Шығарма тақырыптарының жинағы

Қаратерек жалпы орта білім беретін мектеп

Қазақ әдебиеті пәнінен шығарма жоспарлары

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі:

Мырзагожина Орал Дюсенбаевна

1. Шеберлік шыны (Ғ.Мүсіреповтің шығармашылық еңбегі туралы ой-толғау)

Ғабит Мүсіреповты мақтаудың керегі жоқ,

Онымен мақтануымыз керек.

Зейнолла Қабдолов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Ұлттық мәдени тарихымыз. Ұлы тұлға.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Ғ.Мүсірепов - шағын шығарма шебері.

2. Ана туралы новеллалары - ананың алып тұлғасын, киелі сезімін, нұрлы жүрегін жырлайтын көрнекті туындылар.

3. Ғ.Мүсірепов - шебер драматург.

ІІІ. Қорытынды:

Сөз зергері - Ғ.Мүсірепов.

2. Тұрмыс-салт жырларында халықтың өмір-салты мен ұлттық дәстүрінің көрініс табуы.

Халқын сүйген, салтын сүйер.

Халық мақалы.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Тұрмыс-салт жырлары - халықтың асыл мұрасы.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Туғанда дүние есігін ашады өлең.

2. Төрт түліктің қадірін баққан білер.

3. Батамен ел көгерер.

ІІІ. Қорытынды:

Дәстүрдің озығы да, тозығы да бар.

3. Аңыз әңгімелердің тәрбиелік құндылығы

Аңыз әңгімелер - халық шежіресі.

М.Әуезов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Аңыз әңгімелер - халық өмірінен алынған асыл қазына.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Аңыз әңгімелер кейіпкерлері - тарихта болған тұлғалар.

2. Аңыз әңгімелер - адамды асыл арманға бастайтын, ұшқыр қиялына қанат бітіріп, келешекке үміттендіретін тәрбиелік мәні зор мұра.

ІІІ. Қорытынды:

Аңыздардың көркемдігі, сөз өрнектерінің шеберлігі.

4.«Атымды адам қойған соң.....»

(Ұлы Абайдың адамгершілік толғамдары)

.......Менің балаларым мен ертеңгі ұрпағыма

Абайдай ұлы, киелі ұғым болмауға тиіс.

Н.Ә.Назарбаев

Жоспар:

І. Кіріспе:

1. Абай - ойшыл ақын.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Абай гуманизмі нәр алған үш бұлақ.

2. Абай өлеңдеріндегі адамгершілік үн.

3. Абай поэзиясы - адамдық жолын нұсқаушы.

ІІІ. Қорытынды:

1. Абай - қазақ әдебиетін биіс белеске көтеруші.

5.Адамзат тудырған алып тұлға

(Абай Құнанбайұлы туралы)

Шын хакім, сөзің асыл - баға жетпес,

Бір сөзің мың жыл жүрсе дәмі кетпес.

Қарадан хакім болған сол сендей жанның

Әлемнің құлағынан әні кетпес!

Ай, жыл өтер, дүние көшін тартар,

Өлтіріп талай жанды, жүгін артар.

Көз ашып, жұртың ояу болған сайын,

Хакім ата, тыныш бол, қадірің артар.

Мағжан Жұмабаев

Жоспар:

І. Кіріспе:

1. Абайдың өскен ортасы, өнегелі өмірі.

2. Абай - қазақ поэзиясына жаңалық енгізуші.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Ақынның өнердің құдіреттілігін көрсетуі.

2. «Өлең - сөздің патшасы......»

3. Абай өлеңдерінің тәрбиелік мәні.

ІІІ. Қорытынды:

1. Абайдың ақындық мектебі.

2. Жыр жазамын Абайдың үлгісімен .........

6. «Туады ерлер ел үшін.......»

(Ер Тарғын жырындағы Тарғын бейнесі)

Аттанбадым олжа үшін,

Сыңсып жатқан мал үшін.

Аттанғаным кәуірге

Атамның ежелгі кегі үшін.

«Ер Тарғын жырынан»

Жоспар:

І. Кіріспе:

Батыр - ел қорғаны.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Тарлансыз Тарғын жоқ.

2. Адал жар - батырдың жан серігі.

3. Опасызда ар болмас.

ІІІ. Қорытынды:

Жырдың маңызы мен көркемдік ерекшеліктері.

