Кижизидилге шагы Тыва эр кижинин Дуруму

Кизизидилге шагы : « Тыва эр кижинин Дуруму»

Сорулгазы: - сеткил - сагыжын чаагай сеткилдиг болурун ооредиири;

- кижизиг мозу - шырайлыг боорун сайзырадыры;

- уругларны быжыг туруштуг боорун кижзизидери;

Эттирер хевири : беседа, тайылбыр хевирлиг.

Кижизидилге шагынын чорудуу:

Экии, хундулуг оореникчилер!

Бо хун бис, Тыва Республиканын эр улузу - бодувустун узел - бодалывысты болгаш кузел - соруувусту илередиирин ооренип билип алырдыр бис. Буянныг болгаш чоптуг чорукка бузурелди биске дамчыдып берген огбелернин тоогулуг чорукка бузурелди биске дамчыдып берген огбелернин тоогулуг чанчылдарынга болгаш мозу - шынар ундезиннеринге даянган болуп турар.Херээжен улустун хостуг эргезин дээди унелиг чуул деп хундулеп кордунген. Эр улустун мозу - шынар кижизидилгези дээш амгы болгаш келир уенин салгалдарынын мурнунга бодувустун харылсаалгавысты медереп билип алыр ужурлуг бис. Тыва эр кижинин сулдезин кодурер талазы - биле сагыыр ужурлуг дурумнер толевилелдерин кожууннарда эр улузунун чыыштары чуулдуг деп коргенин барымдаалааш, тыва эр кижинин Хажытынмас Дурумун хулээп ап, ону хажыт чок кууседиирин чарлап турар.

Бис бо хун тыва эр хиндиктиг улустун дурумнерин ооренип алыылынар:

1. Кажан-даа, каяа-даа сактып чор: сен чаагай сеткилдиг бурун чоннун салгалы болганында, толептиг эвес чуулдер кылбас ужурлуг сен. Торел-болууннун баштайгыларындан эгелээш, бодуннун ук-тоогуннун салгалдарын сактып, билип чор.

2. Чонуннун дылын, чанчылдарын, культуразын болгаш торээн чериннин тоогузун шинчилеп ооренип чор. Ол билиглер силерге сулде-соруунарга, хей-аъдыннарны, сагыш сеткилинерни ору кодурер, чуртталганарнын берге уелеринде куш киирер.

3. Угаан-медерелинни болгаш куш-дамырынны доктаамал сайзырадып, кадыкшылынарны быжыглап чорунар. Багай салдарга алыспайын, огбелериннин толептиг аажы-чанын сагып чорунар.

4. Ажыл-агыйы болуп, куш-ажылды хундулеп, оскелернин ончу-хоренгезинче холгаарлавас.

5. Кара-сагыштыг, адааргак болба. Торээн чер-чуртунарга езулуг ынак болзунарза, ону ак сеткилдиг ажыл-херээнер-биле бадытканар. Оске кижилернин чедиишкиннерин база унелеп чорунар.

6. Кижилернин язы-соогун болгаш сагып чоруур шажын-чудулезинге кажан-даа куду-корбе. Ада-огбелернин чудулге-сузуун хундулеп чорунар.

7. Чоптуг, шынчы болгаш чоргаар чорунар. Буян сеткил-биле улустарга дуза кадарынга кажан-даа белен чорунар оолдар.

8. Ог-буленер, торел-болуунер, чонуннун ат-алдарын бодуннун шылгарангай ажыл-херээн, толептиг аажы-чанын-биле бадыткап чорунар. Чуге дээрге бодунну канчаар алдынып чоруурунардан оске улус чугле силернин дугайынарда эвес, а сээн чонуннун дугайында туннел кылыр.

9. Езулуг-ла эр кижинин сеткил-сагыжынын байлаа оон ончу-хоренгизинин хойунде эвес, а ог-булези, аймак-чону болгаш Ада-чонунун мурнунга улуг харысаалга болгаш ыдыктыг хулээлгези эн-не кол сагыыр ужурлуг дуруму ол-дур!

Бо дурумнерни ооренип билип алгаш сагып чоруулунар оолдар!

Бис келир уенип адалары, чонувустун чорааралы бис!