- Преподавателю
- Другое
- Рабочая программа элективного курса Родной край
Рабочая программа элективного курса Родной край
Раздел | Другое |
Класс | 9 класс |
Тип | Рабочие программы |
Автор | Салчак О.Б. |
Дата | 23.08.2015 |
Формат | docx |
Изображения | Нет |
Муниципальное общеобразовательное учреждение
«Самагалтайская средняя общеобразовательная школа №1»
«Рассмотрено» «Согласовано» «Утверждаю»
на заседании методического Заместитель директора по Директор МБОУ ССОШ №1
объединения учителей УВР__________/Очур-оол Ч.О./ ___________/Эртине Е.А./
гуманитарного цикла от «_____»_________2015 г. «______»_________2015 г.
от «____»_________2015г.
рук. М.О. _________/Элбек Э.К./
Рабочая программа
Элективного курса
«Тес-Хемнин литературазы»
1 час в неделю (Всего 35 ч.)
9 класс
Самагалтай 2015 г.
Шилилгелиг курс
Тес-Хемниң литературазы
Куш уялыг,
кижи чурттуг
Тыва улустуң
үлегер домаа
Тайылбыр бижик
Төрээн чер - делгем билиишкин. Кижэиниң биче төрээн чери дээрге, төк кээп дүшкен булуңу, амгы үеде чурттап чоруур кожууну, республиказы, күрүнези, а удуг төрээн чери - бөмбүрзек, «Чер» деп планета ол.
Төрээн черин билип, танып алыры, ону шиңчилээри, чүнүн-даа мурнунда төрүттүнген булуңундан эгелээр. Литературлуг чурт шинчилел ажылын дамчыштыр өөреникчилер чаңгыс чер чурттуг чогаалчыларының чогаалдарын дамчыштыр эртем талазы-биле шинчилеп, төөгүлүг, культурлуг, эстетиктиг билиглерни ап, төрээн черинге хамаарылгазын, ынакшылын бир янзы кылдыр илередир. Ол - өскен төрээн биче черин чогаалдар дамчыштыр эки билип, аңаа чоргаарланып, хүндүлеп, ынак болурунга кижизидер эртем. Ынчангаш төрээн чериниң чогаалчыларының чечен чогаалдары өөреникчилерниң сагыш-сеткилин байыдар, чараш мөзү-шынарлыг кижи кылдыр хевирлеттинеринге чаңчыктырар.
ТР-гың Өөредилге болгаш эртем яамызының 2013 чылдың июнь 7-ниң № 800/д дужаалы-биле «Республика чергелиг инновациялыг шөлчүгешти статузун» школавыска тывыскан. Ынчангаш 2013-2014 өөредилге чылындан эгелеп Самгалдайгың А.Б. Кунаа аттыг школазы «Көдээ школага литературлуг чурт шинчилел ажылын дамчыштыр уругларның чогаадыкчы чоруун сайзырадыр» деп төлевилел-биле шенелде шөлчүгежинге ажылдап эгелээн. Ол талазы-биле өөредилге-кижизидилге ажылын үениң болгаш чаа төлевилелдиң негелделерин дүүштүр ажылдап эгелээн бис Шак ындыг ажылдарның бирээзи - элективтиг курстарны ажыдары.
Школага ук төлевилелди ажылдап кылганы үндезинниг деп санап турар бис. Чүге дээрге Тес-Хем - Тываның төөгүлүг черлерниң бирээзи. Самагалдай - 1773 чылда үндезилеттинген. 1921 чылга чедир Тываның баштайгы найысылалы болуп келген Тываның Амбын-ноянының, Камбы-ламазының өргээлери маңаа турган, сураглыг Калдак-Хамар тудуунга Тываның тос кожууннарның киржилгези, ат-алдарлыг мөге Күдеректиң, баштайгы тыва ужудукчу Кидиспейниң амыдырал-чуртталгазы дээш оон-даа өске төөгүлүг болуушкуннар-биле байлак оран.
