Морфологтуг сайгарылгалар чуруму Тыва дылда

Раздел Другое
Класс -
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Демдек ады

1. Чугаа кезээн айтыр.

2. Укталган, укталбаанын айтыр.

3. Укталган болза, укталган аргазы.

4.Шынарыныё, хамаарылганыё бе, айтыр.

5. Шынарыныё болза, кайы чадада ажыглаттынганы, ооё хевирлери

( =й\нде, кошкадыр, к\штелдирер).

6. Ч\ве ады апарган (субстантив) болза, падеж, саны, хамаарылга хевири.

7. Синтаксистиг функциязы.

/легери:

Эргизимээр: демдек ады, эге хевири эрги, укталбаан, шынарыныё, кошкадыр чадазында, домакка тодарадылга бооп чоруур.

Сан ады.

1. Чугаа кезээн айтыр.

2. Укталган бе, \ндезин сан ады бе?

3. Тургузуунуё аайы-биле кайы б=л\кке хамааржыры ( б=д\\н, нарын, каттышкан).

4. Утказыныё аайы-биле кайы б=л\кке хамааржыры (т\ё, дугаар, чыырыныё, \\рмек, каттышкан).

5. Ч\ве ады апарган (субстантив) болза, =скерлип чоруур хевири (падеж, саны, хамаарылга).

6. Синтаксистиг функциязы.

/легери:

/женге- эге хевири \жен, каттышкан т\ё сан ады ( \ш + он), Б.п, домакка тодарадылга бооп чоруур.

Акым тевекти \женге чедир тепкен.

Наречие.

1. Чугаа кезээн айтыр.

2. Укталган, укталбааны.

3. Укталган болза, укталган аргазы.

4. Кайы б=л\кке хамааржыры (\ениё, туруштуё, кылдыныг аргазыныё, хемчегниё, чылдагаанныё, сорулганыё).

5. Синтаксистиг функциязы.

/легери:

Дыёзыдыр- наречие, укталган

( кожумактыг арга), кылдыныг аргазыныё байдалы,айтырыы канчаар? домакка байдал бооп чоруур.

Авам акымны дыёзыдыр куспактап калды.

Кылыг с=з\.

1. Чугаа кезээн айтыр.

2.Д=з\, укталган, укталбааны.

3. Укталган болза, укталган аргазы.

4. Тургузуунуё аайы-биле хевири (б=д\\н, нарын, составтыг).

5. Шинчилгелиг, шинчилге чогу.

6. Болур азы болбас хевири.

7. Залог хевири.

8. Вид хевири.

9. Наклонение хевири.

10. Болуушкун наклонениези болза, кайы \ези.

11. Арын, саны.

12. Причастие, деепричастие хевири болза, кожумаа, хевири.

5. Синтаксистиг функциязы.

/легери:

Девидээн- кылыг с=з\, эге хевири девидээр, укталбаан, б=д\\н,б.н.шагда эрткен \ези, 3а,ч.с., домакка с=глекчи бооп чоруур.

Ат орну.

1. Чугаа кезээ.

2. Кайы б=л\кке хамааржыры.

3. Кайы чугаа кезээниё орнунга ажыглаттынып чоруурун, ооё грамматиктиг утказын тодарадыр.

4. Морфологтуг демдектерин айтыр.

5. Синтаксистиг функциязы.

/легери:

Мээё - ат орну, хамаарыштырарыныё падежи,чаёгыстыё саны, бирги арын,арынныё ат орну, домакка тодарадылга бооп чоруур.

Мээё авам эё-не эргим.



Ч\ве ады.

1. Чугаа кезээн айтыр.

2. Эге хевири.

3. Укталган, укталбааны.

4.Укталган болза, кандыг арга-биле укталганы.

5. Хуу азы ниити бе?

6.Сан хевири.

7. Хамаарылга хевири.

8.Падеж хевири.

9. Синтаксистиг функциязы.

/легери:

Алдын-Херелдиё- эге хевири Алдын-Херел, укталган ( синтаксистиг арга: ийи д=ст\ё каттышканындан), хуу, чаёгыстыёсаны, хамаарыштырарыныё падежи, домакка тодарадылга болур.

Алдын-Херелдиё аалы Белдир-Каътка чайлаан.

