Рабочая тетрадь по тувинскому языку, 8 класс

Раздел Другое
Класс 8 класс
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Есть
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Рабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 классРабочая тетрадь по тувинскому языку,8 класс/ениё тайылбыр домаа.

1. Бердинген домактарныё синтаксистиг сайгарылгазын кылып, схемазын тургузар.

Ыды ээре берзе-ле, =дек адаанда аъттыг кижи чортуп \н\п орган.

------------------------------------

Орлан-оол клубка кирип кээрге, эштери тарап турар болган.

------------------------------------

Автобус доктаай бээрге-ле, чорумал кижилер д\ж\п эгелээн.

--------------------------------------

Х=лчок эки д\ш д\жеп чыдырымда, авам мени оттурупту.

-------------------------------------

2. Кол болгаш тайылбыр домактарны аёгылаёар. Ч\н\ё дузазы-биле холбашканын тодарадыёар.

1.Оолакай аалынга чоокшулап келгеш к==рге, баглаашта \ш аът баглап каан турган. 2.Угбазы дыштанып чанып кээрге, хеймер дуёмазы х=лчок ==рээн. 2.Кышкы х\н д\ъш эртип чорда, аёчылар сын бажынга \н\п келген.

1……………………………………………………..

2…………………………………………………….

3…………………………………………………….

3. /ениё тайылбыр домактарынга кол домактардан немеёер.

1.Ажыл шагы т=н\п турда,……………………………………………………………………

2. Д\ъш эрткен соонда,…………………………………………………………………………

3. Чылый бээри билек,…………………………………………………………………………

4. Ай хире болу бергенде,………………………………………………………………………

4. Бердинген кожумактар болгаш холбаа с=стерниё дузазы-биле \ениё тайылбыр домактары кирген домактардан чогааткаш, сайгарыёар.

Соонда, -ге, -кыже, -да, с==л\нде.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Орфографтыг минутка.

5.Х=й сектер орнунга тааржыр \ж\ктерден киирип, бижик демдектеринден салыёар.

Даё бажында Долума …уруп келгеш бир дугаар …агааларын чемгергилеп каан. Оон …ажыёынга кирип келгеш ном-…аа номчугулаар. Ол \еде соёга караандан бир ч\ве караёайнып эрте бергенинден Долума туруп келген.

6. Т=нген бодалды илередир с=стер каттыжыышкынын азы бир-даа с=ст\ ч\\ дээрил?

А) домак

Б) с=с каттыжыышкыны

В) кол с=с

Г) с=глекчи

3. Удавас ам ==редилге эгелээр. Бо домак утказыныё аайы-биле кандыгыл?

А) б=д\\н

Б) айтырыг

В) кыйгырыг

Г) медээ

7. С=з\глелге бижик демдээн салыр :

Сарыг-оол ынчап олурда чаавазы кухнядан чедип келгеш чугаалаан Ам база номчуттунуп олуруп алдыё бе оол деп чаавазы айтырган Бо номнуё солуну аттыг боорга к=р\п олур мен чаавай деп ол харыылаан.

8.С=з\глелден фразеологизмни тыпкаш, утказын билириёер-биле тайылбырлап бижиёер .

Аёчыныё олчазын манап турдувус.Узун-Аёчы черле куруг келбес кижи.Кырган-ачам биле кожавыс аразындан суг акпас улус ч\ве.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Бердинген домактарда дескиндир деп с=с кайда наречие, кайда эдеринчи бооп чоруурул, кырынга айтыёар.

Бажыёын дескиндир шаараш херим-биле кажаалап алган.

Бажыёын дескиндир тарып алган чечектерин-даа суггарбастаан.

10.Айтырыгларга харыылаёар.

1. 25 кижиниё 2 холу, будунуё д=рт даваныныё салаалары чежел? ______________________

2. Хана б\р\з\нде-ле 206 хана к=г\ бар болза, 6 ханалыг =гн\ё ханазыныё к=г\ чеже болурул? ________________________________

3. 500 хойнуё д=рт даваныныё дыргактары чежел? ___________________________________





Немелдениё тайылбыр домаа.

1. Бердинге схемаларга домактардан чогаадыёар.

