План-конспект урока Шаир Билял Мамбетнинъ 80-йыллыгъына багъышлангъан тедбир

МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ

«ШКОЛА №15 Г. ФЕОДОСИИ РЕСПУБЛИКИ КРЫМ»

Шаир Билял Мамбетнинъ 80-йыллыгъына багъышлангъан тедбир

Подготовила:

учитель крымскотатарского языка и литературы

Канакова З.С.

Зал донатмасы: сейирджилер къаршысында олгъан тахтада шаирнинъ сурети ве талебелернинъ сызгъан ресимлери.

Алып барыджы (оджа): Слайд1

Севимли балалар! Азиз мусафирлер. Бугунь биз аджайип шаиримиз Билял Мамбет 80 яшыны толдурув мунасибети иле бу ерге топландыкъ.

Билял Мамбет къырымтатар эдебиятында пек балабан из къалдырды. Онынъ шиирлери ойле меракълы ки, балалар шиирлерини истекнен огренелер. Бугуньки тедбиримиз онынъ иджадына багъышлана. Бугунь сизлер онынъ язгъан шиирлерини, шиирлер эсасында яратылгъан йырларына динлейджесиз.

Йыр «Бир олайыкъ балалар» Слайд2

Мавиле: Слайд3

Билял Мамбет муджизели Судакъ районынынъ Къоз коюнде 1935 сенеси дюньягъа келе. Балалыгъы шу эфсаневий къаялар, ем-ешиль дерелер, багъ-багъчалар ичинде кече. Билял агъанынъ къартбабасы Ашыкъ Мемет деген адам эди. О, пек чокъ эфсанелернни биле ве агъызындан айта эди, алимлер, языджылар келип, ондан бу эфсанелерни язып ала эдилер. Билял агъамыз исе къартбабасындан эшиткен эфсанелерни бизлер ичюн аджайип шиирлер шекилинде язып еткизди. Меселя, о озюнинъ тувгъан коюне багъышлап, «Къоз эфсанеси»ни язды. Шаир койни мына бойле тасвирлей:

Нурие: Слайд4

Къоз кою -

Къырымнынъ куньдогъуш якъы,

Судакъ - Отуз елу

Кече бу ерден.

Юдже дагълар иле

Къаплы учь якъы,

Бир чети къошула

Къара денъизнен.

Беглов Энвер:

Онынъ сырт янында

Учь къая тура.

Бирининъ ады -

Эльтиген къаясы.

Койнинъ сакъчылары

Денильген оларгъа.

Къапа-къаршысында

Токъсыртнынъ обасы.

Эмир: Слайд5

Учь къая.

Орат шу Делик къая,

Къоздан бакъкъанда

Куськюн корюне.

Отуз тарафтан

Кесе Къуш къая,

Ерлешкен киби о

Этильген терюне.

Мерьем:

Бу ильде

Бал-шекер мейвалар осе.

Айырджы дады бар,

Дженнетте биле

Олмай ойлеси.

Айырджы татлы

Сувлу армутлар.

Сейдамет: Слайд6

Тютюнджи къызларнынъ

Къуванч шенълиги

Вадийни толдура,

Ондан да аша.

Багъчеван йигитлер…

Топлагъан байлыгъы

Сепетке сыгъмаз ич,

Анбарлар таша.

Энвер, Осман:

Адамлар эмектен

Ёрулып къайта,

Акъшам олдымы

Къавеге келе.

Бириси айта,

Дигери динлей,

Олар даима

Яшайлар бойле.

Гафаров Осман:

Биринджи сезни

Койнинъ энъ къарты

Башлай да,

Невбетни ала дигери,

Ривает,

Масаллар…

Олмай ич арты:

Бошамай къартлардан

Къавенин терю…

Йыр «Не гузель бу дюнья» Слайд 7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 (маковое поле)

Алып барыджы: Слайд 29

Мына бойле аджайип койде, масаллар, эфсанелер ичинде Билял агъамызнынъ шенъ, къуванчлы балалыгъы кече. Озь ана тилинде мектепте эки сыныф битире. Амма дешетли дженк, халкъымызнынъ фаджиасы онынъ башына да келе. 9 яшында бала бутюн миллетимизнен берабер саткъынлыкъта къаабатланып, Озьбекистан Самаркъанд виляетининъ челлерине сюргюн этиле. Агъыр йыллар башлана. Билял агъа зорлукъларгъа бакъмадан, мектепте окъуй, институт битире, инженер ола, чалыша…

