Разработка Дню памяти жертв политических репрессий

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Министерство образования и науки Республики Казахстан

Саяси репрессия құрбандарын еске алу күніне

арналған іс шара

тақырыбы: «Құрбандық жалынындай»

Разработка мероприятия посвященное

Дню памяти жертв политических репрессий

на тему: «Как пламень жертвенный»

Дайындаған 1санатты,

қазақ тілі мен әдебиет пәні

мұғалімі: Джунусова А.Б

31 мамыр - Саяси репрессия құрбандарын еске алу күні

31 мая - День памяти жертв политических репрессий

«Құрбандық жалынындай»

«Как пламень жертвенный»

(историко-литературная композиция)

Выход под күй.

7 учеников со свечами

Слова учителя:

День памяти жертв политических репрессий это напоминание о трагических страницах в истории страны, когда сотни тысяч людей были бездоказательно обвинены в преступлениях, отправлены в лагеря, расстреляны. За годы советской власти массовым репрессиям были подвергнуты миллионы человек, причем точное количество пострадавших до сих пор не установлено.

В период с 1921 по 1953 годы были репрессированы 4 млн. 60 тысяч 306 человек, в том числе 799 тысяч 455 приговорены к расстрелу. Апогеем репрессий стали 1937-38 годы, когда были осуждены 1,3 млн. человек, половина из которых расстреляны.

Мероприятия памяти репрессированных проводятся в Казахстане с 1993 года, а с 1997 года 31 мая отмечается как День памяти жертв политических репрессий.

Сегодня наше мероприятие «Как пламень жертвенный» посвящается Дню памяти жертв политических репрессий.

Бейімбет Майлин

Балалық шағы көшпелі қазақ ауылында (Майлин қазіргі Қостанай облысының Таран ауданында туған) жоқ-жітік жағдайда өткен Бейімбет жасынан кедей мұң-шерін жаттап өсті. Оның алғашқы тырнақалды өлең-жырларында-ақ осы бір тақырып шаң берді. Ол өзінің өлеңдері мен поэмаларында, әңгімелерінде қайталанбас образдар жасады, солардың ең шоқтысы - Мырқымбай бейнесі.

Беймбет Майлин родился в 1864 году Таранском районе нынешней Кустанайской облости. Уже в 1912 году появились его первые печатные произведения, стихи и рассказы. В 1919-1921гг.состаит в отряде чрезвычайного комиссара степного аула, в 1923 году выходит первый поэтический сборник. Работает в редакциях облостных и республиканских газет, в издательстве художественной литературы, становится главным редактором «Қазақ әдебиеті», в 1938 году - расстрелян.

«Дождливый день»

В небе громы громыхают,

Будто пушки бьют с утра,

Ярко молнии сверкают,

Словно отблески костра.

Опустились ниже тучи

Дождь начался, слеп и кос.

Ветер облоком летучим

Пыль колючую понес.

И от ветра жеребята

Отвернуться норовят.

Заслонясь полой халата,

Гонят женщины телят.

Молодица, что ходила,

По утру за кизяком,

Чтоб свекровь не забранила

Под дождем бежит бегом.

Душно в юрте полутемной -

Наглухо закрыт тундук.

Слышно лишь, как монотонно.

В лужу каплет: тук да тук.

Играет күй.

Жүсіпбек Аймауытов

Жан-жақты өнер иесі, сегіз қырлы, бір сырлы дарын, драматург, ақын, аудармашы, зерттеуші Жүсіпбек Аймауытов 1889 жылы қазіргі Павлодар облысы, Баянауыл ауданы, Қызылтау атырабында туған. Ж.Аймауытов өзінің қысқа ғұмырында артына аса бай, бағалы, әдеби, ғылыми мұра қалдырған.

Жүсіпбектің проза үлгісінде жазылған «Бақытсыз Жамал», «Қамар сұлу», «Қыз көрелік», «Қартқожа», «Ақбілек» романдары бар.

Жүсіпбек Аймауытов психология, әдістеме, эстетика саласында үш еңбек берді.

1929 жылы басталған зобалаң кезіңде қармаққа ілінген Ж.Аймауытов 1931 жылы атылған.