1.(…………) деп ч\вени

____________________________________________________________________________________________________________________

2. (…………) ын

____________________________________________________________________________________________________________________

3.(…………..) дугайын

____________________________________________________________________________________________________________________

2. Бердинген домактарныё синтаксистиг сайгарылгазын кылып, холбаа с=стериниё адаан шыйыёар.

Т=тчеглекчиниё \\лгедии б=р\ден дора дээрзин орта ийи караам-биле к=рд\м. Хой ылап-ла Маадырныы деп ч\вени олар бадыткааннар. Ооё кымче чыгадып олурарын Мария Ивановна даап бодап каан. Идик-хеп, эт-херекселинге кам чок улус =реге д\жер дээрзин Хаяжык биле берген.

3. Х=й сектер орнунга дээрзин, дээрзинге, деп ч\вени, деп ч\веге, дугайын чергелиг холбаа с=стерни, падеж кожумактарын ажыглап тургаш, немелдениё тайылбыр домаа кирген чогырышкан нарын домактардан чогаадып бижинер.

1…….. авазы ылап-ла б\з\рээн. 2……… угбам биске сонуургадып чугаалады.

3……. Бирги классчылар дыка ==рээннер. 4. Башкызы дораан эскерип каан. 5…..оолдар дораан эскерип кааннар.6……. кым билбес боор.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сактып алыёар! 1. С=глекчизинде -ыл,-ил,-чык,-чик деп кожумактарныё болгаш -тыр,-тир,бе,ийик, ирги бе деп артынчы с=стер-биле холбашкан немелдениё тайылбыр домактарын ону,ол дугайында, деп айтылга с=стерлиг кол домактардан биче сек-биле аёгылаар.

2. +ске холбаа с=стерниё дузазы-биле каттышкан немелдениё тайылбыр домактарын кол домактардан биче сек-биле аёгылавас.



Орфографтыг минутка.

4.Х=й сектер орнунга тааржыр \ж\ктерден киирип, бижик демдектеринден салыёар.

1.Мында тыва чон база каш \деп келген орус эш ==р\нге чаёгыс чер чур…угларынга база ла чагыг с=з\н берген белек селээн …дускан. 2.Бичии Аяна ==ре…ирин че…икпейн манап турган. 3.Аё меё хо…спас дээш кежээликтей Биче Аяёга келдим.

4. Чаа кадаан Баглааш эртенги даё ха…зында шала =кпеё кызыл кылдыр к=з\лген.

5. Намзырай шанактыг а……….ыг кудазы Оолакайларныё аалынче шошкудуп олурган.6. Каш чыл бурунгаар бо Кара Су…а чорааш су…а д\ж\п кемдээн соонда Ламажап \жээн бу…арыныё салааларын эчизинге чедир эмнедип кожуун эмнелгезинге база чыткан.

5. Немелдениё тайылбыр домактарындан киирип тургаш, «Х\н чуруму» деп кыска 4-5 домактан тургустунган чогаадыгдан бижиёер.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. «Кижи болуру чажындан, аът болуру кулунундан» деп \легер домактыё утказын канчаар билдиёер,тайылбырлап бижиир.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Дараазында схемаларга домактардан чогаадып бижиир.

  • (………..) ын

_________________________________________________________________________________________________________________

  • (…………) деп ч\вени

_________________________________________________________________________________________________________________

  • (………….) дээрзин

_________________________________________________________________________________________________________________

  • (……………..) чык

________________________________________________________________________________________________________________

Тодарадылганыё тайылбыр домаа.

1. Бердинген домактарныё долу синтаксистиг сайгарылгазын кылгаш ,схемазын тургузуёар. Кол болгаш тайылбыр домактарны айтыёар.

1. Балдырыныё сиири бышпаан, бажыныё коёгураазы чазылбаан, чаш оглувусту айбылап турар хаан боор. ………………………………………

2. Ында \ер чара шапкылап каан сарыг элдер чыткан…………………………………

3. +ск\с-оол хаанныё тозан аът долганып четпес, докулчак ак =ргээзинге кирип келген………………………………………………………………………………………..

4. Ак-к=к салы хадып турар ашак кижи чугаалап-тыр………………………………..

