Баяндама. Мамандық таңдаудың өмірлік маңызы

Мамандық таңдаудың өмірлік маңызы

А.К.Нағашыбаева

Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі

Ақтөбе облыстық арнайы (түзетім) есту қабілеті бұзылған

балалар мектеп-интернат-колледжі

Қазақстан Республикасының білім жүйесін жаңартудың басты міндеті - саналы біліммен қамтамасыз ету, білім беру жүйесінің барлық компоненттеріне жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің болашақ талабымен сәйкестендіру болып табылады.

Қоғамға да, өзіне де пайдалы еңбек ету, адамның қалыпты және жақсы өмір сүруіне жағдай жасайды. Осы мәселені шешу үшін жастар есейе бастаған кезден мамандықты саналы таңдайды.

Мамандық- адамның белгілі бір қызмет атқаруына мүмкіндік беретін білім мен практикалық дағды жиынтығы. Мамандық таңдау- күрделі процесс. Бұл процесте адам өзінің жолын қателеспей дұрыс табуы үшін ойланады, пікірлеседі. Мамандық таңдау- жасөспірім жастағы ең маңызды шешімдердің бірі. Ал, бүгінгі күні сан-алуан мамандықтың түрі бар. Үлкен өмірге енді ғана аяқ басқан жас ұланның алдында мыңдаған мамандақтан өзіне лайықты біреуін таңдау міндеті тұрады. Барлық мамандық адам үшін пайдалы, қажетті. Әрқайсысының өз орны, өз міндеті бар. Мамандықтың жаманы жоқ. Қарапайым кәсіптен бастап, күрделі инженерлік мамандықтарға дейін адамдар үшін қажетті. Қажетсіз мамандық болмайды және де әр мамандық адамдардың белгілі бір қажеттіліктерін өтейді, олардың дұрыс,қалыпты өмір сүруіне жағдайлар туғызады. Осы орайда оқушылар белгілі жазушы, ғалым Ж.Аймауытовтың «Жан жүйесі және өнер таңдау» еңбегінен де жақсы ақыл-кеңестер алуына болады. Автор «мамандықтың жаманы жоқ, бірақ, мұның кез келгеніне икемділік қажет, бұл жай күнелту, тамақ асыраудың ғана жолы емес, үлкен өнерді, зор шеберлікті қажет ететін нәрсе» дейді. Кейбір жастар мамандық таңдау ережесін білмегендіктен, өзі қызықпайтын мамандықты таңдайды. Осыдан өз мамандығына қанағаттанбаушылық, реніш сезімдері болып, тіпті алдарына жоспар да құрғысы келмейді. Қандай жұмыс болса да, оған жауапкершілікпен қарау керек және оны құрметтей білу қажет. Әр істің өзіндік қиындығы мен қызығы болады. Қазіргі ғылыми-техникалық прогресс уақытында бұл негізгі өмір талабы болып табылады. Тәжірибелік кәсіби бейімделудің қазіргі таңдағы жағдайы, оның ауқымын кеңейту қажеттілігінде ғана емес, сонымен қатар оқушылардың өзін-өзі кәсіптік және жеке анықтауда көмек көрсету деңгейін сапалы көтерумен де сипатталады.

Бүгінгі маман қандай болуы қажет?

