Қазақ тілі пәнінен Сөздің тура және ауыспалы мағынасы. Омоним. Синоним. Антоним. Тұрақты сөз тіркестері. Қара шаңырақ. тақырып бойынша ашық сабақ жоспары (қосымша жаттығулар жинағы)

9. Сабақ барысы

№

Атауы

Уақыты

Ұпай саны

1

Ұйымдастыру бөлімі.

3 минут

2

Үй тапсырмасын пысықтау.

5 минут

2

Оқушы білімін өзектендіру.

5 минут

3

Жаңа сабақ. Дәріс

15 минут

4

12 минут

5

Сергіту сәті.

5 минут

6

15 минут

7

Білімді бекіту.

9 минут

8

Қорытындылау, бағалау

3 минут

9

Үйге тапсырма беру

3 минут

№

Жұмыс түрі

Мұғалімнің іс-әрекеті

Студенттің іс-әрекеті

Бағалау

Күтілетін нәтежие

1

Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылармен амандасып, жоқ студенттерді анықтайды, оқу құралдарын тексереді, аудиторияның тазалығына көңіл бөледі, білім алушылардың сабаққа дайындығына назар аударады.

Оқушылардың зейінін сабаққа аудару. Сабақтың тақырыбын тақтаға жазып, мақсатымен таныстырады. Сөздің тура және ауыспалы мағынасы. Омоним.Синоним.Антоним. Тұрақты сөз тіркестері. Қара шаңырақ.

Амандасады, оқу құралдарын түгендейді, тыңдайды, сабақ тақырыбымен мақсатымен танысады.

Сабаққа қатысты құрал-жабдықтарын ретке келтіруді әдетке айналдырады.

2

Үй тапсырмасын пысықтау

Үйге берілген тапсырманы сұрау.

Оқушылар тапсырмаларды оқиды.

Өткен сабақ еске түсіріліп, жаңа сабаққа деген байланысты құра білу қалыптасады

2

Оқушы білімін өзектендіру.

1. «Мырза жігіт», «кенже бала» сөздері қай сөзге қатысты?

А) дисфемизмВ) эвфимизмС) татуД) көнерген сөз

Е) тұрақты тіркес

2. Эвфемизмге жататын сөзді белгілеңіз

А) найзағайВ) қасқырС) бақиға аттануД) ұлыма

Е) жын

3. Қай сөз гректің «сыпайы сөйлеймін»деген мағынаны білдіреді?

А) эвфимизм В) дисфемизм С) тату Д) идиома

Е) архаизм

4.Тура мағыналы сөзді табыңыз

А) қара қас В) жуас кісі С) тас жүрек Д) терең ойлы

Е) ыстық ықылас

5. «Суық хабар»асты сызылған сөз қай мағынада қолданылып тұр?

А) көптен күткен В) сүйінші С) қайғылы Д) қуанышты Е)күтпеген

6.Омонимді табыңыз

А) тал түсте далаға шықты В) бала бал арасын тамашалады С) жас шақта уақыттың қадірін біл

Д) ол тартпаның тұтқасын тартты Е) ол менің бір аптадан бері нан жемегенімді ескермеді

6.Омоним бола алатын сөзді табыңыз

А) қағаз

В)кітап

С)оқулық

Д) бет

Е) мұқаба

7.Мақалдардан антоним сөздерді табыңыз

А) ер мойнында қыл арқан шірімес

В) аңдай сөйлемеген ауырмай өледі

С) ананың көзі балада, баланың көзі далада

Д) ойнап сөйлесең де ойлап сөйле

Е) көз-қорқақ,қол- батыр

8.Синоним емес қатарды табыңыз

А) байсалды,байыпты

В) шалғай,қашық

С) сәт,мезет

Д) ағайын,туыс

Е) көмексі,ескі

1.Е/2.С/3.А/4.А/5.С/6.С/7.Е/8.Е/

Өткенді қайталап, бүгінгі сабақ тақырыбымен байланыстырады, өз бетінше талдау жасайды

Жаңа тарауға деген түсінік қалыптасады.

3

Жаңа сабақ. Дәріс

Лексика кітабы.