5. Харын куй-даа эвес, кайы шагдан хат \ттеп каан хая-дыр ийин…………………………………………………………………………………………

6. Дыка-ла солун шиитпир \нд\рд\: бо чылын мырыёай дуу ооругдан буга \нд\рер……………………………………………………………………………………..

7. Ч\гл\г куш-даа ужуп четпес ч\г\р\к аът болу берген…………………………………………………………………………………………

2. Дараазында домактарны тодарадылганыё болгаш немелдениё тайылбыр домактары кылдыр ажыглап, чагырышкан нарын домактардан тургузуёар. Салза чогуур черлерге бижик демдээн салыёар.

1. Ынчан б\ргег х\н турган. 2. Сайгылгаан чырып турган. 3. Чогаалчыныё юбилейинге тураскааткан кежээ болур. 4. Авам,ачам чорупкан.

3. Таблицаны долдурар.

Тайылбыр домактыё янзызы:

Айтырыы:

Холбажыр аргазы:

Чижээ:




Сактып алыёар! Тодарадылганыё тайылбыр домаан кол домактан бижик демдээ-биле аёгылавас.

Тодарадылганыё болгаш немелдениё тайылбыр домактарында д=мей ч\\л- деп, деп дугайында деп холбаа с=стерниё дузазы-биле каттыжары.

Ылгалы- немелдениё тайылбыр домаа кол домактыё составында кылыг с=з\-биле илереттинген кежиг\нге, тодарадылганыё тайылбыр домаа- ч\ве ады- биле илереттинген кежиг\нге хамааржыр.



Жж



Орфографтыг минутка.

4.Х=й сектер орнунга тааржыр \ж\ктерден киирип, бижик демдектеринден салыёар.

1. Д…рде бичии планеталар база бар. Олар х\...\ долганып турар. Планеталар чырыкты чылыгны х\нден ап турар. Чаа ажы…ынган планеталарга онзагай кижилерниё а…арын тыпсыры чаёчыл а…рган. Оларга чурукчулар эртемде…ер артистер хамааржыр.

С==лг\ домакта укталган ч\ве адын ушта бижиир…………………………………………………..

5. Кижи деп с=стен укталган с=стерден бижиёер.

Кижизидилге,………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Кижи деп с=с кирген \легер домактардан бижиёер.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Дараазында чечен с=ст\ё утказын аас-биле тайылбырлааш, кыдыраажыёарга бижип алыёар.

« Кижи дээрге эё дээди, эё тода болгаш долузу-биле, т=нд\р хевирлеттинген чаяалга болур». ( Ян Коменский).

8. С.А.Сарыг-оолдуё ш\л\\нден алдынган \з\нд\н\ тайылбырлаар, адаанда тайылбырга катчыр силер бе?

Эки кижи болурунуё

Эжии, оруу кайда ч\вел?

Эки кижи болурунуё эжии, оруу- Силер-дир силер,эки кижи болур дизе, кижи бодунуё эки, багай талаларын сайгарып, четпестерин эдер- бот-кижизидилге кол черде турар. Эки кижи болурунуё оруу дээрге чоннуё оруу ол. Чоннуё чоон оруу-билу чоруур болза часпас силер.

Б=д\\н топтуг, х\нд\лээчел,

П=р\к, чазык, шоваалаё-даа,

Билииргевес,улуургавас.

Биче сеткил-б\д\шт\г-даа,

Езулуг дээн тыва кижи

Овуру мээ ынчаар к=ст\р. ( Чульдум Чап « Тыва овур»).

Боттарыёарныё бодалыёарны илередиёер:

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Даар байдалдыё тайылбыр домаа.

1. Бердинген домактарныё долу синтаксистиг сайгарылгазын кылгаш ,схемазын тургузуёар. Кол болгаш тайылбыр домактарны айтыёар.

1. Тарааны эрте тарыыр болза, улам эки. ………………………

2. Авам мени чаёчап орза-даа, меёээ даады буянныг ч\ве й=рээп чоруур болдур ийин……………………………………………

3.Х\ннер кааё турган болза, \ш-ле хонгаш б=л\п алыр турган сиген \рг\лч\н\ё чаъзынга таварышкаш.кургавастааш, туруп берген……………………….

4.Кызыл хоорай кирзимзе, музейлер к==р бодалдыг мен……………………………..

