Конспект урока на тему: Атлыкъ на кумыкском языке

Тема: «Атлыкъ» (такрарлав ва беклешдирив)

Дарсны мурады:
1. Атлыкъны гьакъында гечилген материалны такрарламакъ;
2)атлыкъланы морфология якъдан чечме уьйренмек;
3)яшав булан байлап,атлыкълар булан жумлалар къуруп болмакъ.

Дарсны тайпасы: такрарлав

Къолланагъан къураллар: копьютер , мультимедийный проектор, иллюстрация.

Эпиграф: Халкъыбызгъа,элибизге
Юрек салып,шону бил:
Адам болмакъ учун бизге
Тарыкъ азиз ана тил. (М.Атабаев) (слайд-1)

Дарсны барышы

1)яшланы дарсгъа къуршав.

2)къумукъ мультфильм «Простаквашинодан уьчев» (слайд-2)

3)Мультфильмге гёре соравлар: -Сиз гёреген предметлени санайыкъ?

-Предметни къайсы тил гесим ахтара?

-Атлыкъ деп негер айтыла?

-Атлыкъланы тюрлюлерин айтыгъыз.(хас-жынс, жанлы-жансыз)

-Мультфильмде ёлукъгъан хас атлыкъланы айтайыкъ.

3.2. Карточкалар булан иш. (Ана, али,ата, мактап, Уллубийаул, орам, Каспий, къалам, Залина, яш, Магьачкъала,Къарабдахкент.)

4) Яратывчулукъ иш.

• Схемалагъа гёре жумлалар тизмек. (слайд-4-5)

1)Матроскин мишик мени фамилиям.

2)Фёдор агъав мишикге батгъыч башда ёлукъду.

5) Атлыкъланы тюрлюлерин гёрсетмек.

Ата юртубузгъа Уллубийни аты къоюлгъан.

Атанг булан макътанма, атынг булан макътан. (слайд-7)

• Уллубий - хас, жанлы

• Атанг - жынс, жанлы

• Ата - жынс, жанлы

• Аты - жынс, жансыз.

• Атынг - жынс, жансыз (слайд-8)

6)Оюнлар

Сёзню ахырындагъы гьарпгъа

башланагъан янгы сёз.

Магьачкъала, Атланавул, Ленинкент,

Темиркъую, Южный Сухокумск,

Касумкент, Тереклимектеп, Параул… (слайд-9)

-Бизин районда нече юрт бар?(18)

-Санайыкъ.

-Олар бары да нечик атлыкълардыр?

7)юртну ийиси Абдулмежид Межитов.

-Бары да атлыкъланы тептерлеге гёчюрейик, къошумчаларын айырайыкъ.

-Олар нечик къошумчалардыр? (слайд 10-11)

Язда салкъын болагъан,

Къышда исси болагъан,

Гётермебиз бар бизин

Гъар нении де салагъан.

Гётермени тамына

Бир хыйлы чюй къагъылгъан.

Шо чюйлеге кёп тюрлю

Дарман отлар тагъылгъан.

Бакъаяпыракъ да бар,

Бар мунда гийигот да.

Аткъулакъ, ётелбалам,

Тавмичари де гьатта.

8) Ялалыв мюгьлет.

Аякъ къагъып, къол силлеп,
къолларыбызны тюзлеп,
Къанат къагъып учайыкъ,
Астаракъ олтурайыкъ,
Муаллимге тынглайыкъ. (слайд-12)

9)Жумлаланы тенглешдирив (слайд 13-14)

• Яхшы адам яман ишни этмес.

• Яхшылыкъ гьар заманда да яманлыкъдан озуп гелген.

-Шу жумлаланы бир тамурлу сёзлерин айырыгъыз, къайсы тил гесимден этилгенни айтыгъыз.

Яхшы, яман- сыпатлыкъ

• Яхшылыкъ, яманлыкъ - атлыкъ

10)Атлыкълар дагъы да къайсы тил гесимлерден этиле? (слайд 15-16)

• Ёл

• Агъач

• Гьилла

• Адил

• Байламакъ

• Бёлмек

• Ачмакъ

• Ёлдаш

• Агъачлыкъ

• Гьиллачы

• Адиллик

• Байлам

• Бёлюк

• Ачгъыч

11)Чечеген ёмакълар (слайд-17)

1) Акъ мамукъдай сувукъда

Сув агъа от ювукъда

Къышда къыр ондан тола.

Яшлагъа йыбанч бола.

2) Шаршавдай ап-акъ бола,

Гюнню гёрсе ёкъ бола.

3) Бары ерни акъ шаршав япгъан.

12)Суратгъа гёре жумлалар тизмек. (слайд 18)

13) Айтывлар (слайд-19)

Къышны бир гюню де къышдыр.

Къыш къышлыгъын этмесе,яз язлыгъын этмес.

Къыш болсун-къарлы болсун.

Къышында къырда болсанг,язбашында уьйде бол.

14) Ялалыв мюгьлет. (слайд-20)

Къулакъ берилген бизге,

Асил сёзге тынглама

Гёзлер берилген бизге

Гёзелликге къарама.

Башыбыз да бар бизин

Тюз ойланы ойлама.

Аякъларыбызда бар

Тюз ёлланы бойлама

15) Китап булан иш -тапшурув 159.

16)Кроссворд чечив. (слайд-22)

Белгиленген сёзлени гелишин айтыгъыз.

1.Анасы яшына тюкенден китаплар алды. - Китаплар полкада низам булан ерлешген.

2. Юртда мен ювугъумну гёрдюм. - Ювугъумну иниси университетде

охуй

17) Уьйге иш: Диктантгъа гьазирленмек.

Онгаргъан:

Лабазанова Арисханум Адуковна,

Уллубийавул орта школаны

ана тилден дарс береген муаллими.