“Татар теле буенча дәүләт (йомгаклау) аттестациясенә әзерлек” (9нчы сыйныф өчен электив курс программасы)

Менделеев муниципаль районы мәгариф идарәсе

Менделеев бюджет гомуми белем бирү учреждениясе

"1нче урта гомуми белем бирү мәктәбе"

"Татар теле буенча дәүләт (йомгаклау) аттестациясенә әзерлек"

(9нчы сыйныф өчен электив курс программасы)

Төзүче:

Менделеев бюджет гомуми белем

бирү учреждениясе "1 нче урта

гомуми белем бирү мәктәбе"нең

1 нче категорияле татар теле һәм

әдәбияты укытучысы Ганиева А.С.

Менделеев 2013

Аңлатма язуы

"Татар теле буенча дәүләт( йомгаклау) аттестациясенә әзерлек" электив курсы рус телендә гомуми белем бирүче мәктәпләрнең татар төркемнәрендәге 9 нчы сыйныф укучылары өчен каралган. Әлеге электив курсның программасы татар теленнән дәүләт (йомгаклау) аттестациясенә тирәнтен әзерләнү өчен төзелгән. Татар теленнән гомуми белем бирүнең вакытлы стандартының төп идеясе - укучыларның сөйләм һәм акыл үсеше. Чыгарылыш сыйныф укучыларының киләчәк һөнәри эшчәнлеге өчен кирәкле осталык һәм күнекмәләрне (фәнни текстларны төрлечә уку, үз текстларын төзү күнекмәләре) максатчан үстерүгә югары сыйныфларда аерым игътибар бирелә, элективлар, түгәрәкләр үткәрелә.

Бирелгән курс укучыларга сочинение язганда, шулай ук сайлап алу биремнәрен үтәгәндә, грамматик, орфографик хаталарын аңлап төзәтергә, аларның килеп чыгышының сәбәпләренә төшенергә, сүз байлыкларын ныгытырга, дәүләт йомгаклау аттестациясен тапшырганда үз-үзләренә ышанычлары артуга ярдәм итә. Тел һәм сөйләм турындагы белемнәрен, тел материалы белән эшләгәндә, лингвистик белемнәрне куллана алу, тану, аеру, фикер йөртү осталыкларын һәм күнекмәләрен үстерә.

Курсның эчтәлеге теоретик һәм практик эшчәнлек белән тыгыз бәйләнгән. Укучыларда фәнгә карата кызыксыну уяту нигезеннән программага, практик эшләр, семинарлар, уеннар, парлап эшләүләр, сүзлек, текст белән эшләү формалары кертелде.

Башка еллардагы дәүләт йомгаклау аттестациясенә әзерләнү вакытында алынган тәҗрибәгә нигезләнеп, укучыларның бирелгән материалны ничек үзләштерүен истә тотып, электив курсның программасын тел белеме бүлекләренә (фонетика, лексикология, сүз төзелеше, сүз ясалышы, морфология, синтаксис) бүлеп түгел, ә имтихан биремнәре буенча бүлүне уңайрак кабул иттем. Болай эшләү укучыларга, имтиханда вакытны исраф итмичә, биремнәрнең бүленешен күзалларга ярдәм итә.

Курсның максаты:

- 9 нчы сыйныф укучыларын татар теленнән дәүләт (йомгаклау) аттестациясен уңышлы тапшырырга әзерләү.

Бурычлары:

• йомгаклау аттестациясен уңышлы тапшыру өчен күнекмәләр булдыру;

• укучыларның татар теленең фонетик, орфоэпик, орфографик, лексик, грамматик нигезләреннән алган белемнәрен системалаштыру;

• иҗади һәм мөстәкыйль фикерли алу мөмкинлекләрен үстерү;

• телдән һәм язма сөйләмне үстерү;

• укучыларда эзләнүчәнлек, иҗадилык, активлык формалаштыру;

• автор фикеренә таянып, үз фикереңне тупларга, дәлилли белергә һәм нәтиҗә ясарга күнектерү.