Ол төөгүлүг болуушкуннарны тус черниң чогаалчылары тыва литератураның баштайгы салгалдарының бирээзи И.Бадраа «Арзылаң Күдеректе», «Уэжудукчу Кидиспейде», а аныяк чогаалчыларның бирээзи Б-Б. Тараачы «Кайгалда» дээш оон-даа өскелер чогаалдарында чырытканнар. Тыва чогаалчыларының ийиги салгалының чогаалчылары Б. Доюндуп, К.Чамыяң, Ч. Кара-Күске, үшкү салгалы М. Тирчин, Ч.Өөлет дөрткү салгалы И.Иргит, А.Шоюн чаңгыс чер чурттугларывыс өскен төрээн черин, ооң маадырлыг кижилерин, төөгүлүг болуушкуннарын уран-чечени-биле бижип, амгы болгаш келир салгалга чечен чогаалдарын дамчыштыр таныштырып арттырган болгаш ам-даа бижип турарлар.
Самгалдайның школазының Тываның социал-экономиказының хөгжүлдезинге киирген үлүг-хуузу улуг. Ол - Тываның баштайгы школаларының бирээзи, эге чада школазы турда, Тываның ат сураглыг кижилери эге билигни ап улаштыр өөренгеш, Тывазын чүгле Россиягга эвес, а бүдүн делегейге алдаржыткан. Оларга баштайгы тыва поляржы Ч.Карбый-оол, төөгү эртемнериниң доктору, баштайгы тыва академик Ю. Аранчын, школаның адын эдилээн баштайгы тыва эртем доктору А.Кунаа, Тывага баштайгы экономика эртемнериниң кандидады В.Копеёл, дараазында чылдарда эртемденнер Б.Борбак-оол, З. Самдан, Н.Санчат, Л.Мижит, Ж. Юша дээш оон-даа өскелер. Ниитизи-биле Самагалдай школазының Тываның 14 эртемденнери билигни ап школазын алдаржыткан.
Чаңгыс чер чурттуг чогаалчыларының чогаалдары болгаш эртемденнериниң ажыл-херээ амгы үениң өөреникчилеринге үлегер-чижек болуп, өөредилгеге сундулуг болурунга, чогаадыкчы чорукка кижизидип, амыдыралга өөредип турар.
Тыва Республиканың ниити өөредилгезиниң 1994 үнген тыва аас чогаалы болгаш литература программазында бистиң чаңгыс чер чурттуг чогаалчыларывыстың чогаалчыларындан чүгле К Чамыяңның «Ханы дазыл» деп тоожузу кирген. А тыва чогаалдың 2012 чылдын ийиги салгалдың күрүне стандартында V-IX класстарга И.Бадраның «Ужудукчу Кидиспей» романындан эгелер, И Иргиттиң «Эргим Уля угбай» деп чечен чугаазы база «Көжээ дажы» деп шүлүү кирген.
X-XI класстарга И. Бадра «Арзылаң Күдерек» романдан шилиттинген эгелер, И.Иргиттиң «Ынакшылдың сүлдези», «Сылдызым сен» деп лириказы кирген Чаа стандарт-биле ниити өөредилге черлери 2013-2014 ө. ч. 5 класстар өөренген, 2014-2015 ө. ч. 6 кл., 2015-2016 ө. ч. хары угда 7-8 класстарның чаа программазының өөредилге номнары -биле өөренир. Ынчангаш 2020 чылдың доозукчулары тыва аас чогаалы болгаш литератураның чаа стандарт-биле негелделерлиг программа-биле өөренип доозар..
Моон алгаш көөрге, чоокку чылдарның доозукчулары тес-хем чурттуг чогаалчыларның чогаадыкчы ажыл-чорудулгазының, оларның онзагай чогаалдарының дугайында билии арай кызыы болур деп санап турар бис. «Тес-Хемниң литературазы» деп элективтиг курстуң темалары школа программазында колдуу кирбейн турар, ынчангаш өөреникчилер биче төрээн чериниң дугайында ханы билигни алыр.
