Мақала Қазақстандағы білім беру

Қазақстандағы білім беру: абырой ма, әлде сапа ма?

Тамаша білім беру - жарқын болашақ кепілі. Осы шындықты әрқайсысы біледі. Ата-аналар өздерінің балаларына орасан зор күштерін, жүйке-жүйелерін және ақшаларын жұмсап, барлық ең жақсысын беруге тырысады. Алайда әрқашан барлық ең жақсысы өзінің жұмсалымына тұрады ма?

Егер Қазақстандағы ең жақсы мектеп рейтингісін Google іздеу жүйесінде іздеп көрсек, сіз мемлекеттік емес мекемелерді ғана көресіз. Жекеменшік мектептерін қозғасақ, соңғы жылдары олардың саны төмендеп, ал оқу жыл сайын қымбаттап барады. Осыларға қарамастан, адамдар сонда да "Мирас", HaileyBury, AIS және т.б. сияқты жекеменшік, элиталы мектептерге түсуді армандайды және оған түсуге тырысады.

Біздің заманда, ата-аналар, егер жекеменшік мектептердегі мұғалімдерге еңбекақы көп төленсе, ал сыныптарды оқушы саны аз болса, онда олардың балаларына жақсы білім береді деп санайды. Тек олар жайлы жағдайда оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынастың оқушының пәнге деген қызығушылығына байланысты емес, мұғалімнің тікелей оқушыға қатысынан болатын дәлелді есептемейді. Сондықтан олардың балалары өздерін бос сезініп, мүлдем дәлелденбеген және олардың салдарынан, тіпті білімнің негізгі базасын қабылдамайды.

Біз кеңес үкіметі кезінде білім беру анағұрлым жақсырақ болғандығы туралы жиі естиміз. Біздің уақытта оқытушы мен оқушының арасындағы қарым-қатынас біраз өзгерді. Кеңес үкіметі кезінде мұғалімдерді құрметтеді, олардан қорықты. Егер біреу үй тапсырмасын орындамаса немесе мектеп формасын кимесе, ол нағыз қылмыс болып есептелген. Қазір жекеменшік мектептерінде оқушының сырт пішініне оқытушының ескертуі қылмыс болып табылады. Бұл қорлау ретінде қабылданады. Ал орындалмаған үй жұмысына әрқашан көз жұма қаралады.

Одан басқа, ертеде мектептегі білім беру тақырыптың мәнін түсіну үшін, барлығы конспектіледі және жаттауға бағытталған болатын. Қазір тестілеу емтиханына ауысқаннан бастап тақырыпты терең оқу мүлдем міндетті емес. Біз енді әдеби шығармаларды оқымаймыз, біз қысқаша мазмұнын оқимыз, фильм көреміз және тест жаттаймыз, осының барлығы жеткілікті.

Әр түрлі типті мектептердегі білім беруді салыстырып, бүгін жекеменшік мектептерінде біз оқуға емес, жайлы талапқа және мұғалімдердің оқушыларға деген жұмсақ қарым-қатынасы үшін төлейтіндігімізге қорытынды жасауға болады. Қарапайым мектептерде мұғалімдерге еңбек ақы төлемінің төмен болу себебіне байланысты, және сыныптарда 40 адамның болуына қарамастан, олар репетиторлықпен айналыса бастайды, сондықтан мектептегі балалар жақсы білім ала алмайтындығына көптеген дәлелдердің бар екендігіне келісемін.

Бірақ, жекеменшік мектептерде мұғалімдер репетиторлықпен айналысады және оған екі есе қымбат алады. Ал ашулы ата-аналар төлеуге мәжбүрлі. Не болды? Тақырыпты бала түсінбейді, ал аттестаттағы үшпен оқытушы ЖОО түсу үшін жақсы мінездеме бермейді. Қазақстандықтарға ең бастысы, олардың балалары барлық тесттерді тапсырса, ағылшын тілін үйреніп, шетелге кету әсері қалыптасады. Бұл қазір сәнге айналды. Осы тесттердің әдетте өте нашар қисынға келтірілгендігі, және білімнің көрсеткіші бола алмайтындығына ешкімнің жұмысы жоқ. Емтихан қорытындысы бар екендігі көрінеді, бірақ толықтай нәтиже жоқ. Қазақстан қарқынды дамуда, біз білім беру жүйесінің шетелдек тәжірибесін қоса алғанда, басқа мемлекеттерден тәлім аламыз. Бірақ біз нені қолдан шығарамыз? Мәртебені қуалап, біз шекара асып кеткенде, біздің артымызда біздің кез-келген мәселелерімізді шешіп бере алатын, енді ата-аналарымыздың жоқтығы, сыбайлас жемқорлықтың жоқтығы, әрдайым келісіп алатын, ана бір мұғалімдердің жоқтығы туралы ұмытамыз. Барлығын өзіңнің жасауына тура келеді, оқуда жетпей - кері кетесің, енді сен өзіңнің отбасың үшін мақтаныш емес, масқара боласың.

Шетелдің өмірлік стандарты жақсы болуы мүмкін, бұл Сіздерге кезек, жеке кеңістік сияқты түсініктерін білмейтін және «кешіріңіз» сөздерін айтпайтын адамдар бар, өздерінің депрессиялық атмосферасымен бұрынғы КСРО мемлекеттері емес. Бірақ онда, әсіресе, алаңғасар, жекеменшік мектептеріне жегілген балаларға оқу да оңай емес. Бірден жақсының барлығын сыйға берілмейтіндігін түсенісең.

Сонымен бұндай сұрақ туындайды: бізден терең білімі жоқ, репетитор-лармен үнемі тесттерді жаттайтын, ерке бала жасау үшін қаншама ақша төлеуге тұрарлық па? Немесе сонда да балаларды, олар анағұрлым арзан бағаға бағалауды, құрметтеуді үйренетін және аспанда қиялдауды қоятын, қарапайым мемлекеттік мектепке беру керек пе?