Ашық сабақ Тұрақты тіркестері

Сыныбы: 5

Күні: 13.11.2015 ж.

Пәні: қазақ тілі

Мұғалімнің аты-жөні:

Сабақ тақырыбы

Тұрақты тіркестер

Сабақ негізделген оқу мақсаттары

Тұрақты тіркес және оның мағынасын білу

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар:

Тұрақты тіркестер туралы мәлімет алу

Тұрақты сөз тіркестерін дұрыс қолдана отырып, сауатты сөйлеп, жаза білуге төселу

Топтасып жұмыс жасауға, уақытты ұтымды пайдалануға үйрену

Оқушылардың басым бөлігі:

Тұрақты тіркестердің мағынасын біледі

Жетістік критериі

Жетті:

Тұрақты тіркестердің мағынасын аша алса;

Тұрақты сөз тіркестерін дұрыс қолдана отырып, сауатты сөйлеп, жаза білуге төселсе;

Талпынды:

Байланыстыруға, мысалдар келтіруге, тапсырма құрастыруға талпынса

Топтасып жұмыс жасап, уақытты ұтымды пайдалануға үйренсе;

Негізгі идеялар

«Мен-Тұжырымдама, өзін-өзі реттеу, диалогтік оқыту, ынтымақтастық идеялары. Сабақ барысында топтасып жұмыс жасай отырып, танымдық қабілеттерін көрсетеді, сабаққа деген ынталары мен белсенділіктері артады

Сабақтың көрнекілігі

Жалпы білім беретін мектептің 7-сыныбына арналған әдебиет оқулығы, МАН, Ахмет Байтұрсынұлының «Қырық мысал» жинағы, АКТ, стикер, бағалау парағы, электронды оқулық, интертақта, «Табыс ағашы»

Тапсырма-лар

Блум таксономиясы бойынша тапсырмалар, ашық - жабық сұрақтар, жеке, жұптық, топтық тапсырмалар, эссе жазу

Уақыт

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Бағалау,

дерек көздер, көрнекіліктер

2 мин

І.Сәлемдесу

ІІ.Топқа бөлу

Түрлі үлгідегі фазылдарды құрастыру арқылы топқа бөлу.

ІІІ.«Бәрі менің қолымда!» сергіту тренингін орындау.

І.Орындарынан тұрып мұғаліммен амандасады, «Бәрі менің қолымда!» сергіту тренингін орындайды.

Жігер деген - Мен!

Күш деген - Мен!

Махаббат деген - Мен!
Кешірім деген - Мен!

Жастық шақ деген - Мен!

Денсаулық деген - Мен!

Адалдық деген - Мен!
Жарқындылық деген - Мен!

Бар ғажайып деген - Мен!

Бәрі маған байланысты,

Бәрі менің қолымда .

ІІ. Мектеп бейнесіндегі фазлдарды құрастыру арқылы төрт топқа бөлінеді

МАН

5 мин

5 мин

"Ер дәулеті - еңбек"

/ үй тапсырмасын сұрау

Берілген мысалдарды тиісті шартты белгіге апарып орналастыру

Жақсы ой, иненің көзі, терең сезім

Жақсы адам, адамның көзі, терең сай

Сергек сана, ақшаны сана

Салмақты, сабырлы, ұстамды, байыпты

Жомарт-сараң, көңілді-қапалы

Жол - жүретін жол, дұрыс жол, туынды сөздердің жасалу жолдары

Білгенге маржан /жаңа сабақ

Қызығушылықты ояту

(ребус шешу арқылы сабақтың тақырыбын анықтау)

Шартты белгісі:

Тұрақты тіркестер дегеніміз - бір немесе бірнеше сөздің тіркесуі арқылы бір ғана мағынаны білдіретін сөз тіркестері. Тұрақты тіркесті құрайтын сөздердің сыңарлары тұтасып барып, бір мағынаны білдіреді.Мысалы:

тас бауыр мағынасы мейірімсіз ,

су жүрек мағынасы қорқақ .

Тұрақты тіркесті құрайтын сөздер бұрыннан қалыптасқан жүйемен айтылады. Олардың сыңарларының орнын ауыстыруға немесе басқа сөздермен алмастыруға келмейді. Мысалы: Тайға таңба басқандай дегенді жылқыға таңба басқандай деп өзгерте алмайды екенбіз. Олай еткен жағдайда ол тұрақты тіркес болудан қалады

Тұрақты тіркестер даяр қалпында жұмсалады, сөйлемнің құрамына бір бүтін тұлға ретінде енеді де, бір мағынаны білдіріп, бір сұраққа жауап береді. Мысалы:

қой аузынан шөп алмайды деген тұрақты тіркес - қандай? - деген сұраққа жауап береді.

Тұрақты тіркестердің синонимдік баламалары болады, яғни оларды мағынасы жақын сөздермен түсіндіруге болады. Мысалы: қыздың жиған жүгіндей - әсем, көрікті, көркем, ит терісін басына қаптады - ұрысты, балағаттады, сөкті.

Кейбір тұрақты тіркестердің бір-бірімен өзара синоним болып келетіндері де бар. Мысалы: көз ілмеді, көрер таңды көзімен атырды, түн ұйқысын төрт бөлді және т.б.

Тұрақты тіркестер мән-мағынасы жағынан бір-біріне қарама-қарсы, яғни антоним болып та келеді. Мысалы: ит терісін басына қаптады - басынан сипады

Тұрақты тіркестер - ойды көркемдеп, әсерлі жеткізудің құралы.