7. «Қыз Жібек» жырындағы асыл да асқақ махаббат тақырыбы.

Қыз Жібектің құрметі,

Жаһаннан асқан сәулеті.

Ләйлі-Мәжнүн болмаса,

Өзгеден артық келбеті.

«Қыз Жібек» жырынан.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Лиро-эпостық жырларда сүйіспеншілік, ынтызарлық сияқты қасиеттердің жырлануы.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. «Қыз Жібек» жырының идеялық мазмұны. Ескілік пен жаңалықтың тартысы.

2. Жырдағы сұлулық пен зұлымдық, махаббат пен қаскөйлік.

3. Жырдағы көшпенді елдің сән-салтанаты, әдет-ғұрып көріністері.

ІІІ. Қорытынды:

Жырдың маңызы, көркемдік ерекшеліктері.

8. «Сайраған жолым жатыр жер бетінде.........»

(Қасым Аманжоловтың туғанына 100 жыл толуына)

Өкінбен мен де бір күн өлемін деп,

Өкінем ұқсата алмай келемін деп.

Күніне жүз ойланып, мың толғанам,

Өзіммен бірге өлмесін өлеңім деп.

Қ.Аманжолов. «Өзім туралы»

Жоспар:

І. Кіріспе:

Қазақтың дауылпаз ақыны - Қасым Аманжолов.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Өзге емес, өзім айтам өз жайымды.

2. Сайраған жолым жатыр жер бетінде.......

3. Жауынгер ақын - Қасым.

4. «Ақын өлімі туралы аңыз» поэмасы - зор азаматтық патриоттық жыр.

ІІІ. Қорытынды:

Дүниеге келер әлі талай Қасым......

9. Қазақ жырының Құлагері.

(І.Жансүгіровтің өмірі мен шығармашылығы)

Лермонтов болмағанмен біздің Ақан

Кісі ме еді ақындықтан құр алақан

Ортасын олқы көрген бұл да дара,

Имеген иттерге бас, сері, дархан.

І.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасынан.

Жоспар:

І. Кіріспе:

І.Жансүгіров - қазақ поэзиясының дүлдүлі.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Мен өзім тауда туып, тасында өстім.

2. Ілияс - өнер, өнер адамдары жайында қалам тартқан ақын .

3. Ақан трагедиясы («Құлагер» поэмасы бойынша) - үздік дарын иелерінің трагедиясы.

ІІІ. Қорытынды:

Ілияс Жансүгіровтің поэтикалық тіл ерекшелігі.

10. С.Мұқановтың шығармашылық қызметі.

Сәбиттің өмірі мен еңбегі жазушының бір басының ерекшелігін ғана баян етпейді. Ол қазақ әдебиетінің тарихындағы аса бір күрделі дәуірдің өскен жолын, ізденген мүддесін, жеткен өрісін де баян етеді.

М.Әуезов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Сәбит Мұқанов - қарымды қаламгер.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. С.Мұқанов шығармаларындағы халық тағдыры, ел мұңы.

2. Шоқпыт - халық сипатын танытатын образ-символ.

3. «Сұлушаш» поэмасы - елдің әлеуметтік жайын, хал-күйін, жастар тағдырын сипаттайтын реалистік шығарма.

4. Қазақ халқының ұлттық сипаттарының «Ботагөз» романындағы көрінісі.

ІІІ. Қорытынды:

С.Мұқанов - өмір шындығын шебер де шешен суреттей білген шыншыл суреткер.

11. М.Әуезовтің «Абай жолы» романындағы Құнанбай бейнесі.

Туған халқына мәңгілік мұра болғандай ғасырлық туынды сыйлау тек қадау-қадау ұлылардың ғана үлесіне тиген. Солардың бірі - Мұхтар Әуезов.

З.Қабдолов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

1.Ұлтын сүйген ұлы қаламгер.

2. Эпопеяға барар жолда.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Абай - жаңалықтың өкілі,

Құнанбай - ескіліктің қорғаны.

2. Құнанбай - азулы ғана емес, ақылды, шоқпар мен сойылдың ғана емес, әріден толғайтын ойдың адамы.

3. Құнанбай - тіл біткеннің шешені, жоқ біткеннің көсемі.

ІІІ. Қорытынды:

Әуезов - әлемге танылған суреткер.

«Абай жолы» - ғасырлық туынды.