Курс ахырына укучылар:

• тест материаллары белән эшли белергә;

• биремнәрне эшләргә өйрәткән инструкцияләрне үтәргә;

• эшне башкару вакытына сыешырга;

• күрсәтелгән үрнәк нигезендә бланкны дөрес тутырырга өйрәнергә;

• текст эчендә кулланылган тел күренешләре белән эш итә белергә;

• башлангыч текстта күтәрелгән проблемага, тасвирланган вакыйгага карата үз фикерләрен белдерә алырга тиеш.

"Татар теле буенча дәүләт (йомгаклау) аттестациясенә әзерлек" электив курсының программасы. (34 сәгать)

№

Тема

Сәг. саны

Эш төрләре

Дата

1

ДЙА формасындагы имтихан эшенең структурасы. Биремнәрнең саны һәм төрләре.

1

Мини- лекция. Практикум. Демонстрацион вариантлар, бланклар белән эшләү.

2

Яңа формада дәүләт (йомгаклау) аттестациясе уздыру өчен әзерлек дәрәҗәсенә куелган таләпләр.

1

Мини-лекция. Практикум. Төп гомуми белем мәктәбе курсы буенча имтиханда тикшерелә торган эчтәлек элементлары исемлеге өстендә эш.

3

Татар әдәби теленең байлыгы һәм тәэсирле булуы. А1 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

4

Татар телендә сузык авазлар. А2 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

Презентация ясау.

5

Тартык авазлар. А3 биреме.

1

Парлап эшләү, бланкларны тутыру.

6

Сингармонизм законы. А4 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

7

ь һәм ъ хәрефләренең дөрес язылышы. А5 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

8

Сүз ясалу ысуллары. А6 биреме.

1

Практик эш, бланкларны тутыру.

9

Татар теленнән рус теленә тәрҗемә итү. А7 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

10

Исемнәрнең килеш белән төрләнеше. А8 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

11

Затланышсыз фигыльләр. А9 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру. Презентация ясау.

12

Татар теленнән рус теленә тәрҗемә итү. А10 биреме.

1

Парлап эшләү, бланкларны тутыру.

13

Сыйфатларга морфологик анализ ясау. А11 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

14

Антонимнар. Омонимнар. Синонимнар. В1 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

15

Антонимнар. Омонимнар. Синонимнар. В2 биреме.

1

Сүзлекләр белән эш, бланкларны тутыру.

16

Алмашлыкларга морфологик анализ. В3 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

17

Җөмләнең баш кисәкләре. В4 биреме.

1

Практик эш, бланкларны тутыру.

18

Тиңдәш кисәкләр, алар янында гомумиләштерүче сүзләр. В5 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру. Уеннар.

19

Гади җөмлә. В6 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

20

Аерымланган кисәкләр янында тыныш билгеләре. В7 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

21

Гади җөмлә. В8 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

22

Кушма җөмлә. В9 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

23

Орфография. В10 биреме.

1

Сүзлекләр белән эшләү, бланкларны тутыру.

24

Пунктуация. В11 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, уен, бланкларны тутыру.

25

Пунктуация. В12 биреме.

1

Тестлар өстендә эш, бланкларны тутыру.

26

С1. Текст турында төшенчә.

1

Сочинение элементлары, текстларны анализлау.

27

С1. Темага, максатка, адресатка һәм сөйләм ситуациясенә бәйле тел чараларын сайлау.

1

Сочинение элементлары, текстларны анализлау.

28

С1. Сөйләм стильләре.

1

Сочинение элементлары, текстларны анализлау.

29

С1.Тезис формалаштырырга, аргументлаштырырга өйрәнү.

1

Сочинение элементлары, текстларны анализлау.

30

С1.Сочинениенең йомгаклау өлешен формалаштыру.

1

Мөстәкыйль эш.

31

С1. Текст эчтәлеген анализлауга бәйле темага язылган сочинениене бәяләү критерийлары.

