Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

Хоринская средняя общеобразовательная школа им Г.Н. Чиряева

Верхневилюйского района Республики Саха (Якутия)

Рассмотрено на

заседании МО

______________/Захарова В.А./

«___»____________ 2015г.

СОГЛАСОВАНО

Заместитель директора по УР

_____________ /Константинова Т.И./

«___» ________________ 2015г.

УТВЕРЖДАЮ

Директор ОУ

_______________/Захаров А.Н./

«___»______________ 2015г.

Рабочая программа

Предмет

Культура народов РС (Я)

Учебный год

2015-2016 учебный год

Класс

2 «а»

Количество часов в год

34 ч

Количество часов в неделю

1 час

Учитель:

-

Захарова Виктория Александровна

Быhаарыы сурук

«Саха сирин норуоттарын культурата» 1-4 кылааска үөрэтии программата (автор Винокурова Е.И.) оскуола5а саха сирин норуотун культуратын уопсай орто үөрэхтээhин госстандартыгар тирэ5ирэн оҥоhулунна. Программа5а үөрэтии стандартын ис хоhооно чопчуланар, үөрэтии сүрүн тэрилэ ыйыллар, үөрэх чааhа үллэриллэр, сүрүн ирдэбиллэри быhаарыллар.

Бу докумуон барыла авторскай үөрэх программаларын оҥорооччуларга тирэх буолар. Үөрэтиллэр матырыйаалы учуутал ис хоhоонугар, тутулугар, ньыматыгар бэйэтин көрүүтүн киллэрэр кыахтанар. Yөрэтии матырыйаала сылларынан уонна туспа темаларынан тыырыллыбыт.

Докумуон тутула

Быhа холоон программа үс чаастан турар: базиснай үөрэх былааныгар үөрэтиллэр предмет миэстэтин уонна кини характеристикатын арыйар, кинини үөрэтии сыалын уонна сүрүн ис хоhоонун хайысхаларын арыйар быhаарыы суруктан; быhа холоон тыырыллыбыт үөрэх чаастардаах, сүрүннээн үөрэтии ис хоhоонуттан уонна начальнай оскуоланы бүтэрээччилэр билиилэрин, сатабылларын ирдэбиллэриттэн, хонтуруол көрүҥнэриттэн турар.

Оскуола 1-4 кылааhыгар саха сирин норуоттарын культуратын предметин уопсай характеристиката

Саха оскуолатыгар Саха сирин норуотун культуратын үөрэнэр предмет быhыытынан бэйэтигэр улахан сайыннарар кыа5ы биэрэр, бэйэтин норуотун духовнай, материальнай культуратын аан дойду культуратын арахсыспат чааhын курдук билиини сайыннарарга көмөлөhөр; төрөөбүт тылы уонна культураны үөрэтэргэ, харыстыырга интэриэhи сайыннарар.

Начальнай оскуола5а бу үөрэх предметэ төрөөбүт тылынан суруллубут учебниктарынан, көрдөрөр тэриллэринэн хааччыллар. Онон саха сирин норуотун культуратын 1-4 кылааска үөрэтии предметэ үөрэхтээhин систематыгар ураты суолталанар, атын предметтэри кытта быhаччы ситимнэhэр.

«Саха сирин норуоттарын культурата» предмет саха сирин норуотун: сахаларар, нууччалар, эбээннэр, эбэҥкилэр, юкагирдар, долганнар, чукчалар уо.д.а. олохтоохтор тустарынан үөрэнээччилэргэ киэҥ өйдөбүлү, билиини уонна араас сатабыллары биэрэр. Кини гуманитарнай уонна эстетическэй циклээх преметтери, физическэй бэлэмнэнии уонна "Технология" уруоктарын кытта сибээстээхтик үөрэтиллэр.

Программа алын сүhүөх оскуола5а бэйэтин норуотун культуратын билэр уонна атын норуоттар культураларын убаастыыр личноhы, төрөөбүт тылы уонна культураны сайыннарар, харыстыыр ирдэбили үөскэтэр.

Сүрүн ис хоhоонун хайысхалара

Сүрүн ис хоhоонноох хайысхаларынан төрөөбүт культура уонна тулалыыр эйгэ өйдөбүллэрэ саха начальнай оскуолаларын үөрэхтээhин госстандартан компоненнара буолаллар. Бу компоненнар хотугу дойду норуотун оло5ун-дьаhа5ын, кини дьарыгын, норуотун традицияларын, ону кытта айыл5а, кыыллар, о5ону тулалыыр эйгэ тустарынан бастакы билиилэри киллэрэллэр.