Түсініп, конспект жазады (түртіп алу технологиясы)

4

Дидактикалық материалмен жұмыс

Қосымша № 1

Дидактикалық материалдың орындалу ретін қадағалайды. Берілген ақпарат бойынша төмендегі тапсырмаларды орындайды.

Жаңа ақпаратты өздңгңнен меңгеруга дағдыланады.

5

Сергіту сәті. Ұлытау. Жұмыр қылыш

Бағыттайды

Билейді

Зейіні демалып, жаңа энергияға бейімделеді

6

Жаттығу жұмысы

Қосымша №2.

Жаттығу жұмыстарын дәптерлеріне орындайды.

Жаңа ақпаратты жан-жақты талдау

6

Білімді бекіту.

Сөздің тура және ауыспалы мағынасы. Омоним.Синоним.Антоним. Тұрақты сөз тіркестері Бес жолды ойлау
1. Тақырып
2. Суреттеу
3. Қимыл
4. Сезіну
5. Мәнін қайта айтатын сөз

Сабақтағы тақырыптарды түйіндейді.

7

Қорытындылау, бағалау

Сұрақтарға жауап береді.

Сабақ мақсатына жеткендігі туралы дәлелдемелер келтіріп, бағаланған студенттерді айтады.

Бүгінгі сабақ бойынша сұрақтар қояды

Ақпаратты ой өзегінен өткізіп қабылдауды дамытады

8

Үйге тапсырма беру

Абайдың «Сегіз аяқ» өлеңін жаттап, лексикалық талдау жасау қалаған 5 сөзге.

Тапсырманы дәптерлеріне жазып жатады

Жауапкершілікке баулиды

9

PowerPoint - Microsoft Office/ презинтация

Қосымша№1.

1 тапсырма. Мына сөздердің антонимін, синонимін, омонимін тап

1. жақын 2. ақ 3. ұстамды 4. бет 5. ара 6. қас 7. жақсылық 8. ашық 9. ат 10. қаз 11. қара 12. сұлу 13. үлкен 14. өмір 15. ауыр 16. адам 17. білімді 18. батыр 19. үлкен 20. ерлік 21. жазда 22. күн 23. жас 24. қалың 25. жақсы 26. мейрам 27. өкпе 28. құрт 29. ай 30.

Жауабы:

Антоним: жақын -алыс, ақ-қара, жақсылық-жамандық, ашық-жабық, үлкен-кішкентай, өмір-өлім, ауыр-жеңіл, үлкен-кіші, қалың -жұқа, жақсы -жаман.

Синоним: ұстамды-сабырлы, салмақты, бет-келбет, кескін, сұлу-көркем, әдемі, адам-кісі, білімді-сауатты, батыр-қаһарман, ерлік-батырлық, жазда-жаздыгүні, мейрам - мереке, реніш -өкпе.

Омоним: ара- бал арасы, құрал, ара-қашықтық, қас-адамның қасы, ауылдың қасы, ат-адамның аты, мылтықты ат, жылқы, қаз- үй құсы, жерді қазу, қара-адамға қара, түс, күн- тәулік, уақыт, әлемге жарық беретін жұлдыз, жас-адамның жасы, көз жасы, құрт -сүттен жасалатын тағам, көзін құрту, ай - жердің табиғи серігі, отыз күндік мерзім, түс-адамның түсі, түстің түрі, жоғарыдан түсу.

2 тапсырма. Мына сөздердің антонимін, синонимін тауып сөз тіркесін құрастыр.

