6нчы сыйныф өчен татар теленнән эш программасы (рус группасы)

Муниципальное бюджетное образовательное учреждение

«Сокольская средняя общеобразовательная школа»

Мамадышского муниципального района Республики Татарстан

Рассмотрено Согласовано Утверждаю

на заседании ШМО Заместитель директора Директор МБОУ

Руководитель ШМО школы по УР «Сокольская СОШ»

__________________ _________________ ________________

А.Ф.Садыкова Л.Н.Хабибуллина Н.Ю.Тихонова

Протокол №1 от Приказ №72 от

«24» августа 2015 г. «01» сентября 2015 г.

Рабочая программа

по татарскому языку

для 6 класса

учителя татарского языка и литературы

Галиевой Гузель Газинуровны

Рассмотрено и принято на

заседании педагогического совета

протокол №1 от «26»августа 2015 г.

2015г.

Аңлатма язуы

6 нчы сыйныф

Барлык сәгатьләр саны - 105

Атналык сәгатьләр саны - 3

Эш программасы статусы

Программа "коммуникатив технология нигезендә рус телле балаларга татар теле һәм әдәбият укыту программасы" низегендә төзелде.( Р.З. Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева)

Тематик план 2015-2016 нче уку елына МБОУ "Сокольская СОШ" укыту планы буенча төзелгән.

1992 елның 8 июлендә кабул ителгән "Татарстан Республикасы халыклары телләре турында"гы Татарстан Республикасы Законы нигезендә татар һәм рус телләре тигез хокуклы дәүләт телләре булып расланды. Мәгариф министрлыгы җитәкчелегендә бик кыска вакыт эчендә нәтиҗәле эш оештырылды: рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укытуны оештыру буенча махсус программалар, дәреслекләр, методик әсбаплар, дидактик материаллар әзерләнде, бу юнәлештә билгеле бер тәҗрибә тупланды, психологик, педагогик нәтиҗәләр ясалды. Бүгенге социолингвистик ситуациядә һәм гомуми белем бирүнең федераль дәүләт стандартлары тормышка ашу кысаларында рус телле балаларны татарча сөйләшергә өйрәтү буенча яңа программалар эшләү зарурлыгы килеп басты.

"Коммуникатив технология нигезендә рус телле балаларга татар теле һәм әдәбият укыту программасы" психология, педагогика фәннәренең яңа казанышларына таянган һәм тел өйрәтү процессында методик стандарт итеп кабул ителгән коммуникатив технология нигезендә укыту принципларын исәпкә алып төзелде.

Программа аңлатма язуыннан һәм төп өлештән тора. Программаның аңлатма язуында татар теле укытуның максатлары, программа эчтәлеген сайлауның төп принциплары, гомуми урта белем бирү мәктәбенең һәр баскычында сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча укучыларның нинди белем күнекмәләренә ия булырга тиешлеге күрсәтелде. Төп өлештә һәр сыйныфта татар теле өйрәнүнең тематик эчтәлеге, лингвистик материал күләме, аларның укыту сәгатьләренә бүленеше, белем һәм күнекмәләрен бәяләү нормалары күрсәтелде.

Һәр баланың үзләштерү мөмкинлеге аның табигый индивидуаль үзенчәлегенә нигезләнгән. Программага һәм дәреслеккә кергән һәрбер материалны барлык балаларның да бердәй үзләштерүе мөмкин түгел һәм моны таләп итәргә ярамый. Үзләштерү сыйныфтан сыйныфка ныгый бара. Шуңа күрә программага һәм дәреслеккә материал тематик-концентрик принципка (бер үк темаларның сыйныфтан-сыйныфка киңәйтелеп кабатланышы) нигезләп тупланды. Алдагы сыйныфлардагы материалны кабатлау дәреслек эчтәлегендә оештырылу мөмкинлеген истә тотып, программада һәр сыйныф буенча, нигездә, яңа лингвистик материал һәм сөйләм үрнәкләре генә күрсәтелде.

I. Рус телле балаларга татар теле укытуның төп максатлары

Билгеле булганча, укытуның максаты җәмгыять тарафыннан куелган социаль заказ белән билгеләнә. Татарстан Республикасының белем бирү системасына куйган төп бурычы - иҗади фикерләүче, инициативалы, иҗтимагый тормышта актив катнашучы, белемле һәм ике дәүләт һәм чит телләрдә дә иркен сөйләшеп аралашучы билингваль (полилингваль) шәхес тәрбияләү.