5. Бак келзе, туттунма, эки келзе, салдынма. ……………………………………………………………………………………………

6. Бир эвес кайы-бир аалга хендирбени кым-даа сый шанчып шыдаваан болза, ол хендирбениё ужунга кадак баглааш, =ске аалдарже шагаалап аппаар……………………………………………………………………………………………..

2. Чурукту к=р\п тургаш, даар байдалдыё тайылбыр домаа кирген 3-4 домактан чогаадып бижи.

Рабочая тетрадь по тувинскому языку,8 класс



________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Бердинген таблицаны даар байдалдыё тайылбыр домаанга долдуруёар.

Тайылбыр домактыё янзызы

Айтырыы

Холбажыр аргазы

Чижээ:




Сактып алыёар! Даар байдалдыё тайылбыр домаан кол домактан биче сек-биле аёгылаар.

Чижээ: Бай-Тайга бажынга булуттар к=ж\п эгелээр болза, чаарыныё демдээ.



Орфографтыг минутка.

4.Х=й сектер орнунга тааржыр \ж\ктерден киирип, бижик демдектеринден салыёар.

Олар эрткен шагааны сактып чугаалажы бергеннер. Каш хонук бурунгаар аъш-чемиё сал…, \\жезин буз…, олбук-ширтээн какта …, силги…, баштай кымныё аалындан эгеле…, шайлаарын дугурушкан. Баштай улуг улуска бар…, кадак сун…, амыр-мендизин, ал-боттарыныё кадыын айтыр…, чолукшу… чедер.

5. Барыын-Хемчик кожуунда сууурлар аттарын бижээш, даар байдалдыё тайылбыр домаа кирген 2 домактан бижиир. Улуг \ж\ктер-биле бижээнин тайылбырлаар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. /ениё, немелдениё, даар байдалдыё тайылбыр домактарын ажыглап тургаш,

« Келир \еде кандыг мергежил шилип алыр мен? » деп темага чогаадыг-бодалдан бижиёер.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ч=р\лдээниё тайылбыр домаа.



1. Бердинген домактарныё долу синтаксистиг сайгарылгазын кылгаш ,схемазын тургузуёар. Кол болгаш тайылбыр домактарны айтыёар.

1. /легер домактар база ырылар кыска-даа болза, утка-шынары, угаан-билиишкини ном хире…………………………………………………………………………………………

2. Мактаныкчыны кочулап турза-даа, херек кырында \лешке ооё \л\\ \рг\лч\ таваржыр………………………………………………………………………………………….3. Саазын чуга-даа болза, шашпас болза дежилбес………………………………………....

4. Кыс уругнуё аскы чыдывас болза, ыыттавазы эки дижир………………………………

5. Кижи сагынгыр-даа болза, кылбас болза ==ренмес………………………………………

6.Ыт ээрип турда-ла, аъттыг кижи =декче чортуп кирип келген.………………………..

2. Дараазында кожумактар, артынчылар болгаш холбаа с=стер дузазы-биле ч=р\лдээниё тайылбыр домактары кирген чагырышкан нарын домактардан чогаадып бижиёер. Бижик демдектерин шын салбышаан, ук домактарны кежиг\н аайы-биле сайгарып, схемазын тургузуёар.

- даа болза, -ге-даа, болза, -да-ла, -даа бол.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Бердинген домактарны тыва дылче очулдургаш, утказын канчаар билгениёерни тайылбырлаёар.

Пословицы и песни всегда кратки, а ума и чувства вложено в них на целые книги.

Над хвастунами хоть смеются, а часто в дележе в им доли достаются.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Мээё бодалым:----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Сактып алыёар! Утказыныё аайы-биле ч=р\лдээниё тайылбыр домаанда илереттинген кылдыныг кол домакта илереттинген кылдыныг-биле ч=р\шкек. Ч=р\лдээниё тайылбыр домаан кол домактан биче сек-биле аёгылаар.











Орфографтыг минутка.

4.Х=й сектер орнунга тааржыр \ж\ктерден киирип, бижик демдектеринден салыёар.

