Урок по ФГОС 5 класс Лидия Иргит Теве

Раздел Другое
Класс 5 класс
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Кичээл № Лидия Иргит «Теве».

Класс: 5 класс. Ай,хуну:

Кичээлдиё хевири: чаа теманыё тайылбыры.

Кичээлдиё сорулгазы: кижилерниё аажы-чаёында чазый-чилби чорукту сойгалап к=рг\скенин ==реникчилерге билиндирер, тевениё ажык-дузазыныё дугайында чугаалажыр;

Предметтиг: басняныё тургузуун, уран-чеченин сайгарар, аянныг номчуур.

Метапредметтиг:

а) сайзырадыр: ==реникчилерниё угаап- боданыышкынын болгаш к=рген ч\\л\н сактып алырынга чаёчыктырар;

б) коммуникативтиг (чугаалажып билири): бодунуё бодалдарын тода бээринге, ук бодалды шынзыдып билиринге ==редир;

в) регулятивтиг (бот- угланыышкынныг): аас болгаш бижимел чугаазын шын, литературлуг дылга чугаалап билир кылдыр ==редир;

Бот -тускайлаё: бодунуё болгаш эштериниё ажылын \нелеп билирин хевирлээр база бот-боттарын дыёнажып билир кылдыр чаёчыктырар.

Дерилгези: слайдыларда чуруктар, тест,ном, ажылчын кыдырааш, бичии аптаражыгаш,тоол ному

Методтары: башкыныё с=з\, беседа.

Кичээлдиё чорудуу:

  1. Организастыг кезээ.

-Шупту аяар туруп келир. +=реникчилер-биле мендилежир.

Слайд №1.

«Амыр-менди утпайн чор» деп,

Авам-ачам чагып с=глээн.

Башкыларга, ==р\мге

Баштай душкаш, «экии!» дээр мен.

Эжим-==р\м д=гереёер

Амыр-ла, амыр!

- Оожум олуруп алыр.

2. Онаалга хыналдазы.

Харыы- тест. Айтырыгларныё ч\гле харыызын бижиир. Слайд №2.

1.Х=рээн шанчып, к==ргеттинип,

Х==регилеп, эктин чайган. Басняныё кайы маадырыныё дугайында-дыр?

2.Басняда кандыг кижилер дугайында чугаалап турар-дыр?

3. «Арзылаё биле Пар» деп басняда кайы маадыр сеткилиёерге кирди? Ч\ге?

4. /легер домакты уламчылаар. Шын ачылыг, …

5. «Ном биле Портфель» деп басняда Номнуё бодалдарын бижиёер.

6. «Улуургак кижиден угулза чок идик дээре» деп улегер домак басняныё кайы маадырынга хамааржыр деп бодаар силер?

6 балл-5; 5 балл-4; 4 балл-3;

3. +=ренир ч\\лд\ё чылдагаанын айтыры.

а) Беседа.

-Уруглар шупту менче к==р. Бо кичээлде кайы-хире ажылдаар дээш кандыг сеткил-х==нн\г келген эвес силер к=рээлиёер. Шуптуёарныё мурнуёарда смайликтер бар к=д\рер силер.

Х=гл\г, идепкейжи келген-

Ортумак келген- 

Шала багай келген-

-Силерни кончуг эки билип алдым. Бо кичээлде шупту демниг, бот-боттарывыска дузалажып ажылдаарынга белен силер бе?

-Бот-боттарынче х\л\мз\р\п к==р. Ынчангаш х=гл\г, демниг, борбак далган колобок дег сагынгыр-тывынгыр, айтырыгларга торулбайн ажылдаар силер; эртем чедип алыр дээш кызып чоруур \ш ч\\л эртемниг оол ышкаш кызымак болур силер.

б) Кичээлдиё темазын тодарадып алыры-биле, 2 тывызык тыптырар. Тывызыктыё харыызы б=г\н ==ренир кичээливистиё темазы болур.

