Технологическая карта по тувинскому языку Фонетика ( 5 класс)

Муниципалдыг бюджеттен хандырылгалыг ниити

ɵɵредилгениң албан чери

Чыргаланды ниити

ɵɵредилгениң ортумак школазы

Тыва дыл, чогаал башкызы Сырат Сайлык Бугалдыровна

Тес-Хем кожуун Белдир-Арыг суур.

Тыва дыл кичээлиниң технологтуг картазы.

Эртем

Тыва дыл

Класс

5

Кичээлдиң темазы

Фонетика

Кичээлдиң хевири

Билиглер системажыдарының кичээли

Педагогтуг технология

Медээ-коммуникативтиг технология, кадыкшылды камгалаарының, номчуп, бижип тургаш сайгарылдыр боданырын сайзырадырының технологиязы (НБСБС азы РКМЧП), оюннарлыг технология, ѳѳреникчилерниң иштики сагыш-сеткилин ажыдарынче угланган технологиялар.

Ажыглаан арга, методтар

Индукция, анализ, синтез, деңнелге, башкының сѳзү, беседа, хайгаарал, ѳѳреникчилерниң бот-тывынгыр ажылы, кѳргүзүп тайылбырлаарының методу, дилеп тыварының, тɵлевилел методу.

Ѳске эртемнер-биле харылзаазы

Тыва дыл, күш-ажыл,орус дыл

Дерилгези

Кичээлдиң презентациязы, ноутбук, мульмедиялыг проектор, 3 бажың македи, картондан булуттар, хүнчүгеш, чечектер, хүлүмзүрүглер.

Канчаар ажылдаары

Шупту, бѳлүктеп, эжи-биле, боду хуузунда

Ɵɵредиглиг курлавыры

1. Как построить урок в соответствии с ФГОС /А.В. Миронов. - Волгоград: Учитель, 2013.

Сорулгазы

Ѳѳредиглиг: «Мен шыдаптар мен», «Меңээ херек», «Мен ону билип алыксап тур мен» деп бодалдарга, түңнелдерге уругларны эккээри-биле оларны кичээлче хаара тудуп, бүгү-ле таарымчалыг байдалдарны тургузар, боданыр аргазын идепкейжидер. Тыва дылдың фонетика деп кезээнге алган билин системажыдар, ханыладыр.

Рефлексилиг: Фонетикага шиңгээдип алган билиин сайгарып, ишти-хѳңнү-биле хүлээп ап, айтырыгларга шын харыылап, түңнел үндүрүп билиринге идиг бээр.

Менеджерлиг: ажылдың үезин чѳп ажыглаары;

Сайзырадыглыг: Уругларның логиктиг боданыышкынын, сайгарып, деңнеп, түңнеп билирин, сагынгыр, кɵрүнгүр чоруун сайзырадыр; бот-тывынгыр чоруун, бот-идепкейин кѳдүрер;

Кижизидилгелиг: Кижи бүрүзүн идепкейлиг ажылче хаара тудуп тургаш, кичээлге сонуургалын чедип алыр;

Бүгү талалыг ѳѳредилгениң ажыл-чорудулгазын боттандырары (БѲА азы УУД)

