Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі

Тақырыбы:    «Желтоқсан – тәуелсіздік шежіресі». Мақсаты: Оқушыларға қазақ тарихындағы желтоқсан оқиғасының маңызы, қоғамда алатын орны туралы мәлімет беру. Түрі: Сыныптан тыс шара Көрнекілігі: Слайдтар, кітаптар. Өту барысы: I.                  Ұйымдастыру бөлімі. II.               Өту барысы: Оқытушы: 1980 жылдың ортасына қарай коммунистік ұлы державашыл, империяшыл аппараттың Кеңес қоғамын шектеген ауыр дағдарыстан алып шығуға қабілетсіз екендігі бесенеден белгілі еді. Алда аса ауыр, аумалы ... Желтоқсан оқиғаларына арналған Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік монументі Көтерілістің басталуына Мәскеудегі орталықтың республика халқының пікірімен санаспастан Ресейдің Ульянов облысы партия коммитетінің 1-хатшысы Г.В. Колбинді ҚКОК-нің 1-хатшысы етіп тағайындауы түрткі болды. Оқиғаға қатысқандарды саяси тұрғыдан қуғындау басталды. 99 адам сотталды, 264 студент оқудан шығарылды. 1987 ж. жазда КОКП Ок қаулысы шығып, желтоқсан оқиғасы қазақ ұлтшылдығының көрінісі ретінде бағаланды. Желтоқса... Алматы қаласында орналасқан 1986 жылғы желтоқсан көтерілісін еске алу монументі. 17 желтоқсан күні таңертеңгі сағат 8-де қаладағы Л.И.Брежневатындағы алаңға (қазіргі Республика алаңы) саяси тәуелсіздікті талап еткен ұрандармен алғашында 300-дей адам жиналып, кешкісін көтерілісшілер саны 20 мыңға жетті. Бірақ көтерілісшілердің қойған талап-тілектері аяқ асты етіліп, “бұзақыларды” күшпен тарату мақсатында алаңға құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен арнайы әскери күштер тобы жеткізілді. КСРО...
Раздел Другое
Класс -
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Есть
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Тақырыбы: «Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі».

Мақсаты: Оқушыларға қазақ тарихындағы желтоқсан оқиғасының маңызы, қоғамда алатын орны туралы мәлімет беру.

Түрі: Сыныптан тыс шара

Көрнекілігі: Слайдтар, кітаптар.

Өту барысы:

  1. Ұйымдастыру бөлімі.

  2. Өту барысы:

Оқытушы: 1980 жылдың ортасына қарай коммунистік ұлы державашыл, империяшыл аппараттың Кеңес қоғамын шектеген ауыр дағдарыстан алып шығуға қабілетсіз екендігі бесенеден белгілі еді. Алда аса ауыр, аумалы төкпелі заман келе жатты. Ол 1985 жылдың көктемінен басталды. 1985 жылы наурызда КОКП ның басшылығына М.С. Горбачев бастаған топтың келгені белгілі. Компартияның осы жылдың сәуір айындағы пленумында КСРО ның әлеуметтік, экономикалық дамуын жеделдету бағыты қабылданды. Алайда КОКП ның басшылығы қайта құруды баянды ете алмады. 1986 жылы желтоқсанға дейін 1 жыл 8 ай ішінде Республикада қоғамдық саяси даму бағыттарын тереннен қозғаған реформалар бола қойған жоқ. Мұндай жағдай КОКП орталық комитетінің Қазақстандағы басшылықты ескі тәсілмен бір ақ күнде ауыстыра салу әрекетіне дейін жалғасты. 40 жылдан астам Қазақстан өкіметінің Республика партия ұйымының басшылығында болған Д.Қонаев КОКП орталық комитетінің саяси бюросының мүшелігіне дейін көтерілді. Д.Қонаев басқарған он жылдықтарда Қазақстан әлеуметтік, экономикалық салаларда айтарлықтай жетістіктерге жетті. КОКП ның орталық комитетінің нұсқауымен 1986 жылы желтоқсанның 16 күні Қазақстан КП Орталық комитетінің пленумы болды. Жиналысты КОКП ОК ның хатшысы Г.Разумовский жүргізді. Күн тәртібінде бір ғана мәселе тұрды. Д.Қонаевтың орнына орталық өкілінің ұсынымы бойынша Г.Кольбинді сайлау ұсынылды. Г.В.Кольбин бұған дейін Ульяновск облысының партия комитетін басқарған. Ресейдің әр жерінде әртүрлі қызметтер атқарған ол Қазақстанды картадан ғана білетін, пленум бір ауыздан Кольбинді Республика партия ұйымының басшысы етіп сайлады. Ондаған жылдар бойы қолданылып қалған келеңсіздіктер ұлт мәселесінің қатты шиеленісуі республика жастарының ызасын келтіріп, оларды күрес жолына түсуге еріксіз алып келді. Келесі күні таңнан бастап Брежнев атындағы алаңға адамдар жинала бастады. Олардың дені студент және жұмысшы жастар еді. Жиналғандар орталықтың кадр саясатын жүргізудегі өктемділігіне қарсылық білдірді. Алаңға жиналғандарға партия мен үкімет басшылары танымал адамдарды жіберіп, ақыл айтқызып таратпақ болған. Әрекетінен нәтиже шықпағасын әміршіл, әкімшіл жүйесі үйреншікті әдістерге басты. Бейбіт шеру күшпен басылғаннан кейін аса қатігездікпен жазалау басталды. Олардың қатарынан жалынды жас демократ Қ.Рысқұлбековтің бейнесі Қазақстан жастарының еркіндік күресінің рәмізіндей ерекше көзге ілікті. Желтоқсандағы қазақ жастарының бас көтеруі ұлтшылдық бой көрсету емес еді. Ол жастардың сол кездегі ел билеушілерінің жүргізіп отырған әлеуметтік, экономикалық саясатына наразылық митингісі еді.

