Жәлил Кейекбаевты Оморҙаҡ бабай хикәйәһе аша лингвистик шәхес булараҡ тикшереү тикшеренеү эше

Башҡортостан Республикаһы Салауат ҡалаһы 7ала округының

"14-се урта д0й0м белем бире1 м2кт2бе"

муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһы

Ж2лил Кейекбаевты8 тыуыуына 105 йыл

Ж2лил Кейекбаевты «Омор6а7 бабай» хик2й23е 0лг030нд2

лингвистик ш2хес булара7 тикшере1

Баш7ар6ы: Сафиканова

Жасмин, 7 класс у7ыусы3ы.

Ф2нни ет2ксе3е: баш7орт

теле 32м 262би2те

у7ытыусы3ы

Исм24илева Б1л2к

С2ми4улла 7ы6ы

Салауат

2016

Кейекбаев Ж2лил ;ини2т улы

4алим, я6ыусы

(1911-1968)

Й0км2тке3е

Инеш _______________________________________________________ 3

Т0п 0л0ш

I б1лек. Кем ул лингвистик ш2хес?_______________________________6

II б1лек. Хик2й2л2 7улланыл4ан художестволы саралар____________8

III б1лек. А8лашылма4ан 31662р6е8 м242н2л2рен асы7лау _________11

IV бүлек. «Олатай» концептын тикшере1._________________________ 13

Йом4а7лау ___________________________________________________ 14

?улланыл4ан 262би2т __________________________________________15

?ушымталар

Инеш

Ж2лил Кейекбаевты8 «Омор6а7 бабай» хик2й23е мен2н беренсе тап7ыр 0с0нс0 класта таныштым. Быйыл мин етенсе класта у7ыйым 32м был хик2й2 мен2н та4ы танышты7. Был юлы ла хик2й2не беренсе 7ат у7ы4андай, зур 7ы6ы73ыныу мен2н у7ыным. «92р6е у7ый башла4ас та, 16ене8 бай теле, са4ыштырыу6ар4а, фразеологик бер2мект2рг2 32м бы4аса осрама4ан 31662рг2 бай булыуы мен2н арбаны.

Хик2й2не8 художестволы телене8 32м образдарыны8 тормошсанлы4ы, 316 о9та3ыны8, 262би2т классигыны8 лингвистик ш2хес булара7 316 байлы4ын 0йр2неп, у7ыусылар6ы8 тел байлы4ын 19тере1 бурысы к0н162к булыуы мен2н 232ми2тле 292р. «Ысынлап та, тел милл2т 32м уны8 м262ни2те тура3ында м24л1м2т туплаусы хе6м2тен 1т2й, унда, к06г0л2ге ке1ек, халы7ты8 1тк2не л2, б0г0нг030 л2 са4ыла.

Баш7а телд2р ке1ек 1к, баш7орт теле л2 халы7ты8 тарихы, уны8 милли м262ни2те мен2н айырыл4ы3ы6 б2йл2нг2н. Ул фекер626е са4ылдырыу сара3ы 4ына т1гел, 2 баш7орт хал7ыны8 16енс2лекле м262ни2те тура3ында м24л1м2т бире1се сы4ана7 та.

Милли 16енс2лек, бер милл2тте8 баш7а милл2тт2р62н айырмалылы4ы халы7 теленд2, уны8 к0нк1решен2, рухи, матди м262ни2тен2 7ара4ан 31662р аша са4ыла» [1].

Я6ыусыны8 292ренд2 обьектив донья, халы7 тормошо я6ыусыны8 32л2те, таланты, 32м донъя43а 7арашы мен2н ярашлы 31р2тл2н2.

Я6ыусы Ж2лил Кейебаев 292р62ге х2л-ва7и4алар6ы8 бар4ан урынын, ва7ытын, р21ешен, образдар6ы8 7ылы7-фи4елен 31р2тл2162 м262ни2тк2 7ара4ан халы7ты8 милли 16енс2лект2рен, 16ен2 ген2 хас рухи й060н, милли 3ы6аттарын са4ылдырыусы т0рл0 31662р 7уллана. Хик2й2л2 ми82 таныш булма4ан 31662р байта7 осраны 32м Ж2лил Кейекбаевты 316 о9та3ы, 262би2т классигы булара7 ту4ан телене8 316 байлы4ын, милли м262ни2тен2 7ара4ан 31662р6е линвистик ш2хес булара7 7улланыуын тикшере16е ма7сат итеп 7уй6ым.