Жусупбек Аймаутов родился в 1889 году в Павлодарской области. Драматург, переводчик, исследователь, публицист. В 1919 году переходит на сторону советской власти. С 1920 года - на партийной работе. В 1920-1929 гг. работает в газете «Қазақ тілі», учительствует, сотрудничает в газете «Ақ жол», работает директором Чимкентского педагогического техникума. В 1929 году - арестован. В 1931 году - расстрелян.

«Ой, кер заман, кер заман»

Ән: «Заманай»

Шәкәрім Құдайбердиев

Шәкәрім Құдайбердиев 24 шілдеде қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы Қарауыл ауылында дүниеге келді. Қазақ ақыны, ойшыл, композитор, аудармашы. Әкесінен жастай жетім қалып, немере ағасы Абай Құнанбайұлының қасында тәрбиеленген.

«Жастарға», «Жастық туралы», өлеңдері Абай үлгісінде жазылған. «Қалқаман-Мамыр», «Еңлік - Кебек» дастандарының авторы.

Шакарим Қудайбердиев родился в 1858 году в Чингистау, является племянником Абая и воспитывался в их семье. В своем творчестве продолжал традиции великого поэта, философ, историк, композитор, писатель, поэт. В 1906 году путешествует по Аравии, Турции. Работает в Александрийской библиотеке, занимается литературной работой, основная цель - нравственной воспитание молодежи. С 1925 по 1931 гг. живет в уединении. 2 октября 1931 года жизнь Шакарима прервана пулей ретивого блюстителя порядка.

Инсценировка «Сад подснежников». Диалог:

«У человека есть две цели в жизни: «Одна целл для плоти. Другая - для души. Если он живет ради своей выгоды - это плотская, низменная цель. Если он ищет честный труд и человечность, тогда это духовная цель человека. Избравший второй путь никогда не причинит вреда другому. Если человек один раз поддастся искушению, то полюбит сатану, приняв его за ангела, он подобно Жусупу будет находиться в заблуждении и не в состоянии критический оценивать свои действия. Он легко перенимает такие пороки, как зависть, хвастовство, издевательство и т.д.

Воспитывать в себе самокритику, анализировать свои поступки, руководствоваться разумом под силу только сильным, умным, грамотныи людям с красивой душой.

Жасымнан жетік білдім түрік тілін

Жасымнан жетік білдім түрік тілін,

Сол тілге аударылған барлық білім.

Ерінбей еңбек еттім, еңбек жанды,

Жарқырап қараңғыдан туып күнім.

Оятқан мені ерте шығыс жыры,

Айнадай айқын болды әлем сыры.

Талпынып орыс тілін үйренумен

Надандықтың тазарып кетті кірі.

Танбаймын, шәкіртімін Толстойдың,

Алдампаз, арам сопы кәпір қойдың.

Жанымем сүйді әділет, ардың жолын,

Сондықтан ол иесі терең ойдың.

Толстой кәпір емес, кәпір өзің,

Дін емес, бәрі алдау айтқан сөзін.

Көңілің соқыр надансың, бейлің қара,

Нұр жарығын қалайша көрсін көзің?

Көнбеймін дінді теріс бұрғанына,

Сопының бара қойман құрбанына.

Ақиқат сырымды айтсам, Толстойдың

Мың сопыны алмаймын тырнағына.

Адаспайсың ақылды, арлыға ерсең,

Жолай көрме жылмайы сопы көрсең.

Тапқыр, адал, ақ ниет адамдардың

Алданбайсың артынан ере берсең.

Домбырада күй орындалады.

Мағжан Жұмабаев.

Мағжан Жұмабаев - қазақ әдебиетінің ХХ ғасыр басындағы жарқын жұлдыздарының бірі.

Мағжан Бекенұлы Жұмабаев 1893 жылы Ақмола губерниясының Ақмола уезіндегі Полудетовский болысында (қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы, Булаев ауданы, «Молодежный» совхозы) дүниеге келген. Төрт жасында ауыл мұғалімінен хат танып, сауат ашады. 1905жылы Қызылжардағы (қазіргі Петропавловск) медресеге түседі. Осыдан соң Мағжан Жұмабаев Омбыдағы мұғалімдер семинариясында оқиды.