К…дандан ыратпас …ртег а…ды апарган Чакпыыл-Сарыын калгытпышаан, Лапчар Ирбижеевич \р ле боданып чортуп чор…н. Чаа ажыл агый чери б\г\ херектерни чаазы биле к=р\п эгел…р ужурлуг. Канчалдыр даа кызы..арга совхозка х=й орулганы: э..т к..шти д\кт\ мал ажылы берип турга..ын б\г\де билир. Тываныё агаар бойдузунуё байдалдарынга мал ажылы бирги черге турар ужурлуг.

5. Чурукту к=р\п тургаш, ч=р\лдээниё тайылбыр домаа кирген 3-4 домактан чогаадып бижи.

Рабочая тетрадь по тувинскому языку,8 класс

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

6. Бердинген ш\л\кте карартыр парлаан с=стерни с=з\глелге с=с тургузуунга сайгарыёар. Ш\л\кт\ аянныг номчуёар.

Тывалар деп кымнарыл ол?

Тывызыксыг, тоолчургу

Улуг-Хемниё унун чурттаан

Уран-шевер улус ч\ве.

Тывалар деп кымнарыл ол?

Дыёгылдайлыг эрес-кежээ

Алды ч\з\н малын малдаан

Ажыл-ишчи улус ч\ве.

Тывалар деп кымнарыл ол?

Дыка эки х\нд\лээчел

+ремелиг тараа, быштаан

+рг\п салыр улус ч\ве.

Сорулганыё тайылбыр домаа.

1. Бердинген домактарныё долу синтаксистиг сайгарылгазын кылгаш ,схемазын тургузуёар. Кол болгаш тайылбыр домактарны хевирлерин схемага айтыёар.

1. Калдар-оол хемче чавызап баткан тудум-на, имиртиё дээрде шаштыккан сыннар кыры ырап бар чораан.

______________________________________________________

2. Аалга чедип келзе-даа, ооё сагыжы д\в\ревишаан турган.

_______________________________________________________

3. Х\н даг артынче ажытталы бергенде, аалдыё мал-маганы кирип келген.

_______________________________________________________

4. Оларныё арыннарында х\л\мз\р\г долган аажок шимээнниг х==решкен олурганнар.

______________________________________________________

5. Кежиг\ннерден кым-бир кижи озалдай берзе,орнун д\рген солуптар сен.

_____________________________________________________

6. Суурнуё б\г\ чону д\ж\т ажаалдазында дээрзин кыргандан дыёнадывыс.

______________________________________________________

7. Чаашкын каш х\н улаштыр чагган деп медээни кожуун баштаар черге дыёнадып четкен бис.

_____________________________________________________

2. Таблицаны улаштыр долдурар.

Тайылбыр домактыё янзызы

Холбажыр аргазы

Айтырыы

Чижээ

Сорулганыё тайылбыр домаа

________________________

________________________

Кандыг сорулгалыг?

____________________

____________________

____________________

Д\ж\т ажаалдазы эки болур т=лээде, х=рз\нн\ минералдыг б\д\мелдер-биле чемишчидер.





Орфографтыг минутка.



3. Он нарын с=стен бижээш,шын бижилге д\р\м\н тайылбырлаар. 2 б=д\\н домактан чогааткаш долу морфолог-синтаксистиг сайгарылгазын кылыр.

__________________________ ________________________________

__________________________ ________________________________

__________________________ ________________________________

__________________________ ________________________________

__________________________ ________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. С=з\глелге аттан бергеш улаштыр чогаадыёар.

_____________________________________

Кыш- чылдыё д=рт эргилдезиниё бир онзагай \ези. Тывага болур кыштар дыка узун болгаш соок. Малчын аалдар т=р\\р хойларын тургузур азыраар сиген-ширбиилин, сулазын белеткеп, кажаа-хораазын ыяк септеп алган болур.

Кыжын кижи б\р\з\н\ё сагыш-сеткили оожум.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Бердинген с=стерниё шын бижилге д\р\м\н тайылбырлаёар. Дуюг, хаяа, оъттуг, д\штеки, частыг, Бай-Тайга, чуртун.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Чылдагаанныё тайылбыр домаа.



1. Бердинген чылдагаанныё тайылбыр домактарыныё синтаксистиг сайгарылгазын кылбышаан, холбаазын, айтырыын, схемазын тургузуёар.