Эш барышында т1б2нд2ге бурыстар 7уйылды:

1. «62би2т буйынса махсус 262би2тте 0йр2не1, текста4ы художестволы саралар6ы системалаштырыу.

2. Баш7орттар6ы8 тормош-к0нк1решен, й2ш2йешен са4ылдыр4ан йорт 7аралты, 3ауыт-3аба мен2н б2йле 31662р6е8 м242н23ен асы7лау.

Тикшерене1 эшемде8 4илми фаразы: я6ыусы 7уллан4ан 31р2тл21 сараларын 262би2т буйынса махсус сы4ана7тар6ан э6л2рг2 к2р2к.

Тикшерене16е8 обьекты: Ж2лил Кейекбаевты8 «Омор6а7 бабай» хик2й23е. Тикшерене16е8 предметы: хик2й2л2 7улланыл4ан художестволы саралар, м242н2л2ре а8лашылма4ан 31662р. Тикшерене16е8 методтары: махсус 262би2тте 0йр2не1, анализ 32м йом4а7лау.

I б1лек. Кем ул лингвистик ш2хес?

«Тел 7атмарлы 32м к1п я7лы к1ренеш. Халы7ты8 рухи 32м матди м262ни2тен, тарихын а8лау 0с0н телде 0йр2не1 бик 6ур 232ми2тк2 эй2. Билд2ле педагог К. Д. Ушинский 16ене8 хе6м2тт2ренд2: «Халы7ты8 булмышын 0йр2не1 0с0н и8 я7шы, хатта бер62н-бер сара - телде 16л2штере1», - тип я64ан. Ысынлап та, тел милл2т 32м уны8 м262ни2те тура3ында м24л1м1т туплаусы хе6м2тен 1т2й, унда, к06г0л2ге ке1ек, халы7ты8 1тк2не л2, б0г0нг030 л2 са4ыла»[1] .

№у84ы ва7ытта ту4ан тел д2рест2ренд2 ту4ан телг2 32м милли м262ни2тк2 и4тибар артты. Д2рест2р62 художестволы текст 0йр2нг2нд2 292р62 автор 7уллан4ан 31р2тл21 сараларын, лексик саралар6ы, билд2ле милл2т м262ни2тен2 ген2 хас 31662р6е тикшере1 216емл2ште. Был осра7та автор6ы лингвистик ш2хес итеп 0йр2не1 була. «62би 292р тыу6ырыу 0с0н 32р автор4а 4ына хас билд2ле «теле» була. «Тел» кешене ш2хес ит2. Ватан тел 4илеменд2 (лингвистика3ында) «лингвистик ш2хес» термины академик В. В. Виноградов тарафынан т27дим ителг2н. К1ренекле 4алим художестволы 292р6е8 телен ике аспекта - автор ш2хесе 32м персонаж ш2хесе планында тикшере1 к2р2клеген 2йтте »[2].

«У64ан быуатты8 80-се йылдарында 4алимдар 7айтанан «лингвистик ш2хес» м2сь2л2ре мен2н 216ем ш040лл2н2 башлай»[2]. Г. И. Богин 32м Ю. Н. Карауловты8 хе6м2тт2ре «лингвистик ш2хес» т0ш0нс23ене8 ифрат к1п я7лы, 7атмарлы лингвистик к1ренеш булыуын д2лилл2й. М292л2н, Г. И. Богин уны телм2р т0601, 30йл21сене8 телм2рен 7абул ите1, м24л1м2тте а8 ким2ленд2 эшк2рте1 (когниция) мен2н б2йл2й. Ю. Н. Караулов психолингвистик 7араш7а 09т0нл0к бир2: «лингвистик ш2хес» - 40м1м2н, ш2хес т0ш0нс23ен тулыландырыу, 19тере1, 09т2лм2 м242н2л2р мен2н байытыу ул»[2]. К1ренекле телсе «лингвистик ш2хес» структура3ын рус теле ми9алында т1б2нд2гес2 ба3алай:

1) «д0й0м рус тел тибы булыуы» (нуль ким2ле);

2) «рустар 0с0н ниге6 булыусы донъя картина3ы, донъя4а 7араштар система3ы» (1-се ким2л);

3) «милли-м262ни аралашыу 16енс2лект2ре, телм2р этикетыны8 тоторо7ло комплексы булыуы» (2-се ким2л)[2].