Рус телле балаларга татар теле укыту максаты киңкырлы һәм ул берничә аспекттан тора: танып белү, үстерү, тәрбия, белем бирү.

1. Танып белү максатының эчтәлеге

Татарстан Республикасында яшәүче һәр милләт кешесенә, үз халкы тарихыннан тыш, шушы төбәктә төп халык булып саналган татар халкы мәдәниятен, гореф-гадәтләрен, тарихи үткәнен, бүгенгесен, киләчәген белү зарур. Татар халкы белән кулга-кул тотынып яшәргә әзерләнүче һәр кеше бу халыкның бәйрәмнәрен, традицияләрен аңларга, хөрмәт итәргә, әдәбият-сәнгать вәкилләренең иҗади казанышлары белән үзенең рухи үсешен баета алу мөмкинлегеннән файдаланырга тиеш. Программа эчтәлеге телгә өйрәтү процессын бала өчен "башка дөньяга тәрәзә ачу" (И.Л.Бим) булырлык һәм шуның аркылы аның үз яшәешен дә тулырак аңлавына ярдәм итәрлек итеп сайланды.

Татар исемнәрен, Татарстанның табигатен, җирлеген, топонимикасын дөрес әйтә белергә өйрәтү, аларның семантикасы белән кызыксындыру, балалар фольклоры, татар халкы авыз иҗаты, әдәбият-сәнгать вәкилләре белән беренчел таныштыру - башлангыч этапта танып белү максатының төп эчтәлеген тәшкил итә. Урта звенода Татарстанда яшәүче милләтләр, Татарстан символикасы, башкалабыз Казанның тарихы, бүгенге йөзе, Татарстанның территориясе, географик урыны, экономик бәйләнешләре, татар сәнгатенең төрле тармаклары буенча билгеле булган шәхесләр, Бөек Җиңүгә Татарстанның өлеше турында укучыларның татарча сөйли алулары төп максат итеп куелды.

Югары сыйныф укучылары, нигездә, 1-9 сыйныфта алган белемнәрен киңәйтәләр, тулыландыралар. Аларның алда аталган темалар һәм Татарстанның югары уку йортлары, яңа экономик үсеш дәрәҗәсе, дөньякүләм аренада бүгенге урыны, бөтендөнья спорт үсешенә керткән өлеше, Татарстандагы яшьләр хәрәкәтләре турында иркен аралашуга чыгулары максат итеп куела.

2. Үстерү максатының эчтәлеге

Белем бирү максаты методика фәнендә бик озак еллар буе беренчел дәрәҗәдәге максат итеп саналды. Ләкин дидактик максатларның башкаларын икенчел дәрәҗәдә дип карау, киресенчә, белем бирү максатының тиешле дәрәҗәдә тормышка ашырылмавына китерде. Шәхеснең белемле булуы, тәрбиялелек һәм аның фикерләү сәләте үсеше дәрәҗәсеннән дә тора. Укыту процессында үстерү, тәрбия максатларын даими күзаллап эшләү - укытуның практик ягы уңышлылыгының алшарты (Л.С.Выготский). Бу хакыйкатьне балаларның белем алу эшчәнлегенең барлык этапларында да истә тоту зарур.

Балаларның психик үсешен түбәндәге юнәлешләрдә үстерүгә аеруча игътибар таләп ителә:

- фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дидуктив фикерләү;

- хәтерне үстерү (ихтыярый, ихтыярсыз), игътибарлылыкны үстерү;

- аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);

- ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне устерү.

Программага сайланган эчтәлек нигезендә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре буенча да эш оештырганда бу максатлар беренче планга куела.

3. Тәрбияви максатның эчтәлеге

Укучыларның тиешле дәрәҗәдәге тәрбиялелегеннән башка укыту процессын оештыру мөмкин түгел. Әлбәттә, укытучының шәхси сыйфатлары, укучы белән махсус оештырылган мөгамәләсе укыту-тәрбия процессында зур роль уйный. Ләкин, тәрбия процессы, беренче чиратта, укытуның эчтәлеге һәм методлары белән бәйле. Шуңа күрә программа эчтәлеген сайлаганда, материалның тәрбияви мөмкинлекләрен исәпкә алу - авторларның беренчел бурычы булды. Балаларның яшь үзенчәлекләренә туры килгән, аларны кызыксындырган мораль проблемаларны үз эченә алган эчтәлек, беренчедән, укыту процессында тәрбияви функция башкарса, икенчедән, турыдан-туры коммуникатив мотивация туу белән бәйле.