1. Агаар баксыраанындан М=ёг\н-Тайгаже самолет ушпаан.

-______________________________________________________________________________________

2. Х\н кааё чаагай х\ннеп-ле турар болганда, чечек кандыг-даа х=легеден \нер-ле болгай.

______________________________________________________________________________________

3. Шалбачы =зээнге киир доёа бергеш, кажааже кирип келген.

______________________________________________________________________________________

4. Ооё кадыы чолаачылаарынга таарышпастаанындан ынак мергежилин каар ужурга таварышкан.

___________________________________________________________________________________

5. Даг кадыр боорга, угбам менче дорт баспайн, адаа-биле доора \н\п олур.

___________________________________________________________________________________

6. Кара-Сугнуё чоогун ч\детпес, бокталдырбас, чуге дизе ооё бажын дагып каан ч\ве-дир.

__________________________________________________________________________________

2.Бердинген схемаларга домактардан чогаадыёар.

1. ( ) болгаш,

2. ( ), ынчангаш

3. ( ) боорга,

4. ( )- дан

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Бердинген с=стерниё тургузуун сайгарыёар.

Чигирзиг, сыынныё, алаактарлыг, Кызыл-Мажалыктан.

Орфографтыг минутка.

4. Бердинген с=стерни слогтап чарып, к=ж\рер кылдыр бижиёер.

Айлаё-кушкаш, чечектелиишкин, башкыларывыска, сыын, аът, эмчилер, бодамчалыг, тургузукчу, аал, карт, чурт, таныжарым, идепкейлиг, сумузунуё.

5. Чурукка хамаарыштыр чаёгыс аймак кежиг\ннер кирген 3 домактан чогаадыёар. Бир домактыё синтаксистиг сайгарылгазын кылыёар.

Рабочая тетрадь по тувинскому языку,8 класс



____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Ребусту тывыёар.

10 дар ________________________

6 н ________________________

 тиг ________________________

пен ____________________

7р ______________________

2 с ____________

1000гаш ___________________

К3к\л __________________

10 за ________________

Бердинген с=стер-биле кыска домактардан чогаадыёар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________



Деёнелгениё тайылбыр домаа.

1. Деёнелгениё тайылбыр домактарыныё синтаксистиг сайгарылгазын кылбышаан, схемазын шыйыёар.

1. Дээрде сылдыстар карак басканзыг, чивеёейнип тургулаан.

_______________________________________________________________

2. Улуг =рт кыпкан ышкаш кежээки хаяа булуттар аразында кызып турган.

_________________________________________________________________

3. Ооё сагыш-сеткили дээр б\ргеп келген дег муёгаргай апарган.

________________________________________________________________

4. Соондан с\рген кижи бар ышкаш Орланмай ындыкы =рээлче бурт дээн.

_________________________________________________________________

5. Чылгы тевелерни к=р\п кааш, хенертен б=р\лер келген ч=ве дег, хоюп ыёай болган.

_________________________________________________________________

6. Ырак дээрде сылдыстар олуй-солуй карак баскан ч\ве дег чивеёейнип тургулаан.

________________________________________________________________

2. Чылдагаанныё болгаш сорулганыё тайылбыр домактары кирген чагырышкан нарын домактарны ийи б=л\кке аёгылап ушта бижиёер. Оларныё бот-бодундан ылгалын айтып, бижик демдектери салырын тус-тузунда тайылбырлаёар.

1. Удуп чыдары кончуг боорга, оттурбаан эвейик мен бе? 2. Чарыны мундуруп ==редир дээш, уруглар ону чедип турган. 3. Ада-иемниё мени ынаар чорутпазы ол чоор бе дээш, аажок коргуп турган мен. 4.Кежээликтей буттарым аажок ыстап-шылап эгелээн, ч\ге дээрге эзерлиг аът мунары чаёчыкпаан кижиге айыылдыг дишкеш, мээё ак аъдымга ч\гле матрас чонап берген ч\ве. 5. Сени барбазын дээш, мегелээри ол-дур.

Домактарныё дугаарларын айыт.



Чылдагаанныё Сорулганыё

_________________________ ____________________________

Сактып алыёар! Деёнелгениё тайылбыр домааныё утказы- кол домакка кылдыныгны тайылбыр домакта илереттинген кылдыныг-биле деёнээни. Деёнелгениё тайылбыр домаан кол домактан биче сек-биле аёгылаар.