1. Жақсы 2. қиын 3. әлдеқашан 4. жас 5. ата-ана 6. ас 7. дос 8. жоғары 9. аш 10. ал 11. алғашқы 12. тез 13. шығу 14. бала 15. амандасу 16. биік 17. аяқтау 18. отан 19. жолдас 20. ат 21. отыр 22. оң 23. ыстық 24. кел 25. адам 26. арзан 27. жүргізу 28. әлем 29. реніш 30. тиімді

Жауабы:

1. жақсы-жаман (жақсы адам, жаман адам) 2. қиын-оңай (қиын сұрақ-оңай сұрақ) 3. әлдеқашан , баяғыда (әлдеқашан айтты, баяғыды айтты) 4. жас-кәрі (жас мал, кәрі мал) 5. ата-ана, әке-шеше (жауапкершілігі мол ата-ана, әке-шеше) 6. ас, тамақ (дәмді ас, дәмді тамақ) 7. дос-дұшпан (ақылды дос, қарсылас дұшпан) 8. жоғары-төмен (жоғары көтерілу, төмен түсу) 9. аш-жап, аш- тоқ ( шкафты аш,жап , аш бала-тоқ бала ) 10. ал-бер ( сатып алу-сатып беру) 11. алғашқы -соңғы (алғашқы қоңырау-соңғы қоңырау) 12. тез, жылдам (тез келу, жылдам жүру) 13. шығу-кіру (жұмыстан шығу-жұмысқа кіру) 14. бала, сәби (жас бала, кішкентай сәби) 15. амандасу, сәлемдесу (үлкенмен амандасу, қартпен сәлемдесу) 16. биік-аласа (биік үй-аласа үй) 17. аяқтау,бітіру (сабақты бітіру) 18. отан, ел (туған ел, менің Отаным) 19. жолдас, дос (адал дос, жолдас) 20.ат , есім (оның аты, есімі) 21. отыр-тұр (орындыққа отыр, орныңнан тұр) 22. оң-сол (оң жақ, сол жақ) 23. ыстық-суық (ыстық су, суық су) 24. кел-кет (мектепке кел, мектептен кет) 25. адам, кісі (әдепті адам, кісі) 26. арзан -қымбат (арзан зат, қымбат дүкен) 27. жүргізу, айдау (көлікті жүргізу, айдау) 28. әлем, дүниежүзі (бүкіл әлем) 29.реніш, өкпе (қатты реніш,өкпе) 30. тиімді, пайдалы (пайдалы сусын)

3 тапсырма. Мына сөйлемдерден антоним, синоним , омонимді бола алатын сөздерді тауып , мағынасын түсіндір.

1. Жастық шақта оқып, білім алғанға не жетсін,-деді әжесі.. 2. Ағаш кесең ұзын кес, қысқартуың оңай ақ. 3. Дос жылатып айтады, дұшпан күлдіріп айтады. 4. Мың досың болса да аз, бір қасың болса да көп. 5. Құдықты шапшаң қазып, самаурынды тез қойып жіберіңдер. 6. Аяғын жылдам басып келеді. 7. Үстім-көк,астым-теңіз,атым-кеме, толқынмен жаным жастай араласқан. 8. Кең сауырлы, тар мықын, қалбағайлы, Алды, арты бірдей келсе ерге жайлы. 9. Нағыз толған айды айдың ортасында көруге болады. 10. Олар бүгін-ертең келіп қалар 11. Ол қысы-жазы үйінен шықпады. 12. Ол жазда демалуға барды. 13. Айдана бар сырын ақтарып салды. 14. Майра - өте әдемі, сұлу, көрікті жан. 15. Туған күнге аяулы достарым жиналды. 17. денеңді шынықтырамын десең, спортпен айналыс, күнге күй, суға жүз. 18. Ақ түс кіршіл болады. 19. Сен маған өкпе айтпа, мен кінәлі емеспін,- деді ол. 20. Бейсен ағаш кесу үшін әкесінен ара сұрап алды. 21. Болат атпен шапты. 22. Оның атып әкелген қояны арық екен. 22. Біз отырған бөлме көлемді, кең болса да іші қапырық, ыстық болды. 23. Майра - қазақ халқының қалаулы қызының бірі. 24. Жас лейтенант мұндағы жаңалықтарды лезде игеріп алды. 25. Ол-менімен елдес жігіт. 26. Себебі мен жұмысқа кешігіп бардым. 27. Әйел бұған аса бір сүйкімді аналық мейірімділікпен қарап тұр екен.28. Үйдің жылы -суығын қыс түскенде білерсің 29. Атадан жақсы ұл туса, есіктегі басын төрге сүйрер, атадан жаман ұл туса, төрдегі басын жерге сүйрер.30 .Аз қайғыны ас басады,

көп қайғыны дос басады.

