Хорзæй хорз зæгъæм.

Къуцхуатыхъæу Хуссар Иры Ленингоры районы уæлвонгдæр хъæутæй у. Ныр дзы бирæ хъæутæ нал ис, фæлæ дзы кæддæр цард цæджджинагау фыхтис. Уыцы чысыл хъæуы цардис Музайты Тигран. Йæ бинойнаг Уæздинцæимæ уым бацин кодтой 1953 азы сæ фыццаг ноггуырдыл. Ном та йыл сывæрдтой Важа.

Рæзт æмбаргæ æмæ коммæгæс сабийæ Уæздинцæйы фырыхъул, йæ хуры тын, йæ зæрдæлæууæн. Бонтæ рог уддзæфау æрбацыдæр сты, агæппытæ кодтой азтæ. Бахызт сæ хъæуы цыппаразон скъолайы къæсæрæй Важа, амондджын уыд йæ къахбавæрд. Æнцонæй æфтыд йæ къухы ахуыр кæнын зæрдæргъæвд сабийæн, фæзминаг скъоладзау уыд. Хъæууон скъолайы фæстæ та ахуыр кодта горæтаг скъолайы. Йæ фыдыхо Гуырдзыстоны цардис, горæт Каспы. Уымæ царди цалдæр азы астæуккаг скъолайы ахуыр кæнгæйæ.

Къуцхуатыхъæуы цæрæг адæм хæларæй цардысты сыхаг гуырдзиаг хъæутимæ. Фæлæ ам, Каспы, æндæрхуызон уавæр уыд. Уым банкъардта Важа гуырдзиæгты æнæрвæссон ахастдзинад ирæттæм. Иу рæстæджы лæппу сфæнд кодта фæскомцæдисы рæнхъытæм бацæуын. Ницы рауад йæ фæндæй. Дæ мыггаг, дам, аив, йæ кæрон «швили» куыд уа, афтæ. Не сразы Важа. Æмæ йæ нæ райстой раззагдæр фæсивæды рæнхъытæм кæд ахуыры дæр, æгъдауæй дæр, хъæппæрис равдисынæй дæр разæй цыд, уæддæр.

Уалынмæ йæ ныййарджытæ сфæнд кодтой Цæгат Ирыстонмæ ралидзын. Змейкæйы хæдзар æд зæххы хай балхæдтой æмæ уым æрцардысты. Фыд Тигран æмæ мад Уæздинцæ зæхкусæг лæг æмæ ус уыдысты. Колхозмæ бацыдысты, уайтагъд цардыл фæхæст сты. Фæлæ сæ хистæр хъæбул йæ ахуыр кæронмæ нæ ахæццæ кодта, фараст къласы йедтæмæ нæ фæци Каспы, æмæ ууыл мæт кодтой. Тыхстис йæхæдæг Важа дæр. Йе мгæрттæ скъоламæ цыдысты, уый та - нæ. Гæххæтт ын нæ радтой гуырдзиаг скъолайы, куыд фараст къласы каст фæци, уый тыххæй. Иу бон Змейкæйы дыккæгæм астæуккаг скъолайы директор Абайты Лаврентийæн йæ хабæрттæ фæдзырдта. Æмбаргæ разамонæг разынди Абайы фырт, баууæндыд лæппуйы ныхæстыл. Æмæ та райдыдта скъоламæ цингæнгæйæ згъорын Важа. Уыцы ахуыры аз фæци астæуккаг скъола иттæг хорз бæрæггæнæнтимæ. Дыууадæс азы фæстæ та, университет куы фæци, уæд раивта, кæддæр ыл чи баууæндыд, уыцы директор Абайты Лаврентийы.

О , фæлæ уал уымæй размæ уыдысты ахуыры азтæ. Сырх дипломимæ каст фæци фынддæс азы размæ нæхи университет уырыссаг - ирон хайад. Ахуыр кæнгæйæ, практикæйы уыд Дзæуджыхъæуы 28-æм астæуккаг скъолайы æмæ йыл скъолайы разамынд сæ цæст æрæвæрдтой, иттæг хорз уроктæ лæвæрдта. Иу аз дзы кусгæ дæр акодта уыцы скъолайы ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæгæй. Ахуыры фæстæ та йæ Змейкæмæ арвыстой кусынмæ. Университеты баззайыны амал дæр ын уыдис, фæлæ йæ фыды амарды фæстæ йæ кæстæр хо æмæ æфсымæрмæ йæ зæрдæ ахсайдта, тæригъæд кодта йæ мад Уæздинцæйæн æмæ ацыд хъæумæ йе нцой балæууынмæ.