Орфографтыг минутка.

3. Бердинген \легерлээн с=стерге баштай хамаарылга кожумаан, ооё соонда хамаарыштырарыныё падежинге =скертип бижиёер. Кожумактарын шыйыёар.

Фонарь, январь, циркуль, лагерь, автомобиль, декабрь.

______________________________ _______________________________

_____________________________ ______________________________

_____________________________ ______________________________

_____________________________ ______________________________

_____________________________ ______________________________

_____________________________ ______________________________

4. Х=й сектер орнунга турза чогуур \ж\ктерни немеёер. Я, е, ё, ю деп \ж\ктерниё шын бижилге д\р\м\н тайылбырлаёар.

Каадыр-оол инч…..гин ч…ктеп, да…нгыыжын алгаш, кодан хойнуё соонче базыпкан. Ол мээс ортузунга турган кара баштыг ак хо…нга чедип келген. Ол т=р\пкен болган. Хылбаё ак хураган доёга… д\ж\п, со…стап чоруп турган.

Ол даё ха….зында турган болгаш уйгузурап келгеш, бодун сергедири-биле ырлай каапкан.

5. Бердинген чурукка аттан бергеш, кыска чогаадыгдан бижиёер.

Рабочая тетрадь по тувинскому языку,8 класс

________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________





Туруштуё тайылбыр домаа.



1. Туруштуё тайылбыр домактарыныё синтаксистиг сайгарылгазын кылбышаан, схемазын шыйыёар.

1. Кайда ажыл-агый кыптыгып турарыл, ында каткы-х=г, чугаа-соот \з\к чок-ла.

___________________________________________________

2. Кым канчаар ажылдаарыл,ынчаар-ла т\ёнел к=ст\п кээри албан апарган.

___________________________________________________

3.Каяа аныяктар чыглы-дыр, аёаа черле каткы-х=г, тайцы-сам дыёналбайн барбас.

___________________________________________________

4. Кырган бажын кайнаар-ла согаш дээр болдур, бис ынаар к=р\п, кайыын-на х==р\к к=ст\п кээрин манап олур бис.

-____________________________________________________

5. Чаашкын каяа х=й чаар болдур, аёаа тараа д\ж\д\ чаагай болур.

_______________________________________________________

6.Хемчик кайы хемче кирген ийик, Алаш база ынаар кирип чыдар болгай.

_________________________________________________________

7. Аът бажын кайнаар углай-дыр, мен база ынаар чайлыш кыннып каап чортуп олур мен.

_________________________________________________________

2. Чечен чогаал номундан туруштуё байдалы кирген, туруштуё тайылбыр домаа кирген 3-3 домактардан ушта бижээш сайгарар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Сактып алыёар! Туруштуё тайылбыр домаан \рг\лч\ биче сек-биле аёгылаар. Туруштуё тайылбыр домаа аас чугаага ховар ажыглаттынар.





Орфографтыг минутка.

3. Бердинген с=стерге хамаарылга кожумаан немеёер. Б=д\\н домактардан чогааткаш, синтаксистиг сайгарылгазын айтыёар.

Спорт……. __________________________________________________________________________________

Концерт….. ________________________________________________________-_________________________

Чурт……. __________________________________________________________________________________

Ат………. __________________________________________________________________________________

4. /легер домактарны уламчылаёар.

1.Кижи болуру чажындан 3. К\ш-ажыл кижини_______________________________

___________________________________ 4. Эжишкилер найыралы

2. Эки кылган ажыл ______________________________________________________________

_____________________________________ 5. Даг дег караны _______________________________________

5. Х=й сектер орнунга тааржыр \ж\ктерден киирип, бижик демдектеринден салыёар.

1. Бис …=рээн чуртувуска ынак бис. 2. Ынчан январ…… \жен….. х\н\ ч\ве. 3. Эрткен чылда бистиё чуртка …араа ..\ж\д\ чаагай болган. 4. …емниг сааскан …еве тудуп чиир. (\л. д.) 5. К\з\н …ииё уязынга , кандыг-бир черге ..оорук, чочагай болгаш оон-даа =ске чемишти белеткеп алыр.

