Викторина Торээн черин, торел чонун билир сен бе?

Викторина «Төрээн чериң, төрел чонуң, төрээн дылың билир сен бе?»

Сорулгазы: хуу аттар дугайында уругларның билиин ханыладыр, төрээн черинге ынак болурунга кижизидер, топонимнерниң этимологиязын билиндирер.

І-ги кезээ.

Викторинаның айтырыглары:

1. Тожу чурттуг чогаалчыларның долу ат-сывын адаар.

2. Тайга черге кымнар деп төрел-бөлүк чурттап чорааныл? (Барааннар.)

3. Адыр-Кежиг суурнуң төп кудумчузунуң ады? (Аңчы.)

4. Л.Б. Чадамбаның төрүттүнген чери? (Хоң-Шөл.)

5. Кол деп төрел-бөлүктүң чурттап чораан черлерин адаар. (Толбул, Эн-Суг, Талым, Тожама, Тоора-Хем.)

6. Толбул чанында бо черге эжеш-эжеш дуруяаларны улус бо-ла көрүп каар, ынчангаш ынчаар адай берген. (Дуруяалыг.)

7. Ырактан көөрге, чүрек хевирлиг, суурнуң хүн үнер чүгүнде даг ады. Шаанда ол дагны дагыыр турган. (Баяан-Чүрек)

8. Суурдан ырак эвесте каъттарлыг, ажык шөлдүг чер. Малчыннар турлаа бар. (Каът-Чазы)

9. Суурнуң девискээринде 3 кожа чыдар хөлдерниң аттары. (Башкы-Хөл, Дыттыг-Хөл, Сайлыг-Хөл)

10. Шаандан тура суур адаанда дагны дагып, оран-чуртунуң ээлеринге чүдүп, чалбарып чораан. Ол дагның ады. (Дагылга-Даа)

11. Өң-чүзүнүн онзагайлаан суурувустуң девискээринде черлер аттарын санап бижиир. Бештен хөй топонимнерден тып бижиир.

12. Суур кыдыында хемниң оң чарыында ажык черде чаңгыс дыт үнгенинден ук девискээрни ынчаар адай берген. (Чаңгыс-Дыт)

13. Сан аттары-биле холбашкан суурнуң девискээринде черлер аттарын санап бижиңер (5-тен эвээш эвес).

14. Адыр-Кежиг суурнуң турар чери шаанда ажык шөл турган. Ол шөлдүң ады. (Чалың-Шөл)

15. Суурнуң хүн ажар чүгүнде дагның ады. Кыжын аңаа чуңгулаарынга чон ынак. (Ленин-Даа)

ІІ-ги кезээ.

1. «Черлер аттарының тургузуу».

Уруглар башкарыкчыда саазыннарны шилип алгаш, ында бижип каан топонимнерниң морфемниг сайгарылгазын кылыр.

Кызыл-Аңныг, Дагылга-Даа, Шивилиг-Оңгар, Көвүктүг.

2. «Топонимнерниң чогаадылгазы»

Башкарыкчы модельдер айтырга, уруглар ук модельге топонимнер тып бижиир. Хөйнү бижиири күзенчиг.

1. Модель: чүве ады + чогаадылга кожумаа

Чижээ: Майыктыг > майык + -тыг

Дуруяалыг > дуруяа + -лыг

2. Модель демдек ады + чүве ады

Чижээ: Ак-Булуң > ак + булуң;

Ак-Тайга > ак + тайга;

Кара-Даг > кара + даг;

3. Модель чүве ады + чүве ады

Чижээ: Хавак-Тайга > хавак + тайга;

Чаат-Суг > чаат + суг;

4. Модель: сан ады + чүве ады

Чижээ: Чүс-Дыт > чүс + дыт;

Чагыс-Дыт > чаңгыс + дыт;

5. Модель: демдек ады + демдек ады

Чижээ: Кызыл-Аңныг > кызыл + аңныг;

Кызыл-Даштыг > кызыл + даштыг.

Түңнел: ниитизи-биле айтырыгларга хөй шын харыылар бергенин барымдаалап командаларның алган черлерин түңнээр. Тиилекчилерни грамоталар болгаш өртектиг белектер-биле шаңнаар.