Осы желтоқсан оқиғасының тереңірек мәлімет беру үшін ортаға ӘМҚ және ХКШ реж бөлімінің ІІІ курс студенті Қожатілеу Жұлдызды шақырамыз.

(Желтоқсан оқиғасы туралы слайд көрсетіледі.)

Мақсаты:1986 жылғы Алматы оқиғасының себептерін, сипатын, қозғаушы
күштерін, маңызын білдіру, ұлттық қатынастағы жылдар бойы қордаланған
шиеленіс пен жүйенің ұлт саясатын өзгертуге қабілетсіздігін таныту, 80-
жылдардағы пленумдар мен конференциялардың мазмұн-мағынасы, мәніне талдау
жасау, қоғамдық саяси өмірдің іріп-шіріп бара жатқан принціптерімен таныстыру;

«Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі»

Осы жала желтоқсан оқиғасына 28 жыл толуда. Осы аралықта көптеген деректердің көздері ашылып, бұл оқиға түрліше айтылды. КСРО кезінде көтерілісті қаладағы бұзақылардың әрекеті ретінде көрсетуге тырысты, кейініріек көтерілісті «қазақ ұлтшылдығының көрінісі» ретінде танылды. Көптеген деректер жасырын қалып, кейінірек олардың көздерін жою мақсатында КОКП ОК-нің бұйрығымен жағылып жіберілді.

1991 жылы КСРО құлағанан кейін, көтеріліске қатысқандардың көпшілігі ақталып, көптеген деректердің көзі ашылды. Оқиғаға «көтеріліс» ретінде танылып, тәуелсіздікке бағытталған, ұлтты біріктіруші оқиға ретінде танылды. Көптеген тарихшылар Алматыдағы желтоқсан оқиғасы КСРО-ның құлауына әсер еткен негізгі оқиға болды деп есептейді. Алайда бұл шын мәнінде тәуелсіздікке бағытталған оқиға ма еді, 1986 жылғы 16 желтоқсан оқиғасы КСРО ның құлауына қаншалықты әсер етті және бұл оқиға қанадй мәнде болғаны туралы осы мақалада талқылап көреміз.

16 желтоқсан күні шерушілер Колбиннің кетіп, оның орнына билікке қазақты немес қазақстандықты тағайындауды талап еткен. Олар Колбиннің орнына нақты кандидаттарды ұсынған, олардың ішінде қазақтармен қатар орыстарда болған. Сол себепті оқиғаны қазақ ұлтшылдығының көрінісі деп қарастыруға негіз жоқ.