Уку эшчәнлеген мотивлаштыру юнәлешендә эшләүче галим А.К.Маркова фикеренчә, эчтәлегендә әхлакый проблемалар булган текстлар үзләре үк коммуникатив мотивациягә ия, шунлыктан аралашу ситуациясе булдыру әллә ни кыенлык тудырмый. Башка милләт вәкилләренең күңелен яулардай, аларда гомумкешелек әхлакый сыйфатларны тәрбияләрдәй татар әдәбияты өлгеләре белән таныштыру да шушы ук максатка буйсындырылды һәм сөйләшү-аралашуга алып чыгуга кулайрак булган әдәби әсәрләрнең авторлары тәкъдим ителде. Программаның ачык характерда булырга тиешлеген исәпкә алып, әдәби әсәрләр үзләре күрсәтелмәде, ә авторларны санап чыгу белән чикләнде.

Укучыларның кабул итү мөмкинлекләрен исәпкә алып, аралашу-сөйләшү проблемаларына туры килгән әдәби әсәрләрдән төрле өзекләр сайлауны дәреслек авторларына калдыру - методика фәнендә программага эчтәлек сайлауда монополиялектән котылуның бер юлы дип күрсәтелә.

4. Белем бирү максатының эчтәлеге

Укучыларның татар теле буенча лексик, грамматик күнекмәләре филологик белемнәр суммасы дәрәҗәсендә генә калмыйча, ә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрендә дә аралашуда кулланырлык дәрәҗәгә җитүе зарур. Ягъни, укучылар, нинди дә булса сүзне, я грамматик категорияне тану, аеру, аңлау, тәрҗемә итү дәрәҗәсендә генә түгел, аларны аралашу максатында мөстәкыйль кулланырлык дәрәҗәдә өйрәнергә тиешләр. Шул вакытта гына татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү бурычы үтәлә.

№

Тема

Сәгать саны

Контроль эшләр саны

Язма эшләр саны

1

Яңа уку елы котлы булсын

18

2

2

Мин - зур ярдәмче

23

1

3

Татарстан - мөстәкыйл дәүләт

13

1

1

4

Әдәбият- сәнгат дөнясында

6

5

Иптәшең үзеңнән яхшы булсын

14

6

Туган көн- күңелле бәйрәм

5

7

Дүрт аяклы дусларыбыз

12

1

8

Сәламәт тәндә - сәламәт акыл

11

1

9

Кабатлау

4

Барлыгы

105

6

1

Контроль эшләр.

Кереш контроль эш

6нчы сыйныфның рус төркеме

(Р.З. Хәйдәрова дәреслеге буенча)

I вариант

1.Тәрҗемә ит

Кулъязма китаплар

Тарихчы

Бакчачы

Якшәмбе

Тузан сөртеш әле

2.Алмашлыкларга туры килгән сүзләрне яз

Минем апасы

Синең укытучыбыз

Аның дуслары

Безнең песием

Сезнең дәфтәрең

Аларның мәктәбегез

3.Нокталар урынына тиешле кушымчаларны куй

Алсу мәктәп... бара

Алсу мәктәп... укый

Алсу мәктәп... кайта

4.Попросите друга помочь вам:

- решить задачу

-погладить бельё

5.Кереш сүзләр кулланып , төшеп калган репликаларны языгыз.

- Илнур ялкау малай.

- ...

- Сиңа концерт ошадымы?

- ...

- Син циркка барырга телисеңме?

- ...

II вариант

1.Тәрҗемә ит

Гарәп хәрефләре

Телче

Тәрҗемәче

Чәршәмбе

Тузан суыртыш әле

2. Алмашлыкларга туры килгән сүзләрне яз

Минем китабы

Синең көндәлегебез

Аның сумкалары

Безнең кулым

Сезнең ипиең

Аларның альбомыгыз

3.Нокталар урынына тиешле кушымчаларны куй

Марат музей... керә

Марат музей... йөри

Марат музей... чыга

.

4. Попросите друга помочь вам:

- решить пример

- пропылесосить

5. Кереш сүзләр кулланып , төшеп калган репликаларны языгыз.

- Алина тырыш кыз.

- ...

- Сиңа бу китап ошадымы?

- ...

- Син мәктәпкә барырга телисеңме?