Бирæ нæ акуыста скъолайы Важа, уайтагъд æй Кировы районы адæмон ахуырады хайадмæ акодтой, куыста методистæй. Дыууæ азы фæстæ та йæ сæвæрдтой Змейкæйы дыккаг скъолайы директорæй. Æвæргæ та йæ скодтой, партийы уæнг нæ уыдис, афтæмæй. Уый ма ноджы иу хатт дзурæг у ууыл, æмæ парти æнæпартионты дæр бæрнон куыстыты бынæтты кæй æвæрдта.

Иу заманы Мæздæджы районы Веселыйы хъæуы астæуккаг скъола фæцудыдта, фæстæзад скъолаты номхыгъдмæ бахауд. Республикæйы Адæмон ахуырады министрады бæрнон кусджытæ алыг кодтой уырдæм Музайы-фырты арвитын. Зыдтой йæ - хъæппæрисджын, ныфсхаст æмæ æмбаргæ разамонæг кæй у. Бакой йын кодтой уый тыххæй. Æнæзивæг Важа бамидæг Веселыйы. Æмæ йыл абон дæр фæсмон нæ кæны. Æдæппæт дзы æртæ азы бакуыста скъолайы директорæй, фæлæ уыцы æртæ азмæ арф фæд ныууагъта скъолайы æмæ хъæуы царды дæр. Фæзындис дзы ног библиотекæ, хæрæндон, спортивон зал. Важайы хъæппæрисæй æхгæд æрцыд скъолайы фарсмæ æнæхъæугæ зæххы хайы алфамбылай дæр. Сарæзта дзы æххуысадон хæдзарад. Иудзырдæй, Змейкæйы скъолайы йын цы кад уыдис, ахæм кад ын уыд ам дæр.

Авд азы размæ Важа йæ цæрæн бынат раивта Дзæуджыхъæумæ. Кусгæ та кооперативон училищæйы директоры хæдивæгæй кодта, училищæйы хъомыладон куысты бæрнондзинад уымæ хауд. Цыппар азы дзы бакуыста æнæзæрдæхудтæй. Иу рæстæджы училищæмæ Мæскуыйæ къамис ссыди, бæрæг кодтой хъомыладон куыст дæр. Æркастысты Важайы куыстмæ, уæдæ цы. Æмæ «æвыдæй» нæ баззад. Училищæйы куыст бæрæг кæныны фæдыл справкæйы уыдис фæндæттæ дæр. Сæ иу уыд ахæм: «Включить тов. Музаева В. Т. в состав комиссии Центросоюза». Æмæ, æцæгæй дæр, Важа фæстæдæр уыдис горæт Курскы куыд Центросоюзы къамисы уæнг, афтæ, бæрæг кодта кооперативон училищæйы куыст.

Цалдæр азы размæ нæ удæнцой цард куы сæмтъеры, уæд Дзæуджыхъæуы Кутузовы уынджы цы кооперативон училище уыдис, уый æхгæд æрцыд. Фæлæ Музайты Важа кæйдæртау æгуыстæй нæ аззад. Горæты 17-æм училищæйы директор Челдыты Верæ йæ зыдта лæгæй лæгмæ, хъомыладон куыстмæ иттæг хорз кæй арæхсы, хъæппæрисджын æмæ æнæзивæг, уæздан æмæ хæдзонд кæй у, уый дæр зыдта, æмæ йæ æрбахуыдта кусынмæ. Уæдæй нырмæ кусы уыцы училищейы директоры хæдивæгæй хъомыладон куысты, стæй ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæгæй. Уыцы ахуыргæнæндон хуымæтæджы училищæ нал у, фæлæ уæлдæр профессион училище-лицей. Фæфылдæр сты домæнтæ, фæзындæр дзы ахуыр кæнын дæр æмæ кусын дæр. Фæлæ Важа зындзинæдтæй никуы тарст. Цæуы æдæрсгæ йе рттиваг стъалымæ. Фарон æм баввахс. Ирыстоны профахуырады системæйы нымад æрцыд хуыздæр ахуыргæнæгыл. Важайы хорз куысты тыххæй иу æмæ дыууæ хатты нæ фыстой республикон газеттæ, йæ куысты фæлтæрддзинады тыххæй дзырдтой радио æмæ телеуынынады.

