- Преподавателю
- Другое
- Урок по ФГОС 5 класс Лидия Иргит Теве
Урок по ФГОС 5 класс Лидия Иргит Теве
Раздел | Другое |
Класс | 5 класс |
Тип | Конспекты |
Автор | Ооржак С.К. |
Дата | 27.12.2015 |
Формат | docx |
Изображения | Нет |
Кичээл № Лидия Иргит «Теве».
Класс: 5 класс. Ай,хуну:
Кичээлдиё хевири: чаа теманыё тайылбыры.
Кичээлдиё сорулгазы: кижилерниё аажы-чаёында чазый-чилби чорукту сойгалап к=рг\скенин ==реникчилерге билиндирер, тевениё ажык-дузазыныё дугайында чугаалажыр;
Предметтиг: басняныё тургузуун, уран-чеченин сайгарар, аянныг номчуур.
Метапредметтиг:
а) сайзырадыр: ==реникчилерниё угаап- боданыышкынын болгаш к=рген ч\\л\н сактып алырынга чаёчыктырар;
б) коммуникативтиг (чугаалажып билири): бодунуё бодалдарын тода бээринге, ук бодалды шынзыдып билиринге ==редир;
в) регулятивтиг (бот- угланыышкынныг): аас болгаш бижимел чугаазын шын, литературлуг дылга чугаалап билир кылдыр ==редир;
Бот -тускайлаё: бодунуё болгаш эштериниё ажылын \нелеп билирин хевирлээр база бот-боттарын дыёнажып билир кылдыр чаёчыктырар.
Дерилгези: слайдыларда чуруктар, тест,ном, ажылчын кыдырааш, бичии аптаражыгаш,тоол ному
Методтары: башкыныё с=з\, беседа.
Кичээлдиё чорудуу:
-
Организастыг кезээ.
-Шупту аяар туруп келир. +=реникчилер-биле мендилежир.
Слайд №1.
«Амыр-менди утпайн чор» деп,
Авам-ачам чагып с=глээн.
Башкыларга, ==р\мге
Баштай душкаш, «экии!» дээр мен.
Эжим-==р\м д=гереёер
Амыр-ла, амыр!
- Оожум олуруп алыр.
2. Онаалга хыналдазы.
Харыы- тест. Айтырыгларныё ч\гле харыызын бижиир. Слайд №2.
1.Х=рээн шанчып, к==ргеттинип,
Х==регилеп, эктин чайган. Басняныё кайы маадырыныё дугайында-дыр?
2.Басняда кандыг кижилер дугайында чугаалап турар-дыр?
3. «Арзылаё биле Пар» деп басняда кайы маадыр сеткилиёерге кирди? Ч\ге?
4. /легер домакты уламчылаар. Шын ачылыг, …
5. «Ном биле Портфель» деп басняда Номнуё бодалдарын бижиёер.
6. «Улуургак кижиден угулза чок идик дээре» деп улегер домак басняныё кайы маадырынга хамааржыр деп бодаар силер?
6 балл-5; 5 балл-4; 4 балл-3;
3. +=ренир ч\\лд\ё чылдагаанын айтыры.
а) Беседа.
-Уруглар шупту менче к==р. Бо кичээлде кайы-хире ажылдаар дээш кандыг сеткил-х==нн\г келген эвес силер к=рээлиёер. Шуптуёарныё мурнуёарда смайликтер бар к=д\рер силер.
Х=гл\г, идепкейжи келген-
Ортумак келген-
Шала багай келген-
-Силерни кончуг эки билип алдым. Бо кичээлде шупту демниг, бот-боттарывыска дузалажып ажылдаарынга белен силер бе?
-Бот-боттарынче х\л\мз\р\п к==р. Ынчангаш х=гл\г, демниг, борбак далган колобок дег сагынгыр-тывынгыр, айтырыгларга торулбайн ажылдаар силер; эртем чедип алыр дээш кызып чоруур \ш ч\\л эртемниг оол ышкаш кызымак болур силер.
б) Кичээлдиё темазын тодарадып алыры-биле, 2 тывызык тыптырар. Тывызыктыё харыызы б=г\н ==ренир кичээливистиё темазы болур.