Бот-хуузунуң БѲА: Ɵɵреникчиниң бодунуң туружу, бодалы; ɵɵредилгеге сонуургалы; бот-идепкейи, бот-медерели; бодунуң мурнуда салган сорулгазын, оон чүнү манап турарын медереп билири; ѳѳредилгениң чедиишкинниг болуру деп негелдеге даянып алгаш, бот-үнелелди берип шыдаары, бүгү кичээнгейни кичээлче углаары; чедиишкинниг болганын азы болбаанын чогумчалыы-биле миннири. Башкарлырының БѲА: бодунуң болгаш эжиниң чедип алган чүүлүн үнелеп билири, салдынган сорулгаларга даянып алгаш, бодунуң ажылын планнап билири, башкызының дузазы-биле кичээлдиң сорулгазын тодарадып билири; Шын шиитпир үндүрүп билири, шилип алган шиитпирин бадыткап билири. Кичээлдиң ниити түңнелин үндүрүп билири Чугаа сайзырадырының БѲА: Ѳске кижилерни дыңнап билири, бодунуң бодалын шын, тода, долу, четче илередип, туружун камгалап билири; Билип алырының БѲА: материалды системалыг болдурар, мурнуку кичээлдерге алган билиин системажыдар, ном-биле ажылдап билири, кол чүүлдү (херектиг, чугула) тодарадып билири, янзы-бүрү деңнелдиг даалгалар-биле ажылдаары, берге айтырыгларны шиитпирлээрде, чүнү кылырын тодаргай тургузуп билири. Бодунуң билир чүүлүн даянып, хыналда айтырыгларга харыылап билири.

Кичээлдиң

тургузуу ,

кичээлди чорударының технологиязы. Үргүлчүлелдии

Башкының кылыр ажылы

Ѳѳреникчилерниң кылыр ажылы

Кандыг түңнелдерни чедип ап болурул?

(БѲА азы УУД)

I. Кичээлдиң эгезин организастаары.

1. Психологтуг релаксация. Уругларның иштики сагыш-сеткилин, сеткил-хѳѳнүн кичээлге белеткээри.

2. Эге сѳс. (1 мин)

Кады демниг ажылдаарының байдалын тургузар.

- Улузумнуң эптиг ээлдек чаңчылдарын

Өзүп ора, бичиимде-ле эскерген мен.

Улугларның мендилежиг, хүндүлежиин

Өттүнгүлеп, шиңгээдирин соругдаан мен.

"Мендивеңер", "Экивеңер" "Амыргын" деп

Кады ойнаар өөрүмге-даа бараалгаар мен.

Езулал -чаңчылдың бир кезии, чаңчылчаан чүүлдү херек кырында күүседир сагылга. Тыва кижиниң аажы-чаңында база бир онзагай чүүл - ооң сагыш-човаачалы. Ол менди езузунга база илерээр чораан. Ынчангаш келген аалчыларывыс -биле тыва езу -биле мендилежиптээлиңер.

Кичээливистиң кол кезээнче кирээлиңер. Бөгүн оюн - кичээл боор. Кадыг темага оюн -кичээл боорун ребусту тыпкаш, тодарадып алыыл.

Өөреникчи бүрүзү бодунга сорулгалардан салып алыр.

Кандыг-бир медээни хүлээп алырынга бодун белеткээр. Башкы-биле мендилежир, башкының кылыр дээн чүүлүн кылыр.

Өөреникчи: Мал-маган хүр-ле тур бе?

Келген аалчы: хүр-ле тур бис. Силерниинде хүр-ле тур бе?

Өөреникчи: Хүр, чаагай тур.

Өөреникчи: Ыт-куштан сол-ла тур бе?

Келген аалчы: Сол тур бис. Силерниинде сол-ла тур бе?

Өөреникчи: Сол-менди тур бис.

Өөреникчи: Уруг-дарыг сылдангы чок, дымаа-ханаадан өршээлдиг тур силер бе?

Келген аалчы: Өршээлдиг. Менди чаагай. Силерде менди - чаагай-ла тур бе?

Өөреникчи: Менди- чаагай тур.

Уруглар ребусту тывар. (фонетика)

Уруглар боттары сорулгалар салып алыр.

(Чугаа сайзырадырының БѲА) Чугаалажып турар кижизин дыңнап билири

II. Катаптаашкын

1. бадыткалдар

• Кичээливисте үннер делегейинге эштип, чурукчулар ышкаш бодувустуң чуруувусту тургускаш, төнчүзүнде аттан бээр бис. Ам ойнап кириптээли. Төгерик карточкаларны (бир талазы кызыл, бир талазы куу) белеткеп алыңар.