Урокты æмæ фæсурокты хъомыладон куыст нывыл цæмæй уа, уый у йæ сæйраг хæс Музайы фыртæн. Уый тыххæй Важайы хъæппæрисæй лицейы фæзынд цалдæр хихъæппæрисадон къорды. Зæгъæм, ирон кафджыты къорд, нырыккон уырыссаг кафджыты къорд, вокало-инструменталон ансамбль, драмон æмæ фæндырæй цæгъдджыты къордтæ, ис дзы алыхуызон спортивон секцитæ æмæ предметон къордтæ дæр. Училищæйы драмон къордæн разамынд дæтты нæ республикæйы сгуыхт артист, сценæйы дæсны Бекъойты Гоги. Æрæджы республикон телеуынынадæй æвдыстой лицейы драмон къорды спектакль «Мураты цуан». Фæцыд адæмы зæрдæмæ. Спектаклы архайджытæ сты ахуырдзаутæ æмæ ахуыргæнджытæ. Сæйраг ролтæй дзы иуы хъазы Музайты Важа.

Дзæуджыхъæуы сабырдæр уынгтæй иуы - Мамсыры фырты уынджы 23-æм хæдзары - иумæйаг кæрты æрбынат кодтой Музайты Важа æмæ йæ цардæмбал Зæирæ. Хъомыл кæнынц чызг æмæ лæппу. Сæ сывæллæттæ 21-æм астæуккаг скъолайы ахуыр кæнынц. Уым кусы сæ мад Зæйрæ. Уый дæр ирон æвзаг æмæ литературæйы уроктæ дæтты. Иу хæдзарæй ирон æвзаджы дыууæ ахуыргæнæджы. Афтæ арæх нæ вæййы. Сæ чызг Алинæ - 8-æм къласы ахуырдзау, сæ чысыл Вадим та æртыккагкъласон (ныр иу кълас фæуæлдæр сты), ахуыр кæнынц хорз æмæ иттæг хорз бæрæггæнæнтыл. Уæлдай хуыздæр та ирон æвзаг æмæ литературæ зонынц. Мæнæй ма!!

Хорз сыхаг, дам, æфсымæрæй уæлдай нæу. Ахæм сыхаг у Важа, иу кæрты кæимæ цæры, уыцы Касаты æмæ Бекъойты бинонтæн. Хæларæй цæрынц Музайтæ сыхы иннæ кæртыты æмæ хæдзæртты цæрджытимæ дæр.

Ахуыргæнæгæн цæй уæгъд рæстæг ис, иудадзыг йæ хъуыдытæ сывæллæтты ахуыримæ æмæ хъомыладимæ баст сты. Фæлæ Важа уæддæр рæстæг ссары йæ зæрдæйæн адджын сæйраг куыстæй уæлдай æндæр хабæрттæн дæр, зæгъæм, спектаклы хъазын, ныв кæнын, хъæдæй исты дзаумæттæ аразын. Уыдон ын дæттынц æнцойад. Уыдонæй суадзы йæ фæллад.

Разамонæджы, æхсæнадон куысты фæлтæрддзинад æм кæй ис, уымæ гæсгæ снысан кодтой Музайы-фырты дыууæ мæйы размæ Дзæуджыхъæуы æвзарæн округтæй иуы сæрдарæй. Цæгат Ирыстоны - Аланийы Парламентмæ æвзæрстытæ ныддæргъвæтин сты, бирæ округты рæхджы хъæлæс кæндзысты æртыккаг хатт.

- Хъус-ма, Важа, загъта йын окруджы æвзарæн къамисы æрæджыйы уæнгтæй иу, - мах дæуæй хуыздæр депутат нæ хъæуы, сразы у немæ Парламентмæ дæ кандидатурæ бадæттыныл.

Æмæ сразы ис Важа инициативон къорды фæндоныл. Уый хыгъд йæхи сисын кодта æвзарæн окруджы сæрдарæй. Хуыцау ын йæ хъуыддаг рæстмæ фæкæнæд!

Багаты Аврам.

Бузныг Аврамæн, йæ зæрдæбын ныхас æмæ арфæты тыххæй. Ацы уацы æрмæг рас у иууылдæр æмæ æвдисы мæ царды вæзны иу 20-æм хайы бæрц. Уæдæй нырмæ рацыд къорд азы. Депутат ен сдæн. Уымæн стыр фæрæзтæ хъуыд. Иу дзæвгар куыстон университеты ирон факультеты ахуыргæнæгæй. Цымыдис куыст уыд хи удæн æнцой æмæ кад скæнынæн. Мæн та фæндыд ахуыргæнæг уæвын. Стæй мæ куыстæй бинонтæн царды фæрæзтæ амал кæнын æмæ ирыстоны иронæй црын. Уый аххосæй мæ иу аз бахъуыд коммерцион куыстыты æнæзæрдæрайгæйæ бакусын. Удæй абонмæ кусын ахуыргæнæгæй скъолайы. Зæрдæбынæй зæгъын ТАБУ ХУЫЦАУÆН.

3