Профессор Ю. Н. Караулов «Лингвистик ш2хес»те8 теге й2ки был социум, этном262ни2т в2килене8, ту4ан тел лингвистик ш2хесене8 16 милл2тене8 д0й0м тибына эй2 булыуын, халы7ты8 донъя картина3ын, урта7 7араштар6ы 16л2штере1ен, милли телм2р этикетына эй2 булыуын билд2л2й»[2].

«Баш7орт лингвокультурология3ы ф2н булара7 ойошоу, формалашыу осорон кисер2. Уны8 барлы77а киле1е, 19еше мен1н бе6 академик М. В. З2йнуллин4а бурыслыбы6. «Баш7орт лингвистик ш2хесе» термины ф2нни 2йл2нешк2 М. В. З2йнуллин тарафынан индерелде. Ул былай тип билд2л2й: «№у84ы ва7ыт филологик тикшерен162р62 лингвистик ш2хес булара7 художестволы тексты8 авторын 0йр2не1 м2сь2л2л2ре к1т2рел2. Ысынлап та, тел- донъяны8 когнитив картина3ын тыу6ырыу сара3ы, ул шулай у7 292р6е ижад ите1сене8 16 художестволы картина3ын булдырыу4а булышлы7 ит2»[2].

II б1лек. Хик2й2л2 7улланыл4ан художестволы саралар.

Ж2лил Кейекбаев х2л-ва7и4алар6ы8 бар4ан урынын, ва7ытын, р21ешен, образдар6ы8 холдо7-фи4елен 31р2тл2162 т0рл0 художестволы саралар - са4ыштырыу6ар, тап7ыр метафоралар, й2нл2ндере162р, ирония, лексик саралар - диалектизм, фразеологизм, и9керг2н 31662р6е, профессионализмдар (к2сеп-30н2р), синонимдар6ы урынлы 7уллана.

Һүрәтләү саралары.

1. Са4ыштырыу6ар. - Бындай уттай эш ва7ытында нисек, 7ыл да 7ыбырлатмайынса, тик ятмайнса к2р2к? - ти ул. - Х0рм2т к16ен шар6ай итеп, яуап к0тк2н т09л0, олата3ына 7араны, с0нки уны8 тере айыу6а к1рг2не ю7 ине 2ле. Ни 7арап тора3ы4ы6 унда, 7а77ан ба4ана шикелле, 2?! Енде8 ике к16е ш2м ке1ек яна. Ен ут ке1ек к1662рен алмаш-тилм2ш йомоп-йомоп ала. Ут шары ке1ек, 7ы6арып, 7ояш сы4ып кил2.

2. Метафоралар. Унда 7ыйылып ят7ан матур ар7алар уйым-уйым урмандар, о6он ту4ай6ар 3м сей2ле т1б2л2р кит2 .

3. Й2нл2ндере162р. ?ара3ам, 2лл2 7асан та8 ат7ан. Ауыл 1рк2сле-1рк2сле бейек тау6ар 7уйынында 3ыйынып 7ына ултыр4ан.

4. Ирония. Ул 16 41меренд2 етмешл2п кен2 айыу ал4ан… Был я8ыра7 7ына, 7ыр7 йылдар элек булды.

5. Эпитеттар. ?ара к06 1теп, 7ырпа7 7ар яу4ас, мин, 3у9ар атыр4а тип, тау4ка 3унар4а киттем.

Лексик саралар.

Диалектизмдар: 1. Бынау б1к2н йыуанлы7. - Омор6а7 бабай ишек т0б0нд2 ултыр4ан б1к2нг2 к1р32тте.б1к2н-табуретка.2. ?ырпа7 7ар6а 3у9ар6ы юллатыуы бик ан3ат була. (3у9ар.диал. - 3ыу3ар-26. - куница)

Фразеологизмдар: 1. Л2кин ул 7ул 7аушырып ултырмай: й2 32н2к, тырма я3ай, й2 ар7ан, дилбег2, мис21 ебе иш2, й2 7амыт й1н2т2. 2. - Бындай уттай эш ва7ытынданисек, 7ыл да 7ыбырлатмайынса, тик ятмайнса к2р2к? - ти ул. 3. Ул, ауы6ын асып, тын да алмайынса, йотло4оп ты8лап ултыра, ара-тир2 олата3ына 3орау6арар 6а бир2 - 16енс2 деталд2р6е асы7ла4ан була. 4. Х0рм2т, к1662рен шар6ай асып, олата3ына 7арап 7атып 7алды. 5. ?отобо6 осто. 6. К0н буйына й0р0п бик арыл4ан, билбау а9ты ла бик ны7 буша4ан. 7.Унда 2ле л2 кеше ая4ы ба9ма4ан урындар бар. 8. Омор6а7 бабай 16 41меренд2 ул тау6ар6ы, 3ырттар6ы, 32м уялар6ы - бары3ын да ар7ыры ла, буй 6а й0р0п сы77ан. 9. Ми82 й2н кер6е.

