Педагогическое эссе Я - учитель

Башҡортостан Республикаһы Салауат ҡалаһы 7ала округының

"14-се урта д0й0м белем бире1 м2кт2бе"

муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһы

«Башҡорт теле һәм әҙәбиәте

йыл у7ытыусы3ы - 2016»

т0б2к-ара конкурсына

Эссе

«Мин - уҡытыусы»

Баш7арыусы:

Исм24илева Б1л2к

С2ми4улла 7ы6ы,

ю4ары категориялы

баш7орт теле 32м

262би2те у7ытыусы3ы

Салауат

2016

«Баш7орт теле у7ытыусы3ы баш7а ф2нд2р у7ытыусыларынан ту4ан телен, хал7ыны8 40р0ф-4262тт2рен, тарихын ихтирам итк2н милли рухлы ш2хес т2рби2л21е мен2н айырылып тора, шу4а ла ул заман мен2н берг2 атлар4а, хатта алдара7 та барыр4а тейеш. Ту4ан тел, милл2т, ил я6мышы ке1ек м03им м2сь2л2л2р уны8 ш2хесен2, ижади эшл2й алыуына туранан-тура б2йл2нг2нлект2н, баш7орт теле у7ытыусы3ы алдан к1р2 беле1се, юл ярыусы, 2й621се ш2хес булыр4а тейешлеге к0н ке1ек асы7».

Ба3ауетдинова М.И., Й242ф2рова Г.Н.

«Баш7орт телен 32м 262би2тен заманса у7ытыу»/

У7ытыусылар 0с0н 7улланма.- )ф0: Китап, 2009.

Мин - у7ытыусы

Педагогик эссе

Уҡытыусы! Ниндәй бөйөк исем! Уҡытыусы башҡа һөнәр эйәләренән айырылып тора кеүек. Ул 32р са7 матурыра7 та, й060 л2 нурлыра7, й0р2ге л2 6урыра7 т09л0. Баш7алар4а 7ара4анда матурыра7 кейен2, хис-той4оларға ла байыраҡ, 7ы97а3ы, ул - ила3и.

«Әлифба» тотоп, тәүге тапҡыр мәктәп ишеген асҡан көнөмдән башлап нығынып ҡалған минең күңелемдә ошо тәьҫораттар. Артабан ғүмер юлымда осраған һәр уҡытыусым күңел донъямды тағы ла нығыраҡ байытты, яңынан-яңы үрҙәргә әйҙәне.

Ту4ы6ынсы класты тамамла4ас, мине8 алдымда 30н2р 3айлау м2сь2л23е торманы, с0нки мин у7ытыусы булырымды бел2 инем. Уҡытыусының да ниндәйе бит әле! Туған тел уҡытыусыһы! У7ытыусы 30н2ре и8д2рем2 ят7ас 7ына, мине8 я6мышым илем, телем, хал7ым я6мышы мен2н бер тамыр4а барып тоташ7анын, 16 к0н0м 0с0н ген2 т1гел, хал7ым кил2с2ген2 л2 яуаплы булыуымды а8ланым. Ҡала шарттарында үҫкән һәм тәрбиәләнгән башҡорт балаларына туған тел серҙәрен төшөндөрөүе, ә сит милләт балаларына башҡорт телен дәүләт теле булараҡ уҡытыуым ми82 икеләтә ғорурлыҡ һәм яуаплылы7 09т2й.

Йылдар 1теп, тормош т2жриб23е тупла4ан 3айын, у7ытыусы 30н2рене8 мөғжизәле к0с0н2 ышанам. У7ытыусы 7улында баланың кил2с2ге, уны8 я6мышы. Ябай эшсен2н алып ил башлы4ына тиклем б0т23е л2 у7ытыусы т2рби23е аша 1т2. У7ытыусы баланы х2реф таныр4а, алыр4а, 7ушыр4а 0йр2т2, й2ш21 сер62рен: д0р09 юлдан барыр4а, 0лк2нд2р6е ихтирам итерг2, Тыу4ан илде яратыр4а, у4а то4ро хе6м2т итерг2 2й62й.