6. Домактарны четчелеп бижиир. Каттышкак деепричастиелерни киирер.

Машина хенертен оожумнап чоруй, ………………..

Оолдар херлип, эзеп чоруй, …………………….

Чараш ала б=мб\к чуглуп чоруй, …………………….

7. Чуруктан ч\гле ч\ве аттарындан санап бижиёер. 5 с=ст\ё тургузуун сайгарар.

Рабочая тетрадь по тувинскому языку,8 класс

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Кылдыныг аргазыныё тайылбыр домаа.

1. Кылдыныг аргазыныё тайылбыр домактарыныё синтаксистиг сайгарылгазын кылбышаан, схемазын шыйыёар.

1. Озалдаан дуруяалар далбый хевирлиг кылдыр с\\рертир чыскаалыпкан, алгы-кышкы чок, мурнуу ч\к кайы сен дээш, чавыс кылыйтып бар чорааннар.

-_______________________________________________________________

2. Башкы канчаар тайылбырлап бержик, ==реникчи ынчаар тайылбырлап турган.

_____________________________________________________________

3. Сыын канчаар эдер ийик, дуржулгалыг аёчы ынчаар амыргалап билир.

_____________________________________________________________

4. Авазы канчаар сургап чорааныл. Ол ынчаар кижизиттинген-дир.

______________________________________________________________

5.Аёчы канчаар чалбарып й=рээл салырыл, оран-таёды база ынчаар хайырлаар болду ийин.

______________________________________________________________

6. Уруглар илдик чокка чугаалаптар кылдыр даштыкы дылды ==редип алза эки.

_____________________________________________________________

2. Бердинген схемаларга кылдыныг аргазыныё тайылбыр домактарындан чогаадыёар.

1. ( ) кылдыр

2. ( ) бержик,

3 .( ) ынчаар,

4. ( ) ол хире,

Сактып алыёар! Кылдыныг аргазыныё тайылбыр домаа кылдыр деп с=ст\ё дузазы-биле каттышканда, бижик демдектери салбас, а =ске таварылгаларда биче сек-биле аёгылаар.___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________



3. Домактарны уламчылаар.

Ачам довурак-доозун д\шпес кылдыр……………………………………………………

Тараа аъттыг кижи к=з\лбес кылдыр………………………………………………………

Хураганнар кайнаар халый-дыр……………………………………………………………

4.Бердинген сан аттарындан чыырыныё болгаш дугаар сан аттарындан тургузуёар:

5, 20, 4, 8, 88, 366, 42, 2, 3.

Кайы сан аттарындан чыырыныё сан аттары тургустунмазыл? Ч\ге?

5. 4 домактан ушта бижээш, домактарныё синтаксистиг сайгарылгазын кылыёар.

Кыш д\шкен. Тайганыё хар-чамы-даа улгаткан. Кижи кылаштаарга,дискек караан эртип турар. Хар улгаткан тудум-на, аё-меёге улам берге апар чыткан. Чиир чем белен тывылбастаан. Олар ч\гле кокпа оруктар эдерип шуужар.

Кыш д\шкени-биле кады Ак аёчы аалынга-даа орбастаан. Тайга-сыннар кезип чоруп бээр. Чамдыкта чартык ай суг болгаш чанып келгилээр. Аёныыр инспектору кижиниё ажылы ындыг. Кыжын аё-меёниё амы-тыныга айыылдыг ч\велер к=в\дээр. Ийи-чаёгыс арын-н\\р чок т=тчеглекчилер какпа, дузаан база салгаш чоруп бээр. Аштаёгы б=р\лер база к=в\дээр. Олар аёнарны хемнер кыдыынче, булук-доштарже чыгай сывырып тургаш, тудуп чип эгелээр.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Чурукка ЧНД янзыларынга аёгы - аёгы домактардан чогаадып бижиир.

Рабочая тетрадь по тувинскому языку,8 класс



____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________







С.К.Ооржак

















Тыва дыл, 8 класс



Чагырышкан нарын домактарныё янзыларынга ажылчын кыдырааш







































+=реникчиниё ады:……………………………………………………...





Хонделен 2012











ШМО-нун хуралынга бадылаан.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

33


© 2010-2022