Тұрақты тіркес

«Бағдаршам» әдісі бойынша бағалау

2 мин

3 мин

2 мин

2 мин

15 мин

2 мин

Бәрін білгім келеді

118-жаттығу

Мәтіннен тұрақты сөз тіркестерін табу

119-жаттығу. Берілген тіркестердің мағынасын ашу.

Үлгі: Ақ халатты абзал жандар - дәрігерлер - кімдер?

"Ойлан, тап!" ойыны

Семнтикалық картамен жұмыс

Жедел жауап

Шарты:

Берілген ұяшықтарда мектеп пәндеріне және тұрақты сөз тіркестеріне негізделіп дайындалған тест сұрақтары бар. Оқушылар берілген сұрақтарға жауап беру дәрежесіне қарай бағалануы тиіс.

20

20

20

30

30

30

40

40

40

Математика

Қазақ тілі

Арнайы сұрақ

Әдебиет

Тарих

Қазқа тілі

Арнайы сұрақ

Сыйлық

Математика

1.Математика

Тез, жылдамдық ұғымында айтылатын мағыналас тұрақты сөз тіркестерін табыңыз

1.Еті тірі, екі жүзді

2.Әні-міні дегенше, кірпік қаққанша*

3.Қас пен көздің арасында, тас бауыр

4.Сужүрек, көзді ашып-жұмғанша

2.Қазақ тілі

Тұрақты тіркестерге тән ең басты белгі

1.Сөздер бір-бірімен еркін тіркеседі

2.Сыңарларының құрамында тұтастық, тиянақтылық жоқ

3.Құрамындағы сөздерді басқа сөздермен алмастыруға болады

4.Құрамындағы сөздерді басқа сөздермен алмастыруға болмайды*

3.Арнайы сұрақ

Этнотерминді тұрақты сөз тіркесін көрсетіңдер

1.Сары майдай сақтау, ант ішу

2.Орға жығу, опық жеу

3.У ішсең руыңмен, тектінің тұяғы, жеті ата*

4.Бетіне бес ит тойғандай, ұнжырғасы түсу

Ассосация құру. «Тұрақты тіркестер»

Көңілі түссе - ұнатса, қаласа

Көңілі түспесе - ұнатпаса, қаламаса;

Тіл қатпай - үндемей;

Көңілін жықпаған - көңілін қалдырмаған.

Адам жанының инженері - ақын - кім?

Былғары қолғап шебері - боксшы - кім?

Мектептің жүрегі - мұғалім - кім?

Қас-қабағын аңдиды - көңіліне қарайды - не істейді?

Қолы ұзын - бай, дәулетті - қандай?

Жүрегінің түгі бар - батыр - қандай?

Көзі ашық - оқыған, білімді - қандай?

тыңдайды.

Сөзжұмбақ шешу

4.Әдебиет

Мысалдардан теңеу фразеологизмін табыңдар

1.Жүзіктің көзінен өткендей*

2.Ит арқасы қиянда

3.Дес бермеу

4.Суқаны сүймеу

5.Тарих

Тарихи ұғым-түсініктерден хабар беретін тіркестерді анықтаңдар

1.Жанды жер, жанын жегідей жеу

2."Есім ханның ескі жолы, Қасым ханның қасқа жолы", "Күлтөбенің басында күнде жиын"*

3."Иман келтірді", "Құдайсыз қурай сынбайды"

4.Опық жеу, көз ілмеу

6.Қазақ тілі

"Үріп ауызға салғандай", "Жүрек жұтқан", "Тас бауыр" қандай сөз табына жатады?

1.Зат есім

2.Етістік

3.Сын есім*

4.Есімдік

7.Аранайы сұрақ

Интерактивті тақта арқылы арнайы әзірленген бейне сұрақ қойылады.

8.Сыйлық

9.Математика

"Таяқ тастам жер", "Қозы көш жер", "Иек астында" тұрақты тіркестері қандай ұғымды білдіреді?

1.Көлем

2.Уақыт

3.Қашықтық*

4.Көңіл - күй

«Басбармақ» әдісі бойынша бағалау

Смайликтер арқылы бағалау

2 мин

Бекіту

«Ыстық орындық»

Бір оқушыны, өзі сұранған оқушыны ортаға орындыққа отырғызып, әр топтан оқушылар бүгінгі сабақтан қызықты сұрақтар қояды. Орындықта отырған оқушы жылдам, тез жауап береді

Шапалақтау арқылы бағалау

2 мин

Сергіту сәті «Жұмыр қылыш»

Бейнероликтегі би ырғағына қосылып билейді

АКТ

2 мин

Үй тапсырмасын беру

1.122-жаттығу. Берілген сөздердің тұрақты тіркес түріндегі синонимдері мен антонимдерін жазу.

Үлгі:алыс- ит өлген жер; жақын-таяқ тастам жер
2.Тұрақты тірестерді пайдалана отырып, досына мінездеме жазу.

1 мин

Рефлексия. Табыс ағашы

«Ұнады», «Қиын болды», «Үйренгім келеді»

Сабақтан алған әсерлерін стикерге жазып, табыс ағашына іледі.

Қорытынды

Тіл байлығы - елдің елдігін, жұртшылығын, ғылыми әдебиетін, өнеркәсібін, мәдениетін, қоғамдық құрылымын, салт-санасын, жауынгерлік дәстүрінің қай дәрежеде екендігін көрсететін сөзсіз дәлелді мөлшері.

Сақтар болсаң, халқыңды - тілді сақта,

Баға жетпес мұра жоқ тілден басқа!

Тілден өзге жиһаздың бәрін түгел,

Базарлайсың қалтаңда ақшаң жатса.

Туған тіліміздің рухын жандандырып, мәртебесін асқақтататын, ұрпағымыз азаймасын!- дей отырып, бүгінгі сабағымды аяқтаймыз.