Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілер (9-сынып)

Сабақтың тақырыбы : Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілер

Сабақтың мақсаты : А) Оқушыларға сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілерді өздігінен меңгеруге жетелеу;

Ә)Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу дағдысын дамыта отырып, шығармашылық жұмысқа баулу,сөйлеу тілін жетілдіру;

Б)Тілді аялай білуге , әдептілікке , достыққа тәрбиелеу

Сабақтың типі : Жаңа білім беру

Сабақтың түрі : Ізденіс

Сабақтың әдісі: Іздендіру, түсіндіру, сұрақ-жауап, топтастыру, салыстыру, жаттығу топтық жұмыс, куббизм, Джиксо әдісі, Венн диаграммасы.

Сабақтың көрнекілігі : Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілерге арналған кестелер, қима қағаздар

Күтілетін нәтиже: Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілердің ережелерімен таныса отырып, сауатты жазуға дағдыланады

Сабақтың барысы :

Сабақтың кезеңдері

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

І.Ұйымдас

тыру

ІІ.Мақсат қою кезеңі

ІІІ.Үй тапсырма

сын

сұрау

ІҮ.Жаңа материалды түсіндіру кезеңі

Ү.Жаңа материал бойынша түсінгенде

рін зерттеу кезеңі

ҮІ.Бекіту

ҮІІ.Бағалау

ҮІІІ.Үйге тапсырма

Оқушылармен сәлемдесу,сабаққа қатысымын тексеру, журналға белгі қою, назарларын сабаққа аудару

І топ: Нүкте

ІІ топ: Сұрақ белгі

ІІІ топ: Леп белгісі

Нені меңгеру керек?

Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілер

Үйге берілген тапсырманың орындалу барысын жұптасып тексеріңдер.

І топқа

1.Мына көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып,ережені толықтырыңдар.

Пунктуация термині ....................... «punctum» - .......... деген сөзінен шыққан.

2. .......................... - жазу тіліне қызмет ететін шартты таңба. Ол - автордың айтайын деген ойын сол қалпында,өз дәрежесінде жеткізуге жол ашады.

ІІ топқа

1.Сөйлемнің,жалпы мәтіннің тыныс белгілерін қою ...... белгіге сүйену керек.Олар: сөйлемнің құрылысына негізделген - ................................... принцип;

Сөйлем және сөйлем құрамындағы сөздердің мағынасын айқындаушы - ......................... және дауыс ырғағы - ....................................

2.Мына кестені толтырыңдар.

Сөйлем соңына қойылатын

Сөйлем ішіне қойылатын

Құрмалас сөйлемнің жігіне қойылатын

Даралаушы қызмет атқарады.

Ерекшелеуші қызмет атқарады.

Ойдың ара жігін ажырату қызметін атқарады.

ІІІ топқа

1.Тіл мәдениеті дегеніміз не?

2.Мына кестені толтырыңдар.

Пунктуация

Негізгі қызметі

Қосымша,көмекші қызметі

Адамдар арасындағы қарым-қатынас әртүрлі жағдайда, сөйлеу тілінің мақсатына орай (хабарлау, баяндау, сұрап білу, жауап алу, талап ету, екіұшты күйде қалу) әрқилы болып келеді. Осыған орай сөйлем соңына түрлі тыныс белгілері қойылады.

Сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілер

нүкте (.) Аман үйге келді

Сұрау белгісі (?) Айтарың осы

ма?

Леп белгісі (!) Бабаларым, рахмет

сендерге!

Көп нүкте (...) Дауыстар

естілгендей болды...

1. Хабарлы сөйлемнен кейін нүкте қойылады.

Мысалы: Ертең ел жайлауға көшеді.

Айтылар ой айқын, бірақ неден бастарын білмей дал.

Жай, лепсіз айтылған бұйрық, тілек мәнді сөйлемдерден кейін қойылады.

Мысалы: Ертең елге бет түзе.

Осыны көргім келіп тұр.

130-жаттығу.Сөйлем соңындағы тыныс белгілеріне назар аударып,қандай мәнде айтылып тұрғанын анықтаңдар.

І топ: Нүкте

Жазда ауылына демалысқа келіп жатқан Шоқан Саққұлақ шешенді қонаққа шақырып,бірнеше күн оның тағылымды әңгімелерін тыңдайды.

• Асылы ,ақыл - адамды адастырмайтын ем.

Білім - таусылмайтын кен.

Адамның басшысы - ақыл.