16 желтоқсан күні таңғы сағат 8-де, Колбиннің тағайындалуынан кейін шерудің бірден ұйымдасқан түрде басталуы, шерушілердің қолында жазулары бар плакаттардың болуы, шерудің алдын ала ұйымдастырылғанын көрсетеді. Колбиннің тағайындалуы, билік басындағы шектеулі адамдардан басқа ешкім білмеген. Оқиғаға қатысқандардың айтуынша, көтерілісті ешкім ұйымдастырған жоқ, ол кенеттен болған, бұл ұлттың сананың көрінісі. Бұл тұжырыммен келісуге болады, алайда тағайындалудан кеінгі бибіт шерудің керек жабдықтармен ұйымдасқан түрде басталуынан, оқиғаның саяси себептерін байқауға болады. Шеру жайлы сыбыстың қалаға бірден таралуы және оның құқық қорғау органдармен күштеп басылуы, шерудің 200 шақты адамы бар топтан, 20 мыңға жуық адамы бар басқарылмайтын тобырға, артынша қанды көтеріліске айналуына себеп болды.

Асанова Ләззат Алтынайқызы (27.07.70, Алматы облысы Панфилов ауданы Ақжазық а. - 25.12.86, Алматы) - Желтоқсан көтерілісінің (1986) құрбаны. 1985 ж. Алматыда П.Чайковский атынд. муз.уч-щеге оқуға түскен. Алматыда 1986 ж. 17-18 желтоқсанда болған қазақ жастарының отаршылдық және әміршілдік жүйеге қарсы азаттық көтерілісіне белсене қатысқан. Ол Орталықтың билеп-төстеушілігіне наразылық білдіріп, қаладағы Жаңа Алаңға (қазіргіРеспублика алаңы) алғашқы ереуілшілер қатарында "Қазақтар! Кіріптарлық құлдықта өмір сүргеніміз жетеді! Біз еліміздің тәуелсіздігін жеңіп алған кезде ғана азат бола аламыз!" деген ұранмен шықты. Көтеріліс қатыгездікпен жанышталғаннан кейін басқа да ұсталған 87 адам қатарында А-ға Қазақ КСР ҚК-нің 65-бабымен айып тағылып, (Көтеріліске қатысып ұсталғандар жөніндегі Қазақ КСР ІІМ-нің құжаты, (1211-177, 23.02.1990) қамауға алынды. 1986 жылғы 17-18 желтоқсанда Алматы қ-нда болған оқиғаларға түпкілікті баға беру жөнінде республика Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы құрған комиссия мүшесі Ф.Игнатовтың мәліметтеріне қарағанда, Ләззаттың мәйіті бірнеше күннен кейін музыкалық уч-ще жатақханасынан табылған да, ол туралы жатақхананың бесінші қабатынан құлап өлген деген қауесет таратылған. Осыған қарамастан мәйітті Алматы облысы Панфилов ауданындағы Ақжазық кентіне Ішкі істер министрлігі мен Мемл. қауіпсіздік комитетінің қызметкерлері арнайы қарауылдап апарған. Ләззатты жерлеудің алдында денесін ақ жуып, арулаған кезде оның екі білегіне салынған темір бұғаудың қалдырған көкпеңбек іздерін, бас сүйегінің шүйдесі ойылып кеткені анықталды. Осыған қарағанда ол жазалаушылардың қолынан қаза тапқан. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан соң ғана Асанова Ләззат жөніндегі шындық қалпына келтіріле бастады.

Ербол Сыпатаев - Желтоқсан көтерілісіне қатысып, алаңда қазақ қарындастарын құтқару барысында алған соққыдан қайтыс болған жас қазақ жігіті.Талдықорған облысының Көктал ауылында 1964 жылы дүниеге келген. Желтоқсан көтерілісі уақытында Алматы қаласында энергетика институтының 2 курс студенті болған. Кейбір мәліметтерде оның әке-шешесі жоқ, тек туысқандары ғана болғандығы айтылған. Ол туралы деректер өте аз

1973 - 81 жылы Шу ауданы Төле би ауылындағы орналасқан Сәду Шәкіров атындағы мектеп-интернатта оқып, 8 жылдық білім алды. 1981 - 83 жылы Бірлік ауылындағы бұрынғы Киров атындағы орта мектепте оқып, он жылдықты бітірген соң, әскер қатарына шақырылғанға дейін әкесі Ноғайбайға жәрдемші-малшы болып,Көктерек тауарлы-сүт фермасында жұмыс істеді.

