Арслынгин улан Хонгр 9 класс

Арслһгин Арг Улан Хоӊһрин Арг Манзин Буурлта Әәх Догшн Маӊна хоонла бәәр бәрлдсн болг

(наадна сценарий)

Кен гидг дууч,

Кезә, альк цагла

Кев, янзинь олҗ,

Келнәннь зөөр олзлҗ,

Кеермҗ- чимлһн хамгинь

Кецү нәрәр сиилүлҗ,

Кемтркә, хоньтг угаһар

Келврлә ирцүләд ниилүлҗ,

Алдг угаһар дуулҗ

Алдр «Җаӊһр» үүдәсмб?

Көглтин Д.

«Җаӊһр» -хальмг баатрлг эпос (нег сурһульч келҗ өгнә). Бумбин орна магтал. Җаӊһрин магтал М.Грачева «Потомки Джангара» соӊсгдна).

Сцен деер баатрмуд сууна.

Нәрн Улан (баатр орҗ ирнә, нааран - цааран йовҗаһад)

Мана Арг Манзин Буурлта Әәх догшн Маӊна хана зәрлг билә: Әл дундан уннав, Арнзл Зеердән өгтхә гилә. Аһ Шавдл хотнь хан күүнә күүкн.

Аһиннь һар деер ус келгнәв,- өгтхә гилә.

Мандлн һарх нарн мет,

Арчлӊгин сәәхн Миӊьян

Хәрәс гиич ирхлә,

Эркн сөӊгән кенәв,- өгтхә гилә.

Санлын Буурл һалзн күлгиг

Эвтә гиҗ соӊсув,- өгтхә гилә.

Арслӊгин Арг Улан Хоӊһриг

Хәрин ик һазрт

Зардг зарцан кенәв,- өгтхә гилә.

Эн тавн юмиг эс өгдг юмн болхна

13 бум цергәр оч Ар Бумбин дала гидг

Долаг ширгәһәд, Бурхн шаҗнаснь

Хоһцулнав би гилә,- гиҗ келв. (үгән келчкәд, суув)

Эзн Богд Җаӊһр (селвг сурҗана)

Күӊкән Алтн Чееҗм

Селвгән өглт,

Өгхлә яһла гилт, өгл уга бәәхлә яһна гилт.

Күӊкән Алтн Чееҗм

Йир болнуй, угай гиҗ бәәнәв

Эцк хаантн хөртәдән

Хар мөрнг долатад,

Арг Манзин Буурл үрл цагт,

Әәх Догшн Маӊна хан долата цагт

Догшн ик бәәр бәрлдсн билә

Эцкнтн хар мөрн

Әрә совшлһта һарла

Үзӊ алдр хана бийнь

Һурвн зун шавта

Әрә һарсн билә.

Арг Манзин Буурлнг

Әрә тавллһта,

Догшн Маӊна хон бийнг

Үзӊ алдр хаанд орхнь арһта һарла,

Тана эцктн танд орхнь

Хойр холван үлү амрч билә,

Тер бийнь әм арһлҗ әрә һарла

Та ода чаднуйт, угайт гиҗ саннав.

Хоӊһр: Алдр Богд Җаӊһр,

Сурулсинь өгий гисн үг билтәл?

Хәр һазрт оч.

Арһсн, түләнә күн болҗ заргдхин ормд,

Әәр Хар булгин көвәд

Ааһ цусан асхлцнав.

Нарн Улан: Сурулсинь үгин хәрүһинь өгтн,

Эрт хәрнәв!

Җаӊһр: (баатрмудан хәләһәд)

Сурулсинь өгнәв,

Шавдл хотнд зөв келтхә,

Миӊьян, Буурл һалзн, Арнзл Зеерд,

Эн һурвн юмиг йовулнав,

Күчтә маӊһс Хоӊһриг

Йовулҗ бо… уга,

Эврән бийнь ирәд автха.

Нәрн- Улан: Хәрҗ хәрүһән өгнәв,

Менд бәәтн!

Җаӊһр: Хоӊһр, мини зөв гисиг

Чи юӊгад буру гинәч!