У7ытыусы 30н2ре табип ке1ек 1к бик борон4о 30н2р. Табип т2н, й2н 3аулы4ын дауала3а, у7ытыусыны к18ел, рух 3а7сы3ы тип атар4а м0мкин. Элек у7ытыусыны остаз, м042ллим, м24риф2тсе тип 6урла4андар. К1ренекле м24риф2тсе Ризаитдин Ф2хретдинов н2сих2тт2ренд2 у7ытыусы тура3ында бына нинд2й 31662р я6ып 7алдыр4ан: «Атай6ары4ы6 т2неге66е т2рби2л2п 19терг2н ке1ек, остаздары4ы6 й2нд2реге66е т2рби2л2п 19тер2. Шуны8 0с0н остаздары4ы6 - б0й0к атайы4ы66ыр. №е6 быны ысын к18елд2н 7абул итеге6. Н2сих2тт2рен ты8ла4ы6, ауырыуы4ы66ы табип7а тапшыр4ан ке1ек б0т2 ихтыяры4ы66ы улар4а тапшыры4ы6, улар6ы8 морат-тел2кт2рен2 7аршы килм2ге6». Был 31662р бер быуат алда 2йтел32 л2, б0г0н д2 актуаллеген ю4алтма4ан.

Уҡыусылары менән тормош тура3ында ф2лс2ф2 7орор4а, уларҙың к18ел донъя3ын, кисерешт2рен, уйланыу6арын ты8лар4а 32м к282шт2р биреүг2 йөрәк йылыһын йәлләмәүсе 6ур й0р2кле остаздар бар. Д2рест2 0йр2нелг2н 7а4и62л2р шунда у7 онотолоуы ихтимал, 2 матур итеп й2ш2рг2 0йр2тк2н, тормошта к2р2кле кеше булыр4а 0нд2г2н к282шт2р, 4ибр2тле хик2й2л2р и9т2 3а7лана. Тормош юлы башында шундай остаздар йо4онто3онда 19к2н балалар икел2т2 б2хетле.

Тел уҡытыусыларының иңенә быуаттар буйына тупланған халыҡ тәжрибәһен, рухи хазинаһын, мәҙәниәтен туған телгә һөйөү аша киләсәк быуынға тапшырыу бурысы һалынған. Халы7 педагогика3ына таянмайынса д2рес бире1 62 м0мкин т1гел б0г0н. У7ыу-у7ытыу процесында халы7 йолаларын, 40р0ф-4262тт2рен, донъяға ҡарашын, милли характер 3ы6аттарын, рухи традицияларын терге6е1 32м 3а7лау м2сь2л23ен и4тибар 162ген2 7уйып, «Туған телде лингвокультурологик аспектта уҡытыу» тигән методик тема өҫтөндә эшләйем. Тимәк, дәрестәрҙә тел материалдары аша үрҙә һаналған матди 32м м262ни 7омарт7ыларыбы66ы, йыйып ҡына әйткәндә, башҡорт теленең концептосфераһын үҙләштереүҙе 19тере1 мөһим тип иҫәпләйем. Туған тел дәрестәремдә уҡыусыларым «башҡорт тел картинаһы», "концепт", "концептосфера" "лингвистик шәхес" кеүек төшөнсәләр менән танышалар. Мәҫәлән, 5-се класта Н. Мусиндың «Ҡоралайҙар» хикәйәһен өйрәнгәндә «матурлыҡ», 7-се класта Р. Байбулатовтың «Күңел күҙҙәре»н өйрәнгәндә, «күңел» концепттары, һ.б. менән эшләйҙәр. Телдәге барлыҡ концепттар йыйылмаһынан ошо телдең конкрет концептосфераһын барлыҡҡа килеүен өйрәнәбеҙ. Өлкән кластағы уҡыусыларым менән әҙәбиәт дәрестәрендә яҙыусының стиле, ижад һәм яҙыу манераһын асыҡларға тырышабыҙ, эҙләнеү эштәре алып барабыҙ. Бер генә яҙыусы ла әҫәрен форма, йөкмәтке өсөн яҙмай, ә шулар аша уҡыусыла ниндәй ҙә булһа әхлаҡи ҡимммәттәр тәрбиәләү, уйландырыу, һоҡландырыу өсөн яҙа. Башҡорт телен уҡытыуҙы лингвокультураға таянып ойоштороу күренеше сағыштырмаса яңы йүнәлеш. Шуға күрә, был йүнәлештә эште уҡыусыларым менән бергәләп эшләйбеҙ.

