Адәмгәрчилик савақлири

Адәмгәрчилик савақлири

Қарғу адәм

Бир вақитта қарғу адәм, айиғиниң астиға «Мән қарғу, ярдәм бериңлар!» дегән йезиқ билән дописини қоюп кочида олтурупту.

Йенидин өтүп бериватқан адәм тохтап, дописида пәқәт бир нәччә тийин селинған қарғу адәмни көрүпту. У қарғу адәмниң аяқ астида йезиқ турған йезиғини өчүрүп, униң орниға башқа йезиқни йезип қойдидә, андин бир - нәччә тийинни дописиға селип қоюп кетип қалди.

Күн патқанда һелиқи адәм қайтип келип, қарғуниң дописиқа қариса униң ичи тийинға толған екән. Қарғу уни қәдәмлиридин тонуп, «Мону йезиқни өзгәртип йезип қойған сиз әмәсму?» - дәп сорап, у йәргә немә дәп йезип қойқанлиғини билгүси кәпту. Шу чағда адәм: «Мән бу йәргә ялған дегидәк һеч немә язмидим, пәқәт сизниң йезиғиңизни башқичә қилип яздим» - дәп, күлдидә кетип қалди.

Әнди қәғәздики өзгәртилип йезилған йезиқ төвәндикичә еди: «Һазир әтияз, бирақ мән уни көрәлмәймән».

Һәр қандақ сөзниң көләми әмәс, мәнаси билән мәзмуни қиммәттур.

*****

Паскин уга

Қуш һәр қачна пап - патла өз угисини йөткәйду. Сәвәви бир аз вақиттин кейин пәйда болидиған пурақ у йәрдә яшяшқа мүмкүнчилик бәрмәтти. Қуш өзиниң бу һалитини өзидин хелила чоң вә көпни көргән қушқа сөзләп бәргәндин кейин, әқиллиқ қуш бир аз ойлинип, мундақ дәпту: «Әгәр сән һәр қачан угаңни йөткәп жүрсәң һеч немини өзгәртәләлмәйсән, сәвәви саңа йеқимсиз болған пурақ угаңдин әмәс, сениңдин чиқиду».

Өзәңни - өзәң тонушни бил.

*****

Мәхсәт

• Ейтқина, маңа қайсу йол билән меңиш керәк? - дәп, сорапту Алиса.

• Бу сениң қайсу яққа йетип беришни халайсән, шуниңға бағлиқ - дәп, жавап берипту мөшук.

• Маңа бәрибир - дәпту, Алиса.

• У чағда қайсу тәрәпкә меңиш бәрибир әмәсму - дәпту мөшүк.

• Бирақ маңа бир жайға йетип бериш керәкқу - деди Алиса.

Шу чағда мөшүк Алисаға қарап: «Әгәр сән йерим йолда тохтап қалмисаң, миннәтлик түрдә бир йәргә йетип барисән» - дәпту.

Адәмни алға маңғузидиған күч бу - мәхсәт.

Һәммигә йеқиш тәс

Язниң иссиқ күнлиридә чөл далада өзиниң балиси вә ешиги билән бир адәм өтүп берипту. Дадиси ешәктә олтурупту, балиси болса ешәкни йетиләп маңған екән. Шу вақитта уларниң йенидин өтүп бериватқан бир топ адәмләр: «Бейчарә бала, у өзиниң кичиккинә путлири билән мону ешәкни аранла елип меңиватидиғу, немә дегән рәһимсиз ата бу , балисиниң қийниливатқинлиғини көрмәмду» - дәпту. Буни аңлиған дадиси дәрру ешәктин чүшүп, балисини ешәккә олтарғузуп, йолини давам қилипту.

Бир аз йол маңғандин кейин буларға учрашқан йәнә бир топ адәмләр: «Бу немә дегән уятсизлиқ, мону һерип қалған атиси өзиниң һерип қалған путлири билән аранла йәр дәссәп жүргәндә, балиси қандақларчә султандәк ешәкниң үстидә олтириду!» - дәпту. Буни аңлиған балиси дадисидин кәйнидә олтурушини өтүнүпту.

Булар йәнә бир аз йол маңғандин кейин, алдиға учрашқан йәнә бир тор адәмләр: «Бу һайванға дегән қандақ рәһимсизлик. Бейчарә жаниварниң дүмбиси әгилип йәргә тегәй дәп қаптиғу!» - дәпту. Буни аңлиған ата билән бала бир - биригә қарапқоюп, аста ешәктин йәргә чүшүп, уни йетиләп меңипту.

Бир аз йол маңғандин кейин, алдиға учрашған бир адәм күлүп: «Худаға шүһри! Мән булар охшаш ахмақ әмәсмән, силәргә һеч қандақ пайдиси йоқ, һәтта бириңларни болсиму өзигә олтарғузуп маңмиған ешәкни немишкә йетиләп маңисиләр?» - дәпту.

Шу вақитта дадиси қолини балисиниң мүрисигә қоюп: «Биз немә қилмисақму биз билән келишмәйдиған адәм тепилиду, шуниң үчүн һәр қачан немини дурус дәп һесаплисаң шуни орунлаш керәк» - дәп, несиһәт қилипту.

Һәммә адәмләрниң бирдәк көңлини тепиш тәс.

*****

Адәм билән худа

Худа адәмни топидин ясап, яратқанда, униңда бир аз лай ешип қапту. Шу чағда худа адәмгә қарап:

• Саңа йәнә немә ясап берәй? - дәп, сорапту.

• Бәхит - дәп, жавап берипту адәм.

Худа униңға һеч немә ейтмастин, ешип қалған лайни адәмниң

алқиниға селип қоюпту.

Бәхит өз қолуңда.