Абайдың қара сөздері

Сабақтың мақсаты:Білімділік: Абай қара сөздерінің тәрбиелік мәнін түсіну, адамгершілік тәрбие берудегі ақынның философиялық шолуларының маңызын түсінуге үйрету, жиырма тоғызыншы қара сөзінің мазмұнын меңгерту.Тәрбиелік: Оқушы дүниетанымын қалыптастыру, адамгершілік қасиеттерді оқушы бойына сіңіру, ойшыл көтерген проблемалар тағылымынан үлгі алып, оқушының азаматтық бейнесін қалыптастыру.Дамытушылық: Оқушыларды өзінше ой қорытуға, ой түюге баулу, шығармашылық жұмысқа жұмылдыру арқылы таным-түсіні...
Раздел Другое
Класс 7 класс
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Сабақтың тақырыбы: Абайдың қара сөздері

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Абай қара сөздерінің тәрбиелік мәнін түсіну, адамгершілік тәрбие берудегі ақынның философиялық шолуларының маңызын түсінуге үйрету, жиырма тоғызыншы қара сөзінің мазмұнын меңгерту.

Тәрбиелік: Оқушы дүниетанымын қалыптастыру, адамгершілік қасиеттерді оқушы бойына сіңіру, ойшыл көтерген проблемалар тағылымынан үлгі алып, оқушының азаматтық бейнесін қалыптастыру.

Дамытушылық: Оқушыларды өзінше ой қорытуға, ой түюге баулу, шығармашылық жұмысқа жұмылдыру арқылы таным-түсініктерін дамыту.

Сабақтың типі:Жаңа білімді игерту сабағы

Сабақтың түрі:Дәстүрліемес сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері:Сұрақ-жауап, электрондық оқулықпен жұмыс, мәтінмен жұмыс,

ауызша тіл дамыту, шығармашылық жұмыс, талдау, бейнесюжет.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

• Оқушылармен сәлемдесу

• Сынып оқушыларының сабаққа дайындығын, қатысу деңгейін тексеру.

ІІ.Жаңа сабаққа кіріспе

- Балалар, біз сендермен өткен сабағымызда қазақтың бас ақыны атанған ұлы ақынымыз Абай Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығына шолу жасап, «Қансонарда бүркітші шығады аңға» өлеңінің мазмұнымен танысқан болатынбыз. Бүгінгі сабағымызда Абай атамыздың шығармашылығымен таныстығымызды ары қарай жалғастырамыз.

Бүгінгі сабағымызды:

Қара сөзі, қара өлеңі қарымды,

Толғайды Абай мұңым менен зарымды.

Абай сынды дана туған халықтың,

Ұл-қызы да болу керек дарынды, -

деген өлең жолдары арқылы бастағым келіп отыр.

Жаңа сабағымызды бастамас бұрын, бүгінгі сабақтың жоспары:

Үй тапсырмасын тексеру

 «Сиқырлы киіз үй» ойыны

 «Сандар сөйлейді» стратегиясы

Жаңа сабақ

 Тақырыппен танысу

 «Оза оқу» стратегиясы

 «Жаңаша көзқарас»

 «Проблемалық полемика»

 «Кубизм» стратегиясы

 Тест «жұлдызды сәт»

Қорытынды

 Венн диаграммасы

Бағалау.

Қане, балалар,

«Сиқырлы киіз үй» ойынын ойнап,

үй тапсырмасын тексерейік

«Сандар сөйлейді» тапсырмасы. Әр түрлі сандардың Абай өмірімен байланысын атуып, дәлелдеу.

ІІІ. Жаңа сабақ

С ө з д і кпен танысу:

Өсиет завет

Оқиға история

Кейіпкер персонаж

Надандық невежество

Еріншектік леность

Залымдық злодейство

Адамгершілік гуманизм

Ғылым наука

Мінез - құлық характер

Еңбек труд

Мақал - мәтел пословицы, поговорки

Дәптерлеріңді ашып, бүгінгі күн ретін, тақырыпты жазып қойыңдар.

- Абайдың неше қара сөздері бар?

- 45 Қара сөз - еркін ой білдіру формасы.