1.Дудуш эзерлиг

Дуга моюннуг. ( Теве)

2.Ийи кижи бараан хараан,

Ийи кижи дыёнаалаан,

Ийи кижи дураннаан,

Д=рт кижи малгаш шаптаан,

Бир кижи ымыраа хоюскан,

Бир кижи =леё кескен. (Тевениё м=геннери, кулактары, карактары, даваннары, кудуруу, аксы).

-+=реникчилерниё харыыларын дыёнаар.

Кыдырааштарын ажыттырып, ай-х\н\н, кичээлдиё темазын бижиир.

- Эзоп.

- Ол кымыл? Ооң дугайында билир кижи бар бе?

Харыы.

- Б=гүнгү кичээливистиң темазын тодарадып алыылыңар. Эзоп дээрге эрте бурунгу басня бижикчизи-дир, уруглар. Ынчангаш бо кичээлде чүнү ==ренир-дир бис?

- Тоолчургу чугаа езугаар алырга, бистиң эрага чедир VI векте чурттап чораан, сурагжаан мерген угаанныг, шоодукчу чалча-кул Эзопту гректер басняның баштайгы мастерлериниң бирээзи деп санап чораан. Ынчангаш Эзоптуң ады басня жанры-биле сырый холбаалыг: гректер болгаш римляннар боттарының 500 ажыг басняларын «Эзоптуң баснялары» деп адай бергеннер. Ооң дыка х=й баснялары бүгүделегейни эргип, чамдык чогаалчыларның чогаадыкчы хей-аъдын к=дүрген. Улуг орус баснячы Иван Крылов Эзоптуң басняларының сюжедин ажыглап, дыка х=й басняларны чогааткан. Ам ол басняларның чамдыызын чуруктардан танып, аттарын адап к=рээлиңер.

в) Словарьлыг ажыл.

Ажай Теве- ажырымчы,хоптак дээн уткалыг

Кегженир- чигген чемин хоюдур дайнаары

М=геннер- тевениё чаг чоруур курлавыры

Б=рбек- бичии дээн уткалыг

г) Слайд №3. Басняныё авторунуё дугайында.

-Кым деп херээжен чогаалчылар билир силер? Ол чогаалчыларныё чер-чуртун билир силер бе? +=реникчилерниё харыыларын дыёнааш, авторнуё дугайында кысказы-биле таныштырар.

Иргит Лидия Херлииевна-ш\л\кч\, журналист. 1955 чылдыё сентябрь 24-те Бай-Тайга кожууннуё Шуй сумузунга т=р\тт\нген. Чогаал ажылын 1972 чылда эгелээн. «Х=лд\ё к=р\нч\\» (1981 ч), «Дая чечээ» (1991 ч), «М=ёг\н булак» (1999 ч) деп ш\л\ктер номнарыныё автору.К\ш-ажылдыё кижилериниё дугайында очерктерниё автору.ССРЭ-ниё журналистер эвилелиниё кежиг\н\ болгаш Россияныё Чогаалчылар эвилелиниё кежиг\н\.

4.Чаа билиглер-биле баштайгы таныжылга.

а) Башкыныё аянныг номчулгазы. +=реникчилер с=з\глелди эдерти к==р.

Бир ==реникчиге база бир аянныг номчуттурар.

б) С=з\глел-биле ажыл.

-Теве к=рген силер бе? Тевелерни кайда азырап турарыл?

-Басняныё кол утказын чугаалап к=р\ёерем, уруглар? Тевениё аажы-чаёында, ажыл-агыйында четпес талалары ч\л?

-Тевениё овур-хевирин, аажы-чаёын к=рг\скен одуругларны аянныг номчуур.

- Амыдыралда басняда ышкаш таварылгалар бар бе? Ындыг байдал эки ч\веге чедирер-дир бе?

5.Чаа билигни быжыглаары.

- Басняда тевениё х\нн\ё-не бодаар бодалын чугаалап к=р\ёеререм.

- «Оорнуё оруу муёгаш» деп \легер домак бо басняга хамааржыр бе?

-С=з\глелде оон =ске кандыг \легер домактар бар-дыр. Кыдырааштарыёарга ушта бижип алыёар.

