Методический материал о тувинских играх Тыва оюннар

В материале "Тыва оюннар" дано описание тувинских национальных игр с детьми младшего дошкольного возраста. Тувинские народные игры разделены на детские народные игры, девичьи русские народные игры, мужские русские народные игры, русские народные игры совместные для мужчин и женщин.Издавна люди любили играть в игры, как подвижные, так и нет. Тувинские игры очень разнообразны, в них заложен дух и история тувинские народа. К сожалению, в век компьютеров люди забывают народные игры, которые развиваю...
Раздел Другое
Класс -
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:



«АЪТ ЧАРЫШТЫРАРЫ» («Конное состязание»)

Цель: развивать ловкость, быстроту и умение координировать свои движения с товарищем или взрослым.

Ход игры:

Взрослый - наездник, ребенок - лошадка, состязаются 2 пары. Ребенок садится мяч - попрыгун, взрослый надевает на ребенка вожжи. По сигналу ребенок прыгает на мяче, а взрослый бежит за ним, держась за вожжи, до линии финиша. Чья пара первая достигнет финиша, та и выигрывает.

Наездник кормит лошадку травой (укропом, петрушкой, морковкой). Для повышения эмоционального настроя можно поменять местами взрослого и ребенка.

Следующая игра также закрепляет знания детей о том, что в Туве разводят коней, умеют их ловить и объезживать.

«АЪТ ШАЛБАДААРЫ» («Ловля лошадей»)

Дети - лошади, 2 взрослых - пастухи. Пастухи находятся за кругом, напротив друг друга. По сигналу ведущего: «Раз, два, три - лови!» - пастухи по очереди бросают мяч в лошадей, а те, в свою очередь, увертываются от мяча. Лошадь, в которую попал мяч, считается пойманных лошадей.

После 4 - 5 повторений подсчитывается количество пойманных лошадей.

Примечание

- Игра начинается только после сигнала.

- Мяч для игры берется мягкий /набивной/.

- Засчитывается прямое попадание, а не отскок.

«Согур-азалап» ойнаары.

Оюннун сорулгазы. «Согур-аза» «иенин» уругларын тудуп алырын кызыдар, «иези» уругларын камгалап, «согур-азага» бербезин кызыдар, а уруглар база-ла «согур-азанын» холунга кирбезин оралдажыр.»Согур-азанын» холунга кирген кижи оюндан казыттынар.

«Ие» хамык «ажы-толун» соонга шууштур туттунуштуруп алыр. «Согур-аза» чедип келгеш, «ие»-биле таакпылашкан улус оттунуп таакпылажыр. А «ие» данзазын соонда орган «уруунче» сонуучаннаарга, «уруу» аза таакпызы тыртпас мен, ада-ием таакпызын тыртат мен дээш, дукпуруптер.

Ону коруп кааш, «аза» «иеден» айтырар:

- Артынарда чунерил?

- Артымда когээржиим-дир.

- Когээржиинер артында чул?

- Когээржиимнин холегези-дир.

- Когээржиинер холегезинин артында чул?

- Хой ажы-толум-дур.

- Ындыг болза, хой ажы-толунну тудуп чиир мен - дээш, «согур-аза» тура халыырга «ие»:

- Тудуп чиир шаглыг болзунза, тудуп чи - дээш, ажы - толун камгалааш туруптар.

БОРУ болгаш чеди АНАЙ

(Чазаан ойнаарактар- биле)

Удуртукчу: Арга иштинге, казанак бажынга, чеди анайлыг Ошку чурттап чораан. Анайлар дан бажында тура халышкаш, алаака маннап келгеш, чулуктуг сигенни чулуп чигеш, оорушку- хоглуг ойнап- ойнап алгаш, чанып кээрге Ошку мынча дээн:

Ошку: Анайларым, ажы- толум. Арга кирип ырак баар мен. Эжиинерни дээктеп алгаш, кым- даа келзе ажытпанар. Чанып келгеш эжикти соктааш:

«Ток, ток,ток!

Анайларым, ажы- толум,

Аванар мен, чанып келдим,

Элбек суттуг чедип келдим,

Эжиинерни ажыдынар, че!» деп ырлаар мен.

Удуртукчу: Анайлар, чарашпайлар

Авазынга мынчаар харылаанар:

Анайлар: Кымга- даа эжиивис ажытпас бис.

Ававыс ырызын дыннааш, ажыдар бис.

Удуртукчу: Ошку чорупкан. Ол- ла аргага кажар, ажырымчы кок Бору чурттап турган- дыр. Ошкунун ырлап турарын дыннап алгаш, аргаже чорупканын ажыглап, казанак бажынга келгеш, эжиин соктап эгелээн.

Бору: Ток- ток- ток!

Анайлар: Ында кымыл?

Удуртукчу: Бору тунук уну- биле ырлап эгелээн.

Бору: Анайлар, тенекпейлер,

Аванар чедип келдим,

Эндерик сут эккелдим,

Эжиинерни ажыдынар, дургеденер.

Удуртукчу: Анайлар анаа мынчаар харыылааннар:

Анайлар: Дыннадывыс, дыннадывыс, ававыстын ырызы эвес-тир. Эжиивис ажытпас бис.

Удуртукчу: Анайлар-чараштар, эр хейлер болганнар: эжиин ажытпааннар.Ол уеде аргадан ава-Ошку ээп келгеш, эжик соктап турган Боруну коруп кааш, ускулеп, сывыртап эгелээн.

Бору: Ошку, ошку мени успе,

Оожургап, соксап кор.

Ажырымчы, каржы эвес

Аажок баштак Боружук мен.

Анайларны баштактанып,

Анаа соктап шенеп турдум.

Боданганы ботка херек,Моон сонгаар ынчанмас мен.

Удуртукчу:Борунун кажарлап турарын Ошку билип кааш, кезедир болза эки-дир дээш, мынча дээн:

Ошку: Болган чуве-ле болза чугаалава,

Болбас бутпес чуве аазава.

Чеди анайым,Боруну

Чедип келгеш, чаза кичигеленер.

Удуртукчу: Чеди анай Боруге чедип келгеш, чаза кичигелеп-ле турганнар. Бору чаза каттырып тургаш, шыдал-кужу тонуп, кээп душкен. Кезек чыдып-чыдып, тура халааш, ырбап дезипкен-дир оо.



© 2010-2022