Хас биирдии ыйыллыбыт тустаах хайысха ис хоhооно үөрэх программатыгар көстөр, Саха республикатын начальнай оскуолатын бүтэрээччилэр билиилэрин таhыма олохтоммут ирдэбиллэргэ эппиэттиир буолуохтаахтар.

Сыала уонна соруктара

Саха оскуолатын начальнай кылаастарыгар саха республикатын норуотун культуратын үөрэтии сыала уонна соруктара:

• төрөөбүт тылы уонна саха сирин норуоттарын культуратын сайыннарар уонна иҥэринэр ирдэбили үөскэтии;

• бэйэтин норуотун культуратын билэр уонна атын норуот культуратын убаастыыр личноhы иитии;

• бэйэтин норуотун духовнай уонна материальнай культуратын аан дойду культуратын арахсыбат чааhын курдук билиини иҥэрии;

• бэйэ норуотун культуратын, оло5ун-дьаhа5ын, итэ5элин, духовнай баайын билэр, өйдүүр ону ааhан ис сүрэхтэн ылыныыга, таптыырга төрөөбүт дойдуга бэриниилээх буолууга иитии.

Принциптэрэ

Саха оскуолатын начальнай оскуола5а норуот культуратын үөрэтии маннык принциптэргэ оло5урар:

- оло5у кытары сибээс,

- культуралар алтыhыылара,

- саҥарар хайысхалаах үөрэтии,

- өйдөөн үөрэнии принцибэ.

Үөрэх былааныгар предмет миэстэтэ

Республика орто уопсай үөрэ5ин базиснай былааныгар 1-4 кылаастарга «Саха сирин норуоттарын культурата» диэн предмет сыл аҥарыгар нэдиэлэ5э 1 чаас үөрэтиллэр. Онон 2 кылааска 34 ч бэриллиэхтээх.

Уопсай үөрэнэр сатабыллар, үөрүйэхтэр уонна туттар ньымалар

Үөрэтии процеhыгар үөрэнээччи араас норуоттар культураларын көстүүлэрин иҥэрэр уонна кэтээн көрөр, араас кэпсэтиигэ көхтөөхтүк кыттар, этиллибити ырытар, алтыһан үөрэнэр буолуохтаах. О5олор бэйэлэрэ уонна ураты толкуйунан быһаара, айыллыбыт быһыыны-майгыны оонньоон көрдөрө, бэйэлэрин дьарыктарын былаанныы, үөрэххэ бииргэ үлэлииргэ үөрэнэллэр.

Үөрэтии сүрүн хайысхата салгыы үөрэх кинигэтигэр ыйытыы арааһыгар, сорудахха чопчуланар. Ону ааһан учуутал уруокка үөрэтэр ньымата улахан оруолу ылар. Онон учебнигы суруйар дьон, уруогу ыытар учуутал программа сүрүн принциптэрин сөпкө өйдүүр, олоххо сатаан киллэрэр буоллахтарына, үөрэтии сыалын-соругун толору ситиһиэххэ сөп.

Үөрэтии түмүгэ

Түмүк ситиһии сүрүн ирдэбиллэринэн (хас биирдии үөрэнээччиттэн ирдэниллэр) быһаарыллар: билиэхтээх/өйдүөхтээх - хас биирдии үөрэнээччи наадалаах билиини ыларыгар анаммыт үөрэх испииһэгин; сатыахтаах - чопчу сатабыллары уонна дьо5урдары баһылыахтаах; иҥэриллибит билиини уонна сатабыллары күннээ5и олоххо туһаныахтаах.

Программа ис хоһооно

Айылҕа (4 чаас)

Төрөөбүт төрүт сир ураты-туспа айылҕата (тайҕа, туундара, хайалар).

Туундара уонна тайҕа хамсыыр-харамайдара. Ытык көтөрдөр, кыыллар туґунан ырыалары-хоһооннору истии, үөрэтии. Хоһоон суруйуу.

Төрөөбүт дойдум ото-маһа, сибэккитэ, эмтээх үүнээйилэрэ. Үүнээйилэр ааттара-суоллара, бэлиэлэрэ, туһалара-наадалара. Айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыан. Кыһыл кинигэҕэ киирбит үүнээйилэр. Үүнээйигэ сыһыаннаах таабырыннар. Үүнээйи туһунан хоһооннору aaҕыы. Үүнээйи туһунан ырыалары истии, үөрэтии.

Төрөөбүт дойдум (3 чаас)

Биһиги дойдубут - Россия. Биһиги төрөөбүт дойдубут - Саха сирэ. Саха республиката Россия картатыгар.

