- Преподавателю
- Другое
- Демдек ады, кичээлдин планы, 10 класс
Демдек ады, кичээлдин планы, 10 класс
Раздел | Другое |
Класс | 10 класс |
Тип | Конспекты |
Автор | Ооржак С.К. |
Дата | 31.12.2015 |
Формат | docx |
Изображения | Есть |
Демдек ады. 10 класс.
Кичээлдиё хевири: быжыглаашкын кичээли.
Сорулгазы: 1.Демдек адыныё грамматиктиг демдектерин,домакка синтаксистиг ролюн,чада хевирин катаптавышаан быжыглаар.
2.Демдек аттарын аас болгаш бижимел чугаазынга ажыглаар,с=с курлавырын байыдары.
3. С=з\глелдиё дузазы-биле уругларны м=з\-шынарга кижизидер.
Дерилгези: компьютерде слайдылар, пейзаж чуруу.
Кичээлдиё чорудуу:
I.Организастыг кезек.
II.Онаалга хыналдазы.
Ч\ве адынга хамаарыштыр харыы -диктант кылдыртыр.Аас-биле кылыр.
1.Ч\ве ады ……………… чугаа кезээнге хамааржыр.
2. Ч\ве ады кандыг хевирлерге =скерлип чоруурул?....................................
3.Падежтерни чурум езугаар бижи…………………………………………..
4.Хуу ч\ве аттарынга…………………………….. хамааржыр.
5.Ниити ч\ве аттарынга…………………………..хамааржыр.
6.Тавакчыгаш,хумуёчугаш,оолчук ч\ве аттарыныё ……………хевири.
7.Домакка ч\ве ады………………………..болур.Чижээ……………………..
III. Катаптаашкын. Башкыныё с=з\.
-Б=г\н каштыё х\н\л? Агаар-бойдус даштын кандыг -дыр?
а) Чурук-биле ажыл.Слайдыда Ногаан-Х=лд\ё чуруу.
-Чурукта ч\н\ к=р\п тур силер? Кайда х=л-д\р. Кым Ногаан-Х=лге чорааныл?.Х=лд\ё =ё\ кандыг-дыр? Х=лд\ё чоогунда ч\лер бар-дыр? +ёнери кандыг-дыр.
Домактарны деёнеёер.
Чай д\шкен. Черниё кыры ногаарара берген. Дыштанылгада агаарга чоруурга магалыг. Мен чайын Ногаан-Х=лге чордум.
Х=гл\г чай д\шкен.Черниё кыры ногаан хевин кедипкен. Чайгы дыштанылгада арыг агаарга чоруурга магалыг. Мен чайын кайгамчык чараш Ногаан-Х=лге чордум.
1-ги с=з\глел 2-ги с=з\глелден ч\н\ё дузазы-биле ылгалып турар-дыр.
-Эр-хейлер! Демдек аттары кирип турар.
Ынчангаш, б=г\н демдек адыныё дугайында ч\н\ билиривисти кичээлде катаптавышаан ==ренир бис. Таблицада к=ргенивис дег демдек адыныё домакка ужур-дузазын, ролюн, тургустунар аргазын, шын бижилгезин бо кичээлде к==р бис.
Демдек ады ч\велерни шын тодарадып бижииринге херек деп ч\вени \ст\нде чижектерден к=рд\в\с. Бир эвес демдек адыныё дузазы-биле кандыг-бир ч\вени азы ч\\лд\ шын тодарадып алыр болза, ол ч\\лд\ каракка к=рбейн тып ап болур бис.Чижээ: доруг,ч\г\р\к ч\л ол?-аът. А орус дылда бурый,мохнатый,косолапый-медведь.
б) С=з\глел-биле ажыл.