М272л: « ?ур77ан4а 7уш к1рен2, та7ыр ер62 аты 30р0н2».

Пассив 7улланылышлы 31662р.: 1. Ул ата3ы я3ап бирг2н ту6ая77а к1п итеп ел2к йый6ы, бер 7оса7 итеп к0пш2, 7ымы6лы7 алып 7айтты. ?айт7ас, олата3ы мен2н 0л2с23ен2 бер ту9та7 ел2к килтереп бир6е. №унарсылар 7унып-китеп й0р0г2н утар интерьерын 31р2тл2г2нд2 и9керг2н 31662р у8ышлы бирел2: «Балта мен2н юнып я3а4ан та7танан эшл2нг2н т2п2ш2к кен2 3ике3е бар. Утар6ы8 мунса т0нл0г0 6урлы7 7ына т0нл0г0 бар ик2н».(№ике - 1.3ауыт-3аба ултыртыу 0с0н эшл2нелг2н т2п2ш эск2мй2,2. диал. урынды7; Т0нл0к - 3ауа ине1-сы4ыу 0с0н эшл2нг2н т1б2л2ге тишек.)

Профессионализмдар (к2сеп-30н2р) был 31662р ва7и4алар бар4ан урынды8 16енс2леген, шартын, персонаждар6ы8 характерын к1р32те1, халы7 к0нк1решен тасуирлау 0с0н 7улланыла. М292л2н: 1. Омор6а7 бабай шаярта, 2лбитт2, с0нки айыу6ы, 7ыш сумма 7ар6а 7ыуалап, б1ре 3у77ан ке1ек, ат мен2н 7ыумай6ар. ?ыш к0н0 айыу6ы8 080 алдына ут я4ып ы9лай6ар. Айыу шул ва7ытта т0т0нг2 сы6амайынса, 080н2н килеп сы4а. )80н2н сы77ан са4ында, у4а й26р2 мен2н аталар. Й2й к0н0 бул3а, емтеге янына эре-эре б1р2н2л2р62н т2пе 7оралар, й2 7ап7ан 3алалар, й2 емтеге эрг23енд2ге а4ас башына тал4а7 я3ап, шунда мылты7 мен2н т0н0 буйы к0т0п ултыралар. …?ырпа7 7ар6а 3у9ар юллатыуы бик ан3ат булла. №у9ар аула4анда а4ас т0б0н 7арар4а к2р2к. (3унарсылы7 к2себен2 7ара4ан 31662р) 2. Л2кин ул 7ул 7аушырып ултырмай: й2 32н2к, тырма (ауыл хужалы4ы, йорт малдарын 7арау.) я3ай, й2 ар7ан, дилбег2, мис21 ебе иш2, й2 7амыт й1н2т2. (Йыл7ысылы7 к2себен2 7ара4ан 31662р). 3. Омор6а7 бабай 16 41меренд2 ул тау6ар6ы, 3ырттар6ы, 32м уялар6ы - бары3ын да ар7ыры ла, буй 6а й0р0п сы77ан. Ауылды8 7ояш байышы я4ы тип32н. Унда 7ыйылып ят7ан матур ар7алар, уйым-уйым урмандар, о6он ту4ай6ар, 32м сей2ле т1б2л2р кит2 (географик бер2мект2р). Ул ата3ы я3ап бирг2н ту6ая77а к1п итеп ел2к йый6ы, бер 7оса7 итеп к0пш2, 7ымы6лы7 алып 7айтты. (биологиянан: 19емлек атамалары) 3.б.

Синонимдар: Ул 16 41меренд2 нинд2й ген2 тау6ар4а артылма4ан, нинд2й ген2 урмандар6ы 7ы6ырма4ан, нинд2й ген2 ер62р6е ай7ама4ан!

III б1лек. М242н2л2ре а8лашылма4ан 31662р6е8 й0км2ткел2рен асы7лау.