Жетекшісі - талап.

Шолғыншысы - ой .

Жолдасы - кәсіп.

Қорғаны - сабыр.

Қорғаушысы - мінез.

ІІ топ: Сұрақ белгі

• Ақсақал,біреу жолдан адасса,кімнен ақыл сұрайды?

• Көне адасса кімнен сұрайды?

• Көргенді адасса,кімнен сұрайды?

• Көп адасса ,кімнен сұрайды?

ІІІ топ: Леп белгісі

Көп оқыған неге адассың!

131 - жаттығу. Сөйлемнің соңына тиісті тыныс белгілерін қойыңдар.

І топ. Нүкте қойылатын сөйлемдерді жазыңдар.

ІІ топ Сұрақ белгісі қойылатын сөйлемдерді жазыңдар.

ІІІ топ.Леп белгісі қойылатын сөйлемдерді жазыңдар.

2 минут. Сергіту сәті

Эссе жазу

132 - жаттығу.Ж. Баласағұн сөздерін пайдалана отырып, «Адами асыл қасиеттер» тақырыбына эссе жазу.

3 топ бір - бірінің эсселерін тыңдап, сұрақ дайындайды

Үлгерімі төмен оқушылармен жұмыс.

1.Пунктуация нені зерттейді?

2.Сөйлем соңына қандай тыныс белгілер қойылады?

3. Сөйлемге қажет тыныс белгіні қой. «Ертең ел жайлауға көшеді »

4. Мына сөйлемге қандай тыныс белгі қою керек?

Алақай, ертең демалысқа шығамыз

5.Сұраулы сөйлемдерге қандай тыныс белгісі қойылады?

«Мен тыныс белгісімін» қойылымы

Ілебай: Сен неге осы айғайлай бересің?
Сөйлемге қандай мағына бересің?
Жөн - жосығыңды түсіндірші,
Жазуда қандай жерде келесің?

Леп белгісі: Мен ылғи айғайлай бермеймін,
Қуана да, күле де білмеймін.
Кейде өкініп, ренжісем де,
Көбінесе - ақ көтеріңкі, көңілді жүрем.
Әр іске көңіл күйін білдіріп,
Табысымызға таңданып,
Шаттана күлем!
Сөйлемдерге көтеріңкі дауыс берем,
Сондай сөйлемдердің соңында келем.

Нүкен мен Нүкте

Нүкен: Ей, кішкентай ғана Нүкте!
Сенің осы керегің жоқ - ау түкке!
Керек болсаң айта қойшы,
Сырыңды менен бүкпе.

Нүкте: Мен сөйлемнің соңында тұрам,
Солында емес, оңында тұрам.
Сөйлемдердің жігін ажыратып,
Кідіріс белгісі орнында тұрам.

"Мен бастаймын, сен жалғастыр" ойыны
1. Сөйлем аяқталған ….… (ойды білдіреді).
2. Сөйлем сөзден ………… (құралады).
3. Сөйлемдегі сөздер .… (бөлек жазылады).
4. Сөйлемнің бірінші …… (сөзі бас әріптен басталып жазылады).
5. Сөйлемнің соңына ……(нүкте қойылады).
6. Хабарлы сөйлемнен кейін ……… (нүкте қойылады).
7. Сұраулы сөйлемнен кейін ……… (сұрақ белгісі қойылады).

Блоб ағашы

Критериялды бағалау. Оқушылардың сөйлеуіне, топпен жұмыс, жеке жұмыс жасағанына, белсенділігіне қарай бағалау Бағалау. Топбасшылар өздерінің құрдастарының белсенділігіне қарай әділ бағалайды.

Оқушының аты-жөні

Үй тапсыр

масын сұрау

Жаңа

сабақ

Жат

тығу

Қойы

лым

Мен бас

тай

мын

қ

Үйге 133-жаттығу. Берілген мысалдарды тыныс белгілеріне қатысты құбылта,мәнерлеп оқып,тыныс белгілерінің мәні мен маңызына тоқталыңдар.

Ол жалғыз келе жатып,іштей төрт түлік малының есебін жасады.Қыс басында қанша еді?Енді не қалып,не қойды?Қатарға қосылудан үміт үзген көтеремін де көз алдына келтірді...Бәрі есіне түсті...

Көркем әдебиеттен сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілерге қатысты мысалдар тауып жазыңдар.

Сәлемдеседі

Мақсатымен танысады.

Жаңа сабақпен танысады.