1.Дудуш эзерлиг
Дуга моюннуг. ( Теве)
2.Ийи кижи бараан хараан,
Ийи кижи дыёнаалаан,
Ийи кижи дураннаан,
Д=рт кижи малгаш шаптаан,
Бир кижи ымыраа хоюскан,
Бир кижи =леё кескен. (Тевениё м=геннери, кулактары, карактары, даваннары, кудуруу, аксы).
-+=реникчилерниё харыыларын дыёнаар.
Кыдырааштарын ажыттырып, ай-х\н\н, кичээлдиё темазын бижиир.
- Эзоп.
- Ол кымыл? Ооң дугайында билир кижи бар бе?
Харыы.
- Б=гүнгү кичээливистиң темазын тодарадып алыылыңар. Эзоп дээрге эрте бурунгу басня бижикчизи-дир, уруглар. Ынчангаш бо кичээлде чүнү ==ренир-дир бис?
- Тоолчургу чугаа езугаар алырга, бистиң эрага чедир VI векте чурттап чораан, сурагжаан мерген угаанныг, шоодукчу чалча-кул Эзопту гректер басняның баштайгы мастерлериниң бирээзи деп санап чораан. Ынчангаш Эзоптуң ады басня жанры-биле сырый холбаалыг: гректер болгаш римляннар боттарының 500 ажыг басняларын «Эзоптуң баснялары» деп адай бергеннер. Ооң дыка х=й баснялары бүгүделегейни эргип, чамдык чогаалчыларның чогаадыкчы хей-аъдын к=дүрген. Улуг орус баснячы Иван Крылов Эзоптуң басняларының сюжедин ажыглап, дыка х=й басняларны чогааткан. Ам ол басняларның чамдыызын чуруктардан танып, аттарын адап к=рээлиңер.
в) Словарьлыг ажыл.
Ажай Теве- ажырымчы,хоптак дээн уткалыг
Кегженир- чигген чемин хоюдур дайнаары
М=геннер- тевениё чаг чоруур курлавыры
Б=рбек- бичии дээн уткалыг
г) Слайд №3. Басняныё авторунуё дугайында.
-Кым деп херээжен чогаалчылар билир силер? Ол чогаалчыларныё чер-чуртун билир силер бе? +=реникчилерниё харыыларын дыёнааш, авторнуё дугайында кысказы-биле таныштырар.
Иргит Лидия Херлииевна-ш\л\кч\, журналист. 1955 чылдыё сентябрь 24-те Бай-Тайга кожууннуё Шуй сумузунга т=р\тт\нген. Чогаал ажылын 1972 чылда эгелээн. «Х=лд\ё к=р\нч\\» (1981 ч), «Дая чечээ» (1991 ч), «М=ёг\н булак» (1999 ч) деп ш\л\ктер номнарыныё автору.К\ш-ажылдыё кижилериниё дугайында очерктерниё автору.ССРЭ-ниё журналистер эвилелиниё кежиг\н\ болгаш Россияныё Чогаалчылар эвилелиниё кежиг\н\.
4.Чаа билиглер-биле баштайгы таныжылга.
а) Башкыныё аянныг номчулгазы. +=реникчилер с=з\глелди эдерти к==р.
Бир ==реникчиге база бир аянныг номчуттурар.
б) С=з\глел-биле ажыл.
-Теве к=рген силер бе? Тевелерни кайда азырап турарыл?
-Басняныё кол утказын чугаалап к=р\ёерем, уруглар? Тевениё аажы-чаёында, ажыл-агыйында четпес талалары ч\л?
-Тевениё овур-хевирин, аажы-чаёын к=рг\скен одуругларны аянныг номчуур.
- Амыдыралда басняда ышкаш таварылгалар бар бе? Ындыг байдал эки ч\веге чедирер-дир бе?
5.Чаа билигни быжыглаары.
- Басняда тевениё х\нн\ё-не бодаар бодалын чугаалап к=р\ёеререм.
- «Оорнуё оруу муёгаш» деп \легер домак бо басняга хамааржыр бе?