1912 жылы Қазан қаласында «Шолпан» атты тұңғыш жирнағы басылып шығады. Оның «Батыр Баян», «Ертегі», «Қорқыт», «Жүсіпхан», «Тоқсанның тобы» сияқты поэмалары бар.

1938 жылы ақын ғұмыры мәңгілікке үзіледі.

Магжан Жумабаев -великий казахский поэт, родился в 1893 году в Булаевском районе Северо-Казахстанской области. В 1917 году - редактор газеты «Знамя свободы», в 1922-1923г.г. пишет стихи, читает лекции в Среднеазиатском университете, в 1923-1927гг. учится в художественном институте, в мастерской Брюхова. В 19269г. арестован якобы за создание подпольной организации. В 1931-1936гг. - ссылка в Карелию. Освобожден в 1937г., вновь арестован в 1938 году и расстрелян.

«Люблю».

Седые волосы, как пепел.

А взгляд печальных глаз

И тих и светел.

Как четки, жизнь перебирая,

Сидит, ссутулясь и вздыхая.

О, эта женщина - мне мать родная.

Не знаю, как тут объяснить,

Но без нее мне не прожить.

В глазах нет живости и блеска,

И песен райских не поет,

В объятиях страсти не бывает,

Истомой сладкой не сгорает,

И знает только свой очаг.

О, эта женщина - моя жена.

Не знаю, как тут объяснить,

Но без нее мне не прожить.

«Көкше»

Көкшені күндіз, түнде мұнар басқан,

Қап-қара бұлттарменен құшақтасқан.

Алдында бұйра жалды бөлек тау тұр,

Көкшеге қосылмаққа қойнын ашқан.

Мөп-мөлдір, дөп-дөңгелек көл ортада,

Жел ойнап, ақ бетіне меруерт шашқан.

«Мое желание»

Слышишь, судьба, не хочу подояний!

Полною мерой отмерь мне страданья,

В огненном вихре сжигая дотла.

Пусть этот вихрь тело мое корежит,

Пусть до конца, до золы уничтожит,

Так, чтоб из глаз моих соль корежит,

Волю мою ты повяжешь тюрьмою-

Я свое горе слезами омою.

Будешь разлукою мучить меня -

Рваться сквозь стены к возлюбленной стану,

Да под недремлющим оком охраны,

Губы кусать, безысходность кляня.

И вот когда возрастут до предела

Муки души и страдания тела.

Чтобы уж знать - не бывает больней -

Мысль о свободе спасением станет.

Чем недоступней она, тем желанней.

Тем исступленнее песни о ней.

Пусть же окрепнет рожденный в неволе,

Голос мой, полный печали и боли,

Пусть до летит он до Сарыарки

И устремится к единственной цели -

К душам сородичей... Да неужели

Вас не пронзит он, мои земляки?!

«Огонь»

Я солнцем рожденный и Небом,

Сияю, горю в вышине

Лишь Тенгри я повинуюсь,

По огненной мчусь дуге.

Слово мое искрится,

В раскосых глазах огонь.

Я сам себе поклоняюсь.

Я Огненно-Красный конь.

Мое голубое пламя

Любовью к земле горит.

Улыбка моя - зарево,

Сердце в костер обратит.

Огненною Звездою,

Я проношусь во тьме.

Жизнь - Огонь и другую,

Я не хочу себе.

Прекрасны Огонь и Небо,

Все прочее - ничто.

Пламя глотаю смело,

Алое пью вино.

В Огонь мой, подобный Богу

Желтое масло лью.

Пламя взвиваю в Небо,

Равное Солнце - Дню.

Танец «Огонь».

Сәкен Сейфуллин.

Сәкен (шын аты Сәдуақас) қазіргі Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданында туған.

1913-1916 жылдар арасында ол Омбы мұғалімдер семинариясының студенті болған. 1918 жылдың ақпанында коммунистік партия қатарына қабылданады. «Өткен күндер», «Домбыра», «Экспресс», «Советстан», «Альбатрос», «Қызыл ат» өлең, поэмалары - бұқара көкейіне қонған, ақынға өлмес атақ, өшпес даңқ әперген шынайы шығармалар.

