Конспект урока по башкирскому языку на тему Творчество Зайнаб Биишевой. Имя прилагательное

"Сифат. З.Биишеваның тормошо һәм ижады менән танышыу" темаһына асыҡ дәрес конспекты (6-сы класс)

Маҡсат: сифат тураһында белешмә биреү;

алдағы кластарҙа алған белемдәрен дөйөмләштереп, Зәйнәб Биишева тормошо һәм ижады менән танышыу;

бөйөк яҙыусы өлгөһөндә уҡыусыларҙа Тыуған илгә һөйөү тәрбиәләү.

Йыһазландырыу: дәреслек, таблица, китаптары, проектор.

I. Артикуляцион күнегеү.

Хәйерле көн алһыу таңдарға!

Хәйерле көн ап-аҡ яуған ҡарға!

Хәйерле көн уңған балаларға!

Хәйерле көн тыуған еремә!

Кроссворд

1-се төркөм

1

2

3

4

5

6

1. время

2. урема

3. ядро, пуля

4. очередь

5. болеть, страдать

6. ребенок

2-се төркөм

1

2

3

4

5

6

7

1. богатырь

2. страна

3. искренно верить

4. кречет

5. костный мозг

6. должность

7. святыня

3-сө төркөм

1

2

3

4

5

1. расход

2. ходить на четвереньках

3. приказ

4. борьба, битва

5. зря, попусту

II. Төп өлөш

1. Текст өҫтөндә эш, һорауҙарға яуап биреү

ЗӘЙНӘБ БИИШЕВА

(1908 - 1996)

Зәйнәб Абдулла ҡыҙы Биишева 1908 йылдың 2 ғинуарында Күгәрсен районының Туйымбәт ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.

Зәйнәб Биишева - әҙәбиәттең бөтә тармаҡтарында ла (проза, поэзия, драматургия) эшләгән яҙыусы. Уның тәүге хикәйәһе 1930 йылда "Октябрь"("Ағиҙел") журналында баҫылып сыға. 1942 йылда "Партизан малай" тигән китабы сыға. Йәмғиәтебеҙҙең әхлаҡ-этик проблемаларын сағылдырған "Сәйер кеше", "Уйҙар, уйҙар...", "Ҡайҙа һин, Гөлниса?" повестарын яҙа. "Дуҫ булайыҡ" повесында баланың шәхесен формалаштырыуҙа ғаилә тәрбиәһенең хәл иткес роле күтәрелә.

"Һөнәрсе менән Өйрәнсек", "Мөхәббәт һәм нәфрәт" әҫәрҙәре менән яҙыусы үҙен хикәйәттәр оҫтаһы итеп тә танытты.

Зәйнәб Биишеваның халыҡ ижады традициялары ерлегендә яҙылған "Тылсымлы ҡурай", "Зөлхизә", "Нәҙер" кеүек драматик поэмалары ла бар.

1968 йылда Зәйнәб Биишеваға "Яҡтыға" трилогияһы өсөн Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге Дәүләт премияһы бирелде.

Әҙәбиәт өлкәһендәге хеҙмәттәре өсөн Зәйнәб Абдулла ҡыҙы Биишева өс тапҡыр "Почет Билдәһе" ордены, миҙалдар, Почет грамоталары менән бүләкләнде, 1990 йылда уға Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы тигән исем бирелде.

Һорауҙар:

1) Зәйнәб Биишева ҡасан, ҡайҙа һәм ниндәй ғаиләлә тыуған?

2) Әҙәбиәттең ниндәй тармаҡтарында эшләй?

3) Тәүге хикәйәһе ҡасан сыға ?

4) Тәүге китабы нисек атала ?

5) Ниндәй әҫәрҙәрендә әхлаҡ-этик проблемаларын сағылдырған?

6) Ниндәй хикәйәттәре бар?

7) Салауат Юлаев исемендәге Дәүләт премияһы ҡасан һәм ни өсөн бирелә?

8) Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы тигән исем ҡасан бирелә?

2. Һүҙлек менән эш.

1-се төркөм

сифат

тәржемә

исем

Һалҡын

Бәләкәс

Ҡараңғы

кескәй

2-се төркөм

сифат

тәржемә

исем

нәҙек

ҙур

яланғас

тишек

3-сө төркөм

сифат

тәржемә

исем

ҡыйыш

алама

өр-яңы

ҡара

3. 47-се күнегеү (дәреслек менән эш): тексты уҡыу, "сифат+исем" ҡалыбындағы һүҙбәйләнештәрҙе дәфтәргә яҙыу