« Кижиде б\г\-ле ч\ве: арын-шырайы-даа, хеп-сыны-даа, сеткил-сагыжы-даа, бодалдары-даа чараш болур ужурлуг… Тергиин чараш арын-шырайлыг болгаш хеп-сынныг, ооё чаражындан карак шокараёнаар кижилерни бо-ла к==р бис, ынчалзажок, оларныё сеткил-сагыжында болгаш бодалдарында кижи алыр ч\ве чок. Чараш хептиё иштинде чамдыкта дендии кара сагыш чаштынып чыдар, ону кандыг-даа =ё-биле агартып шыдавас сен»-дээн А.П.Чеховтуё билдингир чугаазы тыва улустуё \легер домаа «Чыланныё шокары даштында, кижиниё шокары иштинде»-биле кончуг ч\\лдешкек болгаш тыва чоннуё м=з\-б\д\шт\г кижи дугайында эчис сорулгаларыныё бадыткалы болур. «Даштын к==рге чаагай, а иштин к==рге ирик» деп база чугаалаар болгай. Ол кандыг кижил деп ч\ве д=мей-ле к=ст\ бээр. Карак чаап болбас. Бодун канчаар ап чорууру билдине бээр. Чон караа к=ск\. Бак сагыш башка халдаар. Ол ч\\ дээни ол дээрге, кажан-даа кижилерге багай сеткил сеткивес дээни ол-дур. Ынчангаш кижиниё даштыкы хевири-даа, иштики сагыжы-даа арыг, чараш болур ужурлуг. (А.С.Шаалы).
С=з\глел-биле ажылдаарыныё планы:
1.С=з\глелди чараш кылдыр номчуур.
2.Хамаарылганыё болгаш шынарыныё демдек аттарын ушта бижиир.
3.Демдек адыныё к\штелдирер чадазында с=стерни бижиир.
4.Укталган демдек аттарыныё укталган хевирин айтыр.
5. Демдек адыныё синтаксистиг ролю.
1.С=з\глелди номчууру эки ==реникчиге аянныг болгаш чараш кылдыр номчуттурар. С=з\глелдиё утказы-биле ажылдап, кижизидилге ажылы чоргузар.
2. +=реникчилер кылыптарга, слайд-биле хынаптар.
Шынарыныё
Хамаарылганыё
Чараш
Кара
Чаагай
Ирик
Бак
Багай
Арыг
Арын-шырайлыг
Хеп-сынныг
М=з\-б\д\шт\г
Тыва
3.Тергиин чараш, дендии кара сагыш- к\штелдирер чада. Тергиин,дендии деп с=стерниё дузазы-биле демдек адыныё к\штелдирер чадазы тургустунган.
4.Укталган демдек аттары (синтаксистиг арга).
Арын-шырайлыг
Хеп-сынныг
М=з\-б\д\шт\г
5.Ат с=ст\г составтыг: чараш болур ужурлуг, к=ск\,арыг,чараш болур ужурлуг.
Тодарадылгалар: тергиин чараш арын-шырайлыг болгаш хеп-сынныг,чараш хептиё, дендии кара сагыш, тыва улустуё,м=з\-б\д\шт\г кижи,бак сагыш, багай сеткил.
в) Мергежилге 198 (аас-биле).
Укталган демдек аттарыныё укталган аргазын айтыр.
Чодур-чодур,м=рзеё-м=рзеё,кара-к=к,ак-к=к,алдын-сарыг-синтаксистиг арга
Чуксуг,дозузуг- морфологтуг арга.
Т\ёнел.Демдек адыныё канчаар тургустунарын ==реникчилерден айтырар.
г) Бердинген с=стерниё дузазы-биле синквейн чогаадыр бис. Уруглар ооё мурнунда база тургузуп турган.(капсырылганы к=р)
Хар. Харжыгаштар, Улуг хар. Уругларныё кылган ажылдарын самбырага бижидер. Очулгазын база кылдыртып болур.
1.Баштайгы хар. «Первый снег»
Арыг,чымчак.
Дескинмишаан, д\ж\п бадып тур.
Баштайгы хар-бойдустуё кайгамчык болуушкуну.
Байырлал.