Жауабы:

1. Жастық шақта оқып, білім алғанға не жетсін,-деді әжесі.. (жастық-балғын кез, жастық-көпшік) 2. Ағаш кесең ұзын кес, қысқартуың оңай ақ. (ұзын-қысқа, оңай-қиын)3. Дос жылатып айтады, дұшпан күлдіріп айтады. (дос-дұшпан) 4. Мың досың болса да аз, бір қасың болса да көп.(дос-қас, аз-көп) 5. Құдықты шапшаң қазып, самаурынды тез қойып жіберіңдер.(шапшаң, тез) 6. Аяғын жылдам басып келеді.(жылдам,лезде, тез) 7. Үстім-көк,астым-теңіз,атым-кеме, толқынмен жаным жастай араласқан. (үсті-асты)8. Кең сауырлы, тар мықын, қалбағайлы, Алды, арты бірдей келсе ерге жайлы. (кең-тар, алды-арты)9. Нағыз толған айды айдың ортасында көруге болады. (ай-отыз күндік мерзім, жердің табиғи серігі)10. Олар бүгін-ертең келіп қалар(бүгін-ертең) 11. Ол қысы-жазы үйінен шықпады. (қысы-жазы)12. Ол жазда демалуға барды. (жазда, жаздыгүні)13. Айдана бар сырын ақтарып салды.(сыр-адамның құпиясы, сыр-бояу) 14. Майра - өте әдемі, сұлу, көрікті жан.(әдемі, көрікті, сұлу) 15. Туған күнге аяулы достарым жиналды.(аяулы, қадірлі,құрметті) 17. Денеңді шынықтырамын десең, спортпен айналыс, күнге күй, суға жүз.(жүз-суға жүз, жүз-сан) 18. Ақ түс кіршіл болады.(ақ-қара, ақ, аппақ, ақшыл, түс- ұйықтағанда көретін көрініс) 19. Сен маған өкпе айтпа, мен кінәлі емеспін,- деді ол. (өкпе-реніш, кінәлі, айыпты) 20. Бейсен ағаш кесу үшін әкесінен ара сұрап алды.(ара-құрал, ара-бал арасы, ара-ара-қашықтық) 21. Болат атпен шапты.(ат, жылқы,ат, есім) 22. Оның атып әкелген қояны арық екен.(арық-семіз) 22. Біз отырған бөлме көлемді, кең болса да іші қапырық, ыстық болды. (кең, көлемді, кең-тар, ыстық-суық, іші-сырты)23. Майра - қазақ халқының қалаулы қызының бірі.(қалаулы, елеулі) 24. Жас лейтенант мұндағы жаңалықтарды лезде игеріп алды.(лезде, жылдам) 25. Ол-менімен елдес жігіт. (елдес, отандас)26. Себебі мен жұмысқа кешігіп бардым. (себебі, өйткені, сол себепті) 27. Әйел бұған аса бір сүйкімді аналық мейірімділікпен қарап тұр екен.(аса, тым, зор) 28. Үйдің жылы -суығын қыс түскенде білерсің (жылы-суық, қыс-жаз) 29. Атадан жақсы ұл туса, есіктегі басын төрге сүйрер, атадан жаман ұл туса, төрдегі басын жерге сүйрер.(жақсы-жаман )30 .Аз қайғыны ас басады, көп қайғыны дос басады. (аз-көп, қайғы, қасірет)

Қосымша №2.

1 тапсрыма. Бірінші бағанаға сөздірдің ауыспалы мағынаны білдіретін сөздерін жазыңдар, екінші бағанаға тура мағынаны білдіретін сөздерді жазыңдар.