12 бодӊгудм,

Үүг бәрәд күлҗ өгтн. (баатрмуд босад, күлхәр седнә)

Санл: (һаран өргәд, босна)

Баатрмуд, болһатн

Би күлхшв, бидн 12 күн

Эзн Богд Җаӊһртан андһаран өгләвидн.

Муурад ирхләрн,

Хоӊһр маниг дуудн уульх.

Тиигхлә тер андһаран санад,

Доӊ болх зөвтәвидн.

Баатрмуд: Бидн чигн кү….!

Санл: Баатрмуд, сууцхатн!

Би һанцхарн йовад

Әәх Догшн Маӊна хаанла медлцәд ирнәв.

Тугинь авч ирҗ

Җаӊһриннь үүднд өлгхв.

Намаг удад бәәхлә,

Эрклүһин цаһан уулын

Белүр кү йовултн.( баатрмуд йовҗ одцхана)- запись «Дҗаӊһр»

«Сөӊгин дун» -грампластинк тәвх.

Санл: Мана Хоӊһр хорт ник күчтә болв гиҗ сургддг уга күн.

Баатрмуд: Тиим, тиим!

Санл: Баатрмуд, зөргтә Хоӊһран йөрәһәд, эн хотан эдлцхәй!

Күүкн Алтн Чееҗ: Эзн Богд Җаӊһр йөрәтн.

Җаӊһр: Ар Бумбин оран

Оньдинд дуудулҗ

Эн кенә орлб, -гихлә

Бумбин орн - гиҗ тууртха

Эн баатрмуд оньдинд диилвртә йовтха

Эӊкр мана баһчуд,

Эн Бумбин оран- эзлҗ,

Элвг сән нерән делгрүлҗ йовх болтн!

Цуһар: Тиигтхә, тиигтхә!

Баатрмуд: (цуһар)

Җил нас хойран

Җизин бах хойран

Һаӊцхн Җаӊһртан нерәдий! (танец богатырей)

Нәр эклҗәнә. «Бумбин орна магтал» дәнәд кеүлх)

Бумбин орна магтал

Күлгүдин хурдн хамгиг цуглулсн

Арслӊгудын чиирг хамгиг цуглулсн

Дөрвн талан дөчнхаани нутг номдан орулсн

Үкл уга мөӊкин өрта

Үргҗлд хөрн тавн насни дүрәр бәәдг

Үвл уга хаврин кевәр

Зун уга намрар

Даарх киитн угаһар халх халун утһар

Се - сер гисн салькта

Бур- бур гисн хурта

Бумбин орн болна.

МОКУ «Целинная СОШ имени К.Эрендженова»

Арслһгин Арг Улан Хоӊһрин Арг Манзин Буурлта Әәх Догшн Маӊна хоонла бәәр бәрлдсн болг (наадна сценарий)

п. Аршан- Булг.

Һашута цагин нүүдләс.

Терз цокҗ дүүдад

Тәәл үүдән гив,

Чочҗ серәд ээҗ

Чичрҗ зүркн менрв.

Көвум ирҗ йовхий?

Кен болх, дәрк!

Сана- серл өглго,

Салдсмуд орҗ ирв.

Босцхатн, гиҗ өлкәдлдәд

Бууһан зөрүләд зогсв

Зерглдүләд босад зогсаһад,

Зака умшҗ өгәд

Зер- зев хәәв.

Бууһан зөрүлн йовҗ,

Бутхачад герин негдҗв.

Бийдән кергтәһинь авад

Бичә көндрцхәтн, гив.

Эврә медсәрн ээҗм

Эднд зөвән күргв,

Экрж ууляд көөрк,

Элкн урсмар келв.

Энкр Төрскән харсхар

Эврә сән дурар

Эцкнь көвүһән дахулад,

Эн дәәнд одла.

Килнцәс эс әәҗәхмт?

Кесн гем угаһар

Көгшн бичкн гилго

Киитн Сиврүр тууҗәхмт?

Энлсн ээҗин зовлӊ

Эн насндан мартгдшго,

Һашута цагин зовлӊгиг

Һарһсн ээҗм келлә.

Тамһта җилмүд.

