Қызықты қазақ тілі 10-сынып

Тақырыбы: «Қызықты қазақ тілі әлемі»
Мақсаты: Оқушының білімі мен біліктілігі арқылы ой - өрісін дамыту, ұшқырлық , ойлау қабілетін шыңдау, шапшаңдық пен нақтылыққа бейімдеу.
Әдісі: сайыс сабақ
Көрнекілік: қима қағаздар.

ПЕРЕЙТИ НА САЙТ

Пәнаралық байланыс: орыс тілі, шет тілі,
Барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі.
1) Алдын ала тағайындалған топтарды шақыру.
2) Әділқазылар алқасын сайлау.
1) Сайыстың мақсатымен таныстыру.
Бәйгеге түсіп жарыспай
Жүйріктің бағы жанар ма?
Білім мен өнер жарысып,
Тәрбие, тәлім табар мән.
Бұл бәйге ойдың бәйгесі
Кім жүйрік ойға, сол алда,-дегендей, бүгінгі интеллектуалды ойынымыз сайыс түрінде өтеді. Осы уақытқа дейін алған білімдеріңді көрсетіп, ортаға салыңдар.
Ойынға 4 топ қатысады.
2) Сайысқа қатысатын оқушыларды төрт топқа бөлу
І топтың аты - «Тұлпар»
ІІ топтың аты - «Сұңқар»
ІІІ топтың аты - «Қыран»
ІҮ топтың аты - «Болашақ»
Ойын V айналымнан тұрады.
Ойын ережесімен таныстыру.

І тур «Бәйге»
Әр топқа 10 сұрақтан қойылады.
(Оқушылар қойылған сұрақтарға 1 минут ішінде тез жауап беруі тиіс. Әр дұрыс жауапқа 1 балл)
І топ «Тұлпар» тобына сұрақтар
1. «Термин» қай тілдің сөзі (латын тілі)
2. Қазақ тіліндегі тыйым салуға қатысты сөздер қай терминге жатады? (табу)
3. Сөз мағынасын не зерттейді? (лексика)
4. «Фразеология» сөзінің баламасын табыңыз. (тұрақты тіркес)
5. Тілдің ең кіші бөлшегі не? (дыбыс)
6. Жалғаудың түрлерін ата. (көптік, тәуелдік, септік, жіктік)
7. Неше септік жалғауы бар? (7)
8. «Ақ киізге көтерді» мағынасы не? (хан сайлады)
9. Зат есім құрамына қарай нешеге бөлінеді? (дара, күрделі)
10. Дыбысты немен таңбалайды? (әріп)
ІІ топ «Сұңқар» тобына сұрақтар
11. 42 әріптің жүйелі тізбегі қалай аталады? (әліпби)
12. Қазақ әліпбиінде қанша дыбыс бар? (37)
13. «Ерінбесең - емерсің» тақырыбы не? (еңбек ету)
14. Қосарлы дыбыстардың саны нешеу? (2)
15. «Әліпби» сөзі қай тілден енген? (араб тілі)
16. Дауысты дыбыс тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді? (жуан, жіңішке)
17. Дауысты дыбыс жақтың қатысына қарай нешеге бөлінеді? (ашық, қысың)
18. Дауыссыз дыбыстың түрлерін ата. (қатаң, ұяң, үнді)
19. Әліпбидегі алғашқы 7 дауыссыз қалай аталады? (ұяң)
20.Дауыссыздар ненің қатысына қарай 3-ке бөлінеді? (салдыр мен үн)
ІІІ топ «Қыран» тобына сұрақтар
1.Екпін түрі нешеу? (4)
2.Үндестік заңы нешеу? (2)
3.Қосымшаны тіл білімінің қай саласы зерттейді? (морфология)
4.«Лексика» сөзі қай тілден енген (латын тілінен)
5.Тыныс белгісін не зерттейді? (пунктуация)
6.Фонетика нені зерттейді? (тіл дыбыстарын)
7.Пәлеқор сөзі буын үндестігіне бағына ма? (жоқ)
8.Көзқарас қандай сөз? (біріккен)
9.Дыбыс үндестігінің түрлерін ата. (ілгерінді, кейінді)
10.Орфография нені зерттейді? (дұрыс жазылуын)
ІҮ топ «Болашақ» тобына сұрақатар
11.«Жаны зәр түбіне жету» мағынасы не? (қорқу)
12.«Досы жоқпен сырлас, досы көппен сыйлас» тақырыбы не? (дос)
13.Дауысты дыбыс еріннің қатысына қарай нешеге бөлінеді? (еріндік, езулік)
14.Дауыстылардың саны қанша? (12)
15.Әліпбидегі 10-шы дыбыс қандай дыбыс? (Ж)
16.Сөз таптары нешеу? (тоғыз)
17.Қосымша нешеу? (екеу)
18.Жұрнақтың түрлерін ата. (сөз тудырушы, сөз түрлендіруші)
19.Зат есімнің мағыналық түрлерін ата. (деректі, дерексіз, жалпы, жалқы)
20.Сын есімнің шырайларын ата. ( салыстырмалы,күшейтпелі)
І турдың қорытындысын тыңдау.
ІІ тур "Полиглот"
(Тиісті сөзді қойып, бірнеше тілде айту.) Әр топқа 2 ден ( толық жауапқа 3 ұпай)
І топ «Тұлпар» тобына
1. ...қылды қақ жарған. (қара,
2. Атадан жақсы ұл туса,
Есіктегі басын төрге сүйрер.
Атадан ... ұл туса,
Төрдегі басын жерге сүйрер. (жаман,
ІІ топ «Сұңқар» тобына
3. Ел қонбаса - ... азады,
Жер болмаса - ер азады. (жер,
4.... ала болса, ауыздағы кетеді,
Төртеу түгел болса, төбедегі келеді. (алтау,
ІІІ топ «Қыран» тобына
5. ... тас жарады,
Тас жармаса, бас жарады. (тіл,
6. ... көпті жау алмайды,
Ақылы көпті дау алмайды.(досы,
ІҮ топ «Болашақ» тобына
7. ... өссе елдің көркі,
Гүл өссе жердің көркі.(қыз,
8. ... таумен кездеспейді,
Адам адаммен кездеседі. (тау,