Терең ой , өткір көл , өткір қайшы, тас жүрек , ашық терезе, Терең көл ,алтын жүрек қара тас, қара күш, алтын алқа,суық хабар, ауыр мінез,құрғақ сөз, көзі қара,ауыр хат, суық жел,жылы лебіз,ақ қар,мінезі жеңіл , жеңіл киім,жаксы сөз, тіс жұлу

Жауaбы:

I II

т ерең ой Терең көл

өткір көз өткір қайшы

тас жұрек ашық терезе

алтын жүрек қара тас

қара күш алтын алқа

суық хабар ауыр мінез

құрғақ сөз көзі қара

ауыр хат суық жел

жылы лебіз ақ қар

мінезі жеңіл жеңіл киім

жаксы сөз тіс жұлу

2 тапсырма. Ауыспалы мағынаны білдіретін сөздерді бір сызықпен, тура мағынаны білдіретін сөздерді екі сызықпен белгілеңдер.

1. Айман оған жылы лебізін білдірді. 2. Балалар жылы киім киді. 3. Ол әйеліне алтын алқа сатып алды. 4. Ол жүрегі алтын адам. 5. Көп жылдық қарт еменнің еш жапырағы қалмапты. 6. Күзгі дала сары жапырақтан көрінбейді. 7. Алыстағы ауылдардың жылы суға қатысты көптеген қиындықтары бар. 8. Ыстық күн Алатаудың иығынан күле қарайды. 9. Алып таудың төсінен шыққан үлкенді - кішілі өзендердің бәрі неше алуан жыр шырқап соған келіп қосылды. 10. Бауыржанға алғашқы күннен бастап-ақ суық хабарлар жетіп жатты. 11. Қала қараңғы тұманның ішінде. 12. Абайдың құлағы әжесінде, екі көзі - сонау алыста. 13. Күннің көзін бұлт басты. 14. Бұлақ көрсең көзін аш. 15. Досымның қасы қара, көзі қарақаттай мөлдір. 16. Дәстүр бойынша қара шаңырақ кіші ұлға қалдырылады. 17. Солтүстіктен суық жел соқты. 18. Асқардың мінезі жеңіл, ал Сәуленің мінезі ауыр. 19. Жақсы сөз - жарым ырыс. 20. Күн жақсы болса, серуенге шығамыз. 21. Қол адамның дене мүшесі. 22. Сен менің оң қолымсың. 23. Қарттың аты - Амантай. 24. Жау жағадан алғанда, бөрі етектен алды. 25. Орамалды қуанып қолына алды. 26. Дүкеннен баласына ойыншық сатып алды. 27. Адам тағдыры ойыншық емес. 28. Жұмыс басына келіп, мән - жайға толық қанды. 29. Кешеден бері басым ауырып жүр. 30. Бүгін менің бауырларым келеді.

Жауабы:

Айман оған жылы лебізін білдірді. 2. Балалар жылы киім киді. 3. Ол әйеліне алтын алқа сатып алды. 4. Ол жүрегі алтын адам. 5. Көп жылдық қарт еменнің еш жапырағы қалмапты. 6. Күзгі дала сары жапырақтан көрінбейді. 7. Алыстағы ауылдардың жылы суға қатысты көптеген қиындықтары бар. 8. Ыстық күн Алатаудың иығынан күле қарайды. 9. Алып таудың төсінен шыққан үлкенді - кішілі өзендердің бәрі неше алуан жыр шырқап соған келіп қосылды. 10. Бауыржанға алғашқы күннен бастап-ақ суық хабарлар жетіп жатты. 11. Қала қараңғы тұманның ішінде. 12. Абайдың құлағы әжесінде, екі көзі - сонау алыста. 13. Күннің көзін бұлт басты. 14. Бұлақ көрсең көзін аш. 15. Досымның қасы қара, көзі қарақаттай мөлдір. 16. Дәстүр бойынша қара шаңырақ кіші ұлға қалдырылады. 17. Солтүстіктен суық жел соқты. 18. Асқардың мінезі жеңіл, ал Сәуленің мінезі ауыр. 19. Жақсы сөз - жарым ырыс. 20. Күн жақсы болса, серуенге шығамыз. 21. Қол адамның дене мүшесі. 22. Сен менің оң қолымсың. 23. Қарттың аты - Амантай. 24. Жау жағадан алғанда, бөрі етектен алды. 25. Орамалды қуанып қолына алды. 26. Дүкеннен баласына ойыншық сатып алды. 27. Адам тағдыры ойыншық емес. 28. Жұмыс басына келіп, мән - жайға толық қанды. 29. Кешеден бері басым ауырып жүр. 30. Бүгін менің бауырларым келеді

3 тапсырма. Ауыспалы және тура мағыналарын білдіретін сөздері бар сөйлемді екі топқа бөліп жазыңдар.