12. «Кең дала....... анам еді мені тапқан»

(Мағжан поэзиясындағы адам және табиғат)

Табиғатты Мағжаннан көп, онан артық суреттеген қазақ ақыны кемде-кем шығар. Табиғат қойынында туып, табиғат анасының бауырында өскен жігіт.... табиғатты дәріптеген соң, оның қойынындағы елді, жұртты айтпай тұрсын ба?

Ж.Аймауытов

Жоспар:

І. Кіріспе:

1. Мағжан - ұлтжанды, патриот ақын.

2. «Жалынмен мен, келме жақын жанарсың....» (Ақынның ауыр тағдыры туралы сыр)

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Мағжан поэзиясындағы адам тағдыры және табиғат көрінісі.

2. Мағжан лирикаларындағы символизм, миф, фантистика.

3. Мағжан - сыршыл ақын.

ІІІ. Қорытынды:

«Қазақ елім, бір ауыз сөзім саған......»

13. «Таза мінсіз асыл сөз......»

(XV - XVIII ғ.ғ. жыраулар поэзиясы)

Жыраулар қисса толғайды

Батырлар жайлы, ел жайлы.

Күңіреніп көне абыздай

Замандары болжайды.....

С.Мәуленов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Жыраулар поэзиясы - өсиетнама, нақыл сөздер.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Таза мінсіз асыл сөз.....

2. Жауға шаптым ту байлап......

3. Бірлік болмай тірлік болмайды.

ІІІ. Қорытынды:

Жақсылардың өзі өлсе де, сөзі өлмейді.

14. Махамбет өлеңдеріндегі Исатай бейнесі

Ханнан қырық туғанша,

Қарадан бір-ақ тусайшы.

Халықтың кегін қусайшы!

Махамбет.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Ереуіл атқа ер салмай.

ІІ. Негізгі бөлім:

«Арыстан еді-ау Исатай» (Махамбет)

Арыстан одан кім өткен.

ІІІ. Қорытынды:

Тайманның ұлы Исатай

«Ағайынның басы еді» (Махамбет)

15. «Жыр жазамын Абайдың үлгісімен»

(Мұқағали Мақатаевтың туғанына 80 жыл)

Өлең үшін туған ақын тұлпар боп,

Өлең үшін жанып кетті, сенер ме ең?

А.Әбдіхалов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Мұқағали - ғасыр ақыны.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Абай жаққан бір сәуле сөнбеу үшін.

2. Өлең деген тумайды жайшылықта,

Өлең деген тумайды қайшылықта......

3. Бір өлеңі бір елдің мұрасындай........

ІІІ. Қорытынды:

Сағынады Мұқаңды сыздап жүрек.........

16. «Ел бүгіншіл, менікі ертеңгі үшін......»

(А.Байтұрсынұлының қазақ тарихында алатын орны)

Ақаң ашқан қазақ мектебі, Ақаң түрлеген ана тілі, Ақаң салған әдебиеттегі елшілдік ұраны, «Қырық мысал», «Маса» жинағы, «Қазақ» газетінің 1961 жылдағы қан жылаған қазақ баласына істеген еңбегі, өнер, білім, саясат жолындағы қажымас қайраты біз ұмытқанда да тарих ұмытпайтын істер болатын.

М.Әуезов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Оқыған азаматтың зиялысы, бетке ұстар ардағы Ахмет Байтұрсынұлының өскен ортасы.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. «Қырық мысал» - орыс мысалын қыр қазағы тілінде ұлттық болмыс бітіре сөйлеткен аудармалар топтамасы.

2. «Масадағы» ұлттық намысты қайрау, халық санасын ояту идеясы.

3. Ахмет Байтұрсынұлы - ғалым, ағартушы, қоғам қайраткері.

ІІІ. Қорытынды:

А.Байтұрсынұлы - қазақтың рухани көсемі.

17. «Мен біткен ойпаң жерге аласа ағаш......»

(М.Дулатұлы шығармашылығына тән азаттық идеясы)

Дамыл көрмей ерте-кеш,

Жұрттың қамын көп жедің.

Байлардың белді салып күш,

Тыныштық жүзін көрмедің.

«Оян! - дедің халқыңа, -

Бас көтеріп тірлік қыл!»

Ақыл айттың ұлтыңа

«Таста талас, бірлік қыл!»

