі фазаларға немесе сәйкесінше фазалардыв аустыру арқылы қосады.

Көшені, жолдарды, жанармай құю алаңындағы жарық берудің жеткізу тораптарын кабельдік сымдардан орындайды.

Газразрядты жарық көздері бар жарық беру қондырғыларында кабельдердің талсымдарының нольдік қималарын ереже бойынша, фазалардың сымдарындағы қималарғатең деп аламыз.

2.8 Жарықтандырудың таратушы және қоректендіруші торабының көлденең қимасын есептеу мен таңдау және кернеу шығынына тексеру

Төмендеткіш қосалқы станциясының трансформаторынан электр энергиясын светильниктерге беретін торап қоректендіруші және таратушы желілерден тұрады. Есепке келесі талаптар қойылады:

а) Сымдар мен кабельдердің таңдалған қималары жарық көзінің қажетті кернеуін қамтамасыз етуі қажет;

б) Сымдар бойындағы токтық жүктемелер рұқсат етілген мәндерден аспауы тиіс.

в) Шиналарды қоректендіруде қуат шығыны үлкен болмауы тиіс.

Жарықтандыру шиносымдарын таңдау үшін бір топтағы шамдардың номинал тогын табу қажет.

Iн = Pу / n  U

Iн = 9700 / 4  220 = 11 [А]

Iн = 11 [А]

Қосымшалар көмегімен жарықтандыру шиносымдарының ШОС 80-93 типін таңдайды. Рұқсат етілген ұзақ әсерлі ток 16А. Жарықтандыру шиносымдарын қысқа тұйықталу тогынан қорғау үшін автомат ажыратқыштарды АЕ2000-25-12.5 қолданамыз.

2.9 Электр жүктемелерін есептеу

Жобалаудың маңызды этаптарының бірі - ол электр жүктемлерін дұрыс анықтау. Жүктемелерді асыра алу өткізгіштерді көп алып артық шығынға, керексіз қосалқы станцияларды салуға, құрылыстың қымбаттауына әкеледі. Ал, керісінше, жүктемелерді аз қылып алсақ, онда ол тораптың жіберу қабілетін төмендетеді, күштік, жарық беру және тұрмыс электр қабылдағыштарының қалыпты жұмысын қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді.

Сонымен бірге, электрмен жабдықтау қуатын таңдау кезінде, электр энергиясын тұтынуды тесептеген кезде және электр энергиясын жеке тұтынушыларға кететін шығындарды нормалауды жүктеме мен электр тұтыну олардың өсу перспективасы ескеріле отырып таңдаған кезде маңызы зор.

1 графа: Электр қабылдағыштарының топтарының аталуы

2 графа: Электр қабылдағыштарының саны

3 графа: Бір электр қабылдағыштары номинал қуаты

4 графа: Электр қабылдағыштарының суммарлы қуаты

5 графа: термиялық қондырғылардың қуаты

6 графа: Электр қабылдағыштары эффиктивті санын мына өрнекпен анықтаймыз п_э = 2*Р_ном / Р_{ном мах}

СП-1 = 2*263 / 140 = 3; СП-2 = п_э = 2*131/68 = 3; СП-3 = п_э = 2*224/112 = 4

7 графа: Күштік құрылғылардың ортақ суммарлы қуатының ішінен термиялық қондырғының номинал қуатының меншікті салмағын анықтаймыз:

СП-1=0; СП-2 = 131*100% / 131 = 100%; СП-3 = 17*100 / 224 = 7%

8 графа: Күштік құрылғылардың К_сс есептеу коэффициентін электр қабылдағыштарының эффективті саны мен термиялық қондырғылардың номинал қуатының меншікті салмағынан нықтап аламыз.

СП-1 үшін ғимараттқа жарық берудің белгіленген қуаты 40 кВт болған кезде К_сс = 0,75 деп қабылдаймыз;

СП-2 = егер п_э = 3 және термиялық құрылғысының меншікті салмағы = 100% = К_сс = 0,95

СП-3 = егер п_э =4, термиялық құрылғысының меншікті салмағы =7%=К_сс=0,8.

9 графа: Күштік құрылғылардың қайталау-қысқа уақытты режим және ұзақ режим ПВ0,8, ПВ 0,4. Освещение Р_р = ПВ0,8 * Р_уст = 0,8 * 140 = 125 кВт

Вентиляция Р_р = ПВ0,4 * Р_уст = 0,4 * 112 = 71 кВт

Тоңазытқыш Р_р = ПВ0,8 * Р_уст = 0,8 * 112 = 100 кВт

Шаңсорғыш Р_р = ПВ0,4 * Р_уст = 0,4 * 1,2 = 0,76 кВт

Кондиционер Р_р = ПВ0,4 * Р_уст = 0,4 * 55 = 35 кВт

Сорап Р_р = ПВ0,8 * Р_уст = 0,8 * 36 = 32 кВт

Нәтижесіндегі Р_р: СП-1 = 203 кВт; СП-2 = К_сс*Р_уст=095*131 = 124 кВт; СП-3 = К_сс*Р_уст = 0,8*224 = 179 кВт

Нәтижесіндегі СП-1,2,3 = Р_р = 506 кВт.

10 графа: Күштік құрылғылардың есептеулі реактивті жүктемесі: Q_р=Р_уст * ПВ*tgf (әрбір құрылғы үшін).