Ж2лил Кейекбаев «Омор6а7 бабай» хик2й23енд2 герой6ы уратып ал4ан т2би42т г1з2ллеген, урын-ер м0хитен, 3унарсылы7 к2себене8 16енс2лекле я7тарын, й2нлект2р6е8 холо7 7ылы7тарын я7тыртанда бигер2к т2 7ала м0хитенд2 19к2н балалар4а м242н2л2ре а8лашылма4ан бик к1п 31662р 7уллана. Был 31662р6е8 м242н2л2рен 316лект2р62н асы7ланым 32м т1б2нд2ге т0рк0мд2рг2 б1лдем.

Географик атамалар.

Ар7а, 3ырт - хребет

Тип32н - равнина

Уя- межгорье, долина, ущелье; к1терле 3а6 - трясинное болото, т1б2 - вершина, уп7ын - пропасть, 2р2м2 - урема, уремный2р2м2 7амышы - канареечник тростниковый.

№унарсылы7 к2себе.

Айыу алыу - охота на медведя

Айыу 080н ы9лау - окуривать медвежью берлогу;

Й26р2 - дробь для ружья;

Емтек - мертвичина, падаль;

Т2пе - ловушка для медведя; й2нлекте 3у4ып 7ы9ыу 0с0н та7та4а ултырт7ан ду4а р21ешенд2ге ау 7оралы.

Тал4а7(диал.) - та64а7, лабаз

3уйыл - палка, дубина;

3у9ар (диал.)- 3ыу3ар, куница.

Утар - зимовье, зимовка;

?ыра4ай 19емлект2р

К0пш2 - борщевик;

7ымы6лы7 - горец альпийский;

К1р2н - осока, 3а6лы7 бес2не;

№ауыт-3аба, 0й йы3аздары.

Ту6ая7 (этногр.)- бурак, 7айын ту6ынан эшл2нг2н 3ауыт;

Ту9та7 - уртаса 6урлы7та4ы т2рилк2;

Янтау - (этногр., диал.) яндау, сосуд;

Б1к2н - (диал.) табуретка;

№ике - 1)низкая скамейка для посуды; 2) диал. урынды7.

Т0нл0к - 0й-7аралтыны8 эсен елл2те1 0с0н стена3ына, й2ки т1б23ен2 я3ал4ан тишек.

Йыл7ысылы7 терминдары.

Дилбег2 - вожжи;

Мис21 ебе - постромки; 7амыт - хомут;

Ар7ан б0рс0кл21 - очищать от кончиков «усов»

?ылымдар.

;2рл2не1 - обижаться, оскорбляться;

№0р0н01 - спотыкаться;

К162м2г2 самалау - определять на глаз.

Ми6гелле к1ренешт2р, йорт хайуандары.

Сумма 7ар - сугроб;

Башма7 - годовалая телка.

Мифик заттар.

Ажда3а - дракон;

Ен - нечистая сила, бес, черт;

Убыр - упырь, вампир, оборотень;

Б2рей - бес, нечистая сила.

IV бүлек. «Олатай» художестволы концептын тикшере1.

Хик2й2л2 и8 йыш 7улланыл4ан 316 - «олатай» 316е. Шулай бул4ас, «олатай» 316е «ас7ыс 316», хик2й2не8 йөкмәткеһен асыусы. «Олатай» 316ене8 а8латма3ын барыбы6 6а бел2. Баш7орт телене8 316легенд2 ул былай тип а8латыла: олатай - 1.Атай мен2н 2с2й6е8 ата3ы. 2. диал. Атай6ан оло, 7ан ту4анлы4ы бул4ан ир-ат. 3. Ата-2с2н2н оло ир-ат. 4. к1пл. Борон4о, 1тк2н быуын кешел2ре; ата-баба. Бе66е8 осра7та 3166е8 беренсе м242н23е тап кил2. Та4ы ла «бабай» 316е йыш осрай. Олатай, бабай - к1пселек осра7та балалар6ы8 я7ын кеше3е. Атай, 2с2й кешел2р й2ш са7тарында эш урындарында а7са табыу мен2н м2ш41л бул3алар, балаларыны8 у8ыштары, к0й0н0162ре мен2н 3ы6ы73ыныр4а ва7ыт а6 7ал3а, олатай, 0л2с2й62р к1п осра7та ей2нд2рен т2рби2л21 мен2н ш040лл2н2л2р, ей2нд2рене8 я7ын ду9тары.

