Статья на крымскотатарском языке о интерактивных методах

Раздел Другое
Класс -
Тип Статьи
Автор
Дата
Формат doc
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

УДК 372.882.512.19.

Бекирова Медине Фикрет къызы

Научный руководитель: Абибуллаева Энисе Эдемовна

тел. +79780060878

Мевзу: Къырымтатар тили ве эдебияты дерслеринде интерактив усулларыны къулланув имкянлары

Ильмий проблема: Къырымтатар тили ве эдебияты дерслеринде интерактив усулларыны къулланув имкянлары юксек дереджеде ишленильмегени себебинден бойле араштырма япылмасы керектир.

Макъаленинъ макъсады: Окъутувнынъ семерели усул ве васталарыны тешвикъ ве назарет этюв шекиллерини сечип алув. Педагогикада оджаларгъа инновацион окъутув усулларыны огренип, озь дерслеринде къулланмагъа тевсие этмек.

Эсас мундеридже:

Интерактив усулнынъ актуаллиги шунда ки, шимдики заманда тасиль системасы оджалардан янъы-янъы окъутув усулларыны талап эте. Оджалар окъув усулиетинде инновацион окъутув технологияны огренип, озь дерслеринде къулланмалылар.

Интерактив усуллары дерсте мевзуларны енгиль менимсемеге ярдым эте; окъув фаалиетини активлештире; талебелернинъ агъзавий нутукъларыны инкишаф эте; коллективде чалышмагъа билюв къабилиетлерини инкишаф эте; талебелер фикирлеринен пайлашмагъа ве ифаде этмеге имкян догъура.

Бу меселелерни чезмек ичюн, Ашуров Нурий Назимовичнынъ фикирине коре, оджа
озь дерслеринде бойле инновацион усуларынен къулланмалы:

- бильги - илетишим усулы,

- чешит-тюрлю севиели окъутув усулы,

- интерактив алынмасы усулы,

- оюнлар усулы.

Инновацион окъутув шекиллери къырымтатар тиль ве эдебиятны огренювде инновацион усуллары талебелерге бильги берюв ёлларыны косьтере ве мевзуны енгиль менимсемеге имкян догъура.

Орта ве юкъары сыныф программаларында къырымтатар тили ве эдебияты дерслери муим бир ер ала. Дерслернинъ эсас макъсады - талебелерде нутукъ фаалиетине аит беджерик ве алышкъанлыкъларны шекиллендирмек, ана тили ве тувгъан эдебиятына севги ашламакъ, талебелерни окъумагъа ве язмагъа огретмек, тиль акькъында белли бир дереджеде бильги даиресини шекиллендирмек ве эр тарафлама инкишаф эттирмек. Къырымтатар тилини огретюв кетишатында талебелернинъ этрафтаки алем акъкъында бильгилери арта, образлы ве мантыкъий тасавурлары инкишаф эте, эдеп ве эстетик тербиеси эда олуна. Къырымтатар тилини огретюв балаларнынъ умумий окъув беджериклерини, яни тешкилий беджериклер, умумий бильгилер, тенъештирюв ве къыймет кесювни инкишаф эттирювге; берильген вазифенинъ эдасы ичюн месулиет шекиллендирювге, янъы, муреккеп окъув материалынен мустакъиль чалышмагъа азырлавгъа, музакере этильген меселе хусусында озь фикирини бильдирювге ве исбатлавгъа догьрултылгъандыр. Тиль огретюв талебелернинъ джемаат арасында озюни тутув алышкъанлыкъларыны инкишаф эттирмек ичюн кениш имкянлар ача. Бу - энъ эвеля экевлешип, топлашып, берабер чалышмагъа бильмектир. Мектепте оджанынъ къырымтатар эдебияты дерслериндеки эсас макъсады ― эдебий тильде дерс бермек, талебелернинъ гуманитар медениетлери ве иджадий къабилиетлерини инкишаф эттирмек, дюньябакъыш ве джерьянларыны бельгилемек, эдебий эсерлернен мустакъиль суретте таныш олмакъ ве оларнынъ маневий-эстетик къыйметини терен анъламакътыр. Эдебият окъутувынынъ эсас объекти бедиий эсердир. Онынъ мундериджеси, эстетик мизаджы, рухий-ахлякъ маиети эдебият дерслерине тешкилий ве усулий шартлар, талаплар къоя.

Оджа эр даим талебелерни бильги севиесини котермек ичюн къайгъыра. Бильги севиеси юксек дереджеде олгъан сыныфларда биле балаларда бильгиге олгъан севиеси ве мерагъыны даимий суретте инкишаф этмек, окъутув кейфиетини осьтюрмек ве талебелерге озь устюнден де чалышмакъны ашламакъ керек. Оджа талебелернинъ дикъкъатыны джельп этип, талапкяр олып, эр вакъыт окъув джерьяныны незарет этип-илерилевни керекли дереджеде юксельте биле. Бильги кейфиети эсасен, окъувгъа олгъан мунасебеттен, арекет этювден ве дерсте къулланылгъан талим усулларнынен сыкъы багълыдыр.

Абу Рейхан Бируни айткъаны киби: «Бильги ― бутюн варлыкълардан энъ устюндир. Онъа эр кес ынтыла, о озю кельмей». Керчектен де, бильги несильден несильге кечкен шей дегильдир.