Жарық беру Q_р = 140  0,8 * 0,48 = 00кВар

Вентиляция Q_р = 112  0,4 * 0,75 = 53кВар

Электрокипятильник Q_р = 4,5  0,4 * 1,98 = 6кВар

Ас әзірлеу қазаны Q_р = 7  0,4 * 1,98 = 9кВар

Тоңазытқыш Q_р = 112  0,8 * 0,75 = 75кВар

Шаңсорғыш Q_р = 1,2  0,4 * 1,16 = 1кВар

Кондиционер Q_р = 55  0,4 * 1,16 = 40кВар

Сорап Q_р = 36  0,8 * 0,75 = 20кВар

Нәтижесінде: СП-1 = 128кВар; СП-2 Q_р = 0; СП-3 Q_р = Q_р = 136 кВар

Нәтижесінде СП 1,2,3 = Q_р = 264 кВар

11 графа: Суммарлы толық қуатты анықтаймыз

S_р =  Р_р² + Q_р²

СП1=S_р = 203² + 128² = 41209 + 16384 = 245 кВА

СП2=S_р =0; СП3=S_р = 179² + 136² = 32041 + 18496 = 224 кВА

Нәтижесінде: СП1,2,3 = S_р = 506² + 264² = 256036 + 69696 = 571 кВА

12 графа: ток жүктемесінің есептеулерін анықтаймыз

J_р =СП1=S_р / 3*U_номcos = 245 / 1,73 * 0,4 * 0,83 = 245/0,574 = 427 А

J_р =СП2=124 = Р_р/3*U_номcos = 124 / 1,73 * 0,4 * 0,98 = 124/0,678 = 183 А

J_р = СП3 = S_р / 3*U_номcos = 224 / 1,73 * 0,4 * 0,83 = 224/0,554 = 404 А

13 графа: Орташа cos мен есептік tg анықтаймыз

СП-1 = S_р / Р_р = 245/203 = 0,83 =  tg=1-0,83² / 0,83 = 0,67

СП-2 = cos =  cos = (0,98*4 гр.эп) =3,92/4 гр.эл.қабылд =0,98 * tg= 0,4

СП-3 = cos = S_р/Р_р = 229 / 179 = 0,8  tg = 1-0,8² / 0,8 = 0,75

СП 1,2,3 = S_р/Р_р = 571 / 506 = 0,9  tg = 1-0,9² / 0,9² = 0,48

14 графа: Конденсаторлық қондырғыларын есептеу

Q_ку = Р_рс * tg _рас - tg _норм ) где tg _норм = 1- cos² / cos

cos_норм = 0,95 - жобаланатын қуаттың коэффициенті

tg _норм = 1-0,95² / 0,95² = 0,16 / 0,95 = 0,4 / 0,95 = 0,3

СП1 = Q_ку = Р_рс = 203 * (0,67 - 0,3) = 0,075 кВар

СП2 = Q_ку = Р_рс = 124 * (0,4 - 0,3) = 12,4 кВар

СП3 = Q_ку = Р_рс = 179 * (0,75 - 0,3) = 80 кВар

 Q_ку = Р_рс = 506 * (0,48 - 0,3) = 91 кВар

Электр қабылдағыштары тобының аталуы

Саны

Р_ном, кВт

Р_н, кВт

п_э

Терм. қонд. менш. салмағы

Терм.

қонд

К_сс

Р_рс, кВт

Q_рс, кВар

S_р, кВА

J_р, А

cos / tg 

Q_ку, кВар

1. Жарық беру

1

140

140

125

60

139

212

0,9/0,48

2. Вентиляция

15

7,5

112

71

53

89

170

0,8 / 0,75

3. 4 конфорлы қазан

1

4,5

4,5

2,8

6

7

24

0,45 / 1,98

4. Электрокипятильник

1

7

7

4,5

9

10

34

0,45 / 1,98

СП-1 бойынша жинағы

18

263

3

0%

0,75

203

128

245

427

0,83 / 0,67

75

5. Электр.плита

4

17

68

68

0,98 / 0,2

6. Ас әзірлеу қазаны

2

12

24

24

0,98 / 0,2

7. Кондит.шкафы

2

7,5

15

15

0,98 0,2

8. тапа

2

12

24

24

0,98 / 0,2

СП-2 бойынша жинағы

10

131

131

3

100%

0,95

124

183

0,98 / 0,4

12,4

9. Телевизор

3

0,5

1,5

0,6 / 1,3

10. Шаңсорғыш

2

0,6

1,2

0,76

1

1,25

3

0,65 / 1,16

11. Кондиционер

20

2,76

55

35

40

53

124

0,65 / 1,16

12. Сорап

8

4,5

36

32

20

38

72

0,8 / 0,75

13. Тоңазытқыш

25

4,5

112

100

75

125

238

0,8 / 0,75

14. Компьютер

7

0,2

1,4

0,6 / 1,3

15. Кофеварка

3

5,73

17

17

0,98 / 0,2

СП-3 бойынша жинағы

68

224

17

4

7%

0,8

179

136

224

404

0,8 / 0,75

80

СП-1,2,3 бойынша жинағы

96

506

264

571

916

0,9 / 0,48

167

2.10 Трансформаторлар саны мен қуатын таңдау

Бір объектінің тұтынушыларын электрмен жабдықтау бір немесе екі трансформаторлы қосалқы станциясынан қамтамасыз етілуі мүмкін. Электрмен жабдықтаудың тиімді вариантын таңдап алу үшін әдетте кем дегенде екі вариантты қарстырады.

Трансформаторлардың саны мен қуатын тұтынушының жүктеме графигі, электр жүктемелерінің тәуліктік орташа және жылдық орташа қуаттарының графигі, электр жүктемелерінің мәліметтері бойынша таңдайды. Толық қуаты 115 кВА болатын Н-Р 1 ТМ резервті трансформаторы арқылы қоректене алады, егер 2ТМ трансформаторы жөндеуде тұрса.

Егер І категориялы объектіміз үшін 60 кВА екі трансформаторын алса, олар электр энергиясымен үздіксіз қамтамсыз етеді.

Электр энергиясын көп тұтынатын жарық беруге кететін тораптағы кернеу түсуі есептеулері бойынша 80кВт қуатты құрайтын жерді қарстырайық

Аудан көлемін аламыз (100*50). Яғниұзындығы 100 =0,1 м; кернеуі 400В; cos  = 0,9; J_р = 212 тогы бойынша кестеден .П-4, Л-2 А-70; сымның площадіа = КЛ = r₀ = 0,45 Ом/км; х₀ = 0,08 Ом/км

U% = (10⁵ * РL / U²_ном ) * (r₀ cos + х₀ sin); sin= 1- cos²

U% = 100000* 126*0,1 / 400² * 0,9 = (r₀ =0,45 * 0,9 + х₀ =0,08 * 0,43) = 3,8 < 5%

Қарстырылып отырған объектіге 2х60 кВА трансформаторларын аламыз

ТМ-60 кВА Выбор трансформатора: ТМ 2*60кВА

ВН - 10 кВ түрі = ТП: бөлек тұрған блокті

НН - 0,4 кВ

U_к = 5,5% L = 1,26 * 2 = 2,52

J_к - 2,0 % L = 1,04 * 2 = 2,08

Р_к - 7,6 п = 1,72

2.11 Жерге қосуды есептеу

10/0,4 кВ қосалқы станциясының кернеуі 10 кВ жағындағы жерге қосу электродтарының санын табамыз.