Сакен Сейфуллин родился в в 1899г. в Карагандинской области. В 1913-1916гг. учится в Омской учительской семинарии. В феврале 1917г активно участвует в установлении Совесткой власти в Казахстане. 3 июня 1918г. проходит контрреволюционный переворот. Арестован. Сослан на север в «вагоне смерти» атамана Анненкова. Март 1919года - побег из тюрьмы. 1922 год - председатель Совета Народных Комиссаров Казахстана. В 1925-37гг. преподает в вузах республики. В 1938 году - расстрелян.

«Көкшетау» поэмасынан үзінді.

Сол қыздың он жетіге келген жасы,

Оралған аш беліне қолаң шашы.

Қап-қара қарлығаштың қанатындай,

Иілген ақ маңдайда екі қасы.

Аш белі көк шыбықтай солқылдайды,

Қолаң шаш бейне жібек толқылдайды,

Батырлар сол сұлуға салыстырған

Жалғыз-ақ аспандағы Күн мен Айды...

Сұнқардың баласындай торға түскен,

Құланның құлыныңдай орға түскен.

Тұтқын қыз жауларына жаутаңдайды,

Биіктің лағындай қолға түскен.

«Ақсақ киік».

Арқаның Бетпақ деген даласы бар,

Бетпақ - шөл, ойлы-қырлы панасы бар.

Сол шөлде ел жоқ, күн жоқ өсіп-өнген,

Жәндіктің киік деген баласы бар.

Бетпақта қысы-жазы ел болмайды.

Ел жайлау, өзен яки көл болмайды.

Бұтасы қу баялыш, қара жусан,

Көгала бетегелі бел болмайды.

Бетпақтың көлденеңі сегіз көштік,

Сайланып қыс ішінде талай кештік.

Азамат, ат пен айғыр, атан ғана,

Шыдар деп қоста отырып, талай дестік.

Бетпақта елсіз-көлсіз өсіп- өнген,

Жалғыз-ақ құлан, киік шөлге көнген.

Қазақтың малдарындай қыбырласып,

Әр ойдан топ-топ болып жусан өрген...

Қазақ биі

Ахмет Байтұрсынов

Ахмет Байтұрсынов 1 қаңтарда Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Сарытүбек ауылында туған. Ақын, әдебиет зерттеуші-ғалым, қазақ тілі білімінің атасы, түріктанушы, публицист, педагог, аудармашы, қоғам қайраткері.

Шығармашылық жұмысын өлең жазудан бастаған. Ақынның өлеңдері «Қырық мысал» деген атпен 1909 жылы Санкт-Петербугте жарық көрді.

1938 жылы атылды.

Ахмет Байтурсынов - ученый, языковед, тюрколог, литератор, переводчик, публицист, поэт, государственный деятель - родился в 1893г. в селении Тургайского уезда. Создатель первых учебников и учебных пособий на казахском языке, разработал методику преподавания казахского языка. В 1913-1917гг. - редактор газеты «Казах». В 1929г. обвинен в измене Родине за связь с зарубежнымим учеными. В 1921-1934гг. - ссылка, в 1938г. - расстрелян.

«Оқуға шақыру»

Балалар! Оқуға бар! Жатпа қарап!

Жуынып, киіңіндер шапшаңырақ!

Шақырды тауық мана әлдеқашан,

Қарап тұр терезеден күн жылтырап.

Адам да ұшқан құс та, жүрген аң да,

Жұмыссыз тек тұрған жоқ ешбір жан да:

Кішкене қоңыз да жүр жүгін сүйреп,

Барады аралар да ұшып балға.

Күн ашық, тоғайлар шат, ың-жың орман,

Оянып жан-мақұлық түнде қонған,

Шығады тоқылдақтың тоқ-тоқ даусы;

Сайрағы сарғалдақтың сыңғырлаған.

өзенде балықшылар ау қарап жүр,

тоғайда орақ даусы шаң-шұң орған.

«Аллалап», ал кітапты қолдарыңа!

Құлдарын Құдай сүймес жалқау болған.

Играет күй.

