Қазақ тілі болымсыз етістік6-сынып (сабақ жоспар)

Пәні:

Қазақ тілі

Сыныбы:

6 сынып

Тақырыбы:

Болымды және болымсыз етістіктер

Құзыреттілікке жеткізетін сабақтың мақсат-міндеттері:

а)ақпараттық құзыреттілік:. Болымды, болымсыз етістік, олардың жасалу жолдары туралы білімдерін толықтыру.

ә)коммуникативтік құзыреттілік: Тақырыпқа байланысты тапсырмалар беру арқылы өз бетімен жұмыстануды қалыптастыру.

б)проблеманы шешу құзыреттілігі: Әр оқушы өз бетімен жұмыстанып, алған жаңа материалды талдауға, өз бетімен орындауға дағдыландыру.

Сабақтың түрі:

Аралас сабақ

Сабақтың әдісі:

Сөздік, көрнекілік, салыстыру әдісі

Сабақтың көрнекілігі:

Интерактивті тақта.

Пән аралық байланыс:

Қазақ әдебиеті.

Сабақта қолданылатын педагогикалық техналогиялар:

Білім беруді ізгілендіру.АКТ.

Сабақтың барысы:

Мұғалімнің қызметі

Оқушының қызметі

Күтілетін нәтиже

Ұйымдастыру бөлімі:

Оқушылармен амандасу;

Оқушыларды түгендеу;

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;

Зейіндерін сабаққа аударту.

Мұғаліммен амандасқан соң, үй тапсырмасын айтуға дайындалу.

Оқушылар сабаққа зейіндерін аударады

Үй тапсырмасын тексеру:

Туынды етістік:көгенде,күркіре,аула,

күркіре,

Негізгі етістік:жазған,сөйле,барған,жүгір,ал,қайт.

Оспандар трактор айдап,бір күнде тоқтатқан жоқ.

Бас көзі жұмылады көңіл көзі жұмылмайды.

Өткен тақырыпты тексеру арқылы оқушы білімі есепке алынады

Өткен материалды қайталау арқылы жаңа материалды қабылдауға дайындық:

Абай Бөжейдің пішінін жаңа жақсылап көрді.

Жан-жануарлардың азығы қардың астында қалды.

Балалар бұл сөйлемде өздерің байқағандай,іс-әрекет жүзеге асты ма?

Абай Бөжейдің пішінін жаңа жақсылап көрді.

Жан-жануарлардың азығы қардың астында қалды

Оқушыларға сұрақтар қою арқылы, жаңа материалды қабылдауға дайындалады.

Жаңа материалды меңгерту:

Оқулықпен жұмыс

Етістік негізгі түбірде де, туынды түбірде де қимылдың, іс-эрекеттің болуын білдіреді. Сондықтан етістік негізгі не туынды түбір күйінде болымды мәнді білдіреді. Оларды болымды етістік дейді. Етістіктің түбірі бүйрық райдың жекеше анайы II жақ түлғасымен сәйкес келеді. Мысалы: кел-ді-сен кел, бер-генбіз-сен бер, т.б. Бірақ бүл екеуі де бір емес. Етістік шақ, рай, т.б. түлғаларда жұмсалғанда, оның түбірінде бүйрықтық мағына болмайды. Мысалы: (мен) ойнасам, (ол) көріпті, т.б. етістіктердің түбірлері ойна, көр. Бірақ бүларда бүйрықтық мағына жоқ. Сонымен бірге бүйрықтық мағына, демек, бұйрық рай түлғасы, тек бір түбір тұлғада ғана емес, етістіктің кейбір басқа түлғаларында да болып отырады. Мысалы: сен келтір-ме, сен ойнат-қыз, т.б. етістіктер бұйрық рай болғанымен, бүйрық райдың жекеше анайы II жағы деген үғымдар бір емес екендігін көрсетеді.

Сонымен бірге етістік қимылдың, іс-әрекеттің болмауын, іске аспауын да білдіреді. Ондай етістіктерді болымсыз етістік дейді. Болымсыз етістік негізгі не туынды түбір етістіктерге -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жүрнақтары жалғану арқылы және белгілі шақ түлғасындағы болымды етістікке жоқ, емес сөздерінің тіркесуі арқылы жасалады. Мысалы: бар-ма, көбей+ме, кеткен жоқ, жазар емес, т.б.

228-жаттығу.

Асық-асықпа,жүгір-жүгірме,шула-шулама,

Айқайла-айқайлама,тарық-тарықпа,күл-

Күлме.