Абайдың қара сөзі - адамгершілік, мораль мәселелеріне арналған өсиет, толғау. (75 бет)

Қара сөздің көркем әңгімеден айырмасы:

Кейіпкердің болмауы

Оқиғаның болмауы

Көбінесе өсиет түрінде келеді.

Абай бірінші қара сөзінде мақсатын атап көрсетеді:

«Ақыры ойладым: осы ойыма келген нәрселерді қағазға жаза берейін, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылайын, кімде-кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ десе, өз сөзім өзімдікі дедім де, ақыры осыған байладым, енді мұнан басқа ешбір жұмысым жоқ». (72 бет)

Аудармасы:

«Наконец решил: бумага и чернила станут отныне моим утешением, буду записывать свои мысли. Если кто найдет в них нужное для себя слово, пусть перепишет или запомнит. Окажутся не нужными мои слова людям - останутся при мне.

И нет у меня теперь иных забот.»

Абайдың қара сөздерінің саны 46. Бірақ біз 46-ншы қазақтардың шығу тарихы жайлы жазылған «Біраз сөз қазақтардың түбі қайдан шыққандығы туралы» деген қара сөзін өз алдына жеке тарихи шығарма, очерк ретінде қарастырып жүрміз.

Абай қара сөздері - өмір тәжірибесінен туған ой толғамының қорытындысыҚара сөздерінде Абай әңгіме-сұхбат жанрының өзіндік ерекшелігін пайдаланады.

Абай қарасөздері туралы мүмкіндігіне орай батыл, ірі негізді пікірлер айтқан М.Әуезов еді. «...Абайдың осы қарасөз дейтін мұралары көркем прозаның өзіне бөлек, бір алуаны болып қалыптанады. Бұлар сюжетті шығармалар емес. Бұрынғы жазушылар қолданған естегі, мемуар да емес. Стиль мазмұн жағынан алғанда, осы шығармалар Абайдың өзі тапқан, бір алуан көркем сөздің түрі. Кейде бұлар сыншылдық, ойшылдық және көбінше адамгершілік, мораль мәселелеріне арналған өсиет, толғау тәрізді». (М.Әуезов. 20-том).

Қара сөздері тақырып жағынан алғанда ақынның өлеңдерімен астасып жатады. Абай адал еңбек ету, егін салу, саудамен айналысу, өнер үйрену, білім-ғылымды игеру, қоғамдағы әр түрлі топтардың қылып жүрген харекеті, мінез-құлқы, адамгершілік, имандылық секілді, бірталай мәселелерді қара сөздерінде кеңінен толғайды, үлкен көрегендікпен көптеген құнды пікірлер түйеді.

Абай қара сөздері тақырып жағынан бірнеше топқа бөлуге болады:

«Озат оқу» стратегиясы.

Бұған дейін мен «Отыз бірінші» қара сөзді үйге аударуға бергенмін. Қане, кім есімізге салып жібереді?

(«Отыз бірінші» қара сөзін оқушыға айтқызу)

Енді «Отыз сегізінші сөзбен» бүгінгі сабағымызда танысайық!

Ей, жүрегімніңқуаты, перзентлерім! Сіздергеадамұғылыныңмінездерітуралыбіразсөзжазыпядкарқалдырайын.

Ғылым-білімді әуелі бастан бала өзі ізденіп таппайды. Басында зорлықпененякиалдаумененүйірқылукерек, үйренекелеөзііздегендейболғанша. Қашанбірбала ғылым, білімді махаббатпенен көксерлікболса, сондағанаоныңатыадамболады.Ғылым - алланың бір сипаты, ол - хақиқат, оғанғашықтықөзі де хақлықһәм адамдық дүр. Болмаса мал таппақ, мақтан таппақ, ғиззат-құрмет таппақ секілді нәрселердің махаббатымен ғылым-білімнің хақиқаты табылмайды.

Мал, мақтан, ғиззат-құрмет адамды өзі іздеп тапса, адамдықты бұзбайдыһәм көрік болады. Егердеадамөзіоларғатабыныпіздесе, тапсада, таппаса да адамдығыжоғалады. Ендіхақиқатсүйіп, шындыбілмекқұмарыңбарболса, адамдыққалайықтыықыластықұлағыңдықой.