Міржақып Дулатов

Миржакып Дулатов родился в 1885г. в селении Кызбел Тургайского уезда. Одаренный талантливый человек, получил хорошее образование. В 1909 г. выходит первый сборник его стихов «Оян қазақ!», в 1910 году - повесть «Бақытсыз Жамал». Блестящии поэт, философ, переводчик, журналист, владел немецким, французским и многими тюрскими языками. Состоял в партии «Алаш». С 1919 г. работал в советских органах вместе С.Сейфуллиным, Б.Майлиным. в 1928 г.- арест, «Соловки», Беломорстрой. В 1935 г. смерть от сердечного пиступа в тюремном лазарете.

Инценировка. Монолог: «Несчастная Жамал»

«Гани! Твоя несчастная Жамал пришла к тебе! Я бы желала умереть, чем увидеть при жизни твою могилу, но богу угодно, чтобы я жила. Не знаю для чего, наверное, он завидовал моему счастью или я слишком была уверена в том, что пока ты со мной, ничего нас не может разлучить. Теперь для меня все кончено. Ты отправился в далекии путь, оставил меня гореть в пламени тоски и страданий. Пока я жива, тебя не забуду. Даже царский сын не может заменить тебя. Прощай, мой любимый Гани! Из-за меня ты не повидался перед смертью с родителями, из-за меня они своей рукой не опустили горсть земли в твою могилу. Душа моя! Прости меня за это. Я буду молить бога, чтобы встретиться с тобой на том свете, когда наступит этот час - все мои страдания забудутся. Я заблудилась на этой земле, прощай, любимый мой, жизнь моя!»

«Гульсум»

Гульсум - ханум с бездонными очами,

Гульсум - ханум с волшебными речами.

Когда глаза мои твой взгляд встречают,

Душа моя в огне пылает.

Гульсум - ханум с глазами, жгущими меня,

Гульсум - ханум с речами полными огня.

Гульсум когда смеется, скройся, солнце,

Она, как ты, свет дарит всем, не ведая,

Что многих обижает.

Жігіттерге»

Көрген мен көрмегенде көп парық бар,

Болмайды жігіт жақсы сыннан өтпей.

Үлкенге, кішіге де ілтипат қыл,

Жатырқап еш адамды сыртқа теппей.

Ғибрат ал жақсылықтан жақын жүріп,

Аулақ қаш жамандықтан сырттан шеттей.

Орынсыз батырлыққа арандама,

Әр істің мазмұнына көзің жетпей.

Жігіттер, мұнан ғибрат алмай болмас,

Адамға бірлік керек болса жолдас.

Бірінің айтқанына бірі көнбей.

Істеген бәтуасыз ісің оңбас.

Алыс пен жақын ойлы болмас жолдас,

Қас қылған жолдасына жігіт оңбас.

Бар болса нәсілінде бір шікілік,

Өзге түгіл - өзіне болады қас.

Бақ-дәулет басындағы бір гәуһар тас,

Жоқ болса бұл екеуі ісің оңбас.

Қызығы бұл жалғанның мал менен бас,

Дараққа миуасы жоқ бұлбұл қонбас.

Дос емес дос сыртынан жамандаған,

Несі дос бір қатасын жаба алмаған.

Дос қайда досы үшін жан қинайтын,

Әншейін дүние үшін амалдаған.

«Свеча»

Темная ночь и буря в бескрайней степи,

Смерть вокруг обосновала свое царство.

Я зажег свою свечу, что держу в руке,

С робкой надеждой: будет гореть?

Даже если нависнут черные тучи,

Даже если подует, ярясь, свирепея, ветер,

Тысяча благодарений, что в слабой руке слабая свеча

Мерцает, горит, не гаснет.

Если суждено, свеча не погаснет, долго будет гореть,

Хотя и нет в ней света, удивляющего души,

Но он сродни золото-серебряному сиянию

Величавого Солнца и Луны в лучистом небе.

Многие гордецы будут презирать невзрачную,

Пусть отвернутся, пусть не гледят, я не скажу: «Жаль!»

Найдутся души, что обратят свой взор к свече.

Слова учителя:

«Ребята, я думаю, что мы сегодня достигли цели нашего урока - изучили жизненный путь и творчество казахских писателей, безвинно осужденных в годы сталинских репрессий. Хочется верить, что сегодняшний урок заставит вас по-новому осмыслить исторические факты и культурные явления, всколыхнет в вас чувство патриотизма, чувства любви к своей Родине, к своей истории.

Звучит күй.(слайды всех писателей)