- Преподавателю
- Другое
- Сабақ жоспары Мақал - мәтелдер
Сабақ жоспары Мақал - мәтелдер
Раздел | Другое |
Класс | 7 класс |
Тип | Другие методич. материалы |
Автор | Байканова К.Т. |
Дата | 06.02.2016 |
Формат | doc |
Изображения | Есть |
р/с | Сабақ кезеңдері | Мазмұны | ||
1 | Тақырыбы | Мақал - мәтелдер | ||
2 | Мақсаты | 1.Білімділік: оқушылардың мақал - мәтелдер туралы білім, білігін тереңдету, салыстыру, ажырата біліу дағдылары мен оқу, таладау машықтарын қалыптастыру. 2.Дамытушылық: оқушылардың логикалық ойлауын, сөйлеу мәдениетін жетілдіру, түрлі амал - тәсілдер арқылы іздендіре отырып шығармашылыққа баулу. 3.Тәрбиелік: ана тілін ардақтап, бағалай білу, сөз қадірін терең ұғуға тәрбиелеу. | ||
3 | Сабақ түрі |
| ||
4 | Әдіс - тәсілдері | деңгелік тапсырмалар, талдау, мағынаны ашу, салыстыру, іздендіру | ||
5 | Көрнекілігі | үлестірмелі тапсырмалар, сөзжұмбақ, өздік жұмысы | ||
6 | Пәнаралық байланыс | әдебиет, математика, орыс тілі | ||
|
Сабақ барысы
| |||
1 | Ұйымдастыру | - Оқушылармен амандасу - Кезекшіні тыңдау - Үй жұмысын тексеру(өздік жұмысы)
| ||
2 | Сабақ тақырыбын ашу | 1. Топтарға бөлу: шешендер, білімділер, полиглоттар 2. Сөзжұмбақ арқылы Жасырылған сөз: мақал -мәтелдер Тақтада: Ықыласты шәкіртке сабақтың ауыры жоқ, Ықылассыз шәкіртке ұстаздың тәуірі жоқ. Осы мақалды сабағымыздың ұраны етіп алсақ, енді маған мынандай сұратарға жауап берсеңдер: Сұрақтар: а)Мақал -мәтелдер дегеніміз не? ә) Мақал мен мәтелдің арырмашылығы бар ма? б) Тақырыптары қандай? б) Осы сабақта қандай мақсатты алдарыңа қоясыңдар?
| ||
Халық даналығының айнасы (бетің қисық болса, айнаға өкпелеме)
Халықтың ұрпағына өсиеті (әкенің балаға өсиеті) Асыл сөз қазынасы (алтын, гауһар т.б бағалы бұйымдар - мүліктік қазына) Мақал - мәтелдер
Өмір сүру ережесі(жолда жүру, суда жүзу, қауіпсіздік ережесі «Сөз көркі - мақал» деп тегін айтылмаған. Мақал - мәтелдерді адам баласы өзі айтайын деген оймен орайластырып орынды қолданса, сөзі мірдің оғындай өткір, көңілге қонымды, көркем әрі бейнелі болады. Мақал - мәтелдер аз сөзбен терең мазмұнды ойды бере алады. | ||||
3 | Тапсырма | 1.Сендерге мақал - мәтелдердің басы беріледі, жалғасын табыңдар. 2. Осы мақал - мәтелдерден есімді және етістікті сөз тіркестерін теріп жазыңдар, байланысу тәсілін атаңдар. | ||
Мақал мен мәтел қосарланып айтылғанмен, бір - бірінен айырмашылығы бар. Мақал - ой тиянақты болады, алдыңғы ой екінші түйінді пікірдің шарты түрінде келеді. Мақалдарда бір - біріне қарама - қарсы ұғымдар мен нәрселерді салыстыру арқылы ойды айқындай түсу тәсілі басым, дәлелдеу мен қорытынды пікір бірдей жүріп отырады және көбіне екі бөлімнен тұрады. Мәтел - ойды ақырына дейін жеткізбей, топшылап, болжам ретінде түсіндіретін, сөйлем не сөз тіркесі түрінде келетін фразеологиялық бірлік. | ||||
4 | Тапсырма | Енді балалар, түсінген - түсінбегенімізді білу үшін мына тапсырмаға назар аударалық.