2.Харжыгаштар. «Снежинки»
Арыг,кылагар.
Каастаар,шимээр ,эриичел.
Харжыгаштар-черниё чараш каасталгазы.
Бичии сылдыстар.
3.Бир дугаар улуг хар. «Снегопад»
К\шт\г, магаданчыг.
Чаап-ла турар, улгадыр, хуулар.
Бойдус кайгамчык кылдыр =скерли берген.
Хуулгаазын.
Чогааткан синквейннеривисте демдек адыныё домактарда ролюн тодарадыёар. Демдек адыныё ужур-дузазыныё дугайында чугаа чорудар.
К\шт\г, баштайгы, магаданчыг деп с=стерниё тургузуун сайгарар.
д) Домактарда демдек аттарыныё мурнунга к\штелдирер чада тургузар с=стерни киирбишаан аянныгномчуёар. Утказы канчап баар-дыр.
Оолдар тааланчыг аялгадан к=ж\й берген дыёнап олурганнар. Оларга ол \еде аялганыё тевии-биле карактарынга Тыва черниё чараш тайгалары, ногаан шынаа-шыгы, ак-к=к хемнери, казылганныг кара туруг, шорааннары, чалгып чыдар тереё, делгем х=лдери, оон эртпес буурул т==г\н\ё ыыт-даажы… дыёналып турган чадавас.(И.Бадра.)
IV.Кичээлдиё т\ёнели.
-
Демдек ады ч\н\ илередирил? Ол =скерлир бе,=скерилбес бе?
-
Утказыныё аайы-биле демдек ады кандыг б=л\ктерге чарлып турарыл? Олар тус-тузунда кандыг демдектерни к=рг\зерил?
-
Кайы демдек аттары чада хевири тургузарыл?
-
Кошкадыр чада канчаар тургустунарыл? Ол кандыг демдекти к=рг\зерил?
-
К\штелдирер чада канчаар тургустунарыл? Ол кандыг демдекти илередирил?
-
Демдек ады домакка кандыг функция тургузуп турарыл?
-
Демдек ады тургустунар аргазы кандыгыл?
-
Нарын демдек аттарын канчаар бижиирил?
V.Онаалга. Кайы-бирээзин шилип алыр.
-
+г-б\лениё бир кежиг\н\н\ё чуруун алгаш, нарын демдек аттары киирип тургаш, мини-чогаадыг бижиир.
-
Антоним,синоним с=стер киирип тургаш, «Мээё ынак дириг амытаным» деп мини-чогаадыг бижиир.
-
Час. Шончалай.Хек-Даваннар-деп с=стерниё дузазы синквейн чогаадып эккээр.
VI.Демдек салыры.
Синквейн- француз дылдан келген,очулдурарга «беш» дээн уткалыг. Ынчангаш, синквейн-беш одуругдан тургустунган ш\л\к деп очулдуруп турар.
Синквейнни бижиириниё чуруму:
1-ги одуруг. Чаёгыс с=с.( Ш\л\кт\ё темазы азы ады,ч\ве ады ).
2-ги одуруг. Ийи с=с. (Теманы бижип к=рг\зери, демдек ады азы причастие).
3-к\ одуруг. /ш с=с. (Теманыё шимчээшкини,х=делиишкини. Кылыг с=з\ ).
4-к\ одуруг. Д=рт с=с азы домак.(Бирги одуругда бердинген с=ске авторнуё хамаарылгазы).
5-ки одуруг. Чаёгыс с=с.(Ч\ве ады. Ш\л\кт\ё адынга синоним азы бодалдарныё харылзаазы).
Ажыглаан литература.
1.Е.А.Юнина. Технологии качественного обучения в школеМ,2007,ар 79.
2.Т.П.Лакоценина. Необычные уроки русского языка.Ростов-на -Дону «Учитель» 2008,ар 34.
3.О.И.Горбич. Современные педагогические технологии обучения русскому языку в школе. М. «Первое сентября» 2009,ар 23,78.