Морфемниг сайгарылга.

1. Чугаа кезээ.

2. Дазылы.

3. Бар болза, чогаадылга кожумаа.

4. Бар болза, хевир тургузар кожумак.

5. Бар болза, =скертилге кожумаа.

6. Д=с, укталган, укталбааны.

7. Д=сте (дазылда) \н =скерлиишкиннери бар болза, оон эге хевирин скобкага айтыр.

/легери: ырлашкан.



Фонетиктиг сайгарылга.

1. Фонетиктиг транскрипция-биле кылыр.

2. Слогтарга чарар, слогтарныё хевири.

3. Ажык \ннерниё характеристиказы:

а) эрин-биле адаар, адавазы, =к-биле адаар, адавазы ; б) кадыг, чымчаа; в) узун, кысказы.

6. Ажык эвес \ннерниё характеристиказы: кошкак, к\шт\г, эё кошкак,аяар.

/легери: анай-/анай/- 4 \ж\к, 4 \н, 2 слог хаалчак.

а/а/-ажык \н , =к-биле адаар, кадыг , кыска.

н/н/- ажык эвес, аяар, ыыткыр.

а/а/-ажык \н , кадыг ,кыска, эрин-биле адавас.

й /й/- ажык эвес, аяар, ыыткыр.

Фразеологтуг каттыжыышкынны сайгарары.

1. Каттыжыышкынын утказын тодарадыр.

2. Ооё утказынга тааржыр чоок синоним с=с-биле ону солуп болуру.

3. Каттыжыышкынныё компонентизиниё тудушкан чадазын тодарадыры( фразеологтуг каттыжылга, идиома бе?) .

4. Чаёгыс азы х=й уткалыы.

5. Тургузуу.

6. Тывылган угу.

7. Стиль аайы-биле ажыглалы.

Лексиктиг сайгарылга.

1. Кандыг чугаа кезээнге хамааржыры.

2. С=ст\ё лексиктиг утказын тайылбырлаар.

3. Чаёгыс азы х=й уткалыг, х=й уткалыг болза утка б\р\з\нге чижектер.

4. Дорт азы доора уткага ажыглааны.

5. Доора уткага ажыглаттынган болза, ч\н\ барымдаалап ажыглааны( метафора, метонимия, синекдоха)

6. Антоним синоним, омонимниг бе?

7. Ук с=ст\ё ажыглалы( \рг\лч\, ховар, кызыгаарлыг).

8. Стиль талазы-биле кайы б=л\кке хамааржыры.

/легери: Хол- ч\ве ады, бойдуста чайгаар б\ткен, чер кырында дугланчак, суг долган чер, омоними хол, синоними суг, антоними чок, ниити ажыглалдыё, х=й уткалыг, т\рк с=с.

Чагырышкан нарын домакты сайгарарыныё чуруму.

1. Кол болгаш тайылбыр домактарны айтыр.

2. Тайылбыр домактыё кол домакка каттышкан аргазын айтыр ( кожумактар, эдеринчилер, чагырыштырар эвилелдер, эвилелзиг с=стер, аяны( интонация), домактар туружу, артынчылар).

3. Тайылбыр домактыё айтырыы, туружу.

4. Тайылбыр домактыё кайы б=л\кке хамааржыры.

5. Домакта кирип турар б=д\\н домактарны тус-тузунда сайгарар.

6. Домактыё схемазын тургузар.

7. Бижик демдектерни тайылбырлаар.

Чагырышпаан нарын домакты сайгарарыныё чуруму.

1. Домактыё кезектери, олар ч\н\ё дузазы-биле холбашканыл айтыр: каттыштырар аялга, эвилелдер, артынчылар.

2. Кезектериниё аразында уткалыг харылзааныё аайы-биле б=л\ктээри: удурланыштырар, аёгылаар, каттыштырар.

3. Чагырышпаан нарын домактыё составында б=д\\н домак б\р\з\н тус-тузунда сайгарар.

/легери: Имир шагда-ла д\шкен, ынчалза-даа ховуда ажыл \рг\лч\левишаан турган

(ЧПНД, 1, ынчалза-даа 2, ийи б=д\\н домактан тургустунган, удурланыштырар эвилел-биле холбашкан удурланышкак , медээ домаа).

© 2010-2022