Саха сирин төрүт норуоттара. Кинилэр үгэс буолбут дьарыктара.

Мин дойдум: куоратым, бөһүөлэгим. Төрөөбүт дойду туһунан оҕоҕо аналлаах айымньылар.

Дьиэ кэргэн (4 чаас)

Мин норуот кэскилэбин.

Мин дьонум. Мин төрөппүттэрим. Дьиэ кэргэҥҥэ аҕа-ийэ оруола. Эдьиийбит, убайбыт үөрэхтэрэ, үлэлэрэ. Мин эбэм, эһэм.

Мин чугас дьонум. Төрүччүм. Дьиэ кэргэн туһунан норуот уус-уран айымньыта.

Дьиэ-уот (3 чаас)

Норуотум үгэс буолбут дьиэтэ-уота. Саха сиригэр олохтоох омуктар үгэс буолбут дьиэлэрэ-уоттара.

Төрөөбүт дьиэм. Биһикпин ыйаабыт сирим.

Төрүт дьарык (2 чаас)

Норуот дьарыга. Дьиэ сүөһүлэрэ: ынах, сылгы, таба, ыт уо.д.а. Дьиэ сүөһүтүн иитии туһата.

Дьиэ сүөһүлэрин өҥнөрө-түүлэрэ, ааттара, быһыылара-таһаалара. Дьиэ сүөһүлэрин туһунан норуот уус-уран айымньыта.

Уус-уран оҥоһук (2 чаас)

Норуоттар уус-уран оҥоһуктарын ойуулуурга аналлаах оһуордар. Ойуулуурга туттуллар матырыйааллар. Иһит-хомуос арааһа (туос, мас, туой).

Таҥас-сап (2 чаас)

Саха сиригэр олорор норуоттар төрүт таҥастара: уратыта уонна маарыннаһар өрүттэрэ.

Норуотум таҥнар таҥаһын арааһа. Тыһы имитии, тириини талкылааһын. Мин аан маҥнай тыһы имитиим.

Таҥастар үгэс буолбут ойуулара-бичиктэрэ.

Өбүгэм аһа-үөлэ (2 чаас)

Үгэс буолбут астар ааттара. Эт, балык, үүт астар. Омуктар аһылыктарын уратыта.

Мин бастаан астаабыт аһым. Сандалы сиэрэ-туома. Мин сөбүлүүр норуотум аһа. Ас туһунан норуот уус-уран айымньылара.

Оонньуурдар, оонньуулар (2 чаас)

Норуот оонньуулара уонна оонньуурдара, кинилэр ааттара. Норуот оонньууларын үөрэтии.

Үгэс буолбут остуол оонньуулара, кинилэр ааттара. Санааны атастаһыы.

Өбүгэлэрбит хамсаныылаах оонньуулара. Билиҥҥи кэм оонньуулара.

Ырыа- тойук (4 чаас)

Норуотум ырыата-тойуга, үҥкүүтэ. Норуотум музыкатын тэриллэрэ. Хомус. Театр- норуот искусствотын көрүҥэ.

О5о5о аналлаах ырыалар.

Олоҥхо(3 чаас)

Олоҥхо - улуу айымньы. Олоҥхоһут. Олоҥхо үс дойдута. Айыы бухатыыра.

Хонтуруол көрүҥнэрэ

Бүтэһиктээх түмүктэр

Чиэппэрдээ5и уонна түмүк сыаналар (5 бааллаах сыана). Хонтуруолунай үлэлэр.

Сирдэтиллэр түмүктэр

Айар сорудахтары толоруу - элбэх уонна со5отох буолан.

Yөрэтии программатыгар сыанабыл көрдөрүүнэн о5олор айар үлэлэригэр, практическай үлэлэргэ кыттыы буолар.

Учебник: Винокурова Е.И.,Чехордуна Е.П,Дедюкин Л.Г, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Норуоттарын Култуурата 2 кыл. Дьокуускай: Бичик, 2013

.

Календарно- тематический план

№

Уруок тиэмэтэ

Чааһа

Үөрэтии сүрүн ис хоһооно

Үөрэнээччи үлэтин

сүрүн көрүҥнэрэ

Уруок тиибэ

Хонтуруол көр-э

Былаанынан

Буолбут күнэ

1

Мин дойдум кэрэ айылҕата

1 ч

Төрөөбүт төрүт сир ураты-туспа айылҕата (тайҕа, туундара, хайалар).

Туундара уонна тайҕа хамсыыр-харамайдара. Ытык көтөрдөр, кыыллар туґунан ырыалары-хоһооннору истии, үөрэтии. Хоһоон суруйуу.

