Открытый урок Ата баба

АТА-БАБА ДӘСТҮРІ - ӘДЕПТІЛІК НЕГІЗІ

Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: оқушылардың сабақтас құрмалас сөйлемдер бойынша алған білімдерін еске түсіріп, тиянақтау.

2. Дамытушылық: оқушылардың сөздік қорын байыту, өз ойын тұжырымдап айта білуге дағдыландыру.

3. Тәрбиелік: әдептілікке тәрбиелеу.

Сабақтың әдістері: сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, іздендіру.

Пәнаралық байланыс: орыс тілі.

Сабақтың көрнекілігі: тіреу - сызба, суреттер.

Сабақтың өту барысы:

- Сәлеметсіздер ме, балалар!

Сіздер алдыңғы сабақтарда қазақ тілінің ең бір қиын саласы синтаксис бойынша түсінік алдыныздар.

I. Сұрақ-жауап жұмысы:

а) Қазақ тілінде сөйлем құрамына қарай қандай түрлерге бөленеді?

ә) Құрмалас сөйлем деп қандай сөйлемдерді айтамыз?

б) Мына жұмбаққа жауап беріңіз.

Әрбір жай сөйлем тең тіркеседі,

Бірінен-бірін бөліп айтса да,

Әрқайсысы жеке ойды көрсетеді.

Бұл қандай сөйлем?

в) Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері қандай?

г) Мына жұмбаққа жауап беріңіз.

Алдыңғысы соңғысына ереді,

Тиянақты жағы тірек боп келеді.

Бұлай байланысқан сөйлемдерде,

Қайсысының мағынасын

Қайсысы ашып береді?

- Балалар, тақтадағы сөйлемдерді толықтырып айтындар.

1. Жақсы оқу үшін, ..............

2. Жұрт сені сыйласа, ..........

3. Үлкен адаммен кездескенде, ................

- Оқущылар, тақтадағы мақал-мәтелдерге көңіл аударындар.

Әдепті бала - ата-анасын мақтар,

Әдепсіз бала- ата-анасын қақсатар.

Осы сөздерді қалай түсінесіңдер?

Әдепті бала қандай болу керек?

Шын мағынасындағы әдептілік дегеніміз - адамнын өз сөзіне, ісіне есеп бере білуі, қай жерде не айтып, неге араласудың белгілі бір шегін білу. Ол адамның ішкі жан дүниесінің, тәрбиелігін көрсетеді. Өзін әдепті ұстай білу үшін, адамға алдымен сыпайылық керек. Біреуді тыңдай білу, сөзді бөлмеу, қарапайымдылақ - әдептілік белгісі.

Әдептілік жөнінде әңгімелесу үшін біздерге келесі сөздер қажет: елгезектік, сыпайлық, көргенділік, инабаттылық, кішіпейілдік, әдептілік. Осы сөздердің мағынасын кім түсіңдіреді? Олармен сөз тіркестерін, сөйлем құрау, құрамына жіктеу, орыс тіліне аудару.

Әдептілік:

1.Сәлем сөздің анасы 2.Үлкенге сый-құрмет 3. Тыйым сөздер

Қазақ халқында әдептіліктің ең бір көрнекті рәсімі - сәлемдесу.Дүние жүзінде бірнеше түрлі амандасу салттары бар. Мәселен, тибеттіктердің бір-бірімен сәлемдесуі оң қолымен бас киімін шешіп, сол қолын құлағының артына ұстап, тілдерін шығару арқылы жүзеге асырады.

Үнділер екі алақанды біріктіріп, маңдайға тигізіп, бас иеді. Ал қазақтар келген адаммен қол алысып амандасады.

- Ассалаумағалейкум! - дейді. Әрбір қазақ отбасында үлкендермен қол алысып амандаса білуге тәрбиелеген.

- Көкеңе қолыңды бер!

- таудай бол! Үлкен жігіт болып өс! - дейді екен.

II. Мәтінмен жұмыс.

а) Мәтінді алғашқы мұғалімнің оқуы;

ә) оқушылардың өзбетімен оқуы;

б) мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтар.

1.когда едешь в автобусе или в троллейбусе, уступаешь место пожилым людям?

2. Что же такое благовоспитанность? это единые нормы в общении и поведении между людьми. Эти качества уходят корнями в народные обычаи и традиции, выводятся из характеристики эпохи и отражает ее.

1. Әдептілік дегеніміз не?

2. Әдепті бала қандай болады?

III. Сөйлемдерге синтаксистік талдау жасау.

1-қатарға

Мектептен шығысымен үйге қарай жүгіріп келе жатқаныңда, алдыңнан бір үлкен кісі шықты.

2-қатарға

Автобус не троллейбуспен келе жатқанында, егде адамға түрегеп орын бер.

3-қатарға

Құрбы-құрдастарыңмен серуенге немесе доп ойнауға пәлендей уақытта шығамын деп уәде етсең, сөзінде тұр.

IV. Суреттерге қарап, тақтадағы жазылып тұрған тыйым сөздерді тауып оқыңыздар.

1. Бас киіммен ойнама.

2. Босағаға сүйенбе.

3. Үлкен кісімен сөйлескенде, қолыңды қалтаңа салып тұрма.

- Балалар, әдептіліктің белгісі болып саналатын сиқырлы сөздер бар, сендер соны білесіңдер ме екен, соны тексерейікші.

Апан сенің базардан,

Алма сатып әкелді.

Ең үлкенін жақсысын

Саған таңдап әперді

Не деп барып жеу керек?

Балалар жүр көшеде,

Естіледі шу-айқай

Сенде шықтың көршіңді

Қағып кеттің байқамай

Мұндайда не деу керек?

Әжең сенің үстелге

Қант - кәмпит қойды мол

Жұрттан бұрын ыдысқа

Өз бетіңмен салдың қол

Жөн еді не айтқаның? (Ә.Дүйсенбаев).

- Балалар, сабағымызды қорытындылай келе ,сеңдерге болашақта, әдепті, сыпайы, үлкенді сыйлай білетін ұл - қыз болып өсіндер дегім келеді.

Кім үлкенді тыңдаса,

Кім улкенді сыйласа,

Үлкен болған кезінде

Сыйлы болмақ өзі де.

Үйге тапсырма: мәтінді оқып, түсінгендерін айту.