- Преподавателю
- Другое
- Урок по казакскому языку Ауыспалы осы шақ 7 сынып
Урок по казакскому языку Ауыспалы осы шақ 7 сынып
Раздел | Другое |
Класс | 7 класс |
Тип | Другие методич. материалы |
Автор | Нурмуханбетова А.У. |
Дата | 16.01.2016 |
Формат | docx |
Изображения | Нет |
Күні: 27.01.2016ж Пән: Қазақ тілі Сынып: 7
Сабақтың тақырыбы: Ауыспалы осы шақ.
Сабақтың мақсаты:
білімділік - етістіктің шақтары туралы оқушылардың түсінігін дамыту. Осы шақтың мағыналық түрі ауыспалы осы шақ туралы білімдерін жетілдіру.
дамытушылық - мәнерлі сөйлеуге жаттықтыру, жаттығу жұмыстарын орындату арқылы етістіктің шақтары туралы оқушылардың ойын дамыту.
тәрбиелік - адамгершілікке, еңбекке баулу.
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту
Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ- жауап
Сабақтың көрнекілігі: слайд
Пәнаралық байланыс: әдебиет
Сабақтың барысы:
І. Қызығушылықты ояту
Сәлемдесу. Оқушы назарын сабаққа аудару.
Психологиялық сәт (Сол қолмен ұшақ жасау, сол ұшаққа тілек жазу)
Үй жұмысын тексеру
132-жаттығу
137-жаттығу
ІІ. Мағынаны тану.
-
Алдымен туған, көзі ашылған күшіктер жемденіп жатыр
-
Құрмаш қасында болғанда таяқ жемейді
-
Ойын басталмай-ақ, қымызға бас қойып жатыр
-
Жарық айлы түнде тұмсығынан бұрқырап бу шығады
-
Жақындағы қарағандарда қасқырдың ақ жүндері көрінеді
-
Қазірде соның түбінде қысқы жүні әбден түлеп болмаған ақ қасқыр жатыр
Ауыспалы осы шақ - көсемшенің -а, -е, -й жұрнағы жалғанып, жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: бар - а- мын, көр -е - мін, қара - й- мын.
Ауыспалы осы шақ тұлғасы сөйлемде екі түрлі мәнде қолданылады:
А) бірде дағдылы қимылды, іс-әрекетті білдіріп, осы шақ мағынасын береді:
Осы қалада тұрады
Ә) енді бірде келер шақ мағынасын береді:
Енді сенін үйіңе барып тұрады
Сондықтан да осы шақтың бұл тұлғасы ауыспалы деп аталады.
Оқулықпен жұмыс.
138-жаттығу.
Осы шақ тұлғасындағы етістікті тауып, жасалу жолын көрсету
Қартайтады - етістік, дара, туынды, болымды, салт, түбірі - қарт - с.е, - ай - с.е ет. Туд. ж, - т - өзгелік етіс, - а- көсемше, - ды- ж.ж.ІІІ.ж. Ауыспалы осы шақ.
Қарап тұр - етістік, күрделі, негізгі, болымды, салт. Нақ осы шақ, күрделі.
Ойлайды - етістік, дара, туынды, болымды, сабақты, -ауыспалы осы шақ.
Тұр - жалақ осы шақ.
Тақтамен жұмыс
140- жаттығу. Берілген төмендегі мақалдарға морфологиялық талдау жасау.
-
Тіл тас жарады, тас жармаса, бас жарады.
Тіл - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
тас - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
жарады-етістік, дара, негізгі, болымды, сабақты, түбірі - жар, - а - көсемше жұрнағы, -ды - жіктік жалғауының ІІІ жағы.
тас - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
Жармаса- етістік, дара, негізгі, болымсыз, сабақты, түбірі - жар, - ма- болымсыз етістік жұрнағы, - са- шартты рай жұрнағы.
Бас- зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
жарады-етістік, дара, негізгі, болымды, сабақты, түбірі - жар, - а - көсемше жұрнағы, -ды - жіктік жалғауының ІІІ жағы.
-
Піл көтермегенді тіл көтереді.
Піл - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
Көтермегенді - етістік, дара, негізгі, болымсыз, сабақты, түбірі - көтер, -ме- болымсыз етістік жұрнағы, -ген - есімше жұрнағы, - ді - табыс септік жалғауы.