Бұл сұрақ көптен бері жастар арасында кеңінен талқыланып келеді. Нағыз маман- өз ісін жетік білетін және өз мамандығына байланысты жан-жақты дамыған адам болуы керек. Міне, сонда ғана ол өзіне және өзін қоршаған адамдарға қуаныш әкеледі. Ал, мамандық таңдау ісінде ата-аналардың ролі қандай? Өз баласына болашақта лайықты азамат болуына мүмкіндік жасайтын сапалы білім беру әр ата-ананың арманы екені даусыз. Олардың міндеті- жастарға бағыт-бағдар беріп, балаларының ойларын біліп, тиісті ақыл-кеңесін айту. Мамандық таңдау кей жағдайда баланың жанұялық жағдайына, денсаулығына байланысты да болады. Ата-аналар балаларының болашақ мамандығы жөнінде ертерек ойлағаны жөн. Ертерек ойланып, белгілі бір мамандыққа баланы жастай баулыса, ол баланың еңбекке көзқарасын қалыптастырып, бейімділігін арттырады. Егер ата-ана мен баланың және мұғалім, тәрбиешінің оқушының болашақ мамандығы туралы пікірлері үйлессе, онда мамандық таңдаушы қателеспеген болар еді. Еліміз егемендік алғаннан кейін тұрақты экономикалық дамуды көздеп, еңбек қатынасына бәсекеге қабілеттілікті арттыру мәселесін бірінші кезекке қоюда. Оның негізгі басымдылықтары президент жолдауында көрсетілген. Сондықтан жас ұрпаққа кәсіптік бағдар берудің маңызы артып келеді. Бүгінгі таңда нәтижеге бағытталған білім беру, тұлғаның қабілеті мен бейімділіктеріне сай қалыптасуына негізделеді. Әлеуметтік ортада жеке тұлғаның бейімделуі олардың қажеттіліктерін қанағаттандырып, іс-әрекет барысында қалыптасуынан көрінеді. Сондықтан оқушыларға кәсіптік бағдар беруде бұл мәселені ескеруіміз керек.

ҚР Білім беруді дамытудың 5005-2010 жылға арналған мемілекеттік бағдарламасында кәсіби міндеттерді дербес әрі шығармашылықпен шешуге, кәсіби қызметтің тұлғалық және қоғамдық маңызын түсінуге,оның нәтижелері үшін жауап беруге қабілетті кәсіби құзыретті жеке тұлғаны, бәсекеге қабілетті маман қалыптастыруды қамтамасыз ететін білім беруді басқарудың тиімді жүйесі құрылатын болады деп атап көрсетілген. Кәсіптік бағдардың басты міндеті - мектеп бітірушілер мен оқушылардың әлеуметтік - кәсіптік бейімделуі үшін жағдайлар жасау болып табылады. Кәсіптік бағдар беруде аталған мәселелерді шешу, оқушылардың өзін-өзі іске асыру ғана емес, олардың қызығушылықтары мен бейімділіктерінің таңдаған мамандықтарына және оның қоғам сұранысына сай болуын үйлестіреді.

Мектеп-интернат ұжымы есту қабілеті бұзылған балалардың тілдік және жеке тұлғалық дамуына қолайлы жағдай туғыза отырып, оларды әлеуметтік өмірге бейімдеу жолында қызмет атқарып келеді. Білім беру жүйесіндегі жасалып жатқан талпыныстар нәтижесінде, кәсіптік білім беру мәселесі басым бағыттардың біріне айналып отыр. Қазіргі күнде мектебімізде көп өзгерістер болып, мүмкіндігі шектеулі балаларға жағдай жасалынып, оларды толыққанды ел қатарлы өмір сүрулеріне және мектеп түлектерінің еңбекке араласа алмай үйде отырып қалуы түрткі болып, оларды қоғам өмірінде өз орындарын таба білуге бағыттайтын кәсіптік бағдар беру сыныптары ашылды. Осы бағытта жұмыс жасап жатқанымызға үш жылдай уақыт болды. Мұнда балалар кәсіптік білім алу үшін екі жыл оқиды. Оқушылар «электронды есептеу және есептеу машиналарының операторы», «шаштараз ісі- визажист», «әмбебап тігінші» кәсібі бойынша еңбекке даярланып, мектеп бітіргеннен кейін аттестатпен бірге кәсіптік мамандығы бойынша сертификат алады. Келешекте кәсіптік бағыттағы мамандықтардың санын көбейту, толықтыру көзделіп отыр. Осылайша, мүмкіндігі шектеулі жандарға сапалы білім, саналы тәрбие беруде және оларға өмірге жол табу жолында аянбай еңбек етіп жүрген мектеп ұжымының жұмысы әлі де толастамасы сөзсіз.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Қазақстан мектебі журналы №9. 2006ж

2. Бастауыш мектеп журналы №2. 2009ж

3. ҚР Білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

4. Қазақстан мектебі журналы №9. 2003ж