Къырымтатар тили ве эдебияты дерслеринде чешит интреактив усулларыны къулланмакъ мумкюн. Мисаль оларакъ, бильги - илетишим усулы (Информационно-коммуникационная) - бу малюмат берюв вастасы, ондан гъайры даа тефтиш вастасы оларакъ бельгилене. Огретюв эльбетте мувафакъиетли олур, эгер бильги, къабилиет ве алышкъанлыкъ бир тертипте менимселип ве эр бир дерс кечкен мевзуларнен багълы тешкиль этильсе. Окъутувда бильги муим, амма талебеге дерс буюк теэссурат къалдырмалыдыр.

Трош Летифе Неждетовна бойле инновацион окъутув шекиллерини айыра:

Группаларда чалышув. Группаларнен чалышувда чешит тюрлю интерактив усулларны къулланмакъ мумкюн: Брейн ринг, КВН, "Дикъкъатлы окъуйыджы", "Не? Къайда? Не вакъыт?" Бу усулларны къулланмакъ ичюн, оджа кунь эвельси азырлыкъ корьмек керек. Лякин бу усулларнынъ элементлерини эр бир дерсте къулланмакъ да мумкюн.

Кичик группаларда чалышув. Бойле группаларда талебелер фааль чалышалар. Талебелер сыныфдашларынен берабер иште иштирак этелер, озьлерининъ фикирлерини ифаде этюв, музакереге мотивация ола.

Чифт группаларнынъ болювининъ вариантлары ве чалышувы: Номерлерге эсаплашув (1,2,3,); «Жребий» (талебелерге ренкли кягъят япрачыкълар таркъатыла ве бир ренкли сойлары бир группаны тешкиль эте); «Афта куньлери»; «Йыл мевсимлери»;«Баарь чечеклери» (талебелерге чечеклер таркъатыла, бир сой чечек бир группаны тешкеиль эте. Кичик группаларнен чалышув усулы сыныфта талебелернинъ сайысы аз олса, мумкюн кечирмеге.

Земаневий окъутув технологиясы. Окъутувда ОТВ къулланмакъ, шу сырада компьютер ве электрон васталарны да ишлетюв. Мектеплерде бойле окъутув земаневий технологиялар ишлетиле: интеллектуаль оюнлар тренинглер, копмьютер, мультимедий дерслер, проектлер. Бу усулларны къулланувында талебелернинъ мустакъиль ишлемеге огрениле, иджадий къабилиетлери инкишаф эте.

Корьгенимиз киби, инновацион окъутув шекиллери ярдымынен дерс меракълы кечмек мумкюн. Агъзавий ве язма нуткъуны фаальлештирмек ичюн энъ къолай интерактив алынмасы усулыдыр. Бу усул боюнджа оджа эм де талебе бир макъсадкъа иришмек ичюн чалышалар, бераберлик мунасебетлерини косьтере. Меселя, онынъ ичине кирелер диалог ве монолог шекильде вазиет чезюв вазифелер ве озь фикирлерини ачыкълав билюви, иджадий, араштырув ишлер ве иляхре.

Энди исе нетидже чыкъаргъанда шуны къайд этмек керек: Интерактив усуллары ярдымы иле талебелерни тюшюнмеге, керекли информацияны тапмагъа, менимсемеге, озь фикирини исбатламагъа огретелер. Талебелернинъ лугъат байлыгъы зенгинлеше, фикир этюв фаалиети инкишаф эте. Талебелер дерсте фааль иштиракчи олмасына талап этелер. Дерснинъ мундериджеси балаларны меракъландыра.

Бойлеликнен, оджаларгъа инновацион окъутув усулларыны огренип, озь дерслеринде къулланмагъа тевсие этильди.

Къулланылгъан эдебият:

1. Акимова С. М. Ана тилини огренювинде нутукъ инкишафы дерслерининъ эмиети. Тасиль медж.№3, 2003с, 50-51 с.

2. Акимова С. М. Эдебият дерслерине усулий тевсиелер.-Акъмесджит.-2005с.

3. Аблаев Э. М. Умеров М. У. Русча-къырымтатарджа лугъа Къырымокъувпеднешир, 1994с.

4. Асанова Ф. Ана тилини огренювде нутукъ инкишафы дерслерининъ эмиети. Тасиль меджм. №3-2003с, 41-42с.

5. Давгопол И. И. Современные образовательные и педагогические технологии. - Симферополь, НАТА - 2006с.- 72-78с.

6. Русский язык - метод.Журнал. №10 (94), 2005 г.

7. Слевко Г. К. Технология мастерских, - М., 1998-с 164

8. Соколова Э. С. проблемная организация учебного процесса. - Россия, 1997г.

9. Сулейманова З. Оджаларгъа тевсие. - Тасиль меджм., №4, 2003с., -47с

10. Темеш Ш. Оджаларнынъ иш теджрибесинден. Тасиль меджм., №1, 2006с.,-11с

11.nsportal.ru/shkola/rodnoy-yazyk-i-literatura/library/2015/02/05/edebiyat-derslerinde-innovatsion-usullarnyn

© 2010-2022