Опасызда Отан жоқ. (мәтел) Ел құлағы - елу. (мәтел) Батыр туса - ел ырысы, жаңбыр жауса - жер ырысы.(мақал) Жердің сәні - егін, ердің сәні - білім. .(мақал) Күш атасын танымас. (мәтел) Өз білмегеніңді кісіден сұра, үлкен жоқ болса, кішіден сұра. (мақал) Туған жерге туың тік. (мәтел) Еңбегіне қарай құрмет, жасына қарай ізет. (мақал) | ||
Мақал - мәтелдердің тақырыптары сан алуан. Ол халықтың әлеуметтік, шаруашылық, рухани өмірін түгел қамтиды. Тақырыптары: 1.Отан, туған жер 2. Білім, ғылым, оқу 3. Отбасы, ата-ана, бала 4. Ерлік, батылдық 5. Денсаулық және т.б.
| ||||
5 | Іздендіре отырып, кестені толтыру. | № | Мақал - мәтелдер | Тақырыптары |
1 | Денсаулық - зор байлық | ... | ||
2 | ... | Білім | ||
3 | Досы көпті - жау алмайды, ақылы көпті - дау алмайды | ... | ||
4 | ... | Еңбек | ||
5 | Өнер алды - қызыл тіл. | ... | ||
6 | Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір. | ... |
2.Мына суреттерге қарай отырып, мақал - мәтелдермен байланыстырыңдар. Олардың мағынасын түсіндіріңдер.
1. Ағаш тамырымен, адам досымен мықты.
2.Байлықтың атасы - еңбек, анасы - жер
3. Оқусыз білім жоқ, білімсіз күнің жоқ.
3.Алдарыңда ұяшықтар берілген, әр қайсысында мақал - мәтел құрауға болатын сөздер жасырылған. Ашылғаннан кейін сол сөздерді орысша, немісшіге тілдерге аудару және мақал - мәтелдер құрап айту. Жауабын білетін оқушылары қолдарындағы белгіні көтеріп жауап беруіне болады.
1
2
3
4
1. Ғылым - теңіз, білім - қайық.
2.Ата көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер.
3. Қыздың аңқауынан сақта, ұлдың жалқауынан сақта.
4. Батыр бір рет өледі, қорқақ мың рет өледі.
(5.Ақылды ойлап, түйгенін айтады,
Ақылсыз шала-пұла білгенін айтады.
6. Дос жылатып айтар, дұшпан күлдіріп айтар.)
«Ғажайып қоржын» ойыны
Топтағы оқушылар қоржыннан әр түрлі түстегі кішкентай қалташалардан кез - келген тақырыптардағы тапсырмаларды алып, орындайды. Дұрыс орындаса балл алады.
1-тапсырма. Мақалды дұрыс құрастыр.
1.Кітап, мұғалім, пен, тілсіз, ғылым.
2.Көп, білімді, сөйлеген, емес, сөйлеген, дөп, білімді.
2-тапсырма. Мақалдарды антонимдермен толықтыр.
а)... сөз - алтын, ... - сөз - көмір.
ә) Ашу - ..., ақыл - ... .
б) Әйелдің шашы ..., ақылы ... .
в) Білім ..., білу ... .
3-тапсырма. Тұрақты тіркестер мағынасын жазу
1.ит арқысы қияда -
2.қоян жүрек -
3. бармағын тістеу -
4. тісінен шығармау -
5. таяқ тастам жер -
4 - тапсырма. Қос, біріккен күрделі сөздердің сыңарларын табу.
ас..., құрт - ..., бала - ..., қатар - ..., тас...
5 - тапсырма. Мына сөз тіркестері қандай байланысу тәсілі арқылы тіркескен?
1.мектепке келді
2.алтын сағат
3. анам үшін алдым
4. менің әкем
6 - тапсырма. Ішінде сан есімдері бар 3 - 4 мақал - мәтел айтып беріңдер.
Сабақты бекіту
Абайдың қара сөзі
-
Оқып шығу
-
Қара сөздегі мақал -мәтелдер бойынша оқушыларды екі топқа бөліп, пікір талас өткізу.
5 минуттық эссе жазу
1. Екпей егін шықпас, үйренбей білім жұқпас.
2. Ғылым - теңіз, білім - қайық.
3. Білімнің басы - бейнет, соңы - зейнет.