Сорулгазы: өөреникчилерни чаңгыс чер чурттуг чогаалчыларының чогаадыкчы ажыл-чорудулгазын ханыладыр өөредип, сонуургалын оттурар, төлдептиг мөзү-шынарга кижизидип, чогаадыкчы чоруун, интеллектуальдыг салым-чаяанын болгаш бот идепкейин, шинчилээр чаңчылдарын сайзырадыр.
Ону чедип алырда дараазында айиырыгарны шиитпирлээр:
-
тус черниң литературлуг чурт шинчилелге херек материалдарны дилеп, шилип чаңчыгар:
-
Тес-Хем дугайында төөгүлүг болуушкуннары, маадырлары-биле холбашкан чогаалдарны сайгарар.
-
чаңгыс чер чурттуг чогаалчыларының чогаадыкчы ажыл-чорудулгазының онзагайын эскерип, демдеглеп, сайгарар;
-
темага хамаарышкан эртем-шинчилел ажылдарын сонуургап, словарь, энциклопедиялар ажылдаар;
Программа 5 кезек болгаш теоретиктиг, практиктиг болгаш чогаадыкчы ажылдар кирген кичээлдерден тургустунган. Кичээлдерге янзв-бүру метод болгаш аргаларны ажыглаар: лекция, беседа, экскурсия, семинар, диспут, бот-тускайлаң, бөлүктеп ажылдаар болгаш өөреникчилерниң шинчилел, проектилиг, чогаадыкчы ажылдаары .
Өөреникчилерниң кол алыр билиглери болгаш мергежилдери:
-
биче төрээн чериниң төөгүзүн, культуразын;
-
чаңгыс чер чурттуг чогаалчыларының чогаадыкчы ажыл-чорулгазын;
-
оларның кол-кол чогаалдарын сайгарып;
-
төрээн черинге тураскааткан чогаалдарны шээжи-биле аянныг номчуп;
-
шинчилел ажылдарның хевирлери рефераттар, дыңнадыгларны бижип, илеткеп;
-
номчаан чогаалынга кыка үнелелди бижип;
-
өөренген темаларынга төлевилелдерни бижип, ону камгалап билир.
-
Литература-шүгүмчүлелдиг болгаш энциклопедия-словарьдыг ажылдарны сайгарып, темазынга дүүштүр шилип чаңчыктырар.
Түңнел кичээлди чогаадыкчы кылдыр чорударын оралдажыр. Чижээлээрге, «Төгерик стол», «ХТК», «Брейн-ринг» дээн чижектиг ажыл-херкчи оюннарга даянып, өөреникчилерниң чогаадыкчы ажылдарын презентацияга көргүскеш, оларның сайгарылгазын кылыр.
Курсиу шиңгээдип зачёт / зачёт эвес деп үнелээр.
Элективтиг курска ниитизи-биле 36 шак эрттирери көрдүнген. Неделяда 1 шак. Өоң чижек календарь-тематиктиг планын сүмелеп турар бис.
КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИКТИГ ПЛАН
№
Темазы
Шагы
Ооң иштинде
Көргүзүг материалдары
Планаттынган хуну
Эрттирген хуну
лекция
Практиктиг кичээлдер
Метод, арлагары //үнелээри
1.
Киирилде кичээл. Курстуң сорулгазы
Тес-Хемниң чогаалчыларынга ниити допчулал
2
Беседа эленментилиг лекция
Презентация
2.
Кожууннуң библиотеказынче экскурсия
1
Библиотекага чогаалчыларның чогаалдары-биле таныжар
I. ТЕС-ХЕМНИҢ ЧОГААЛЧЫЛАРЫ
3
Тываның баштайгы салгалының чогаалчызы И. Бадраның ажыл-чорудулгазы
2
лекция
семинар
4.