1

Текстлар өстендә эш.

32

С1.Имтихан бирүче сөйләменең грамоталылыгын һәм фактик төгәллеген бәяләү критерийлары.

1

Мөстәкыйль эш.

33

С1. Татар әдәби теленең байлыгы һәм тәэсирле булуы.

1

Мөстәкыйль эш.

34

Курсны йомгаклау. Гомумиләштереп кабатлау.

1

Йомгаклау.

Программаның эчтәлеге:

• фонетика, орфоэпия, графика, орфография бүлекләре буенча белемнәрне системага салган вакытта, сузык һәм тартык авазларга, иҗек калыпларына, ике аваз кушылмасын белдергән хәрефләргә зур игътибар бирүне;

• лексика, фразеология бүлегендә синонимнар, омонимнар, антонимнар, фразеологик әйтелмәләрне тирәнтен өйрәнүне;

• сүз төзелеше һәм ясалышы бүлегендә кушымча ялгану үзенчәлекләрен, сүз ясалу ысулларын ныгытуны;

• морфология бүлегендә мөстәкыйль һәм ярдәмче сүз төркемнәренә хас грамматик категорияләрне билгеләргә өйрәтүне;

• синтаксис бүлегендә гади һәм кушма җөмләләр, тиңдәш һәм аерымланган кисәкләр, туры сөйләм һәм диалогта, гомумиләштерүче сүзләр янындагы тыныш билгеләренең куелышын камилләштерүне;

• стилистика һәм сөйләм культурасы бүлегендә тәрҗемә итү эшчәнлегенә, стилистик хаталар, сөйләм культурасына игътибар бирүне;

• укылган текст нигезендә үз фикереңне төгәл белдерә алу өчен, текстның эчтәлеге турында төгәл мәгълүмат бирүне, башлангыч текстка нигезләп, үз фикереңне эзлекле дәвам итүне, телнең лексик байлыгыннан , төрле грамматик конструкцияләрне урынлы куллана белүне эченә ала.

Әдәбият исемлеге:

1. Абдрәхимова Я.Х. Татар теленнән мөстәкыйль эшләү өчен күнегүләр: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбе. Укытучылар өчен кулланма. - Казан: "Мәгариф", 2005. - 35 б.

2. Бердәм Республика имтиханына әзерләнәбез. Татар теле. Татар мәктәпләре һәм рус телле мәктәпләрнең татар сыйныфлары өчен - Казан: Школа, 2007. - 40 б.

3. Вәгыйзов С.Г. Кызыклы грамматика. Укытучылар өчен кулланма. -Казан: "Мәгариф", 2002. - 198 б.

4. Вәлиева Ф.С., Саттаров Г.Ф. Урта мәктәп һәм гимназияләрдә татар телен укыту методикасы. Казан, "Раннур", 2002. - 205 б.

5. Диктантлар җыентыгы. Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5-11 нче сыйныфлары өчен. Укытучылар өчен кулланма. Казан, "Мәгариф" нәшрияты, 2006. - 108б.

6. Максимов Н.В. Татар теленнән тестлар. Уку-укыту ярдәмлеге. Казан, "Мәгариф" нәшрияты, 2008. - 75 б.

7. Олимпиадага әзерләнү өчен ярдәмлек. Татар теле. Казан, 2005. - 79 б.

8. Татар теленнән бердәм Республика имтиханына әзерләнәбез. Татар мәктәпләре һәм рус мәктәпләренең татар сыйныфлары өчен кулланма. Школа, Казан, 2008. - 125 б.

9. Татар теле. Бердәм республика имтиханына әзерләнү өчен биремнәр. Казан, 2010. - 54 б.

10. Татар теле. Яңа формада Дәүләт аттестациясенә әзерләнү өчен кулланма. 9 нчы сыйныф. Рус мәктәпләрендәге татар балалары өчен. Казан, "Гыйлем" нәшрияты, 2012.