1984 - 86 жылы Амур өлкесі Белогор қаласында әскери міндетін өтеді. Әскери-саяси қызметтердің үздігі ретінде бірнеше мақтау қағазымен марапатталып, әскери бөлімше командирлері ата-анасына алғыс айтқан құрмет қағаздарын жіберді. 1986 жылы мамырда әскери борышын өтеп ауылға оралды. Тамыз айында әскери бөлімшенің жолдамасымен Алматыдағы Сәулет-құрылыс институтына келіп сынақтан сүрінбей өтіп, оқуға түсті.

Осы жылы 16 - 18 желтоқсанда болған қазақ жастарының отаршылдық және әміршілдік жүйеге қарсыкөтерілісіне белсене қатысты. Бірақ көтеріліс қатыгездікпен жаншылғаннан кейін 1987 жылдың қаңтарында ішкі істер органының қызметкерлері «Алматыда бір төбелеске қатысты» деген желеумен Қайрат Рысқұлбековті Мойынқұм ауданының орталығында тұратын нағашысы - М.Асанбаевтың үйінде демалып жатқан жерінен ұстап әкетеді. Кейіннен, көпшілікке мәлім болғанындай, тергеушілер зымиян әрекеттерімен Рысқұлбековке неше түрлі айла-шарғылар қолдана отырып, оны С.Савицкийдің өліміне кінәлі етеді.

Қазақ КСР-і Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі коллегиясының төрағасы Е.Грабарниктің 1987 жылы 16 маусымдағы Үкімімен Рысқұлбеков - ең жоғары жаза - өлім жазасы - атуға бұйырылды. Зиялы қауым өкілдері СОКП Бас хатшысы Горбачев пен КСРО Жоғарғы Кеңесі Президумының төрағасы Громыконың атына Рысқұлбековтің жазасын жеңілдету туралы өтініштерін жолдады. Кейіннен Рысқұлбековтың ату жазасы амалсыздан 20 жылға бас бостандығынан айыру жазасымен ауыстырылды. Бірақ Шу, Қарағанды темір жол бекеттері арқылы Рысқұлбеков белгісіз себептермен Семей түрмесіне жеткізіліп, құпия жағдайда оның өміріне қастандық жасалды.

Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі

Желтоқсан оқиғаларына арналған Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік монументі

Көтерілістің басталуына Мәскеудегі орталықтың республика халқының пікірімен санаспастан Ресейдің Ульянов облысы партия коммитетінің 1-хатшысы Г.В. Колбинді ҚКОК-нің 1-хатшысы етіп тағайындауы түрткі болды.

Оқиғаға қатысқандарды саяси тұрғыдан қуғындау басталды. 99 адам сотталды, 264 студент оқудан шығарылды. 1987 ж. жазда КОКП Ок қаулысы шығып, желтоқсан оқиғасы қазақ ұлтшылдығының көрінісі ретінде бағаланды. Желтоқсан оқиғасы қоғамның саяси өмірін демократияландыруға серпін берді.

Осы күнге дейін мемлекет желтоқсан көтерілісінің тарихи маңызын жоғарлатуға зор үлес қосып келеді. Көтерілісінің құпиялары толығымен ашылған жоқ.

Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі

Алматы қаласында орналасқан 1986 жылғы желтоқсан көтерілісін еске алу монументі.

17 желтоқсан күні таңертеңгі сағат 8-де қаладағы Л.И.Брежневатындағы алаңға (қазіргі Республика алаңы) саяси тәуелсіздікті талап еткен ұрандармен алғашында 300-дей адам жиналып, кешкісін көтерілісшілер саны 20 мыңға жетті. Бірақ көтерілісшілердің қойған талап-тілектері аяқ асты етіліп, "бұзақыларды" күшпен тарату мақсатында алаңға құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен арнайы әскери күштер тобы жеткізілді. КСРО ІІМ-нің бұйрығы негізінде дайындалған "Құйын - 86" операциясы бойынша көтеріліс қатыгездікпен басып жаншылды.