Ийиги салгалдың чогаалчыларының чогаалдары
3
2
1
5
Үшкү салгалдың чогаалчыларының чогаадыкчы ажыл-чорудулгазы
2
1
1
6.
Дөрткү салгалдың чогаалчылары.
2
1
1
II. ЧОГААДЫЕЧЫ АЖЫЛДАР
7.
Литературлуг викторина «А сен билир сен бе?»
1
1
8.
Чогаадыг
«Мээң ынак чогаалчыи…»
2
2
III. ЛИТЕРАТУРЛУГ САЙГАРЫЛГАЛАР
7.
Поэтиктиг Тес-Хем
4
2
2
9.
Проза чогаалдарында
Тес-хемчилерниң овур-хевири
5
2
3
IV. ИНФОРМАЦИЯ- МАССАЛЫГ ЧЕПСЕКТЕРДЕ ТЕС-ХЕМ ТЕМАЗЫН ЧЫРЫТКАНЫ
12.
Кожууннуң амгы литературлуг амыдыралы
2
1
1
13
Кожууннуң «Самагалдай» деп сеткүүлүнүң ниити допчулалы, таныжылга, сайгврлылга. Кичээл- моөрей.
3
3
14.
Тес-Хем дугайында парлаан үнген материалдарын чыыры, сайгарары
2
2
15.
«Тес-Хемнин литературлуг амыдыралы» деп темага олимпиада
2
2
16.
Түңнел кичээлдер
2
1
1
Программаның утказы
1-2-ги кичээлдер. Киирилде. Курстуң сорулгазы болгаш утказы. «Калдак-Хамар» деп аттыг чечен чогаал каттыжыышкынын төөгүзү. Тес-Хемниң чогаалчыларынга ниити допчулалы.. Оларның кол-кол чогаалдары.
3-кү кичээл. Кожууннуң библиотеказынче экскурсия. Бибдиотекада чаңгыс чер чурттуг чогаалчыларның чогаалдары-биле таныжары оларның дугайында бижээн чүүлдерни ушта бижиири, сайгарары..
4-5-ки кичээлдер. Тываның баштайгы салгалының чогаалчыларның бирээзи И. Бадраның ажыл-чорудулгазы. «Арзылаң Күдерек» деп романының идей-тематиказы, кол-кол овур-хевирлери, Тес-Хемниң болгаш Тываның овур-хевириниң чуруттунганы.
6-8--ки кичээлдер. Ийиги салгалдың чогаалчылары Ч. Кара-Күске, Ч.Көк-оол, Б. Тоюндуптуң кол чогаалдары. Чогаалдарында биче төрээн чериниң овур-хевири.,
9-10-гу ки кичээл . Үшкү салгалдың чогаалчыларының чогаадыкчы аэыл-чорудулгазы Тирчин М. Чиңмит Ө. Тес-Хемниң овур-хевирин чогаалдарында чуруп көргүскени.
\11-12--ги кичээлдер. Дөрткү салгалдың чогаалчылары: Иргит И., Шоюн А. Чогаалдарының чыындылары, Кол-кол чогаалдарының идей-тематиказы, онзагайы. Самдан З. - эртемден, аас чогаалының чыыкчызы., кол эртем ажылдары,
13-кү кичээл . Литературлуг викторина «А сен билир сен бе?» Элективтиг курстуң киржикчилериниң өөренип эрткен темаларын шиңгээдип алганын хынаар сорулга-биле Тес-Хемниң чогаалчыларның чогаадыкчы ажыл-чорудулгазынга тестини сүмелеп болур.
14-15--ки кичээлдер. Чогаадыг «Мээң ынак чогаалчым…» Уругларның өөренген чаңгыс чер чурттуг чонаалчыларының чогаадыкчы чоруун шиңгээдип, сонуургаанын, чогаадыкчы чоруун, бижимел чугаазын сайзырадыр сорулга-биле чогаадыгны бижидип, оларның билиин хынаар.
