• Преподавателю
  • Другое
  • Урок-путешествие по родному языку на тему Чаңгыс чугула кежигүннүг домактар (7 класс)

Урок-путешествие по родному языку на тему Чаңгыс чугула кежигүннүг домактар (7 класс)

Раздел Другое
Класс 7 класс
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат doc
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Темазы: Чангыс чугула кежигуннуг домактар.

Хевири: аян-чорук кичээл.

Сорулгазы: Чангыс чугула кежигуннуг домактарны канчаар билип алганын хынаар, синтаксистиг сайгарылганы кайы хире билип алганын хынаар.

Кижизидикчи сорулгазы: торээн черинге, дылынга, сос чогаалынга ынак болурун кижизидер.

Кичээлдин дерилгези:

  1. Схема, таблица.

  2. Карточкалар

  3. Улегер домактар

  4. Тыва улустун ырылары

  5. Тывызыктар

  6. Тыванын картазы.

Кичээлдин чорудуу.


  1. Организастыг кезээ.

Башкынын созу.

Уруглар, бис богун анаа эвес, а аян-чорук кичээлин эрттирер бис. Тээлиден Кызылга чедир чоруур бис. Чоруп оргаш, чангыс чугула кежигуннуг домактарны катаптаар бис. Билетер дээрге силерни шын харыынар болур. Шын харыылаан оореникчилерни автобусче киирип алыр. Ынчангаш бирги айтырыг

- Чангыс чугула кежигуннуг домактар деп чул?

Тээлиден Кызылга чедер бис, уруглар.

- Тээли суурнун дугайында чуну билир силер?

Тээли - бистин чурттап турар суурувус. Ол Бай-Тайга кожууннун тову. Тээлиде хой албан, организация черлери бар.


  1. Ам Тээлиден Ак-Довуракче чоруптувус.

- Ак-Довурак хоорайда чуу бар ийик, уруглар?

- Ак-Довурак хоорайда Тыва даг дугу болбаазырадыр фабрика бар.

Дараазында домакты кежигуннерге сайгаргаш, хевирин тодарадыр.

Тээли суурда чурттап турар бис. (бодун, делгеренгей, 1 чуг кеж, тод

Ам Тээлиден Ак-Довурак хоорайже чоруптувус. Ак-Довурак хоорайда чуу бар ийик, уруглар?

Ак-Довуракта Тыва даг-дугу болбаазырадыр фабрика бар. Ак-Довуракта даг-дугун казып тып турар. (бодун, делгеренгей, 1 чуг. Кежигуннуг, тодаргай эвес арын домаа)

Тодаргай эвес домак деп чул? Дурумун чугаалаар.

Чоруп оргаш тывызыктажыр бис.

Дорт алышкы

дорт чузун (кыш, чай, кус, час)

Алдын чайыр чылытты,

Ак ширтек союлду.

Дош кырында сарыг тара токту берди. (сылдыстар)


  1. Автобус ол Чадаанада келген, уруглар. Кызылга чедир 225 км арткан.

Чадаананын чанында чугайны, хомурну белеткеп турар. Домакты сайгарар. О. Аракчаанын «Коге-бугаларым» деп шулуун номчааш, сайгарар. Бо шулукте тодарадылгаларны тывар. (чараш, чалгыны чок, торуттунген, долем)

Арын чок домактар тывар. Кушкаштарны камгалаар херек. (бодуун, делгеренгей, 1 чуг. кежигуннуг, арын чок медээ домаа.)

Сооп кээп-тир. Туманнай берген. (бодуун, делгеренгей эвес, арын чок медээ домаа)

Арын чок домак деп чул? Дурумун чугаалаар.


  1. Автобус ам Адар-Тоште доктааган. Тыва улус арт кырынга кандыг чанчылдарны сагып чорааныл?, сактып корунерем , уруглар?

Арт кырынга ыяап-ла дужер, оваага немей даштан салыр, Тыва кижи аъдынын кудуруундан хылды баглап каар, аъш-чеминин бажындан чажып, торээн черинге чалбарып чораан. Арт кырынга шулуктен чугаалаар бис бе, уруглар? Очур Тайгана «Кышкы арга»


  1. Автобус ам Шагаан-Арыг хоорайга чедип келген. Шагаан-Арыг - Улуг-Хем кожуунун тову. Шагаан дээрге ак дээн сос-тур, уруглар. Бо дээрге тоолчулар чурту. Чуу деп тоолдар билир силер?


  1. Оттук-Дашта келдивис. 1921 чылдын октябрь 29-та Оттук-Дашка улуг тулчуушкун болган. Манчжурь кыдаттарны чылча шапкан. улегер домактарда домактарны кежигуннер аайы-биле сайгарар бис.

Эки-аъттын бажын бедикке азар,

Эки эштин адын экиге чедирер.(бодуун, делг, 1 чуг. кеж, тод. эвес, арын м.д.).

Малгаштан байыыр, довурактан тодар.

Кежээнин мурнунда - хунду

Чалгаанын мурнунда - кочу.

Демниг сааскан теве тудуп чиир

Эжишкилер найыралы, эртине дагны тургузар. (бодун, делг, 2 чуг кеж, медээ домаа.


  1. Автобузувус ам Кызылда чедип келди, уруглар. Кызыл хоорай 1914 чылда тургустунган. Баштай Белоцарск деп адап турган, оон Хем-Белдири, ам кызы хоорай. 1954 чылда Енисей хемниг кыдыында кзыл партизаннарга тураскааткан труаскаалды тургускан. Кызыл хоорайда чулер барыл, уруглар? Кызыл дугайында ат домактарындан тургузуптунар.

Кызыл. Хой каът бажыннар. Тыванын хогжум-шии театры. Тыванын чазак бажыны. Фонтан. Ам домактарны кежигуннер аайы-биле сайгарыптаалынар, уруглар. Кызыл хоорайда чырык, бедик бажыннарны делгем кудумчуларны коруп тур бис. (бодуун, делг, 1 чуг кеж, тодаргай арынныг медээ домаа)

Черде дээрде шаштыккан, чеди оннуг кожаа.

Чайын, кыжын, чаъс, сооктан

Чаглактаныр оранным

Ажы- толум уязы,

Аатынган кавайы. М.Кужугет.

Ат домактары колдуунда чечен чогаалга, улустун аас чогаалынга хой ажыглаттынар деп билир бис. Кым ат домактары кирген улустун ырларын адаптарыл.


  1. Кичээлдин туннели.

    1. Чангыс чугула кежигуннерлиг домактар кандыг хевирлиг болурул, уруглар?

    2. Тодаргай арынныг домак деп чул?

    3. Тодаргай эвес арынныг домак деп чул?

    4. Арын чок домактар деп чул?

    5. Ат домактары деп чул? Чижектери.

Уруглар, богун бис чуну билип алдывыс?

  1. Эн эки ажылдаан оореникчилерге демдектер салыр

  2. Бажынга онаалга. Чангыс чугула кежигуннуг 5 домактар чогаадыр.

© 2010-2022