1. Айман оған жылы лебізін білдірді. 2. Балалар жылы киім киді. 3. Ол әйеліне алтын алқа сатып алды. 4. Ол жүрегі алтын адам. 5. Көп жылдық қарт еменнің еш жапырағы қалмапты. 6. Күзгі дала сары жапырақтан көрінбейді. 7. Алыстағы ауылдардың жылы суға қатысты көптеген қиындықтары бар. 8. Ыстық күн Алатаудың иығынан күле қарайды. 9. Алып таудың төсінен шыққан үлкенді - кішілі өзендердің бәрі неше алуан жыр шырқап соған келіп қосылды. 10. Бауыржанға алғашқы күннен бастап-ақ суық хабарлар жетіп жатты. 11. Қала қараңғы тұманның ішінде. 12. Абайдың құлағы әжесінде, екі көзі - сонау алыста. 13. Күннің көзін бұлт басты. 14. Бұлақ көрсең көзін аш. 15. Досымның қасы қара, көзі қарақаттай мөлдір. 16. Дәстүр бойынша қара шаңырақ кіші ұлға қалдырылады. 17. Солтүстіктен суық жел соқты. 18. Асқардың мінезі жеңіл, ал Сәуленің мінезі ауыр. 19. Жақсы сөз - жарым ырыс. 20. Күн жақсы болса, серуенге шығамыз. 21. Қол адамның дене мүшесі. 22. Сен менің оң қолымсың. 23. Қарттың аты - Амантай. 24. Жау жағадан алғанда, бөрі етектен алды. 25. Орамалды қуанып қолына алды. 26. Дүкеннен баласына ойыншық сатып алды. 27. Адам тағдыры ойыншық емес. 28. Жұмыс басына келіп, мән - жайға толық қанды. 29. Кешеден бері басым ауырып жүр. 30. Бүгін менің бауырларым келеді.

Жауабы:

1. Айман оған жылы лебізін білдірді. 4. Ол жүрегі алтын адам. 5. Көп жылдық қарт еменнің еш жапырағы қалмапты. 8. Ыстық күн Алатаудың иығынан күле қарайды. 9. Алып таудың төсінен шыққан үлкенді - кішілі өзендердің бәрі неше алуан жыр шырқап соған келіп қосылды. 10. Бауыржанға алғашқы күннен бастап-ақ суық хабарлар жетіп жатты. 11. Қала қараңғы тұманның ішінде. 12. Абайдың құлағы әжесінде, екі көзі - сонау алыста. 13. Күннің көзін бұлт басты. 18. Асқардың мінезі жеңіл, ал Сәуленің мінезі ауыр. 19. Жақсы сөз - жарым ырыс. 22. Сен менің оң қолымсың. 24. Жау жағадан алғанда, бөрі етектен алды. 27. Адам тағдыры ойыншық емес. 28. Жұмыс басына келіп, мән - жайға толық қанды. 30. Бүгін менің бауырларым келеді.

Жауабы:2.Балалар жылы киім киді. 3. Ол әйеліне алтын алқа сатып алды. 6. Күзгі дала сары жапырақтан көрінбейді. 7. Алыстағы ауылдардың жылы суға қатысты көптеген қиындықтары бар. 11. Қала қараңғы тұманның ішінде. 12. Абайдың құлағы әжесінде, екі көзі - сонау алыста. 15. Досымның қасы қара, көзі қарақаттай мөлдір. 17. Солтүстіктен суық жел соқты. 20. Күн жақсы болса, серуенге шығамыз. 21. Қол адамның дене мүшесі. 23. Қарттың аты - Амантай. 25. Орамалды қуанып қолына алды. 26. Дүкеннен баласына ойыншық сатып алды.