-С=з\глелде оон =ске кандыг \легер домактар бар-дыр. Кыдырааштарыёарга ушта бижип алыёар.
-Басняныё тургузуун сайгарар.
- Хоптак, чазый кижилерни шоодуп к=рг\скен кандыг баснялар билир силер, чижектерин чугаалап к=р\ёерем.
-Орус чогаалчылардан басня бижиир кым деп чогаалчыларны билир силер? Оларныё кандыг басняларын номчаан силер?
а) Физминутка. «Хеп чууру»
Хол-биле д\рб\\р\ ( хепти чугган ышкаш хол-биле ууштаар);
Чугган хептиё суун сы тудары;
Силгиири;
Хендирге азары;
Хеп чугган суун т=гери. ( Шимчээшкиннерин к=рг\з\п кылыр).
г) Теве дугайында ==реникчиниё дыёнадыы. Слайд №3.
Т=п Азиага черлик тевени 5000 чылдар бурунгаар ==реткен. Теве ийи хевирлиг. Чаёгыс м=генниг (бактриан), ийи м=генниг ( дромедар). Тевениё дириг деёзизи- 500-800 кг болур. Ол 30-35 чыл чурттаар. Мага-бодунуё доора дурту 240-340 см, узун-дурту 210-210 см,кудуруунуё узуну 55-75 см. Теве чамдык чурттарныё тук болгаш с\лде-демдээнде бар. Астрахань облазыныё Ахтубинск хоорайда тевеге тураскаал бар. Тывада теве х=й кезиинде Эрзин кожуунда бар. Ону ховунуё корабли-даа дээр. Тевениё м=геннеринде х=й чаг бар. Ооё дузазы-биле теве аштавас-суксавас.
Теве шыдамык болгаш ч\ве далдавас, б=д\\н чоруктуё символу.
-Теве дугайында немелде ч\н\ билир силер? Тевениё ажык -дузазыныё дугайында чугаалап к=р\ёерем. Теве дугайында тоол.
Теве дугайында тоолду номчуур. Кыска утказын чугааладыптар.
-Тевениё эъди, с\д\, д\г\н\ё ажыктыыныё, шынарыныё дугайында улуг улустан дыёнаар силер бе?
-Теве дугайында улустуё аас чогаалында канчаар бижип турарын номчуп к==р бис бе? Кырган-ававыс «алдын аптаразын» ажыдар бис. Бичии хээлиг аптарадан теве дугайында с=з\глелдер уштуп номчуур.
Кичээлди ==реникчилер-биле т\ёнээр.
6.Рефлексия.
-Кижиниё м=з\-б\д\ж\н\ё дугайында бо баснядан…… билип алдым.
-Бо кичээлден немелде ….. билип алдым.
-Бо кичээл меёээ ( солун, ортумак, солун эвес) болду.
7. Онаалга. а) Теве дугайында орус,тыва \легер домак, тывызыктар бижип эккээр.
б)Басняны доктаадыр.
в) Тевениё ажык-дузазыныё дугайында бижиир.
8. Т\ёнел демдектер.
Лидия Иргит «Теве»
Аъш-чем садыы складка
Эргелекчи херек дээнин
Ажай Теве дыёнай сал-ла
Эрте четкен-х\лээп алган.
К\зелин ол чедип алгаш,
Х\нн\ё мону бодаар турган:
«Ооргамга салыпкаштыё,
Орай кежээ чанып турайн,
М=геннерим аразында
Б=рбекти кым эскерерлен».
Х\лб\с аткан черинден-не
Х\нн\ё аёнаар дижири дег,
Кертикпейниё олчазы х=й
Кежээниё-не келир турган.
-Соодукчувус чок-даа болза,
Чоор сен ону, эккеп тур- деп,
Кертик эёгин хыйыёайнып,
Кегженири дам-на барган.
Чазый чорук башка халдаар,
Чазыг кылып черле болбас!
Билип кагза, тудуп алза,
Бисти ат-ла кылганы ол.
Теве харын ындыг-ла ыйнаан,
Деёгер-ле бо, аравыста
Чамдык ындыг кижилерни
Чаза шавар шаавыс чок бе?