Һығымта : сифат - предметтың билдәһен

4. 48-се күнегеү

Һығымта: исем үҙгәрә, ә сифат үҙгәрмәй

5. - 49-сы күнегеү

Сифат дәрәжәләре

Яһалыу юлдары

Миҫалдар

сағыштырыу

-раҡ,-рәк

-ыраҡ, -ерәк, -ораҡ, -өрәк

"ҡарағанда, сағыштырғанда"

артыҡлыҡ

-п, -м

бик, үтә, иң, ифрат, бигерәк, ғәжәп, сылт, уғата, өр-, дөм

Һүҙҙәр ҡабатлана

аҙһытыу

-ғылт, -гелт, -ғолт, -гөлт, -ҡылт, -келт, -келтем, -көлтөм, -ғусҡыл, -һыл, -һел

-һыу, -елйем, -һылтым, -һелтем, -мыс, -са

• Ниндәй сифаттар төҫтө белдермәй?

• Һүҙбәйләнеш төҙөйбөҙ: оҙон - юл, сәс, ҡолаҡ, ...; ҡыҫҡа - ваҡыт, таҡта, һүҙ, буй, ...

• Был сифаттар тураһында тағы нимә әйтеп була? (антоним)

• Синонимдарын әйтергә: оҙон -1) оҙаҡ, оҙайлы; дауамлы ваҡыт эсендә булған, тиҙҙең киреһе.2) һонтор, буйға ғәҙәттәгенән артыҡ; ҡыҫҡаның киреһе

• ҡыҫҡа - тоҡор ҡойроҡ, тоҡос бармаҡ, топос (ҡырҡҡандан һуң ҡыҫҡарып ҡалғанды белдерә);

• ФИЗМИНУТ

Аҡ ҡуянҡай ултыра,

Ҡолаҡтарын һелкетә,

Бына шулай, бына шулай

Ҡолаҡтарын һелкетә.

Аҡ ҡуянҡай өшөнө,

Аяҡтарын йылыта,

Бына шулай, бына шулай

Аяҡтарын йылыта.

6. Төшөп ҡалған һүҙҙәрҙе тултырып яҙ.

Уралда ... ҡыш тора. Ерҙә ... ҡар ята. Ваҡыты-ваҡыты менән ... бурандар булып тора.

Һүҙҙәр: һалҡын, ҡалын, көслө

Йомғаҡлау :

* Сифат - предметтарҙың ... белдерә.

* Исем - ..., ә сифат ... .

* Зәйнәб Биишева кем ул?

7. Баһалау.

III. Өй эше: Р.Бикбаевтың "Һыуһаным, һыуҙар бирегеҙ!" поэмаһынан "сифат + исем" тибындағы 10 һүҙбәйләнеш яҙырға.

I. Артикуляцион күнегеү.

Хәйерле көн алһыу таңдарға!

Хәйерле көн ап-аҡ яуған ҡарға!

Хәйерле көн уңған балаларға!

Хәйерле көн тыуған еремә!

Кроссворд

1-се төркөм

1

2

3

4

5

6

1. время

2. урема

3. ядро, пуля

4. очередь

5. болеть, страдать

6. ребенок

2. Һүҙлек менән эш.

1-се төркөм

сифат

тәржемә

исем

Һалҡын

Бәләкәс

Ҡараңғы

кескәй

Сифат дәрәжәләре

Яһалыу юлдары

Миҫалдар

сағыштырыу

-раҡ,-рәк

-ыраҡ, -ерәк, -ораҡ, -өрәк

"ҡарағанда, сағыштырғанда"

артыҡлыҡ

-п, -м

бик, үтә, иң, ифрат, бигерәк, ғәжәп, сылт, уғата, өр-, дөм

Һүҙҙәр ҡабатлана

аҙһытыу

-ғылт, -гелт, -ғолт, -гөлт, -ҡылт, -келт, -келтем, -көлтөм, -ғусҡыл, -һыл, -һел

-һыу, -елйем, -һылтым, -һелтем, -мыс, -са

I. Артикуляцион күнегеү.

Хәйерле көн алһыу таңдарға!

Хәйерле көн ап-аҡ яуған ҡарға!

Хәйерле көн уңған балаларға!

Хәйерле көн тыуған еремә!

2-се төркөм

1

2

3

4

5

6

7

1. богатырь

2. страна

3. искренно верить

4. кречет

5. костный мозг

6. должность

7. святыня

2. Һүҙлек менән эш.

2-се төркөм

сифат

тәржемә

исем

нәҙек

ҙур

яланғас

тишек

Сифат дәрәжәләре

Яһалыу юлдары

Миҫалдар

сағыштырыу

-раҡ,-рәк

-ыраҡ, -ерәк, -ораҡ, -өрәк

"ҡарағанда, сағыштырғанда"

артыҡлыҡ

-п, -м

бик, үтә, иң, ифрат, бигерәк, ғәжәп, сылт, уғата, өр-, дөм

Һүҙҙәр ҡабатлана

аҙһытыу

-ғылт, -гелт, -ғолт, -гөлт, -ҡылт, -келт, -келтем, -көлтөм, -ғусҡыл, -һыл, -һел

-һыу, -елйем, -һылтым, -һелтем, -мыс, -са

I. Артикуляцион күнегеү.

Хәйерле көн алһыу таңдарға!