Т2би4и байлы7тарыбы66ы 3а7лау, 19тере1 бурыстарын кил2с2к быуын к18елен2 3е8дере1 62 бе66е8 яуаплылы7та. Юҡҡа ғынамы ни республика етәкселеге 2016 йылды экология йылы тип иғлан итмәгән. Бығаса беҙ тәбиғәттән ала, ҡуллана ғына белдек, етер инде, тәбиғәт менән гармонияла, бер-беребеҙгә ярҙам итешеп йәшәргә өйрәнергә ваҡыт. Үҫеп килеүсе быуынға тәбиғәт менән дә аралашыу мәҙәниәтен өйрәтергә һәм үҙебеҙ ҙә өйрәнергә тейешбеҙ. Был йүнәлештә экология ҡанундары үҫешкән Япония, Германия кеүек сит илдәр тәжрибәһен дә өйрәнеү беҙҙең файҙаға булыр ине.

Ту4ан тел у7ытыусы3ы булара7, мин хал7ыбы6ҙың йәш быуынында 7ыйыулы7, 16-16е82 ышаныс 32м ихтирам той4о3о т2рби2л21, милл2тебе6ҙең 1тк2нен белг2н, б0г0нг030н 726ерл2г2н, ихтирам иткән, күренекле шәхестәре менән ғорурланған, киләсәк тураһында уйланған, милли рухлы ш2хес 19тере1 09т0нд2 даими эш алып барам.

У7ытыусыны8 т2р2н а7ыллы булыуы - к1рк2м 3ы6ат 7ына т1гел, был 30н2р6е8 т0п шарты ла. Ундай у7ытыусы д2реск2 бер ва7ытта ла насар к2йеф мен2н инм2й, баланы ма7тар4а, к18елен 19терерг2 һүҙ таба 32м к2р2к м2лд2 таяныс, тер2к була. Ту4ан тел у7ытыусы3ы 316 мен2н т2рби2л2й, 7ай3ы бер са7та у7ытыусыны8 кил2с2кк2 т0б2п 2йтк2н 316ене8 йо4онто3о к0сл0р2к т2 була. Әс2й булара7 - 0й62, у7ытыусы булара7 м2кт2пт2 л2 мине8 т0п т2рби2 7оралым - 316. Бе66е8 халы7 элек-элект2н 316, м272л-2йтем, 2ки2т аша, т2жриб23е 32м, 2лбитт2, 16 ш2хесе мен2н т2рби2л2г2н. Милләт, ил яҙмышы кеүек мөһим мәсьәләләр менән бәйләнгәнлектән, ул алдан күрә белеүсе, юл ярыусы, әйҙәүсе, өндәүсе шәхес булырға бурыслы.

У7ытыусы 4ына т1гел, ду9, сер62ш т2 булып, у7ыусылары8 7ара4ан сериалдар6ы, 7ы6ы73ын4ан ш040лд2рен бел328, к0й62рен а8ла3а8, улар ара3ында абруйы8 берм2-бер к1т2рел2. Ата-2с2л2р 62 3ине8 й0608д2 а7ыллы, 7ай4ыртыусан, д0р09 юл к1р32те1се, к282ш бире1се у7ытыусыны к1рерг2 тел2й. Былар6ы8 бары3ы 0с0н д2 16 09т0нд2 ту7тамай эшл2рг2 к2р2к. Кем бер н2м2 л2 эшл2м2й, шул 4ына я8ылышмай.

Тел 32м 262би2т д2рест2ре у7ытыусынан даими р21ешт2 16 09т0нд2 эшл216е, хатта талант эй23е булыу6ы талап итк2н и8 яуаплы 0лк2л2р6е8 бере3е. Те12л ф2нд2р6е у7ытыу даир23е т242йен сикт2р мен2н билд2л2н32, халы7ты8 к1п быуатлы7 рухи-м262ни, тарихи эволюция3ын 16 эсен2 ал4ан 32м, бер ту7тау3ы6 19еш-16г2реш кисере1се тел 32м 262би2т 0лк23е 0с0н бындай сикт2р ю7. Шунлы7тан, бай рухи мира9ты бала а8ына илтеп еткере1, к18ел 3анды4ына бер 7асан да юйылма9лы7 итеп 3алыу, к1п осра7та, у7ытыусы4а, уны8 интеллектуаль д2р2ж23ен2, талантына б2йле. Әг2р у7ытыусы 16 ф2нен2 предмет итеп кен2 т1гел, ижади 7араш ташлап эшл2й ик2н, был м2кт2пт2 тел 32м 262би2тк2, 2лбитт2, ихтирам 32м х0рм2т 6ур буласа7. Балалар 6а м2кт2п туп3а3ын атлап сы4ыу мен2н ту4ан телен онотмаяса7, кире3енс2, 41мер буйына 726ерл2п 3а7лап, кил2с2к быуындар4а еткер2с2к.