Кернеуі 0,4кВ жағының нейтралі бірден жерге қосылған.

Жалпы ұзындығы l_вл=0 км әуелік желі мен кабельдік желі l_каб=5 км жерге қосу

2 = 1.5 , изм.= 0.6  10 Ом

Шешуі:

6кВ тораптағы бірфазалы жерге қосу тогы

Iз = U ( 35 lкаб + lв) / 350

мұндағы U - қоректендіруші тораптың кернеуі

l_каб - кабельдің ұзындығы

l_в - әуелік желінің ұзындығы

6кВ тораптағы жерге қосушы құрылғының кедергісі

R = Uз / Iз

мұндағы U_З- жерге қосу кернеуі;

I_з - бір фазалы жерге қосу тогы.

Rз = 125 /3 = 41.7 Ом

Rз = 41.7 Ом

Бірден жерге қосылған нейтральді 0,4кВ торап үшін жерге қосу кедергісі 4 Ом артық болмауы тиіс. Топтың есептік меншікті кедергісі

гр = 2  _ИЗМ

_ГР = 1.5  0.6  10⁴ = 9  10³ Омм

_ГР = 9  10³ Ом  м

Жерге қосушы ретінде ұзындығы l = 5м шыбықтық жерге қосуды таңдаймыз.

Жеке шыбықтық электродтың кедергісі

R_О.ПР. = 0.00227  9000 = 20.43 Ом

R_О.ПР. = 20.43 Ом

Пайдаланылатын жерге қосушылар бір-бірінен 6 м арақашықтықта бір қатарға орналасады.

Экрандау коэффициенті

=0.8 а>1 , R=4 Ом

n = Rо.пр. / Rэ

мұндағы - Rо.пр. - жеке шыбықтық электродтың кедергісі,

Rэ - электрлік қондырғылардың ережелерінен алынған кедергі

n = 20.43/0.84=6.38, үлкен жағын дөңгелектейміз, n = 7 шт.

Жерге қосу 7 шыбықтың көмегімен іске асады.

2.12 Кабельді есептеу және таңдау

Алыс орналасқан светильниктердің кернеуінің есептеулік ауытқуы тораптың номинал кернеуінен 5% аспауы керек.

Жеке қуат коэффициентін қарымталауы бар қыздыру шамдары немесе газдыразрыдты лампыларын қоректендіретін сыртқы жарық беру тораптарының кернеуінің түсуін желінің реактивті кедергісін ескермей есептеу керек.

Жоғарғы қысымды газдыразрядты жарық көздері бар тораптардағы жүктемені анықтаған кезде жіберу-реттегуіш аппараттарындағы қуат шығынын ескеру қажет, олар нүктелік берілген жоқ болған кезде лампылардың қуатының 10% тең деп алуға болады.

Лампылар саны 39, ДРЛ лампыларының қуаты- 125вт. Cos φ = 0.55.

Актив қуаты: Р=39хP_с =39х0,125= 4,870кВт,

Реактив қуаты: Q=39хQ_с =39х0,190= 7,410квар,

Толық қуаты: S== 8,86 кВА.

Жіберу-реттеуіш аппараттарындағы қуат шығынын ескере отырғандағы толық қуаты

S = 8.86 х 1,1= 9,75 кВА

Қалыпты режимдегі кабельдің есептік тогы мына өрнекпен анықталады:

25,6А

Қоғамдық ғимараттардың жарық беру тораптары токтың экономикалық тығыздығы бойынша тексеру қабылданбайды.

Жерде жүргізілетін кабельді қимасы 3х4 мм² болатын, рұқсат етілген тогы I_доп =38А болатын маркасын АВВГ қабылдаймыз.

Кабельді таңдау

1. Кабель келесі шарттарға сәйкес таңдалады:

1) номинал кернеуі бойынша;

2) номинал режимнің тогы бойынша;

3) экономикалық қимасы бойынша.

Кабель келесі шарттармен тексеріледі:

1) апаттан кейінгі режим тогы бойынша;

2) кернеу шығыны бойынша;

3) қысқа тұйықталу токтарына термиялық беріктігі бойынша.

2. Әртүрлі жерлер мен қоршаған орта жағдайларында өтетін трассалар бойында орналасатын кабельдік желілерді таңдау кезінде кабельдің конструкциясы мен қимасын ең ауыр жағдайларда есептеп жүргізеді.

3. Жерде немесе суда жүргізілетін кабельдік желілерде көбінесе броньмен қапталған кабельдерді қолданады. Кабельдердің сыртындағы металл қабықтары химиялық әрекеттесулерден қорғауы қажет.

4. Төрт сымды тораптарында төрт талсымды кабельдер қоланылу керек. Нольдік талсымдар фазалық талсымдардан бөлек орналастыру рұқсат етілмейді.1 кВ дейінгі тораптарда үш талсымды күштік кабельдердің алюминий қабығы нольдік сым есебінде жүргізілуге рұқсат бар.

Кабельдік желіні таңдаудың барлық шарттарын ескере отырып, біз АВВГ кабелін қолданамыз: алюминий талсымдары бар кабель, поливинилхлоридті қабығы бар, бронь сыртында оплеткасы жоқ.

Кабель қимасын таңдау

1) ВРУ1 бас корпусынан шығатын және ТП баратын желінің есептеуін жүргіземіз:

Желі ұзындығы 30м.

Бас корпустың электрмен жабдықтау сенімділігінің категориясы ІІІ

Кірмедегі тұтынатын есептік жүктеме - 58,5кВт.

Максимал актив қуат: Р_m=P₁+Р₂=42,86+48,92=91,78кВт,

Максимал реактив қуат: Q_M=Q₁ +Q₂ =29,77+37,48=67,25квар,

Толық қуат:S_M== 113,78 кВА.