16-19--ги кичээлдер. Поэтиктиг Тес-Хем. Тес-Ъемниң шүлүкчүлериниң биче төрээн чериниң овур-хевирин чуруп көргүскени. Ч. Кара-Күске «Аътка тураскаал», «Энерелдиг Эрзин-Тезим», Доюндуп Б «Даг эзири», «Кызыл чечек», Чинмит Ө. «Калдак-Хамар» д. о. ө., Шилээн шүлүктеринге кыска буклет (дептержигеш) үндүрер, шээжи-биле аянныг номчуур..
20-24-ги кичээлдер. Проза чогаалдарында тес-хемчилерниң овур-хевири. И. Бадра «Арзывлаң Күдерек», «Ужудкчу Кидиспей», М. Тирчин «Күдээлер».
25-27-ги кичээлдер. Кожууннуң «Самагалдай» деп сеткүүлүнүң кыска допчулалы Төгерик стол: «Самагадай» деп сеткүүл, кол редактору-биле ужуражылга солунунуң төөгүзү, чырыдып турар материалдарның тематиказы, ооң мааждырлары. «Келир үениң Самагалдай» деп сеткүүлү деп темалыг төлевилелге мөөрей.
28-29-ку кичээлдер. Кожууннуң амгы литературлуг амыдыралы. Кожууннуң школаларында литератулуг бөлгүмнер, оларның чогаадыкчы ажылдары-биле таныжар.
30-31-ги кичээлдер. Кожуун чергелиг Тес-Хем дугайында парлалгага үнген материалдарын чыыры, сайгарары. Республиканың массалыг-информация чепсектеринде чырыттынган материалдарны чыыры, оларны бөлүктээри, системажыдары. Тыва Республиканың архиыинче экскурсияны чорудуп болур.
32-34-кү- кичээлдер. «Тес0-Хемнин литературлуг амыдыралы» деп темага олимпиада. Элективтиг курузунга алган билиглерин, чаңчылдарын хынаары-биле олимпиаданы чорударын сүмелеп турар.
35-36-гы кичээлдер. Түңнел кичээлдерни чаа педагогиктиг технологияларны ажыглап, ажыл-херекчи оюннар дамчыштыр элективтиг курска алган билиглерин хынаарын сүмелеп, зачёт/ зачёт албаан деп үнелээрин сүмеледивис.
ЧИЖЕК ТЕМАЛАР
-
Тес-Хемниң аас чогаалы.
-
Кожуумнуң чогаалчылары
-
Поэтиктиг Тес-Хем.
-
Тес-Хемниң чогаалчылары - уругларга
-
Тес-хемчилер оларга чоргаарланыр
-
Биче төрээн черимниң овур-хевири прозада
-
Кожууннуң амгы литературлуг амыдыралы
-
Чогаалчыларның электроннуг курлавырын тургузары
-
Б.Иргиттиң «Арзылаң Күдерек» деп тоожузунга чечен чогаалдың картазы
-
Тес-Хем чогаалчыларының ыры апарган шүлүктери.
Башкылага литература
-
Горланов Г.Е. Литературное краеведение в школе.- Саратов, 1988. - 58 с.
-
Литературное краеведение в школе. Пособие для учителя // Сост.М.Д. Янко. - М: Просвещение 1976. - 94 с.
-
Лошинин Н.П. О литературном краеведении // Литература в школе, 2001. - № 4. - хС. 45-46.
-
Милонов Г.А. Литературное краеведение. Учебное пособие. - М: Просвещение, 1985. - 192 с.
-
Кужугет М. А. Литературлуг чурт шинчилел. Өөредилге-методиктиг комплекс. - Кызыл, 2007.
-
Ооржак М.Н. Национал школага литературлуг чурт шинчилел ажылының кижизидикчи курлавыры. - Туран, 2009.
-
Салчак В,С. Тыва чогаалчылар дугайында демдеглелдер. - Кызыл 200. - 68 ар.