-Басняныё тургузуун сайгарар.

- Хоптак, чазый кижилерни шоодуп к=рг\скен кандыг баснялар билир силер, чижектерин чугаалап к=р\ёерем.

-Орус чогаалчылардан басня бижиир кым деп чогаалчыларны билир силер? Оларныё кандыг басняларын номчаан силер?

а) Физминутка. «Хеп чууру»

Хол-биле д\рб\\р\ ( хепти чугган ышкаш хол-биле ууштаар);

Чугган хептиё суун сы тудары;

Силгиири;

Хендирге азары;

Хеп чугган суун т=гери. ( Шимчээшкиннерин к=рг\з\п кылыр).

г) Теве дугайында ==реникчиниё дыёнадыы. Слайд №3.

Т=п Азиага черлик тевени 5000 чылдар бурунгаар ==реткен. Теве ийи хевирлиг. Чаёгыс м=генниг (бактриан), ийи м=генниг ( дромедар). Тевениё дириг деёзизи- 500-800 кг болур. Ол 30-35 чыл чурттаар. Мага-бодунуё доора дурту 240-340 см, узун-дурту 210-210 см,кудуруунуё узуну 55-75 см. Теве чамдык чурттарныё тук болгаш с\лде-демдээнде бар. Астрахань облазыныё Ахтубинск хоорайда тевеге тураскаал бар. Тывада теве х=й кезиинде Эрзин кожуунда бар. Ону ховунуё корабли-даа дээр. Тевениё м=геннеринде х=й чаг бар. Ооё дузазы-биле теве аштавас-суксавас.

Теве шыдамык болгаш ч\ве далдавас, б=д\\н чоруктуё символу.

-Теве дугайында немелде ч\н\ билир силер? Тевениё ажык -дузазыныё дугайында чугаалап к=р\ёерем. Теве дугайында тоол.

Теве дугайында тоолду номчуур. Кыска утказын чугааладыптар.

-Тевениё эъди, с\д\, д\г\н\ё ажыктыыныё, шынарыныё дугайында улуг улустан дыёнаар силер бе?

-Теве дугайында улустуё аас чогаалында канчаар бижип турарын номчуп к==р бис бе? Кырган-ававыс «алдын аптаразын» ажыдар бис. Бичии хээлиг аптарадан теве дугайында с=з\глелдер уштуп номчуур.

Кичээлди ==реникчилер-биле т\ёнээр.

6.Рефлексия.

-Кижиниё м=з\-б\д\ж\н\ё дугайында бо баснядан…… билип алдым.

-Бо кичээлден немелде ….. билип алдым.

-Бо кичээл меёээ ( солун, ортумак, солун эвес) болду.

7. Онаалга. а) Теве дугайында орус,тыва \легер домак, тывызыктар бижип эккээр.

б)Басняны доктаадыр.

в) Тевениё ажык-дузазыныё дугайында бижиир.

8. Т\ёнел демдектер.







Лидия Иргит «Теве»

Аъш-чем садыы складка

Эргелекчи херек дээнин

Ажай Теве дыёнай сал-ла

Эрте четкен-х\лээп алган.

К\зелин ол чедип алгаш,

Х\нн\ё мону бодаар турган:

«Ооргамга салыпкаштыё,

Орай кежээ чанып турайн,

М=геннерим аразында

Б=рбекти кым эскерерлен».

Х\лб\с аткан черинден-не

Х\нн\ё аёнаар дижири дег,

Кертикпейниё олчазы х=й

Кежээниё-не келир турган.

-Соодукчувус чок-даа болза,

Чоор сен ону, эккеп тур- деп,

Кертик эёгин хыйыёайнып,

Кегженири дам-на барган.

Чазый чорук башка халдаар,

Чазыг кылып черле болбас!

Билип кагза, тудуп алза,

Бисти ат-ла кылганы ол.

Теве харын ындыг-ла ыйнаан,

Деёгер-ле бо, аравыста

Чамдык ындыг кижилерни

Чаза шавар шаавыс чок бе?

© 2010-2022