-….

Контроль эш № 2 "Мин -ярдәмче".

1. Син тагын нинди кереш сүзләр беләсең? Дәвам ит.

Минемчә,...

2. Өйдә кем нәрсә эшләргә ярата? Дәвам ит.

Мин ... .

Сеңлем (энем) ....

Әни ... .

Әти ....

Абый (апа)....

Бергә ....

3. Попроси сестру (брата) помочь тебе:

- решить задачу;

- перевести рассказ;

- нести тяжелую сумку;

- выбрать красивое платье;

- накрыть стол.

4. Поблагодари сестру или брата та за то, что они помогли:

- решить задачу;

- перевести рассказ;

- нести тяжелую сумку.

5. Как ты скажешь о том, что научился:

- варить суп;

- играть на баяне;

- пришивать пуговицу;

- играть на скрипке;

- шить платье;

- играть в шахматы?

Контроль эш № 4 "Татарстан".

1. Представь, что ты зашёл в интернет и в "Поиске" набрал следующие словосочетания на татарском языке:

Самое глубокое озеро, самый тёплый день, самая высокая гора, очень богатая страна, самый древний город.

2. Татарстан кырларында нәрсәләр үсә? Сайлап ал, тәрҗемә ит.

Көнбагыш, мамык, борчак, карабодай, әфлисун, кавын, арыш, карбыз, тары, бодай.

3. Бирелгән сүзтезмәләрне җөмләләргә куеп яз.

Укылган китап, көткән кунаклар, караган спектакль, белмәгән

укучы.

1) ...-ны китапханәгә тапшырдым.

2) ... миңа бик ошады.

3) Сәгать кичке 6 да ... килде.

4) Кагыйдәне ... бүген икеле алды.

4. Как скажешь о том, что:

- Рустам Нургалиевич Миннеханов стал Президентом Татарстана;

- в Татарстане разные национальности живут дружно;

- в вашем классе учатся русские, татары, чуваши, украинцы;

- ваша сестра живет и учится в Казани?

- Татарстан - ваша родина;

- у вас здесь много родственников?

5. Какие вопросы ты задашь другу, если хочешь узнать:

- сколько километров до Казани;

- какие поэты и писатели жили в Татарстане:

- знает ли он(а) столицу Татарстана;

Контроль эш № 3 "Минем дустым".

1. Сүзләрнең дөрес тәрҗемәләрен табып яз.

1) Внимательный ышанычлы

Справедливый тугры

Отзывчивый игътибарлы

Честный авыр хәлдә калдырмый

Преданный намуслы

Надежный шәфкатьле

В беде не бросает гадел

Милосердный ярдәмчел

2. Дөрес тәрҗемәне тап.

Близкие друзья

1) яхшы дуслар

2) якын дуслар

3) начар дуслар

вместе проводят

1) бергә йөриләр

2) бергә үткәрәләр

3) бергә баралар

3. Вырази желание вместе с другом (подругой):

- пойти на дискотеку;

- погулять на улице;

- отдыхать в лагере.

4. Как скажешь о том, что вам нужно:

- выполнить домашнее задание;

- почистить картошку;

- убрать комнату;

- пойти за хлебом и молоком? ,_;

5. Сообщи маме о том, что:

- к вам вечером придёт одноклассник;

- вы идете в гости к другу;

- с другом пойдёте в кино.

Контроль эш № 5 "Сәламәтлек".

1. Сүзтезмәләрне тәрҗемә ит.

Беречь здоровье, интересное увлечение, спортивный кружок, плохая привычка, полезный совет, заниматься спортом.

2. Сәламәт яшәү кагыйдәләрен дәвам ит.

1) Сәламәт булу өчен,…………

3. Нокталар урынына кирәкле кереш сүзләрне куеп яз.

1) (...), дару үләннәре кеше өчен бик файдалы.

2) (...), без аларны җыя белмибез.

3) Көндәлек режимны, (...), һәр кеше төгәл (точно) үтәргә тиеш.

4) (...), аның әһәмияте бик зур.

4. Как скажешь о том, что:

- по вторникам, средам и субботам вы ходите в спортивный

кружок;

- танцами занимаетесь 5 лет;

- в свободное время вы с папой играете в шахматы;

- часто болеете;

- у вас сильно болит горло?

5. Порекомендуй другу:

- записаться на секцию плавания;

- по утрам делать зарядку;

- чаще бывать на свежем воздухе.

21