Тіл - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі
Көтереді - етістік, дара, негізгі, болымды, сабақты, түбірі - көтер,-е- көсемше жұрнағы, ді - жіктік жалғауының ІІІ жағы.
-
Сиыр сипағанды білмейді, жаман сыйлағанды білмейді.
Сиыр - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
Сипағанды - етістік, дара, негізгі, болымды, салт, түбірі - сипа, -ған - есімше жұрнағы, -ды - табыс септігінің жалғауы.
Білмейді - етістік, дара, негізгі, болымсыз, сабақты, түбірі - біл, -ме - болымсыз етістік жұрнағы, -й- көсемше, ді- ж.ж.ІІІж.
Жаман - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
Сыйлағанды - етістік, дара, туынды, болымды, салт, түбірі - сый, - ла - етістік тудыратын жұрнақ, -ған - есімше, - ды- табыс септігі.
Білмейді - етістік, дара, негізгі, болымсыз, сабақты, түбірі - біл, -ме - болымсыз етістік жұрнағы, -й- көсемше, ді- ж.ж.ІІІж.
-
Сиырды теппейді, сүтті төкпейді.
Сиырды - з.е, дара, негізгі, жалпы, деректі, түбірі - сиыр, - ды - табыс септік
Теппейді - етістік, дара, негізгі, болымсыз, сабақты, - пе - болымсыз етістік, -й- көсемше, - ді - ж.ж.ІІІ.ж.
Сүтті -з.е, дара, негізгі, жалпы, деректі, түбірі - сиыр, - ды - табыс септік
Төкпейді - етістік, дара, негізгі, болымсыз, сабақты, - пе - болымсыз етістік, -й- көсемше, - ді - ж.ж.ІІІ.ж.
-
Түлік төлден өседі.
Түлік- зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
Төлден - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі, - ден - ш.с
Өседі - ет, дара, негізгі, болымды, салт, - е- көсемше, - ді- ж.ж.ІІІ.ж
-
Жайылымы болмаса, мал азады,
Қайырымы болмаса, жан азады.
Жайылымы - зат есім,туынды, дара, жалпы, деректі, - ыл- етістік тудырушы жұрнақ, - ым- зат есім туд. -ы- т.ж.ІІІ.ж.
Болмаса - етістік, дара, негізгі, болымсыз, салт, - ма- болымсыз етіст, -са- шартты рай ж.
Мал - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
Азады - етістік, дара, негзгі, болымды, салт, - а- көсемше, - ды- ж.ж.ІІІ.ж
Қайырымы - зат есім,туынды, дара, жалпы, деректі, түбірі - қайыр - етістік, - ым- з.е.туд.ж, ы - Т.ж.ІІІ.ж
Болмаса - етістік, дара, негізгі, болымсыз, салт, - ма- болымсыз етіст, -са- шартты рай ж.
Жан- зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі.
Азады - етістік, дара, негзгі, болымды, салт, - а- көсемше, - ды- ж.ж.ІІІ.ж
-
Малды баға біл, бабын таба біл.
Малды- зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі, - ды - т.с
Баға біл - етістік, күрделі, негізгі, болымды, сабақты, 1. Негізгі ет- баға, түбірі - бақ. -а- көсемше. 2. Көмекші ет- біл.
Бабын - зат есім,негізгі, дара, жалпы, деректі, - ы- т.ж.ІІІ.ж, -н - т.с.
Таба біл - етістік, күрделі, негізгі, болымды, сабақты, 1. Негізгі ет- таба, түбірі - тап. -а- көсемше. 2. Көмекші ет- біл.
Шығармашылық жұмыс
139- жаттығу
Жұмбақтың шешуін тап, төрт түліктің қай түрі туралы айтылған? Сол түлік туралы шағын мәтін құраңдар. Ауыспалы және нақ осы шақ етістіктерінің астын сызыңдар.
142- жаттығу
Етістіктің ауыспалы және нақ осы шақ түрлеріне бірнеше мысал келтіріп, оларды қатыстыра отырып, "Тап бүгін" деген тақырыпта әзіл-шыны мәтін құрау
Сабақты қорытындылау.
Венн диаграммасы
Үйге тапсырма беру 141 - жаттығу
Бағалау парағы арқылы бағалайды.