ІІ турдың қорытындысын тыңдау.

ІІІ.«Айшықты сөздер»
Бұл айналымда бірнеше тұрақты сөз тіркестері беріледі. Әр топқа 3 сөз тіркесі беріледі. Ойланып, мағынасын айтулары керек.
І топ «Тұлпар» тобына
1.Ағынан жарылды (ештеңені жасырмады, бар сырын ақтарды)
2. Ине шаншар жер жоқ (бос жер жоқ)
3. Бұйым көрмеу (менсінбеу)

ІІ топ «Сұңқар» тобына
1. Қабағынан қар жауды (ашуланды)
2. Жер қаптыру (алдау)
3. Жігері құм болу (тауы шағылу, көңілі қалу)
ІІІ топ «Қыран» тобына
1. Кежегесі кейін тарту (жалқаулану)
2. Соқырға таяқ ұстатқандай (анық)
3. Тонына сыймау (мақтаншақ)
ІҮ топ «Болашақ» тобына
1. Тон пішу (сырттай болжау)
2. Асығы алшасынан түсті (жолы болды)
3. Кәріне міну (ашулану)
ІҮ тур «Грамматика әлемі»
Әр топ өздеріне берілген тақырып бойынша мәлімет береді.
«Сұңқар» тобына «Сөз тіркесінің түрлері»
«Тұлпар» тобына «Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері»
«Қыран» тобына «Шылаулар»
«Болашақ» тобына «Салалас құрмалас сөйлем»
Ү тур «Ғажайып торкөздер»
Мәңгі бақи есте қалар,
Ғажайып бір сайыс болсын.
Білімдірек шәкірт озар,
Қиынырақ сұрақ болсын, деп, «Ғажайып торкөздер» кезеңін бастайық

1

7

2

8

3

9

4

10

5

11

6

12

1-5балл. Сұрақ: Көп бағыныңқылы сабақтас құрмалас

2-3балл. Үстеудің мағыналық түрлері

3-4 балл. Жай сөйлемнің түрлері

4-4 балл. Сөйлемнің бірыңғай мүшелері

5-1балл. Көнерген сөздер деген не?

6-1 балл. Буын деген не?

7-2 балл. Сөздердің байланысу тәсілдері

8-5 балл. Етіс деген не?

9- 3 балл. Сөйлемнің айқындауыш мүшелері

10- 2 балл. Оқшау сөздер деген не?

11- 5 балл. Сабақтас құрмалас сөйлем

12-2 балл. Еліктеу сөздер

Қорытынды.