Ижади эшл21 у7ытыусыны8 к18ел торошонан кил2. Мин донъяны нисек к1р2м, д2рест2рем балалар6ы тормош7а 26ерл2162 нинд2й урын алып тора - ошо 3орау6ар4а яуап бире162н башлайым эшемде. Ҡап эсенд2 ген2 й2ш2г2н у7ытыусыны8 7алыплаш7ан д2рест2ре б0г0нг0 у7ыусы4а 7ы6ы7 та т1гел. Й0км2тке 30йл2162н й2ки автор ним2 2йтерг2 тел2г2н тип 3орау6ан 4ына ижади эшл21 килеп сы7май. ?ай3ы са7та донъя4а бала к16леген2н 7арар4а ла к2р2к, 1тк2релг2н 32р д2рес, 32р сара баланы нинд2й6ер ким2лд2 тормош7а 26ерл2й ик2н, ул 16е 1к ижади 7араштыр.

Ауыл еренд2ме, 7алаламы, 16 бала3ында милл2тен2, ту4ан телен2 7арата ихтирамды, и8 т2162 атай-2с2й т2рби2л2й. С0нки тел - милл2т к1р32ткесе ген2 т1гел, ул- т2рби2 7оралы ла. !6 милл2тебе6г2 ген2 хас тарихи-м262ни мира9ыбы6, 2хла7и 7имм2т2ребе6, й2ш21 7а4и62л2ре быуындан-быуын4а тик ту4ан телебе662 ген2 бар тулылы4ында тапшырыла. « 7ай3ы атай-2с2й 16 бала3ыны8 32р й232тт2н камил булыуын тел2м2й 32м т2рби2ле, 262пле, игелекле бала 19тере1 ха7ында хыялланмай ик2н? Тик бына телебе66е т2рби2 7оралы булара7 тейешле ким2лд2 ба3аламай 4ына я8ылышабы6. )й62 09т2м2 р21ешт2 у7ыма4ан, г2зит-журналдар6ы тотоп та 7арама4ан баланы, у7ытыусы нисек кен2 тырышма3ын, ижади эшк2 ылы7тыра алмаяса7. Ва7ытлы матбу4ат ба9маларына битараф булма4ан бала ипт2шт2рен2н айырылып тора- 16 ти9тер62рене8 я6мышы мен2н д2, ил-к0н х2ст2ре мен2н д2 7ы6ы73ынырлы7 42мле, с2мле, а8-даир23е ки8, телм2ре бай, 32р н2м2г2 16 7арашы була. Был сифаттар 32р заман 0с0н м03им. У7ы4ан бала 4ына заман талаптарына яуап бир2 ала, баланы8 уйлы3ынан 4ына ним2лер 0м0т итеп була. ;2м3е6ен2 нинд2й6ер д2412л2р белдере1 62 фай6а3ы6: ундай6ар, 4262тт2, тел, ил, ер я6мышына 4ына т1гел, 16 я6мышына ла битараф булыусан.

Өс я7лы хе6м2тт2шлекте8 ма7саты - телебе66е т2рби2 7оралы, аралашыу 7оралы д2р2ж23ен2 к1т2ре1. Милл2тте8 кил2с2ген т2рби2л21се у7ытыусы 32м рухлы ата-2с2 бер т0пт2н бул4анда 4ына балаларыбы6 хал7ыбы66ы8, ту4ан телебе66е8 ти8д2р ара3ында ти8 булыуына инанып 192с2к.

Һүҙ ҡәҙерен, 316 к0с0н белг2н, 316 аша кил2с2к быуынды т2рби2л2г2н у7ытыусыны8 4ына й0р2ге 6ур, к18еле матур 6а, ихлас та була ала, 2 эске матурлы7 й0662 32м к1662р62 са4ылыш табып, улар6ы та4ы ла нурлыра7 ит2лер. Бала к18еле а7 7а4ы6, ти халы7 м272ле. Шул а7 7а4ы64а йырмы, ши4ырмы я6ылыры бе662н, илем, телем, хал7ым тип к18еленд2 А7ыл, Эстетика, Рух уттарын яндырып, ирт2 та8дан м2кт2пк2 ашы4ыусы У7ытыусынан тора.

Исм24илева Б1л2к С2ми4улла 7ы6ы, ю4ары категориялы баш7орт теле 32м 262би2те у7ытыусы3ы