«Олатай» 316ене8 бик к1п 7абатланыуы т0п герой Х0рм2т 0с0н олата3ыны8 19еп киле1се й2ш кеше алдында тот7ан урыны д2р2ж2ле ик2нен к1р32т2. Малай олата3ыны8 32р бер 316ен йотло4оп ты8лай, 32р бер 316ен2 ышана.

К1п кен2 я6ыусылар олатай мен2н ей2н, й2ш кеше ара3ында4ы рухи б2йл2неште к1р32тк2н 292р62р ижад итк2н. М292л2н, З. Биишеваны8 «№0н2рсе мен2н 0йр2нсек» хик2й2тенд2 Хасбулат олатай мен2н й2ш кеше ара3ында4ы ду9лы7 30йл2нел2.

Йом4а7лау

Ж2лил Кейекбаев хик2й23енд2 балалар6а ысынбарлы77а 7арата ф2нни м0н2с2б2т, т2би42т күренештәренә ҡыҙыҡһыныу, иғтибарлылыҡ, 30й01 т2рби2л21 ма7саттары 7уя.

Я6ыусы балаларҙың ҡыҙыҡһыныусанлығын күҙ алдында тотоп, т2би42т тема3ын я7тырта, «ажда3а», «ен» ке1ек мифик заттар6ы, 3унарсылы7 к2себене8 16енс2лекле я7тарын, айыу, 3у9ар ке1ек 7ыра4ай й2нлект2р6е8 холо7-7ылы7тарыны8 балалар к1рм2г2н д2, белм2г2н д2 я7тарын асып, 16ен о9та 316 о9та3ы итеп к1р32т2. Шул й2нлект2рг2 32м т0рл0 х0р2ф2тт2рг2 б2йле мажаралы ла, к0лк0л0 х2л-ва7и4алар6ы 31р2тл2й[8].

Хик2й2не у7ы4андан 3у8 у7ыусылар 7ыра4ай т2би42т, ауыл тормошо тура3ында к1бер2к бел2л2р. Я6ыусы х2л-ва7и4алар6ы 30йл2п сы7май, 2 31р2тл2й; ер-3ыу мен2н б2йл2нешле урындар6ы8 тасуирлама3ын т1гел, 2 т2жриб2ле р2ссам ке1ек картина3ын бир2. М292л2н, Ташбат7ан ауылын 31р2тл2г2нд2, ауылды уратып ал4ан ар7алар, урмандар, ту4ай6ар, т1б2л2р аша 1т2бе6. Ауылды8 т1б2н я4ында, йыл4а буйында ят7ан Ташбат7ан 3а6ына барып, хатта ба9ып 7арап, 3елкенеп тор4анлы4ын к1р2бе6.

Автор 3унарсылы77а 7ара4ан к2сеп-30н2р 31662рен бер урын4а туплап, д0й0мл2штереп 31р2тл2й. Беҙгә айыу алыу, б1ре 3у4ыу, 3у9ар юллатыу ке1ек к1ренешт2р6е8 ша3иты булыу б2хете тей2. Т2би42тте8 кеше к18елен2 шом 3алыусы серле к1ренешт2рен мажаралы х2л-ва7и4алар аша 31р2тл2п, ул бе6г2 убыр, ажда3а, ен тура3ында4ы х0р2ф2тт2р6е8 реаль ерлеге булмауын а8лата. Ажда3а тиг2не, ел-дауыллы, й2шенле, к0сл0 ям4ыр яу4ан ва7ытта д1рт-биш ти9тере мен2н 7абаланып муйылдан 7айтып килг2нд2 осра4ан, бейек 7амыштар ара3ынан бер-бере3ен2 эй2решеп, «ике б1р2н2 о6онло4о, б1к2н йыуанлы4ы» булып, 3а6лы7тан сы4ып килг2н унла4ан 7ара 3ары7 була [8]. Омор6а7 бабай4а к1ренг2н енде8 д2 «серен2» т0ш0н2бе6: ба73а8, «ут 3ыма7 ба6ла4ан ике к16» - ишек тот7а3ы 0с0н эшл2нг2н ике тишект2н 7ара84ы утар эсен2 т0шк2н 7ояш нуры ик2н [6, 9-сы бит]. «леге л2 бая4ы Омор6а7 бабай6ы8 31662рен и9ебе6г2 т0ш0р2бе6: 7ур77ан4а 7уш к1рен2… Бер н2м2н2н д2 7ур7ыр4а ярамай.