Хәйерле көн ап-аҡ яуған ҡарға!

Хәйерле көн уңған балаларға!

Хәйерле көн тыуған еремә!

3-сө төркөм

1

2

3

4

5

1. расход

2. ходить на четвереньках

3. приказ

4. борьба, битва

5. зря, попусту

2. Һүҙлек менән эш.

3-сө төркөм

сифат

тәржемә

исем

ҡыйыш

алама

өр-яңы

ҡара

Сифат дәрәжәләре

Яһалыу юлдары

Миҫалдар

сағыштырыу

-раҡ,-рәк

-ыраҡ, -ерәк, -ораҡ, -өрәк

"ҡарағанда, сағыштырғанда"

артыҡлыҡ

-п, -м

бик, үтә, иң, ифрат, бигерәк, ғәжәп, сылт, уғата, өр-, дөм

Һүҙҙәр ҡабатлана

аҙһытыу

-ғылт, -гелт, -ғолт, -гөлт, -ҡылт, -келт, -келтем, -көлтөм, -ғусҡыл, -һыл, -һел

-һыу, -елйем, -һылтым, -һелтем, -мыс, -са

ЗӘЙНӘБ БИИШЕВА

(1908 - 1996)

Зәйнәб Абдулла ҡыҙы Биишева 1908 йылдың 2 ғинуарында Күгәрсен районының Туйымбәт ауылында ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.

Зәйнәб Биишева - әҙәбиәттең бөтә тармаҡтарында ла (проза, поэзия, драматургия) эшләгән яҙыусы. Уның тәүге хикәйәһе 1930 йылда "Октябрь"("Ағиҙел") журналында баҫылып сыға. 1942 йылда "Партизан малай" тигән китабы сыға. Йәмғиәтебеҙҙең әхлаҡ-этик проблемаларын сағылдырған "Сәйер кеше", "Уйҙар, уйҙар...", "Ҡайҙа һин, Гөлниса?" повестарын яҙа. "Дуҫ булайыҡ" повесында баланың шәхесен формалаштырыуҙа ғаилә тәрбиәһенең хәл иткес роле күтәрелә.

"Һөнәрсе менән Өйрәнсек", "Мөхәббәт һәм нәфрәт" әҫәрҙәре менән яҙыусы үҙен хикәйәттәр оҫтаһы итеп тә танытты.

Зәйнәб Биишеваның халыҡ ижады традициялары ерлегендә яҙылған "Тылсымлы ҡурай", "Зөлхизә", "Нәҙер" кеүек драматик поэмалары ла бар.

1968 йылда Зәйнәб Биишеваға "Яҡтыға" трилогияһы өсөн Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге Дәүләт премияһы бирелде.

Әҙәбиәт өлкәһендәге хеҙмәттәре өсөн Зәйнәб Абдулла ҡыҙы Биишева өс тапҡыр "Почет Билдәһе" ордены, миҙалдар, Почет грамоталары менән бүләкләнде, 1990 йылда уға Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы тигән исем бирелде.

Һорауҙар:

1) Зәйнәб Биишева ҡасан, ҡайҙа һәм ниндәй ғаиләлә тыуған?

2) Әҙәбиәттең ниндәй тармаҡтарында эшләй?

3) Тәүге хикәйәһе ҡасан сыға ?

4) Тәүге китабы нисек атала ?

5) Ниндәй әҫәрҙәрендә әхлаҡ-этик проблемаларын сағылдырған?

6) Ниндәй хикәйәттәре бар?

7) Салауат Юлаев исемендәге Дәүләт премияһы ҡасан һәм ни өсөн бирелә?

8) Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы тигән исем ҡасан бирелә?

• ФИЗМИНУТ

Аҡ ҡуянҡай ултыра,

Ҡолаҡтарын һелкетә,

Бына шулай, бына шулай

Ҡолаҡтарын һелкетә.

Аҡ ҡуянҡай өшөнө,

Аяҡтарын йылыта,

Бына шулай, бына шулай

Аяҡтарын йылыта.

Төшөп ҡалған һүҙҙәрҙе тултырып яҙ.

Уралда ... ҡыш тора.

Ерҙә ... ҡар ята.

Ваҡыты-ваҡыты менән ... бурандар булып тора.

Һүҙҙәр: һалҡын, ҡалын, көслө