Ендібіліңіздер, ей, перзенттер!Кейбіреулердіңбарөнері, мақсатыкиімінтүзетпек, жүріс-тұрысынтүзетпекболадыда, мұнысынөзінебардәулетбіледі. Бұлістерініңбәріөзінкөрсетпек, өзін-өзібазарғасалып, бірақылыкөзіндегіақымақтарға «бәрекелді» дегізбек. «Осындайболармаедік» депбіреулерталаптанар, біреулер «осындайболаалмадық» депкүйінер, мұнаннепайдашықты?Сыртқақасиетбітпейді, аллатағалақарайтұғынқалыбыңа, боямасызықыласыңақасиетбітеді. Бұлайнағатабынғандардыңақылықаншалықөсердейсің? Ақылөссе, олтүпсізтереңжақсылықсүймектікпенөсер.

Құдай тағаладүниенікәмалаттышеберлікпенжаратқанһәмадамбаласынөссін-өнсіндепжаратқан. Солөсіп-өнужолындағыадамныңталапқылыпізденерқарыздыісініңалды - әуелідоскөбейтпек. Олдосынкөбейтпектіңтабылмағыөзініңөзгелергеқолыңнанкелгеніншедостықмақамындаболмақ. Кімгедостығыңболса, достықшақырады. Еңаяғыешкімгеқассағынбастықһәмөзінеөзгешелікбереміндеп, өзінтілменяқылықпенартықкөрсетпекмақсатынанаулақболмақ.

....Күлліадамбаласынқорқылатынүшнәрсебар. Сонанқашпақкерек: әуелі - надандық, екіншісі - еріншектік, үшінші - залымдықдепбілесің.

Надандық - білім-ғылымныңжоқтығы, дүниедеешбірнәрсеніоларсызбіліпболмайды.

Білімсіздікхайуандықболады.

Еріншектік - күллідүниедегіөнердіңдұшпаны. Талапсыздық, жігерсіздік, ұятсыздық, кедейлік - бәріосыданшығады.

Залымдық - адамбаласыныңдұшпаны. Адамбаласынадұшпанболса, адамнанбөлінеді, біржыртқышхайуанқисабынақосылады.Осы сөзді үйде оқып, аударасыңдар!

Ал енді осының қысқаша түрімен таныс болайық:

Ғашық болу, құлай сүю,

Үйренудің тілі біреу - Махаббат.

Махаббатсыз - ақыл, қайрат,

Ой, тілектің бәрі жат.

Ата-анасы, құрбы-құрдас, ұстазы,

Қойса игі балаларға - бар тараптан, бір Талап!

Иә, ұғын адамзатқа Үш қас бар:

Надандық - білім, ғылым ұқпағанның кеселі,

Еріншіктік - талапсыз, ез, ұятсыздық әсері.

Деп түсінгін адамзат осы, міне, үш дұшпан,

Залымдық та адам емес хайуан болу деген-ді…

Проблемалық полемика

38 сөз Абай

пікірі Сенің пікірің?

Адамзатың

үшқасы Надандық

Еріншектік

Залымдық ?

Ол не? Кім

жазды? Неше қара

сөзбар? Қайқарасөздермен таныстық? Қарасөз не үшінкерек? Мен өмірдеқарасөзді пайдаланамын ба?

Қарасөзі

"Жұлдызды сағат"

ойыны

1. Абай қанша қара сөз

жазды?

55, 63, 45;

2. Нешінші қара сөзі очерк ретінде қарастырылған?

33, 38, 46

3. Естіген нәрсені ұмытпастыққа неше себеп бар?

4, 5, 6;

4. Абай адамзаттың неше қасын атаған?

2, 10, 3;

5.Абай неше жасында қара сөз жаза бастаған?

13, 27, 45;

Қорытынды

Ортақтығы

Үйге тапсырма:

1) Отыз сегізінші қара сөзді толығымен оқу

2) «Абай атаға хат» атты ой- толғау жазу

Бағалау.

© 2010-2022