Къартбабасындан, бабасындан эшиткен эфсанелер, масаллар, йырлар Билялнынъ юрегине ойле синъген ки, олар онынъ къалеми астында шиир оларакъ янъындан догъа ве бойледже, Билял агъа даа яш йигит экенде, онынъ «Баба къуванчы» деген шиири ильк кере басыла. Сонъ кеткен сайын даа чокъ шиирлер, айры китаплар чыкъып башлай. Биринджи китабынынъ адыны «Ягъмур» деп адландыра. Не ичюн экен? Бельки шу сыджакъ челлерде яшап, балалыгъында Къырым ягъмуры тюбюнде чапкъалап ойнагъаныны хатырлагъан ичюндир? Онынъ бютюн эсерлеринде Ватан Къырымгъа севгиси сезиле. Онынъ «Ватан» деген шиирини динъленъиз: Слайд 30

Ватан

Кунь кельди…

Кунь келди, кунеш нуруны

Азат топракънынъ юзюне сачты

Ешерди коюмнинъ багъ ве къырлары.

Ешерди коюмнинъ багъ ве къырлары.

Омюр зевкъ къапысын бизлерге ачты.

Ялыгъа яслангъан далгъалы денъиз,

Шувулдай, ташларгъа урула, чайкъала,

Бойле бир бахтны ким берди,

Сейленъиз?

Гонълюм къуванчлар ичинде чалкъала.

Оюн «Агъыр ава ве хайтарма» Слайд 31 32 33

Алып барыджы: Слайд 34

Бойле этип бири-бирининъ артындан Билял Мамбетнинъ «Анамнынъ тюкюси» (1973 с.), «Баарь нагъмелери» (1975 с.), «Тылсымлы сандыкъ» тюркюси (1973 с.), «Тёпемизде кунеш» (1981 с.), «Япракъ устюнде тамчылар» (1984 с.), «Къырымтатар емеклери» (1990 с.), «Къоз эфсанеси» (1995 с.) ве башкъа китаплары нешир этильди.

Озь эсерлеринде Билял Мамбет инсангъа, этрафымыздаки табиаткъа, Ватанымызгъа севгисини изхар эте ве бизни де, севимли балалар, бу гузель дюньяны озю киби севмеге, тувгъан улькемизни къорчаламагъа чагъыра. О, озь эсерлерини эм буюклерге, эм балаларгъа багъышлай. Шаир балалар ичюн чокъ шиирлер язды, окъуйджыларгъа бала дюньясна айдынлатты. Бу шиирлер инсанлар, айванлар, осюмликлер акъкъындадыр.

Балалар шиир окъуй 2 сыныф

Йыр «Гузель Къырым» Слайд 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45

Конкурс

Эльвина:

Яхшы. (Балаларгъа).

Бизим бир оюнымыз бар,

Шиир окъугъан озар.

Нурие:

Биз башлайыкъ, сиз битиренъиз ,

Бирагъыздан джевап беринъиз.

Эльвина:

Къыт-къыт, къыт-къыдакъ,

Абибе къызчыкъ, мана бакъ.

Бир йымырта къозладым…

Балалар:

Ярысы сары, ярысы акъ.

Нурие:

Бал къабаъны егеннинъ

Балдай олур омюри.

Бал къабакъны егеннинъ

Балалар:

Сагълам олур эр ери.

Эльвина:

Рефат кечти сабадан

Агъач тезья башына,

О бир учакъ ясады

Балалар:

Дюмен къойды къаршына.

Нурие:

Оймакъ киби козьлери

Джылт-джылт этип отура

Озю пуфдай олса да

Балалар:

Тишинен фындыкъ къыра.

Балалардан бири:

Балалар, Билял Мамбетнинъ «Сансар» шиирине язылгъан йырны динълейыкъ.

Йыр «Сансар» Слайд 46

Оюн «Тым-тым» Слайд 47 48

Йыр «Къырымым» Слайд 49-61

Алып барыджы:

Балалар, шаиримиз Билял Мамбет бойле аджайип шиир, масал, эфсанелерни бизге эйлик, бахт тилеп язды. Иште, келинъиз, шиир байрамынынъ сонъунда онынъ «Бахт нурлары» шиирине язылгъан йырны йырлайыкъ.

Йыр «Бахт нурлары» Слайд 62 63