18 желтоқсан күні алаңға қайта жиналмақ болған көтерілісшілерге қарсы әскер күші қолданылды. Көтерілісшілердің қалған топтарын ығыстыру үшін жедел отряд, милиция мен жасақшылардан арнайы топтар құрылып, қала көшелеріне аттандырылды.

Осы әскери күштер 19 желтоқсан күні қаланың әр тұсында қайтадан шеруге шықпақ болған 6 топты басып, таратты. Алаңдағы көтерілісшілер таратылған соң ішкі істер бөлімдеріне 2401 адам жеткізілген (Алматы түрмесіне сыймағандықтан, қала сыртына апарып тасталғандарды қосып есептегенде барлығы 8,5 мың адам ұсталған). Желтоқсан көтерілісі құрбандарының қатарында Е.Сыпатаев, С.Мұхаметжанова, К.Молданазарова, Қ.Рысқұлбеков, М.Әбдіқұлов, Л.Асанова сынды ержүрек қазақ жастары бар.

Желтоқсанның 19 - 23 аралығында халықтың наразылық шерулері мен митингілер Қазақстанның Жезқазған, Талдықорған, Көкшетау, Қарағанды, Арқалық,Павлодар, Жамбыл, Талғар, Сарқан, т.б. қалалары мен Сарыөзек, Шамалған, Шелек елді мекендерінде жалғасты.

«Желтоқсан желі». Орындайтын: ӘМҚ және ХКШ реж бөлімінің ІІІ курс студенті: Мақсотов Темірлан.

Алдарыңызда ӘМҚ және ХКШ реж ІІІ курс студенттерінің қатысуымен желтоқсан оқиғасы туралы көрініс.

«Көк тудың желбірегені». Орындайтын: ӘМҚ және ХКШ реж бөлімінің ІІІ курс студенті Мақсотов Темірлан.

Оқытушы: Ұлт тағдырында өшпес із қалдырған Желтоқсан оқиғасын ойға алғанда дір етпейтін жүрек жоқ. Желтоқсан күллі кеңестік кеңістіктегі айтулы өзгерістердің бастауы. Сонымен бірге бұл өршіл намыс пен мұқалмас жігердің Қайрат, Ербол, Ләззат, Сабира сынды жүздеген, мыңдаған жастар бейнесінде лапылдап жанған алауы. Бір тәубе етеріміз, солардың қажырлы қайраты мен жастық тегеуріні нәтижесінде тоталитарлық құрсаудың тоңы жібіп, Тәуелсіздік таңы атты.

МКҚК «Құрманғазы атындағы саз колледжінің» тарих пәнінің оқытушысы Э.А.Сулейменованың 10.12.2014жылы ӘМҚ және ХКШ реж бөлімінің ІІІ курс студенттерімен өткізген «Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі» атты сыныптан тыс шарасының есебі:

10.12.2014жылы ӘМҚ және ХКШ реж бөлімінің ІІІ курс студенттерінің қатысуымен «Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі» атты сыныптан тыс шара оздырылды.

Мақсаты: оқушыларға желтоқсан оқиғасының маңызы, тарихта алатын орны, 1986 жылғы Алматы оқиғасының себептерін, сипатын, қозғаушы
күштерін, маңызын білдіру, ұлттық қатынастағы жылдар бойы қордаланған
шиеленіс пен жүйенің ұлт саясатын өзгертуге қабілетсіздігін таныту, 80-
жылдардағы пленумдар мен конференциялардың мазмұн-мағынасы, мәніне талдау жасау, қоғамдық саяси өмірдің іріп-шіріп бара жатқан принціптерімен таныстыру;

Шара барысында оқытушы желтоқсан оқиғасына тоқталып мәлімет берді. Одан кейін ӘМҚ және ХКШ реж бөлімінің ІІІ курс студенті Қожатілеу Жұлдыз «Желтоқсан - тәуелсіздік шежіресі» атты баяндама оқыды. (Слайдтар көрсетілді)

Баяндамадан кейін ӘМҚ және ХКШ реж бөлімінің ІІІ курс студенттерінің қатысуымен желтоқсан оқиғасына байланысты көрініс көрсетілді. Көріністен кейін «Көк тудың желбірегені» әні айтылды.

Шараның мәні зор өйткені оқушылар көрген көріністен кең мәлімет ала алды.





© 2010-2022