Мен силерге бадыткал номчуп бээр мен, бир эвес чөпшээрежир болзуңарза куу талазын, чөпшээрешпес, шын эвес дээр болзуңарза кызыл өңнү көдүрер.

1.Тыва дылда 23 ажык үн бар.

2.Өеэ деп сөсте 3 үжүк, 3 үн бар.

3.Ажык эвес үннер күштүг, кошкак, узун деп бөлүктерге чарлыр.

4.Кажанда-даа кадыг демдек бижиир 4сөс бар.

5.п,с,т,х,ш - эң кошкак ажык эвес үннер.

2.Хүннүң херелдерин кылыр. Ажык үннерниң бөлүктери. (кыска, узун, өк-биле адаар, делгем, кызаа, кадыг, чымчак, эрин-биле адаар, эрин-биле адавас.

3.Ажык үннерниң аяннажылгазы.

Шүлүк "Школавыс" (арын 73)

Сорук-күзел чедип аарда,

Тыва чашка моондак турбас:

Эртемнерниң далайынче

Эштиринге чакпа кадаар-

Чылдар санай уттундурбас

Чырык чаагай школавыс.

Алдар -аттыг эртемден-даа,

Артист, эмчи, космонавт...

Башкыларга "четтирдим" дээш,

базып эртер чаңгыс оруу -

каткы-хөглүг, каас-чараш

Хайыралдыг школавыс

(Э.Кечил-оол)

Школа деп сөс -биле кижизидилге ажылы чорудар.

4. Бажыңның соңгаларын кылыр.

Көрүңерем, уруглар. Силерниң столарыңарда чагаа хаптары чыдар. Ажык эвес үннерниң бажыңнарынга соңгалар салыр бис.

Чок.24 ажык үн бар.

Ийе.

Чок. Күштүг, кошкак, эң кошкак деп бөлүктерге чарлыр.

Ийе. Аът,эът, оът каът.

Чок. Күштүг, дүлей ажык эвес үннер.(жетоннар - биле демдээн салыр)

Уруглар хүннүң херелдерин чыпшырар.

Херелди азып тургаш-ла бадыткап чугаалаар.

Бирги бөлүк кадыг ажык үннер кирген 4 сөс бижиир.

Ийиги бөлүк чымчак ажык үннер кирген сөстер бижиир.

Үшкү бөлүк аяннашпайн тура чижектер тывар.

Кошкак уругларга карточка бээр.

Школа дугайында домактар аас -биле чогаадыр.

Бирги команда күштүг ажык эвес үннер -биле эгелээн сөстер.

Ийиги команда кошкак ажык эвес үннер-биле эгелээн.

Үшкү команда эң кошкак ажык эвес үннер -биле эгелээн сөстер.

(Билип алырының БѲА) Уругларның идепкейлиг чоруу, бот-башкарнып ажылдаары, боду чаа чүүлдерни билип, шингээдип алыры , анализтевишаан дыңнап өөренири.

(Бот-хуузунуң БѲА) Улус мурнунга чүве чугаалап билири, арны чазыгары

V. Кадыкшыл минутазы (2 мин)

Сула шимчээшкиннер кылыр

Уруглар башкызы-биле кады кылыр..

Самбырага фонетиктиг сайгарылга( ол аразында столдарда уруглар ромашка чечектер бүрүлери чыпшырар. Ажык үннерниң характеристиказын бээр.

3 уруг ажылдаар.(уя,баш, дээр)

VI. Уругларның кичээлге алган билиин хынаары, дедир харылзаа.

Оюн-тест (2 мин)

1.Үн,үжүү дүгжүп турар сөстү тып.

А.хоюг

Б. Дуруяа

В. Оъттуг

2. Чүзү? деп айтырыгга дүлей үнү ыыткыр үнче шилчий бээр чижекти тып.

А. Хеп

Б. Чурт

В.Тавак

3. Укталган хевиринге кадыг демдек биживес сөстү тып.