Төрөөбүт дойдум ото-маһа, сибэккитэ, эмтээх үүнээйилэрэ. Үүнээйилэр ааттара-суоллара, бэлиэлэрэ, туһалара-наадалара. Айылҕаҕа харыстабыллаах сыһыан. Кыһыл кинигэҕэ киирбит үүнээйилэр. Үүнээйигэ сыһыаннаах таабырыннар. Үүнээйи туһунан хоһооннору aaҕыы. Үүнээйи туһунан ырыалары истии, үөрэтии.

Айыл5а кэрэтин кэтээн көрөр;

Саха сирин айылҕатын уратытын быһаарар, билэр;

Тулалыыр айылҕатын харыстыыр, сүгүрүйэр.

Саҥа тиэмэни барыы

Уруһуй "Дойдум кэрэ айылҕата"

05.09.15

2

Саха сирин айылҕатын уратыта

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэттээһин

12.09.15

3

Айылҕаны харыстыыбыт, сүгүрүйэбит

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Плакат оҥоруу

19.09.15

4

Айылҕа дьиктитэ-түмэлгэ

2 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Иһитиннэрии "Айыл5а дьиктитэ"

26.09.15

5

Барбыт тиэмэни хатылааьын

Боппуруостарга эппиэттээһин

03.10.15

6

Төрөөбүт дойдум

1 ч

Биһиги дойдубут - Россия. Биһиги төрөөбүт дойдубут - Саха сирэ. Саха республиката Россия картатыгар.

Саха сирин төрүт норуоттара. Кинилэр үгэс буолбут дьарыктара.

Мин дойдум: куоратым, бөһүөлэгим. Төрөөбүт дойду туһунан оҕоҕо аналлаах айымньылар.

Бэйэтин билиһиннэрэр;

Омугун култууратын кэпсиир;

Төрүт олохтоох омугу сэҥээрэр.

Саҥа тиэмэни барыы

Тестирование (8 мүн)

10.10.15

7

Мин дойдум - Саха сирэ.

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Өйтөн суруйуу "Мин дойдум - Саха сирэ"

17.10.15

8

Саха сирин төрүт олохтоох норуоттара

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Уруһуй

24.10.15

9

Мин дьиэ кэргэним

1 ч

Мин норуот кэскилэбин.

Мин дьонум. Мин төрөппүттэрим. Дьиэ кэргэҥҥэ аҕа-ийэ оруола. Эдьиийбит, убайбыт үөрэхтэрэ, үлэлэрэ. Мин эбэм, эһэм.

Мин чугас дьонум. Төрүччүм. Дьиэ кэргэн туһунан норуот уус-уран айымньыта.

Дьиэ кэргэнин төрүччүтүн оҥорор;

Дьиэ кэргэнин туһунан кэпсиир;

Норуот кэскилэ буоларын өйдүүр

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэттээһин

31.10.15

10

Мин чугас дьонум

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Бэрэбиэркэлиир үлэ (10 мүн)

14.11.15

11

Мин- норуот кэскилэбин

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Тестирование (10 мүн)

21.11.15

12

Бибилэтиэкэ- билии-көрүү уйата

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэттээһин

28.11.15

13

Ыал тэлгэһэтэ

1 ч

Норуотум үгэс буолбут дьиэтэ-уота. Саха сиригэр олохтоох омуктар үгэс буолбут дьиэлэрэ-уоттара.

Төрөөбүт дьиэм. Биһикпин ыйаабыт сирим.

Өбүгэтин дьиэтин-уотун быһаарар;

Олохтоох омуктар дьиэлэрин тэҥниир, араарар;

Ураһа, балаҕан туһунан кэпсиир

Саҥа тиэмэни барыы

Уруһуй

05.12.15

14

Өбүгэм дьиэтэ-уота

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Кэпсээһин

12.12.15

15

Түмэл арааһа

2 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэттээһин

19.12.15

16

Барбыт тиэмэни хатылааьын

Тестирование (8 мүн)

26.12.15

17

Норуот үгэс буолбут дьарыга

1 ч

Норуот дьарыга. Дьиэ сүөһүлэрэ: ынах, сылгы, таба, ыт уо.д.а. Дьиэ сүөһүтүн иитии туһата.

Дьиэ сүөһүлэрин өҥнөрө-түүлэрэ, ааттара, быһыылара-таһаалара. Дьиэ сүөһүлэрин туһунан норуот уус-уран айымньыта.