М.Жұмабаев

Жоспар:

І. Кіріспе:

Азаттық жолындағы күрескер тұлғасының қалыптасуы.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. «Мен біткен ойпаң жерге аласа ағаш.....»

2. «Көзіңді аш, оян, қазақ, көтер басты......»

3. Міржақып өлеңдеріне тән азаттық идеясы.

ІІІ. Қорытынды:

М.Дулатов - ақын, жазушы, публицист, ағартушы, қоғам қайраткері.

18. Шоқан Уәлиханов - қазақ халқының тұңғыш зерттеуші ғалым.

Өзінің орыс жолдастарын басып озып, Шоқан тез жетілді. Оған талайлар-ақ назар аударды. Ол қандай қабілетті еді және оқу орнына түспей тұрып-ақ сурет сала білетін.

Г.Н.Потанин.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Шоқанның өскен ортасы, өз заманының алдыңғы қатарлы озық ойлы адамы.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Шоқан - тұңғыш ғалым, зерттеуші.

2. Шоқан - тұңғыш саяхатшы, этнограф.

3. Шоқанның демократиялық, ағартушылық, гуманистік көқарасы.

ІІІ. Қорытынды:

Құйрықты жұлдыздай жарқ етіп........

19. «Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы......»

(Ұлы Абайдың поэзия құдіреті жайлы ой толғамы)

Шын хакім, сөзің асыл - баға жетпес,

Бір сөзің мың жыл жүрсе дәмі кетпес.

Қарадан хакім болған сендей жанның,

Әлемнің құлағынан әні кетпес!

.......Ай, жыл өтер, дүние көшін тартар,

Өлтіріп талай жанды, жүгін артар.

Көз ашып, жұрттың ояу болған сайын,

Хакім ата, тыныш бол, қадірің артар.

М.Жұмабаев

Жоспар:

І. Кіріспе:

1. Абайдың өскен ортасы, өнегелі өмірі.

2. Абай - қазақ поэзиясына жаңалық енгізуші.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Ақынның өнер құдіреттілігін көрсетуі.

2. Өлең - сөздің патшасы (сөз өнеріне көзқарасы).

3. Абай өлеңдерінің тәрбиелік мәні.

ІІІ. Қорытынды:

1. Абайдың ақындық мектебі.

2. Жыр жазамын Абайдың үлгісімен.

20. Ұлы жырау - Ж.Жабаев.

(165 жылдығы қарсаңында)

Жүз жыл өмір кешкен ақында неше жүз жылдар өнері мен шеберлігі түйіскен.

М.Әуезов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

1. Жамбыл - халық жыршысы.

2. Менің пірім - Сүйінбай.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Жамбылдың тарихи дастандарындағы отаншылдық сезім.

2. Отанды сүю, азаматтық борыш сезімдерін жырлау - Жамбыл өлеңдерінің негізгі идеясы.

ІІІ. Қорытынды:

Өлең - сөздің даңғылы

Бар қазақтың Жамбылы.

21. XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың басындағы қазақ әдебиетіндегі көрнекті тұлғалар.

(Ақындар Мұрат Мөңкеұлы, Қашаған Күржіманұлы, Шәңгерей Бөкеев, Мәшһүр Жүсіп, Нарманбет Орманбетұлы қатарынан оқушының өзі қалаған қаламгердің шығармашылығы туралы ой-толғау).

Өз шығармаларын былай қойып, басы ашық ескі үлгілерді жазып алып, біздің дәуірімізге жеткізген еңбек Мәшһүрде мол екенін және де естен шығармау керек.

М.Әуезов

Жоспар:

І. Кіріспе:

Өз заманында Мәшһүр болған бала.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Мәшһүр Жүсіп ғылым, білім туралы.

2. Мәшһүр Жүсіп пен Абайдың рухани байланысы.

3. Мәшһүр Жүсіп пен дін.

4. Мәшһүр Жүсіп және ауыз әдебиеті.

ІІІ. Қорытынды:

XX ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінің көрнекті ақындары шығармаларындағы үндестік.

22. Сұлу сөз бен саздың тоғысы

(XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың бас кезіндегі әнші-сазгер ақындар шығармашылығы)

Олар еш заңға бағынбайды, ешкімнің құлы емес, еркін, өр. Тіпті киімдері де ешкімге ұқсамайды. Жүріс-тұрысы бөлек жандар қазақ өнері алдында ғана бас иеді.