Ж2лил Кейекбаевты8 «Омор6а7 бабай» хик2й23енд2 7улланыл4ан тап7ыр метафоралар, й2нл2ндере162р, ирония; лексик саралар - диалектизм, фразеологизм, и9керг2н 31662р, профессионализмдар (к2сеп-30н2р), синонимдар ке1ек художестволы саралар у7ыусылар6ы8 телм2рен байытыу6а 6ур урын алып тора.

М242н2л2ре а8лашылма4ан бик к1п 31662р 7ала м0хитенд2 19к2н балалар6ы8 316лек байлы4ын 19тере162 232ми2тле.

Т2би42тте8 балалар6ы8 к18елен2 7ур7ыу той4о3о 3алыусы ажда3а, ен, убыр ке1ек серле к1ренешт2рен мажаралы х2л-ва7и4алар аша 31р2тл2п, был х0р2ф2тт2р6е8 реаль ерлеге булмауын, халы7 м272ле аша, 7ур7ып й2ш2рг2 к2р2км21ен а8лата.

Ж. Кейекбаев «Омор6а7 бабай» хик2й23е аша 16ен ту4ан телене8 316 байлы4ын т2р2н беле1е, телене8 халы7сан, образлы, 3ы4ылмалы булыуы, ту4ан хал7ыны8 м262ни, тормош-к0нк1реш, й2ш2йеш 16енс2лект2рен о9та 31р2т21е аша, ысын лингвистик ш2хес итеп таныта.

Х26ерге б0т2 м0мкинлект2ре мен2н компьютер, ке92 телефоны, 3D - фильм; ту4андар ара3ында ултырып бер 30йл2ше1, яланда 7унып бес2н эшл2г2нд2, т0нд2 к0т01 к0тк2нд2 ай я7ты3ында 0лк2нд2р62н т0рл0 7ы6ы7 х2лд2р 30йл2те1 ке1ек ты4ы6ыра7 м0н2с2б2тт2р б0тк2н, й2ки б0т0п бар4ан заманда Ж2лил Кейекбаевты8 «Омор6а7 бабай» хик2й23е у7ыусылар6ы8 тел байлы4ын 19тере162 актуаллеген ю4алтмай.

?улланыл4ан 262би2т

1. Ба3ауетдинова М. И. Баш7ортса-русса этнокультурологик лексика 316леге. - 2-се ба9ма, я8ыртыл4ан. - )ф0: Китап, 2012 - №1р2тт2ре мен2н 148 бит.

2. Санъяров Ф2нзил. «Баш7орт теле 32м лингвистик ш2хес м2сь2л2л2ре»// «Ватандаш журналы», 2013 йыл, №2, 179 сы бит.

3. Санъяров Ф. Б. ;айса Х0с2йенов концептосфера3ы («Донъя» 32м «Автобиографиям» китаптары материалында). Монография.-)ф0: БМ!И РН!, 2015.- 134 бит.

4. Х0сн0тдинова Ф.», ;афаров Б.Б., Тикеев Д. С. Баш7орт теле 32м 262би2те: Рус м2кт2пт2рене8 7-се класында у7ыусы баш7орт балалары 0с0н баш7орт теле 32м 262би2те д2реслеге.- )ф0: Китап, 2010.

5. Х0с2йенов ;.Б. «62би2т теория3ы.- )ф0: Китап, 2010.

6. «хм2тй2нов К.». «62би2т теория3ы.- !6г2решле 3-с0 ба9ма. - )ф0: Китап, 2003.

6. Баш7ортса-русса 316лек. Яуаплы редактор З. Г. Ура7син. М2ск21.Н2шри2те «ДИГОРА», «Русский язык»,1996.

7. Баш7орт телене8 316леге: Ике томда/Россия Ф2н. Акад. Баш7ортостан 4илми 162ге, тар. тел 32м 26. институты.- М.: Рус.яз.1993.

8. ?унафин ;. С. «Ж. ;. Кейекбаев 32м балалар 262би2те» // «Баш7ортостан у7ытыусы3ы» журналы, 2011 йыл, №7, 6-сы бит.

Ҡушымталар

1-се ҡушымта

Айыу алыу

2-се ҡушымта

Т2пе

3-сө ҡушымта

Тал4а7 (Та64а7)- лабаз

4-се ҡушымта

Утар (зимовье)

22