Қалыпты режимдегі кабельдік есептік тогі мына өрнекпен анықталады:

Апаттан кейінгі режимдегі ток: 1_р^пар=2·1_р^нр=2·149,3=298,6 А.

Экономикалық қимасы:

мұндағы j_Э экономикалық тығыздық мәні алюминий талсымдары бар қағазды оқшауламалы кабельдің (Т_mах =4790 сағ) 3000 нан 5000 дейінгі жылдық жүктеме максимумының пайдалану сағаттарын есептегенде 1,4 А/мм² тең болады.

Рұқсат етілген тогы I_доп =255А болатын қимасы 95 мм² АВВГ маркалы кабельді таңдаймыз.

Қалған кабельдердің таңдалуын дәл осылай жүргізіп кестеде келтіреміз және нәтижелерін кабель журналына енгіземіз.

Кабель журналы

кесте

№

Фид.

Бағыты

Кабель ұзындығы, м

Кабельдің маркасы мен қимасы

Басы

соңы

Ортақ ұзынд

Тран шеяда

трубада

техпод.

1

КТП

Ғимарат ВРУ

50

50

30

4

ВВГ-3х70+1х50

1АО

ВРУ (АО)

№1 шамнан

10

4

ВВГ-1(4х6)

№1 шамнан

№2 шамнан

24

ВВГ-1(4х6)

№1 шамнан

№8 шамнан

43

ВВГ-1(4х6)

№5 шамнан

№7 шамнан

33

ВВГ-1(4х6)

№4 шамнан

№11 шамнан

42

ВВГ-1(4х6)

№9 шамнан

№15 шамнан

27

ВВГ-1(4х6)

№12 шамнан

№14 шамнан

33

ВВГ-1(4х6)

3. ҚЫСҚА ТҰЙЫҚТАЛУ ТОКТАРЫН ЕСЕПТЕУ

Қ

10кВ әуе желісі. Сым маркасы АС 50мм²

К₁ысқа тұйықталуды есептеуге арналған есептік схема

0,4 кВ

ғимарат

алаң

Алмастыру схемасының К1 нүктесіндегі параметрлерді ранықтаймыз

X_тр= X_т% / 100 x U_б / S_ном = 4,5 / 100 x 10,5 / 160 x 10³ = 1,18 Ом

Қоректендіруші желілердің кедергісін анықтаймыз

X_ВЛ10 = X_уд x L = 0,4 x 3 = 1,2

0,4 кВ шығу желіллерінің кедергісін анықтаймыз

X _{л.гл. корпус} = X₀ x L/2 x U_б/U_ср = 0,4 x 10^-3 x 240 / 2 x 10,5² x 0,4² = 33,07 Ом

X_{л.хоз. корпус} = 0,4 x 10^-3 x 140 x 10,5²/ 0,4² = 38,58 Ом

Жүктеменің кедергісін анықтаймыз

X _{нагр.гл. корпус} = U_б / S_нагр x 10³ = 10,5² / 130,1 x 10³ = 847,42 Ом

X_{нагр.хоз. корпус} = 10,5²/ 181,8 x 10³ = 606,43

Х₂ = Х₃ x Х₄ / Х₃ + Х₄ = 847,42 x 606,43 / 847,42 + 606,43 = 353,4 Ом

К₁

Х_рез = Х₁ x Х₂ / Х₁ + Х₂ = 1,08 x 353,4 / 1,08 + 353,4 = 1,07 Ом

Е_рез= 1,1

I_nо = 1,1 x 10,5 / √3 x 1,07 = 6,23 кА

Қысқа тұйықталу токтарының термиялық әсері

В_к = I_nо² x Т_а= 6,23² x 0,15= 5,82 кА² x с

мұндағы Т_а- уақыт тұрақтысы

Қысқа тұйықталудың соққы тогы

I_у = √2 x К_у x I_nо = 1,41 x 1,85 x 6,23 = 16,2 кА

4. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ

4.1 Электр энергиясын таратудың өзіндік құнын есептеу

Берілгендері

10 кВ әуе желісі, фидер №3

Ескерту:

1/40 = ТП номер3/кернеуі 10/0,38 кВ трансформаторының номинал қуаты

Қосалқы станциясының 10 кВ шинасынан әуе желісісі бойынша ТП №3 фидеріне 0,38 кВ шиналарымен келетін электр энергиясының таратуының өзіндік құнын табамыз.

Бұл бөлімде электр энергиясының тартылуының өзіндік құны есептеулері көрсетілген.

10 кВ әуе желісінің жеке бөліктеріндегі есептеулі максималған қуаты кестеде келтірілген.

Максимал жүктемені пайдаланудың сағат саны

Т_max=3000 сағ

Электр энергиясының шығынының сағат саны

 =2000 сағ

Электр энергиясына кететін меншікті соңғы шығындар

 =4,65тенге/квт.ч.

Электр энергиясын таратудың толық өзіндік құны келесі өрнекпен анықталады:

С_пол= С_эксп+ С_пот

мұндағы С_эксп- электр тораптарын қадағалауға, жөндеуге және қызмет жасауына кететін эксплуатациялық шығындар.

С_пот- электр энергиясының шығындарының бағасы.

Эксплуатациялық шығындар келесі шығындардан қосылады:

С_эксп=С_АМ+С_з.п+С_обс+С_ос

мұндағы С_АМ -амортизациялық жұмсалулар.

С_з.п -жалақыға кететін жұмсаулар.

С_обс -құрылғыларға қызмет жасауға кететін жұмсалулар

С_ос -қоғамдық жұмсалулар

4.2 Амортизациялық жұмсалулар

Амортизация шығындар

С_АМ= С_р+С_кр

мұндағы С_р - жаңаландыруға кететін жұмсалулар

С_кр - күрделі жұмысқа кететін жұмсалулар

Жаңаландыруға кететін жұмсалулар нағыз қызмет мерзімі кезіндегі негізгі қордан толық жаңаландырылады

С_р=

мұндағы Р_АМ% - амортизациялық жұмсалулар нормасы

К- объектіге кететін күрделі қаржы

10 кВ әуе желісіне кететін амортизациялық қаржы нормасы

Р_{АМ% ВЛ-10} -3,5%

Р_{АМ% ТП} - 6,3

Желілер мен қосалқы станцияларды құруға кететін шығыдардан күрделі шығындар құралады.