Қорытындылау
Сонымен қорытындыласақ:
-
Бүгінгі сабақта мақсатымызға жеттік пе?
-
Не білдіңдер?
-
Нені қайталадыңдар?
-
Қандай тапсырмалар қиындық тудырды?
-
Нені үйрендіңдер?
Үй жұмысы
« Жеті атасын білмеген - жетесіз» тақырыбына ойтолғау жазу
Бағалау
Бағалау парағы арқылы
Бағалау парағы
Оқушы аты - жөні
№
Жұмыс түрі
Үй жұмысы
3 деңгей
2 деңгей
1 деңгей
баға
1.
жеке
2.
жұппен
3.
топпен
3 деңгей
2 деңгей
1 деңгей
тапсырмалар
1.Сендерге мақал - мәтелдердің басы беріледі, жалғасын табыңдар.
2. Осы мақал - мәтелдерден есімді және етістікті сөз тіркестерін теріп жазыңдар, байланысу тәсілін атаңдар.
1. Мақал мен мәтелдерді ажыратыңдар.
2.Кестені толтыру
3. Ұяшықтағы мақал - мәтелдерді құрастыру, аудару
1. «Ғажайып қоржын» ойыны
2. Абайдың қара сөзі
Бағалау парағы
Оқушы аты - жөні
№
Жұмыс түрі
Үй жұмысы
3 деңгей
2 деңгей
1 деңгей
баға
1.
жеке
2.
жұппен
3.
топпен
3 деңгей
2 деңгей
1 деңгей
тапсырмалар
1.Сендерге мақал - мәтелдердің басы беріледі, жалғасын табыңдар.
2. Осы мақал - мәтелдерден есімді және етістікті сөз тіркестерін теріп жазыңдар, байланысу тәсілін атаңдар.
1. Мақал мен мәтелдерді ажыратыңдар.
2.Кестені толтыру
3. Ұяшықтағы мақал - мәтелдерді құрастыру, аудару
1. «Ғажайып қоржын» ойыны
2. Абайдың қара сөзі
1-тапсырма. Мақалды дұрыс құрастыр.
1.Кітап, мұғалім, пен, тілсіз, ғылым.
2.Көп, білімді, сөйлеген, емес, сөйлеген, дөп, білімді.
2-тапсырма. Мақалдарды антонимдермен толықтыр.
1) ... сөз - алтын, ... - сөз - көмір.
2) Ашу - ..., ақыл - ... .
3) Әйелдің шашы ..., ақылы ... .
4) Білім ..., білу ... .
3-тапсырма. Тұрақты тіркестер мағынасын жазу
1.ит арқысы қияда -
2.қоян жүрек -
3. бармағын тістеу -
4. тісінен шығармау -
5. таяқ тастам жер -
4 - тапсырма. Қос, біріккен күрделі сөздердің сыңарларын табу.
ас..., құрт - ..., бала - ..., қатар - ..., тас...
5 - тапсырма. Мына сөз тіркестері қандай байланысу тәсілі арқылы тіркескен?
1.мектепке келді
2.алтын сағат
3. анам үшін алдым
4. менің әкем
6 - тапсырма. Ішінде сан есімдері бар 3 - 4 мақал - мәтел айтып беріңдер.
7-тапсырма.Сөздердің байланысу түрлерін ажырат
1.ердің сәні
2.әдемі көйлек
3. мен барамын
4. кеше келген еді
5. үйге бардым
6. Абай үйі
7-тапсырма.Сөздердің байланысу түрлерін ажырат
1.ердің сәні
2.әдемі көйлек
3. мен барамын
4. кеше келген еді
5. үйге бардым
6. Абай үйі
7-тапсырма.Сөздердің байланысу түрлерін ажырат
1.ердің сәні
2.әдемі көйлек
3. мен барамын
4. кеше келген еді
5. үйге бардым
6. Абай үйі
7-тапсырма.Сөздердің байланысу түрлерін ажырат
1.ердің сәні
2.әдемі көйлек
3. мен барамын
4. кеше келген еді
5. үйге бардым
6. Абай үйі
Сөзжұмбақ сұрақтары
-
Зат есім, сын есім, сан есім сөз таптары орнына жүретін сөз табы
-
Мына сөз қай септікте тұр?
-
Тұр, жатыр, жүр, отыр етістіктері қалай аталады?