Етістік негізгі түбірде де, туынды түбірде де қимылдың, іс-эрекеттің болуын білдіреді. Сондықтан етістік негізгі не туынды түбір күйінде болымды мэнді білдіреді. Оларды болымды етістік дейді. Етістіктің түбірі бүйрық райдың жекеше анайы II жақ түлғасымен сэйкес келеді. Мысалы: кел-ді-сен кел, бер-генбіз-сен бер, т.б. Бірақ бүл екеуі де бір емесе. Етістік шақ, рай, т.б. түлғаларда жұмсалғанда, оның түбірінде бүйрықтық мағына болмайды. Мысалы: (мен) ойнасам, (ол) көріпті, т.б. етістіктердің түбірлері ойна, көр. Бірақ бүларда бұйрықтық мағына жоқ. Сонымен бірге бұйрықтық мағына, демек, бұйрық рай түлғасы, тек бір түбір тұлғада ғана емес, етістіктің кейбір басқа түлғаларында да болып отырады. Мысалы: сен келтір-ме, сен ойнат-қыз, т.б. етістіктер бұйрық рай болғанымен, бүйрық райдың жекеше анайы II жағы деген үғымдар бір емес екендігін көрсетеді.

Сонымен бірге етістік қимылдың, іс-эрекеттің болмауын, іске аспауын да білдіреді. Ондай етістіктерді болымсыз етістік дейді. Болымсыз етістік негізгі не туынды түбір етістіктерге -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жүрнақтары жалғану арқылы жэне белгілі шақ түлғасындағы болымды етістікке жоқ, емес сөздерінің тіркесуі арқылы жасалады. Мысалы: бар-ма, көбей+ме, кеткен жоқ, жазар емес, т.б

228-жаттығу.

Асық-асықпа,жүгір-жүгірме,шула-шулама,

Айқайла-айқайлама,тарық-тарықпа,күл-

Күлме.

Жаңа тақырыпты түсіндіру арқылы мұғалімнің берген материалын меңгеруге тырысады, сабаққа зейін қойып қатысып отырады.

Жаттығу жұмыстарын орындау арқылы оқушылар болымды және болымсыз етістіктерді бір-бірінен ажырата білуге дағдыланады

Жаңа материалды бекіту:

Абайдың өлеңдерінен болымды және болымсыз етістіктерді тауып, астын сызыңыз.

1. Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба

Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол,

Адам болам десеңіз.

Тапсырма №2

Еркін жазу стратегиясы.

Бір сыңары болымды,бір сыңары болымсыз етістік болатын қос сөздерді қатыстырып үш сөйлем жазу.

Мыс:Айтты-айтпады,бәрібір Жамал баратын болды.

Асан қонаққа кел-келме демей,түгел бәрін шақырды.

Тапсырма №3

Семантикалық картаны толтыру.

«Білімді бекіту кезеңі»

«Мықты болсаң тауып көр» Етістік дегеніміз...

«Жүйрік болсаң шауып көр» Күрделі етістік дегеніміз не?

«Ойлы болсаң озып көр» Болымсыз етістік дегеніміз не?

«Зерек болсаң озып көр» Болымды етістік дегеніміз?

Тапсырма№1

1)Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба

Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол,

Адам болам десеңіз.

Тапсырма №2

Мыс:Айтты-айтпады,бәрібір Жамал баратын болды.

Асан қонаққа кел-келме демей,түгел бәрін шақырды.

Тапсырма №3

«Білімді бекіту кезеңі»

Етістік-заттың қимылын,іс-әрекетін білдіретін сөз табы.Етістік не істеді? не қылды? қайтті? деген сұрақтарға жауап береді.

Екі я одан да көп сөзден құралып,бір ғана мағынаны білдіріп,бір сұраққа жауап беріп,сөйлемнің бір ғана мүшесі қызметін атқаратын етістіктер күрделі етістіктер деп аталады.

Бұл тапсырмадан оқушылар етістіктерді тауып, Абай шығармашылығымен танысады

Оқушылар тақырыпқа байланысты сөйлемдер құрайды.

Семантикалық картаны толтыру арқылы жаңа материалды қалай меңгергендігі байқалады.

Сұрақтарға жауап беру арқылы жаңа материялды қорытындылайды.

Үйге тапсырма:

1)231-жаттығу

2) Ереже жаттау

Оқушылар мұқият тыңдап,күнделіктеріне жазып алады.

Алған білімдерін үйге берілген тапсырмаларды орындау арқылы көрсетеді.

Бағалау:

Оқушылар бүгінгі сабақты қорытындылай келе сабаққа жақсы қатысқан оқушылар бағаланады.

Оқушылар сабақ барысында көрсеткен белсенділігімен бағаланады.

Сабақты қоңырауға дейін қорытындыланады,оқушыларды бағалау арқылы оларды ынталандыру.