К=К_л+К_п

мұндағы К_л - әуе желілерін құруға кететін шығындар

К_п - ТП салуға кететін күрделі шығындар

К_л ==К_л70+К_л35

К_л70 = К_уl

К_л35 = К_уl

мұндағы К_у - 1 км желіні бағасы

С-70 К_у = 20500 тенге.

АС-35 К_у=187000 тенге.

1 - желі ұзындығы

К_л70 = 20500х11,8=2415000 тенге

К_л35 = 187000х8,5=1579500 тенге

К_л = 2415000+1579500=3994500 тенге

К_п = К_п1 + К_п2 + К_п3 + К_п4 + К_п5 = 457150 + 472420 + 524110 + 524110 + 524110 = 2501900 тенге

К_п=2501900 тенге

ТП-10/0,4 кВ және 10 кВ әуе желісіне кететін амортизациялық шығындар

С_рвл=

С_ртп=

ТП-10/0,4 кВ және 10 кВ әуе желісіне жүргізілетін күрделі жөндеу шығынын мына өрнекпен анықтаймыз:

С_кр= Р_крвп=0,5%, Р_кртп=4%

С_кр=

С_кр=

С_АМ=139807+157619+19972+100076=417474тенге

С_АМ= 417474тенге

4.3 Жалақы

Жалақыға кететін шығындар мыналардан тұрады

С_зп= С_зпосн+С_зпдоп+С_сс

мұндағы С_зпосн - негізгі жалақы

С_зпдоп - қосымша жалақы

Негізгі жалақы

С_зпосн = n_прС_ср

мұндағы n_пр - өндірістегі персонал саны

n_пр= n_прзп+ n_пртп =

Қызметкерлер мен жұмысшылардың жылдық орташа жалақысы

С_ср-305200тенге/жылына

С_зпосн=0,79305200=2411108 тенге

Қосымша жалақы

С_сс= 0,1С_зпосн= 24110 тенге.

Әлеуметтік сақтандыруға кететін қаржы

С_сс=0,14(С_зпосн+С_зпдоп)=0,14(2411108+24110)=37130тенге

С_зп= 2411108+24110+37130=302348тенге

4.4 Құрылғыларға қызмет жасауға кететін шығындар

Бұл шығындарға ағымдағы жөндеу жұмысына кететін қаржы, қосымша материалдар бағасы, басқа мекемелер қызметінің бағасы және де басқа шығындардың бәрі де кіріп есептеледіжәне де кейбір бөлігі амортизациялық шығындарға бөлінген қаржыдан алынады.

С_обс= С_АМ

мұндағы =0,25

С_обс=0,25417474=104368 тенге

4.5 Ортақ торапты шығындар

Олар мына өрнек арқылы анықталады:

С_ос=n_рауС_срау+(С_ам+С_обс)

мұндағы n_рау - басқару аппараты жұмысшыларының жалақысы

С_срау - басқару аппараты жұмысшыларының жылдық орташа жалақысы

 - 0,025-0,05 деп қабылданатын коэффициент

n_рау=

С_рау=459700тенге/жыл

4.6 Электр энергиясының шығының бағасы

Стоимость электрической энергии определяется по выражению:

С_пот = А

мұндағы А - электр энергиясының жылдық шығыны

 - 10 кВ шиналарындағы электр энергиясының соңғы шығындары  =0,015.

Энергияның А ортақ шығындары 10 кВ желілердегі А_вл шығындар мен 10/0,4 кВ трансформаторлардағы А_тр шығындардан құралады.

10 кВ әуе желілеріндегі шығындар.

А=

мұндағы i -10 кВ әуе желісінің есептік бөлігінің номері

n - бөліктер саны

S_i - і бөлігіндегі есептік қуат, кВА.

U_H- номинал кернеуі 10 кВ әуе желісі

r_oi, l_i- бөліктің меншікті актив кедергісі (Ом/км) мен ұзындығы (км)

τ -шығын уақыты. τ=2000 сағат

А_ВЛ=

10/0,4 кВ трансформаторларынндағы энергия шығындары

А_тр=

мұндағы К - 10/0,4 кВ трансформатор номері

m - нақты 10 кВ әуе желісіндегі 10/0,4кВ трансформаторлар саны

ΔР_мк, ΔР_стн - болат пен мыстағы шығындар, квг.

S_к и S_номк - трансформатордың жүктемесі мен толық қуаты

ТМ 40/10 ΔР_ст=0,175кВт, ΔР_м=0,88кВт.

ТМ 63/10 ΔР_ст=0,24кВт, ΔР_м=1,28кВт.

ТМ 100/10 ΔР_ст=0,33кВт, ΔР_м=1,97кВт.

А = А_Л + А_тр=13582,5+29831,933=43414кВт сағ

С_пот= А·α = 43414,433·2,25=97682 тенге

С_пот= 97682 тенге

А_по=548·0,83·3000-43414,433=1321105,10 кВ сағат

5. ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ

5.1. Автокөліктерге қызмет көрсету кешенінің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін техникалық құралдар

Автокөліктерге қызмет көрсету кешенінің жұмыс істеуінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің техникалық аспектілеріне техникалық құрылғылар мен қауіпсіздік жүйесін дұрыс таңдау, оларды сауатты жобалау, жасау, қызмет көрсету, техникалық құрылғылардың нақты бірлесіп әрекер жасауын қамтамасыз ету, күзетшілер персоналы мен автокөліктерге қызмет көрсету кешенінің қызметкерлері кіреді (3.1-суретте көрсетілген).

Автокөліктерге қызмет көрсету кешені, бір жағынан - өрт қауіпсіздігі жағынан аса қауіпті объект болса, екінші жағынан - қылмыс элементтерінің назарында болатын объект (кассалардағы нақты ақшалар, қымбат тұратын техникалық құрылғылар, магазин мен кафедегі бағалы заттар, күзетшілер санының аздығы, тәулік бойы жұмыс істеу т.с.с.) болады. Сонымен бірге автокөліктерге қызмет көрсету кешені, көбінесе ол орналасқан жерлер мен ішкі істер бөлімінің оперативті бекеттерінен алшақ жерде орналасқандықтан, тез шегіну жолдары көп болады, осы себептен бұл объектілер қылмысты әрекеттер жасауға аса қызықтыратын разрядқа қояды.