-
М.Әуезовтың «Көксерек» әңгімесіндегі басты кейіпкер
-
Айтылу мақсатына қарай қандай сөйлем түрі? Алақай, атам ауылдан келді!
-
«Өмір мектебі» романының авторы кім?
-
Қазақ халқының атақты биі
-
Абай Құнанбаевтың руы
-
Баланың баласы кім
-
Мына тұрақты тіркестің баламасын табыңдар: ит өлген жер -
Халық даналығының айнасы
(бетің қисық болса, айнаға өкпелеме)
Халықтың ұрпағына өсиеті (әкенің балаға өсиеті)
Асыл сөз қазынасы (алтын, гауһар т.б бағалы бұйымдар - мүліктік қазына)
Мақал - мәтелдер
Өмір сүру ережесі(жолда жүру, суда жүзу, қауіпсіздік ережесі
«Сөз көркі - мақал» деп тегін айтылмаған. Мақал - мәтелдерді адам баласы өзі айтайын деген оймен орайластырып орынды қолданса, сөзі мірдің оғындай өткір, көңілге қонымды, көркем әрі бейнелі болады. Мақал - мәтелдер аз сөзбен терең мазмұнды ойды бере алады.
Мақал мен мәтел қосарланып айтылғанмен, бір - бірінен айырмашылығы бар.
Мақал - ой тиянақты болады, алдыңғы ой екінші түйінді пікірдің шарты түрінде келеді. Мақалдарда бір - біріне қарама - қарсы ұғымдар мен нәрселерді салыстыру арқылы ойды айқындай түсу тәсілі басым, дәлелдеу мен қорытынды пікір бірдей жүріп отырады және көбіне екі бөлімнен тұрады.
Мәтел - ойды ақырына дейін жеткізбей, топшылап, болжам ретінде түсіндіретін, сөйлем не сөз тіркесі түрінде келетін фразеологиялық бірлік.
Мақал - мәтелдердің тақырыптары сан алуан. Ол халықтың әлеуметтік, шаруашылық, рухани өмірін түгел қамтиды.
Тақырыптары:
1.Отан, туған жер
2. Білім, ғылым, оқу
3. Отбасы, ата-ана, бала
4. Ерлік, батылдық
5. Денсаулық және т.б.
Тапсырмалар
Іздендіре отырып, кестені толтыру.
№
Мақал - мәтелдер
Тақырыптары
1
Денсаулық - зор байлық
...
2
...
Білім
3
Досы көпті - жау алмайды, ақылы көпті - дау алмайды
...
4
...
Еңбек
5
Өнер алды - қызыл тіл.
...
6
Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір.
...
Тапсырмалар
Іздендіре отырып, кестені толтыру.
№
Мақал - мәтелдер
Тақырыптары
1
Денсаулық - зор байлық
...
2
...
Білім
3
Досы көпті - жау алмайды, ақылы көпті - дау алмайды
...
4
...
Еңбек
5
Өнер алды - қызыл тіл.
...
6
Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір.
...
Тапсырмалар
Іздендіре отырып, кестені толтыру.
№
Мақал - мәтелдер
Тақырыптары
1
Денсаулық - зор байлық
...
2
...
Білім
3
Досы көпті - жау алмайды, ақылы көпті - дау алмайды
...
4
...
Еңбек
5
Өнер алды - қызыл тіл.
...
6
Тіліңмен жүгірме, біліміңмен жүгір.
...
Өздік жұмысы
түрлері
мысалдар
Сөз тіркесі
Тұрақты сөз тіркесі
Күрделі сөздер
А
Ә
Б
1
қара торы
2
кетіп қалды
3
үйде қалды
4
сары ала қой
5
жұмған ауызын ашпады
6
он сегіз
7
жетпіс жыл
8
асығып - үсігіп келді
9
сіркесі су көтермейді
10
мөлдір су
Өздік жұмысы
түрлері
мысалдар
Сөз тіркесі
Тұрақты сөз тіркесі
Күрделі сөздер
А
Ә
Б
1
қара торы
2
кетіп қалды
3
үйде қалды
4
сары ала қой
5
жұмған ауызын ашпады
6
он сегіз
7
жетпіс жыл
8
асығып - үсігіп келді
9
сіркесі су көтермейді
10
мөлдір су