Нааднд орлцҗахнь: салдс, 2-гч салдс, Булһн, Дандр, Кеемә.

Булһн һартан эрк бәрәд, маань умшна 2-гч салдс, өөрнь ачнв, һартан өлг- эдтә зогсҗана.

Нохас хуцна. Салдсмуд әмтиг көөҗ авч ирнә.

Салдс: Ацан болх күнд юм бичә автн.машинд багшго, гиигн өлг- эдән автн. Хәрнь тер…

Булһн: олн бурхд минь! Очр Ваань минь! Маднас эс хандсн болхла, мадниг хәәрлтн, өршәтн!... (һаран намчлад, босна)

Дандр: (цергә хувцта. Шавта зун һарнь боолһата). Эй, дәәчнр! Юн болҗахм, мадниг альдаран нүүлһҗәхмб? Ямр учрар? Буйн болтха, келхнт!

Салдс: Чамла бурдг цол уга. Көллә бичә оралдад бә. Хооран һар! Эс гиҗ…

Дандр: (өрчәснь шүүрәд) Чи намаг әәлһхәр бичә сед! Эс сохрсн болхла, альдас ирсим үзә бәәхич. Чамас биш, фашистәс әәсн уга биләв.

2-гч салдс: …Юн үүнлә шальшад бәәнәч? Келсиг эс медхлә, өгәд уӊһачк! Ухан түргәр орх (цокхар седнә)

Кеемә: Эй, салдс! Наар! Эн мишг машин деер һарһ. Альков, ямаран залуһичн хәләхв!

Салдс: Шулудтн! Шулудтн! Цаг бачм. Нә, цугтан цуглврт? Яһсн удан бедрҗәхмт, хальмгуд! Шулудтн! (Булһниг түлкнә)

Булһн: Бичә бийим көндә! Чамла әдл мини көвүн фронтд хортнла дәәлдҗ йовна. Чи болхла…

Ноһан: Ээҗ, Улан зург бичгүдинь авлт? Би авхан мартчкҗв.

Булһн: Яа, яа! Көвүнәннь зург үлдәҗ болдви?(герүр һарад гүүнә)

Салдс: Зогс! Болшго! Хәрү хәр! (бу хана, цуһар хәәкрнә)

2-гч салдс: Чи, дәәч! Бичә өөл! Би заквр күцәҗ бәәнәв. Цугтан сууҗ автн. Машид һарад йовҗана.

Амуля : Лоока! Мана бурхн яһла? Йо, хәәрхн, Мәәдр минь! Бурхан үлдәчкҗв. (гүүхәр седнә)

2-гч салдс: Юн бурхн? Ямаран бурхн? Болшго- болшго!(күүкиг ээрәд зогсана, тернь харһцана)Би таднд келләсв: күнд юм бичә автн гиҗ. Буулһтн!

Дандр: Бичә көндә! Эн кевсәс талдан авдг юмн Кеемәд уга. Бәәсн зөөрнь эн. Бичә көндә!(салдсиг мәәслдәд уӊһана)

Хоӊһр : Салдс, а салдс! Нохаһан авч болхий, би нохаһан авхар седләв…

2-гч салдс: Юн ноха? Нохад биш, чамд орм уга. Ә таср! Эс гиҗ буулһад хайчкхв! Не, йовцхай?!

Дандр: Така җилин бар сарин 28- нд! Танхрсн, сохрсн эс болхла, таӊһчинм зовлӊ соӊс! Теӊгрин өмн, Ээҗ- Теегин өмн Хальмгин гем уга! Бурхд герч! Гем уга! Бар сарин харалта, өдр соӊс! Бурхд герч… Мадна Гем уга !

Булһн: О- о, Мәәдр минь! Ямр харалта өдрв. Яһсн харӊһу сөв? Хальмг Таӊһчин нар иигәд бөкәд одсн болхий? Кен меднә? Кен келнә? Нарн дәкҗ һархий? Ямр килнц һарһснд мадниг закҗ бәәхм?

«Сиврин туск дун» - цуһар дуулх.

МОКУ «Целинная СОШ имени К.Эрендженова»

Тамһта җилмүд.

п. Аршан- Булг.