Негізгі болжанылатын қауіп болып келесілер табылады:

- сыртқы тәуелсіз себептер әсерінен болатын өрт (электр өткізгішінің ақаулығы, қызметкерлердің өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзуы т.с.с.);

- тонау мақсатымен келген қарулы топтың немесе бір қылмыскердің шабуылы (нақты ақша, қымбат тұратын технологиялық құрылғылар, магазин, кафенің бағалы заттары және т.с.с.), технологиялық құрылғының істен шығуы;

- ғимаратты, маңызды технологиялық түйіндерді, мұнай өнімдері бар резервуарларды жару не өртеу түріндегі диверсия;

- бұзақылық әрекеттер;

Бұл көрсетілген қауіптерді екіге бөлуге болады: өрт қауіпсіздігі мен қылмысқа қарсы қауіпсіздігі

5.2 Қауіпсіздік мәселелерін кешенді түрде шешудің әдістері мен жолдары

Қауіпсіздікті күшейтудің күзетшілер санын көбейту сияқты дәстүрлі әдісі ойдағыдай нәтижені бермейді. Оған тек экономикалық жағы ғана емес, эффективтілігі де болатыны әсер етеді. Қызмет жасап жүрген адам жалығуға, елеумеушілікке душар болады, қылмыскермен келісуді, жоққа шаптанады, қорқытуды болу мүмкіндігін жоққа шығаруға болмайды. Қауіпсіздік мәселесінің ең дұрыс шешімі болып тек қана өзіне техникалық және физикалық сипаттамалары бар ұйымдасқан әдістері бар жүйелік және кешенді амалдарды пайдалану табылады.

Соңғы 5-7 жылда есептеу техникасы құралдарының дамуы мен жетілуінде нағыз революция болды. Ол өз кезегінде қауіпсіздік құралдары мен аппаратураларының жетік әрі тез дамуына әкелді. Күзет дабылының қазіргі датчиктерінің ішінде кішкентай микропроцессорлы құрылғылары болады (чиптер) - дұрысында, бұл қуатты электронды есептеуіш машина, ол дабылдың ұқыпты түрде анализ жасауына мүмкіндік береді. Бұл датчиктердің ең маңызды кемшілігінен - тиімділікті төмендететін - жалған іске қосылуынан құтқарды.

Келесі принципиалды жайы - ол телевизиялық жүйелерді кеңінен әрі көп жерде қолдану, оларды ситуацияны бақылау және бағалау құралы ретінде дыбысты дабыл түскен кезде нағыз себебін анықтау үшін пайдаланады. Қазіргі телекамералар қараңғы кезде де жұмыс істей алады әрі олардың көлемі де біраз кішірейді, олардың кейбіреулері сіріңке қорабындай ғана болады.

Кіруге рұқсат беретін бақылау жүйелерін жетілдірудегі елеулі прогресс те маңызды мәнге ие болады. Қорғалатын зонаға кіре берісте тұрған күзетші адамды иденфикациялауды қамтамасыз ететін электронды контроллермен алмастыруға болады. Оның негізгі қасиеті тек қана кіруге рұқсат беретін қағаздың шынайылығын растап қана қоймай, гақты адамның басқа да объективті сипаттамаларына анализ жасау арқылы, мысалы, алақанның геометриялық параметрлері, дактиласкопиялық сурет, дауыстың ерекшеліктері сияқты, теңестірулер арқылы бөтен адамның кіріп кетуіне жол бермейді.

Келесі момент - ол рынокта салыстырмалы түрдегі арзан арнаулы компьютерлердің болуы, қауіпсіздікті қамтамасыз етудің жаңа кешендерін жасаудың жаңа принциптеріне көшуге мүмкіндік берді. Олар, осы уақытқа дейін басқарудың және бақылаудың бөлек жұмыс істеп келген функцияларын интеграциялайды - өрт және қарауыл дабылдарын, ТВ камераларды басқару, кіруге рұқсат беру басқару жүйелерін, сонымен бірге кей жағдайларда объектінің тіршілік етуін қамтамасыз ететін жүйелерді басқарады.

Автокөліктерге қызмет көрсету кешенінің жұмыс істеуінің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін техникалық құрылғылардың интеграциялы кешеніне келесі негізгі жүйелер кіреді:

• қарауыл және қауіп-қатер дабылы жүйесі;

• кіруге рұқсат беруді басқару құрылғылары;

• телевизиялық бақылау жүйесі;

• өрт дабылы жүйесі;

• мәліметтерді жинау, өңдеу және құжаттандыру жүйесі;

• байланыс жүйесі;

• кепілді электрмен қамтамасыз ету жүйесі.

5.2.1. Қарауыл және қауіп-қатер дабылы жүйесі

Оның міндеті: қорғалатын зоналар мен бөлмелерге рұқсатсыз кіру фактілерін эффективті әрі уақытылы орын алған жері мен уақытын анықтай отырып, тез арада қауіпсіздік қызметін (қауіпті ситуацияның пайда болғаны туралы жариялап), шақырту.

Қарауылды дабыл құрылғыларының көмегімен қорғайтындарға келесілер жатады:

• электрлі щит ғимаратына кіру;

• дүкен мен кафе ғимаратына кіру;

• мұнай сақтау площадкаларының территориясы;

• жанармай құю паркінің территориясының периметрі.

5.2.2. Телевизиялық бақылау жүйесі

Ол бақыланатын зоналардағы жағдайды визуальді көрсетуді толық қамтамасыз етеді. Телевизиялық бақылау жүйесі екі негізгі блоктан тұрады - жеткізу және қабылдау аппаратуралары. Жеткізу аппаратураларына сыртта және іште орналасатын түрлі-түсті немесе ақ-қара видеокамералары жатады. Ал, қабылдау аппарттураларына - экранының размерлері әртүрлі түрлі-түсті немес ақ-қара мониторлар, күшейткіштер, квадраторлар, мультиплексорлар, свинчтер, ұзақ басып жазуға арналған арнайы видеомагнитофондар, видеопринтерлер жатады.