А. Эът

Б. Каът

В. Чаъс

4. Өк-биле адаар ажык үннерни кым деп эртемден шинчилээнил?

А.К.Б. Доржу

Б. Н.Д. Сувандии

В. К.А.Бичелдей

5. Артык сөстү тып

А. Хая

Б.Хаяа

В. Дая

Ук ажылга бижимел-биле харыылаар, бодун боду хынаар.

Харыызы: (Слайд 5)

1. б

2. а

3. в

4. в

5. б

Демдээ:

5 - «Эрес хей!»

4 - «Часпаан-дыр сен!»

3 - «Ажырбас, даарта..»

2 - «Эртен, шиңме…»

1 - «Хомудава, хүн ийис» деп ѳѳреникчилер бодун боду хынааш, кыдырааштарынга канчаар харыылаан-дыр, ынчаар бижип алыр.

(Билип алырының БѲА) Бодунуң билир чүүлүн харыылап, тест-биле ажылдап билири.

VII. Кичээлдиң түңнели. (2 мин)

1. Айтырыглар.

2. Түңнел демдектер

Боттарының байдалын хүлүмзүрүгге (смайликке ) көргүзер.

Чурукка ат бээр. Кижизидилге ажылы. Өг-бүле, чуртун камгалаар

Айтырыглар:

- Кичээлдиң эгезинде кандыг сорулга салып алган ийик бис?

- Фонетиканы эки хандыр билип алдывыс бе?

Кичээлге чүнү кылдывыс?

Сорулгавысты чедип алган-дыр бис бе?

Чаа чүнү билип алдывыс?

Силерниң бодалыңар-биле кым эки ажылдады ышкаш? Уругларга бодунуң кичээлге харыылааны-биле демдектерни салыр)

Смайликтерни чурааш, бажыңның хериминге чыпшырар.

Уруглар башкының айтырыгларынга долу, тодаргай харыыларны бээр.

(Башкарарының БѲА) Кичээлдиң ниити түңнелин үндүрүп билири (Чүнү кылдынганыл?)

( Бот-хуузунуң БѲА) Бодун болгаш эштерин үнелеп билири, демдек салып билири.

VIII. Бажыңга онаалга (2 мин)

Уругларга онаалганы бээр, тайылбырлаар.

Ребусту сонуургап кɵрүңерем, уруглар. Бо ребусту кичээнгейлиг көрүңерем

Бажыңга онаалганы кыдырааштарынга бижиир.

1. Ребус чуруур

2. Уран кылыглар

3. Чогаадыг-тоол. Фонетиканың чурттакчылары.

(Билип алырының БѲА) Шын шиитпир үндүрүп, ону чүү чүвеге үндезилээнин чижектерге бадыткап билири.(Башкарлырының БƟА) Чогаадыкчы ёзу-биле ажылдап билири (Чугаа сайзырадырының БѲА) Бодунуң бодалын шын, тода, долу, дес-дараалаштыр янзы-бүрү хевирлерге чуруп, даарап, бижимел-биле илередип билири.

IX. Рефлексия (3 мин)

1. Арга «Микрофон»

Кижи бүрүзүнде микрофон бар деп бодап алыр, чүнү чугаалаксаарыл хостуг. Эжин үзе кирбес, ɵске кижилерни дыңнап ɵɵренир херек. Мээң айтырыгларымга болгаш боттарыңарның чугаалаксаан чүүлдериңерни хол кɵдүргеш, чугаалап болур.

Кичээл сагыш-сеткилиңерге таарышты бе?

Кичээл тɵнген. Четтирдим, байырлыг, уруглар!

Айтырыгларга шын сеткили-биле харыылаар.

(Чугаа сайзырадырының БѲА) Бодунуң бодалын шын, тода, долу, дес-дараалаштыр аас-биле база бижимел-биле илередип билири.

( Бот-хуузунуң БѲА) Бодун болгаш эштерин үнелеп билири.