-
Салчак В,С. Тыва чогаалчылар болгаш чогаалдар дугайында демдеглелдер. - Кызыл 200. - 68 ар.
-
Салчак В,С. «Уйгу чоу Улуг-Хемниң» кол маадырлары // Улуг-Хем, 2001. - № 2-3. Ар. 274-279..
-
Сборник элективных курсов. Литература 10-11 классы // сост. Г.М. Волкова. - Волгогра: Учитель, 2006. - 135 с.
-
Танова Е.Т. Тываның чогаалчылары: намдар-төөгүзү, ажыл-чорудулгазы. Энциклопедиялыг тайылбырлар. Тыва школаларның чечен чогаал башкыларынга дуза. - Кызыд , 2013. - 188 ар.
-
Тыва Республика үезиниң номнары (1930-1944 чч.) // Сост. З. М. Монгуш. - Кызыд: ТНҮЧ, 1989. - 62 ар
-
Чамзырын М.Ч., Чамзырын Е.Т. Самагалджай щколазы: арга-дуржулга, дилээшкиннер, класстан дашкаар ажылдар. - Кызыл, 1998. - 99 ар.
-
Чамзырын М.Ч., Чамзырын Е.Т. Тыва чоннуң чаагай чаңчылдарын кижизидилге ажылынга ажыглаары. (башкыларга дузаламчы). - Кызыл, 2000.- 63 ар.
-
Чамзырын Е.Т. Тыва литературага класстан дашкаар чорудар ажылдар: олимпиада, номчулга конференциязы,, литературлуг кежээ, маргылдаа. - Кызыл, 2010. - 114 ар.
Өөреникчилерге литература
-
-
Писатели Тувы. Библиографический справочник // Сост. Кара-оол Е.О., Ооржак С.Я. - Кызыл 1982. - 205 с.
-
-
Писатели Тувы. - детям. Памятка. - Кызыл, 1976. - 25 с.
-
Даржай А.А. - чогаадыкчы орук-чол // Тург. З.Ш. Шожал - Кызыд, 2006. - 130 ар
-
Танова Е.Т. - хчогаадыкчы орук-чол // Тург. З.Ш. Шожал - Кызыд, 2013. - 131 ар.
-
Тыва Республиканың чогаалчылары. - Писатели Республики Тыва // Сост. Ховалыг М.Б. - Кызыл: Новсти Тувы, 2000. - 56 с. илл.
-
Тываның Чогаалчылары. - Писатели Тувы. - Кызыл:Тув кн. изд. - 2001. - 72 с. илл.
-
Тыва уруглар чогаалы (1931-1991 ч.ч.) Библиогрфтыг айтыкчы // Тург. З.М. Монгуш. - Кызыл, 1993. - 79 ар.
-
Самагалдай дугайында шүлүктер болгаш ырылар. - 1993. - 32 ар.
Словарьлар болгаш энциклопедиялар
-
Литературный энциклопедический словарь. - М.: Советская энциклопедия, 1987. - 731 с.
-
Литература дугайы // С. Сарыг-оол, А. Калзан. - Кызыл: ТНҮЧ, 1955. - 69 с.
-
Мировая художественная культура. Словарь-справочник. - Смоленск: Русич, 2002. - 589 с.
-
Новый литературный словарь. - Ростов-на-Дону: Феникс. - 2009. - 255 с.
-
Ожегов С.И. Словарь русского языка. - М.: Русский язык, 1981. - 815 с.
-
Русско-туыинский словарь // Под ред. Д.А. Монгуша . - М.: Русский язык, 1989. - 660 с.
-
Словарь литературоведческих терминов. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2002. - 219 с.
-
Тыва дылдың тайылбырлыг словары. Т. I. А-Й. - Новосибирск: Наука, 2003. - 597 с.
-
Тыва дылдың тайылбырлыг словары. Т.II. К-C. - Новосибирск: Наука, 2003. - 797 с.