5.2.3. Өрт дабылы жүйесі

Өрт хабарлаушылары өрттің пайда болуына алып келетін алғашқы физикалық факторларды табу үшін қолданылады. Ол факторларға: жылу, түтін, ашық жалын жатады. Осы факторларды анықтаған кезде өрт хабарлаушылары өрт дабылы шлейфтері арқылы қауіпті хабарламаларды қабылдау-бақылау құрылғылары мен дабылды-жібергіш қондырғыларға жеткізеді. Табу әдістеріне қарай, олар жылулық, түтіндік, жарықтық және қол болып бөлінеді.

Жылулық өрт хабарлаушылары. Олар жұымс істеу принципіне қарай температураның белгілі бір деңгейіне жеткен кездегі іске қосылатын максималды температуның белгілі деңгейге жеткенге дейінге өсу жылдамдығына жеткен кезде іске қосылатын дифференциалды және максималды-дифференциалды болып бөлінеді.

Түтіндік өрт хабарлаушылары. Олар табу зонасына қарай нүктелі (радиоизотопты және оптико-электронды) және сызықты (инфрақызыл сәулелер қолданылады да олар үлкен ауданы мен көлемі бар ғимараттарда түтінді табу үшін арналған).

Жарықтық өрт хабарлаушылары. Олар ашық жалынның инфрақызыл немесе ультракүлгін сәулеленуінен іске қосылады.

Қол өрт хабарлаушылары. Оларды өрттің жана бастағанын көрген адам қолмен қосу арқылы іске қосады.

5.2.4. Қабылдау-бақылау құралдары мен өрт дабылы жүйесінің пульттері

Бұлар өрт хабарлаушыларын өрт дабылы шдейфтерінен қоректену үшін, қауіпті хабарламаларды қабылдау үшін, өрт шлейфтерінің үзілу мен қысқа тұйықталуды бақылауы үшін, «өрт» және «бұзылғандық» хабарлауларын қалыптастыру үшін және де осы хабарламаларды орталықтандырылған бақлау пультіне өрт сөндіру мен түтінді жоюдың автоматты қосылуына дабылды қалыптастыру үшін арналған.

5.2.5. Мәліметтерді жинау, өңдеу және құжаттандыру жүйесі

Бұл жүйе - қаіпсіздіктің техникалық құралдары кешенінің жүрегі мен миы. Автокөліктерге май құю станцияларының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін барлық жүйелердің (қарауыл, өрт және теледидарлық бақылау) дабылдық құралдарынан келіп түсетін мәліметтерді жинау, өңдеу, қарау және құжаттау және басқару функцияларын орындайтын пульттік аппаратураның түрін таңдауға зор көңіл бөлу керек.

5.2.6. Байланыс жүйесі

Технологиялық процесстерді нақты ұйымдастыру үшін, жергілікті милиция бөлімі мен жақын жерде орналсқан өрт сөндіру бөлімшесімен арақатынасты қаматамасыз ету үшін сенімді байланыс қажет. Бүгінгі жағдайда ол нешізінен не телефон, не кабельді немесе мобильді-ұялы байланыста болады.

Сервис кәсіпорынымен біріктірілген ірі автокөліктерге қызмет көрсету кешендерінде байланыс құралдары орталықтандырылған пультінің оперативті кезекшісі мен автокөліктерге май құю станциясының ішіндегі объектілердің посттары мен территорияларындағы мобильды наряд арасындағы мәліметтермен алмасуды дуплексті радиобайланысы, телефонды немесе репродуктор байланысы көмегімен қамтамасыз етілуі керек.

5.2.7. Кепілді электрмен қоректендіру жүйесі

Автокөліктерге май құю станциясының қауіпсіздігін қаматамасыз ететін кешеннің электрмен қоректендіру жүйесіне қойылатын негізгі шарттарды қарастырайық:

• барлық жүйелер мен құралдардың қорек көзі орталықтандырылған болуы керек. Мұндай жүйе аса жоғары техникалық сенімділікке кепілдік береді және саботаждан қорғап техникалық қызмет көрсетуді оңайландырады;

• кернеуі 220 В, жиілігі 50 Гц магистраль торабынан электрмен қоректену мүмкін болса І категорияға жатқызылуы керек (екі тәуелсіз фидерлерден);

• келесі кешеннің маңызды компоненттері (мәліметтерді жинау, өңдеу және құжаттандыру жүйесі, қауіпсіздіктің компьютерлі жүйелері, негзгі хабарлаушылар, телебақылау жүйесі) пульттік аппаратураға арнайы қондырылған штабты аккумуляторлардан резервті қорек алу алдын ала қарастырылып қойылу керек.

Резервті функциясы бар барлық қорек көздері «резервті екіншілік электрмен қоректендіру көздері» деп аталады. Оларды дұрыс таңдау үшін олар орналасатын объект туралы толық техникалық ақпараттарға ие болу керек:

• объектіде орналасқан қоректенуші құрылғылардың номинал кернеулері;

• номинал және қарқынды режимдерде тұтынатын ток шамалары;

• объектінің категориясы;

• аппаратуралардың пульсацияға критикалығы;

• магистральды электр энергиясының ажыратылуының жиілігі мен ұзақтығы.

5. 3 Найзағайдың тік түсуінен қорғайтын тарату құрылғылар

Ашық тарату құрылғылары мен ғимараттар найзағайдың түсуінен стерженьді найзағай өткізумен қорғайды. Автокөліктерге қызмет көрсету кешенін қорғау үшін 4 стерженді найзағай өткізу аламыз. Оның биіктігі h=20м, найзағай өткізулердің ара қашықтығы а₁=35м, а₂ =45м, қорғау объектісінің биіктігі h_х =10м, объекта ауданы b*c=30*50м

Найзағай өткізудің активті биіктігі:

h _a =h-h _x = 20-10 = 10м

Найзағай өткізулердің әртүрлі биіктіктерін ескеретін коэффициент:

Екі найзағай өткізулердің ортасындағы биіктік :

Қорғау зонасының шекарасы:

мұнда: r _x - қорғайтын зонаның радиусы

Найзағай өткізудің ең кіші қорғау зонасының ені dx hx горизонтальды қима биіктігін мына қисық бойынша анықтайды сурет.12.10а [1]. 30 метрлік найзағай өткізудің биіктігінің қатынасы а/ha мына аралықта жатыр от 0-7, найзағай өткізулер бір-бірімен әрекеттеседі, егер а/ha Ј 7.