Үгэс буолбут дьарыгы быһаарар;

Дьиэ сүөһүтүн туһунан кэпсиир;

Дьиэ сүөһүтүн дьүһүнүн наардыыр

Саҥа тиэмэни барыы

Уруһуй

16.01.15

18

Дьиэ сүөһүтүн иитии

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Сүөһү туһунан суруйуу

23.01.16

19

Норуотум оһуора-бичигэ

1 ч

Норуоттар уус-уран оҥоһуктарын ойуулуурга аналлаах оһуордар. Ойуулуурга туттуллар матырыйааллар. Иһит-хомуос арааһа (туос, мас, туой).

Иһити- хомуоһу арааһынан наардыыр;

Аналынан ырытар;

Оһуор уонна ойууну арааһын араарар.

Саҥа тиэмэни барыы

Оһуору уруһуйдааһын

30.01.16

20

Туос, мас оҥоһуктар

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Уруһуй

06.02.16

21

Омук таҥаһа

1 ч

Саха сиригэр олорор норуоттар төрүт таҥастара: уратыта уонна маарыннаһар өрүттэрэ.

Норуотум таҥнар таҥаһын арааһа. Тыһы имитии, тириини талкылааһын. Мин аан маҥнай тыһы имитиим.

Таҥастар үгэс буолбут ойуулара-бичиктэрэ.

Олохтоох хотугу норуоттар таҥастарын уратытын быһаарар;

Дьыл кэминэн таҥас суолтатын билэр;

Дьыл кэмиттэн көрөн таба таҥнар.

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэт

13.02.16

22

Таҥаһым уратыта

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэттээһин

20.02.16

23

Норуот үгэс буолбут аһа

1 ч

Үгэс буолбут астар ааттара. Эт, балык, үүт астар. Омуктар аһылыктарын уратыта.

Мин бастаан астаабыт аһым. Сандалы сиэрэ-туома. Мин сөбүлүүр норуотум аһа. Ас туһунан норуот уус-уран айымньылара.

Өбүгэ аһын арааһа;

Ас арааһынан бөлөхтүүр

Аһылыкка сиэрдээхтик туттар

Саҥа тиэмэни барыы

Тестирование (8 мүн)

27.02.16

24

Үрүҥ ас

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Өйтөн суруйуу "Үрүҥ ас туһата"

05.03.16

25

Норуотум оонньуурдара

1 ч

Норуот оонньуулара уонна оонньуурдара, кинилэр ааттара. Норуот оонньууларын үөрэтии.

Үгэс буолбут остуол оонньуулара, кинилэр ааттара. Санааны атастаһыы.

Өбүгэлэрбит хамсаныылаах оонньуулара. Билиҥҥи кэм оонньуулара.

Оонньуур арааһын араарар;

Хартыынаттан бэйэ санаатын этэр;

Саҥа тиэмэни барыы

Уруһуй

12.03.16

26

Өбүгэм оонньуулара

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэттээһин

19.03.16

27

Норуотум ырыата-тойуга

1 ч

Норуотум ырыата-тойуга, үҥкүүтэ. Норуотум музыкатын тэриллэрэ. Хомус. Театр- норуот искусствотын көрүҥэ.

О5о5о аналлаах ырыалар.

Тойугу уонна норуот ырыатын араарар;

Тойуктуур;

Норуот ырыатын толорор.

Саҥа тиэмэни барыы

Бэрэбиэркэлиир үлэ (10 мүн)

02.04.16

28

Норуотум музыкатын тэриллэрэ

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Тестирование (10 мүн)

09.04.16

29

Хомус

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэттээһин

16.04.16

30

Театр - норуот искусствотын көрүҥэ

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Уруһуй

23.04.16

31

Олоҥхо- улуу айымньы

1 ч

Олоҥхо - улуу айымньы. Олоҥхоһут. Олоҥхо үс дойдута. Айыы бухатыыра.

Улуу олоҥхоһуттар ааттарын өйдүүр;

Олоҥхо дьонун оҥорор дьайыыларын араарар;

Олоҥхо үс дойдутун тэҥниир

Саҥа тиэмэни барыы

Уруһуй

30.04.16

32

Олоҥхоһут

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Боппуруостарга эппиэт

07.05.16

33

Олоҥхо үс дойдута. Айыы бухатыыра.

1 ч

Саҥа тиэмэни барыы

Тестирование (8 мүн)

14.05.16

34

Бырайыактыыр үлэ "Мин дьиэ кэргэним төрүччүтэ"

1 ч

Дьиэ кэргэн утумун, аймахтарым ааттарын үөрэтии уонна төрүччү оҥоруу.

Дьиэ кэргэнин, аймахтарын ууһун үөрэтэн төрүччү оҥорор.

Саҥа тиэмэни барыы

Бырайыак көмүскээһин

21.05.16