Т.Кәкішев.

Жоспар:

І. Кіріспе:

XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың бас кезіндегі әнші, сазгер, ақындар шығармашылығындағы ерекшелік.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Сал-серілер - әнші, сазгер, әрі ақын, өнерпаз адамдар.

2. Сегіз сері - сегіз қырлы, бір сырлы өнер иесі.

3. Жаяу Мұсаның қазақ әдебиетіне қосқан бағалы қазынасы.

4. Балуан Шолақ - жанына нөкер ертіп, елге ойын-сауық көрсеткен өнерпаз, жамбасы жерге тимеген балуан.

ІІІ. Қорытынды:

Сал-серілер, әнші-сазгер, ақындар - сұлу тағдырлар иесі.

23. Қазақ даласын әнмен тербеген ұлы өнерпаз.

(Біржан салдың өмірі мен шығармашылығы туралы).

Жасым бар елу бесте жасырмаймын,

Басымнан жаман сөзді асырмаймын.

Қысқа жіп келмесе де күрмеуіме,

Саған да туысым деп бас ұрмаймын.

Біржан сал.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Баласы Қожағұлдың Біржан салмын (өмірі, өскен ортасы)

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Біржан - қазақ даласын әнмен тербеген ұлы өнерпаз.

2. Біржан - сегіз қырлы, бір сырлы дарын иесі.

3. Біржан - ешкімге бас имеген өр ақын.

ІІІ. Қорытынды:

Біржан әндерінің көркемдік ерекшеліктері.

24. Абай қара сөздерінің өзіндік ерекшеліктері.

Абай - қазақтың классикалық поэзиясының шұғылалы шыңы.

М.Әуезов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

1. Абай туған дәуір.

2. Абай - қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Абайдың енгізген жаңалығы.

2. Қара сөздерінің өзіндік ерекшеліктері.

3. Абай - философ, сөз шебері, ұлы ойшыл.

ІІІ. Қорытынды:

Абай - қазақтың бас ақыны.

25. Шәкәрім шығармаларындағы азаматтық әуен.

«Жаным - арымның садағасы» деп айтатын екі қазақ болса, соның бірі - Шәкәрім.

Ш. Елеукенов.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Шәкәрім - Абай шәкірті.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Бір білімді данышпан жан іздеген.

Соқыр сенім алдауына көнбедім.....

2. Қазағымның ертеңін ойлап болашағын болжаған, өлеңмен халқына ой қозғаған........

3. Халқына даралықты, еліне даналықты жыр еткен.....

ІІІ. Қорытынды:

Ақын мұрасы - қайталанбас, сарқылмас арна.

26. Елінің еркесі - Ақан сері.

Тұсында сері болсын, пері болсын,

Ұнайды өмірімен Ақан маған.

І.Жансүгіров.

Жоспар:

І. Кіріспе:

1. Ақан - ақын, әнші, сазгер.

2. Ақан - жасынан сұлулықты сүйіп, әсемдікті ардақтаған сері, дархан.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Ақан поэзиясы - адамзаттың асыл қазынасы.

2. Ақан өлеңдеріндегі сұлулық, махаббатқа адалдық, еркіндікті аңсау.

3. Ақан - өз заманының жыршысы, қоғамның шындығын көрсетуші.

4. «Құлагер» - ақынның ішкі жан сыры, күйзелісі, психологиялық толғанысы.

ІІІ. Қорытынды:

Ақан өмірі - өнер адамдарының рухани тазалығының үлгісі.

27. Сегіз қырлы, бір сырлы суреткер.

(Әсет Найманбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы)

Әсеттей сал, ән салсаң әсемдетіп,

Делебесін қоздырып, әсерлетіп.

Дауысым - дауыл, сөзім - жел, әнім - ескек,

Ойнақтап ашылайын аз желдетіп.

Ә.Найманбайұлы. «Әсет» әні.

Жоспар:

І. Кіріспе:

Сегіз қырлы, бір сырлы суреткер.

ІІ. Негізгі бөлім:

1. «Арғынмын, атым Әсет арындаған.....»

2. Әсеттің ән әлемі.

3. Әсеттің Рысжанмен айтысы.

ІІІ. Қорытынды:

Әсет - әні мен сөзі өзгеше қатар өрілген өнер иесі.