Қорғау зонсының енін анықтау үшін мына қатынасты табамыз а/ha

а₁ /h_а = 35/10 = 3,5 < 7

а₂ /h_а = 45/10 = 4,5 < 7

Қатынасты табамыз h _x /h = 10/20 = 0,5

d_x1 /2h_a = 0,75 рис.12.10а [2] бұдан d_x1 =0,75*2h_a= 0,75*2*10 = 15(м)

d_x2 /2h_a =0,6 рис.12.10а [2] бұдан d_x2 =0,6*2h_a= 0,6*2*10 = 12(м)

d _1,2 = d _x1 /2 = 7,5(м)

d _2,3 = d _x2 /2 = 6(м)

Барлық ауданды қорғау шарты:

D 8h_a

D - найзағай өткізгіштердің диагоналдық ара қашықтығы.

8*ha = 8*10 = 80(м)

D = 57<8h_a = 80(м)

Қорғалатын объект найзағай өткізгіштің қорғау зонасында жатады.

Найзағай өткізудің ең кіші қорғау зонасының ені dx hx горизонтальды қима биіктігін мына қисық бойынша анықтайды сурет.2,1 2,2

5.1 Өзекті жайтартқыш қорғаныс аймақ қимасы.

5.5 Аймақтың екі есе өзекті жайтартқыш қорғаныстары

Найзағай өткізудің биіктігінің қатынасы а/ha мына аралықта жатыр от 0-7, найзағай өткізулер бір-бірімен әрекеттеседі, егер а/ha.

Қорғау зонсының енін анықтау үшін мына қатынасты табамыз а/ha

а₁ /h_а = 35/10 = 3,5 < 7

а₂ /h_а = 45/10 = 4,5 < 7

Қатынасты табамыз h _x /h = 10/20 = 0,5

d_x1 /2h_a = 0,75 бұдан d_x1 =0,75*2h_a= 0,75*2*10 = 15(м)

d_x2 /2h_a =0,6 бұдан d_x2 =0,6*2h_a= 0,6*2*10 = 12(м)

d _1,2 = d _x1 /2 = 7,5(м)

d _2,3 = d _x2 /2 = 6(м)

Барлық ауданды қорғау шарты:

D 8h_a

D - найзағай өткізгіштердің диагоналдық ара қашықтығы.

8*ha = 8*10 = 80(м)

D = 57<8h_a = 80(м)

Қорғалатын объект найзағай өткізгіштің қорғау зонасында жатады.

ҚОРЫТЫНДЫ

Осы дипломдық жобада Қызылорда қаласында орналасқан «Томирис» автокөліктерге қызмет көрсету кешен электрмен жабдықтау жобасы қарастырылған.

Автокөліктерге қызмет көрсету кешенінің технологиялық процесстері қарастырылды. Орындалған жұмыс нәтижесінде ғимараттың жарық беру торабы, сыртқы жарық беру тораптары, күштік тораптар жобаланды.

Ғимараттың есептік жүктемелері сұраныс коэффициенті әдісі арқылы анықталды. Жарық беру беттерінің жарықпен қамтамасыз етілуі меншікті қуат әдісі мен пайдалану коэффициенттері арқылы табылды.

ТМ 60/10/0,4 типті күштік трансформатор таңдалды.

Кешеннің ішкі территориясының тораптары кабельдермен орындалды.

Кешеннің қөауіпсіздік шаралары қарастырылды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Справочник по электроснабжению и электрооборудованию: В2т.Т.1,2. Электроснабжение/Под общ.ред.А.А.Федорова.-М.:Энергоатомиздат,1986.-568с.

2. Справочник по электроснабжению промышленных предприятий. Под ред. А.А.Федорова и Г.В.Сербиновского.В2т.Кн.1,2.М., «Энергия»,1973.

3. Федоров А.А.,Старкова Л.Е. Учебное пособие для курсового и дипломного проектирования по электроснабжению промышленных предприятий:Учебное пособие для вузов.-М.: Энергоатомиздат,1987.-368с.

4. Рожкова Л.Д., Козулин В.С. Электрооборудование станций и подстанций. Учебник для техникумов. 3-е изд., перераб.и доп.-М.Энергоатомиздат, 1987.-648с.

5. Рожкова Л.Д., Козулин В.С. Электрооборудование станций и подстанций. Учебник для техникумов. 2-е изд., перераб.-М.Энергия,1980.-600с.

6. Справочник по проектированию и электроснабжению промышленных предприятий/Под ред. В.И.Круповича, Ю.Г.Барыбина, М.Л.Симовера.-М.3-е изд., перераб.и доп.-М.Энергоатомиздат, 1981.

7. Указания по компенсации реактивной мощности в распределительных сетях. М.Энергия,1973.

8. Правила устройств электроустановок. М.Энергоатомиздат,1985.-640с.

9. Охрана труда. Учебник для студентов вузов./ Князевский Б.А., Долин П.А., Марусова Т.П. и др. Под ред. Б.А.Князевского.-2-е изд.,перераб. и доп. -М.Высшая школа, 1982.-311с.

10. Долин П.А. Основы техники безопасности в электроустановок. Учебное пособие для вузов. 2-е изд., перераб. и доп. Энергоатомиздат,1984.-448с.

11. Цагарели Д.В., Бондарь В.А., Зоря Е.И. Технологическое оборудование автозаправочных станции (комплексов). Автозаправочные станциии.-М.ООО «Паритет Граф» 2000г., - 400 с.,ил.

12. Федоров А.А. Основы электроснабжения промышленных предприятий.-М. Энергия, 1967.-467 с.,ил.

13. Федоров А.А., Каменева В.В. Основы электроснабжения промышленных предприятий: Учебник для вузов. -4-е изд., перераб. и доп. - М.:Энергоатомиздат, 1984.-472 с.,ил.

14. Федоров А.А., Старкова Л.Е. Учебное пособие для курсового и дипломного проектирования по электроснабжению промышленных предприятий. - Учебное пособие для студентов вузов. -М.: Энергоатомиздат, 1987.-368 с.

8