Глоссарий: Қонақ үй шаруашылығында қызмет көрсетуді ұйымдастыру

Раздел Другое
Класс -
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Глоссарий

C

Check in - орналасу процесі.

Check out - отельден қонақтың кету процесі.

I

ISO 9001 - халықаралық стандарттар сериясы, ұйымның немесе кәсіпорынның сапалық менеджмент жүйесінің талаптарын анықтайды.

M

Must (жүзім шырыны, муст) - жүзімді қысқаннан кейін қалыптасады (ферментация кезеңі аяқталғанға дейін), жүзім шырынының, қабығының, сүйегінің және жеміс мәйегінің қоспасы, ең соңында шарапқа айналады

S

Spa - сумен байланысты физиотерапия әдісі. Сумен емдеу, бальнеотерапия және талассотерапия сияқты түсініктердің синонимі

А

А - ампер - тоқ күшін өлшеу бірлігі

А́брахам Масло́у (Авраам Масло́в) - атақты амарикалық психолог, гуманистикалық психологияның негізін қалаушы. Маслоу «Маслоу пирамидасы» атағымен кең танылған - бұл диаграмма, сатылық түрінде адамдардың қажеттілігін көрсетеді. Бірақ оның баспаларының бірінде мұндай сызба жоқ, бірақ ол сатылық қажеттілік белгіленбеген және ол көп жағдайда адамның жеке басының ерекшелігіне байланысты деп ойлаған. «Қажеттілік пирамидасы», сатылық қажеттілік ойларын жеңілдету үшін табылған болса керек. Бұл ең алғаш 1970 жылдары неміс тіліндегі әдебиеттерде кездесе бастады, мысалы У. Стопптың (1975 жыл) бірінші оқулығында көрсетілген.

Автоматтандырылу - ауамен емдеу.

Ағартқыш - дақтарды кетіру немесе заттың түсін ағарту үшін қолданылатын химиялық ерітінді.

Ағымдағы жөндеу жұмысы - бұл профилактикалық іс-шара өткізу, кіші көлемді жөндеу жұмыстары. Мұндай жұмыстарды эксплуатация кезінде өткізеді.

Айналымнан тыс активтер - ұйым, кәсіпорын, бірлестіктің шаруашылық айналымнан шыққан (алынған), бірақ бухгалтерлік баланста есептелетін жеке қаржысы.

Акватерапия - судың әсерлерімен емдеу.

Аккредитация - өнім сапасының стандарттарға сай екенін ресми түрде анықтайтын үрдіс.

Акт - бұл жағдайда бірнеше тұлға құрастырған және анықталған фактілер мен оқиғаларды растайтын құжат.

Актинометр - жылу радиациясын өлшеу үшін арналған құрал.

Акционер - Акционерлік кәсіпорынның тең иеленушісі; белгілі бір табысты алуға және істерді басқаруға қатысуға құқық беретін акциялардың иесі. Мажоритарлық акционерлерге акционерлік капиталдың негізгі бөліктері тән, олар - ірі акция пакеттерінің иегері. Миниритарлық акционерлер акционерлік капиталдың кішігірім бөліктері тән, олар акционерлік қоғамға әсер ете алмайды.

Акционерлік қоғам - капиталды орталықтандыру формасы, сонымен қатар капиталистік кәсіпкерліктің негізгі ұйымдық формасы. Капитал акцияларды шығару және сату арқылы жеке капиталдарды біріктіру арқылы қалыптасады, одан түскен табыс акционерлер арасында үлестіріледі. Ресейде акционерлік қоғамдар XVIII ғ. соңында пайда болды.

Акция - бағалы қағаз, акционерге дивидент түрінде акционерлік қоғамнан пайда бөлігін алу үшін құқық береді. Ақшалай кіріс көлемін ұлғайту немесе отандық фирмалар мүдделерін қорғау мақсатында импортталатын немесе экспортталатын тауарлардың кейбір түрлеріне салынатын салық.

Ақша бірлігі - бұл әр елдің ақша белгісі (тенге, доллар, марка, рубль, йена, юань, бат, тугрик, т.б.) немесе халықаралық валюта жүйесіне кірген ақша бірлігі (евро, СДР). Барлық ақша бірлігі ұсақ бөлшектерден тұрады: рубль тең 100 копейкамен, доллар немесе евро тең 100 центке.

Ақшасыз төлем - банктің көмегімен банк есебінен ақшалай қаражатты аудару жолымен сатушы және сатып алушы арасында жүзеге асатын ақшасыз төлем.

Алдын - ала сервировка - алдын - ала сервировканы үстелді қызмет көрсету үдерісіне дайындық кезінде жүргізіледі, ол тапсырысты жүзеге асырмас бұрын минималды құрылдардан түрады.

Алша - домалақ, жасыл, қызыл, күлгін немесе қара сүйекті, көлденең қимасы 3 см, кейде сопақша болатын және жақсы көрінбейтін сызықшасы бар жеміс. Тамыз-қыркүйекте піседі. Жабайы түрде алша тянь-Шань, Балкан, Орта және Кіші Азия, Иран, Солтүстік Кавказ және Кавказ сыртында, Молдавия мен Украинаның таулы жерлерінде тараған. Алша жемістері қышқыл-тәтті, балғын түрінде де, консервіленген (компот, шәрбәт, тосап, повидло, желе, кептірілген қараөріктен жалпақтап жасалған лаваш, мармелад, шырын, шарап) күйде де қолданылады. «Ткемали» тұздығының басты компоненті.

Альтернатив - бір бірін толтырудың бірнеше мүмкіндіктердің шектелуі.

Алюци́нк (Алюмоци́нк) - алюминий және цинк қорытпасы. Құрыш парақтарды коррозияға қарсы жабынды ретінде қолданады.

«А ля карт»(a lacarte) мәзірі. Тамақты еркін таңдайтын мәзір, оның ассортименті үлкен. Бұл мәзірде порциялық тамақтар және олардың әрқайсысының бағасы көрсетіледі. Барлық тамақ жеке тапсырыспен дайындалып, 15-20 минуттан соң әзір болады.

«А-ля пард» мәзірі - бұл мәзір үстел үстінде бүктеледі, жиналады немесе қонақ үй номерінің есігіне қыстырылады. Оған қонақ қай уақытта, қандай тамаққа тапсырыс беретінін жазады (отельдерде қолданылады).

Амореи - бұл терминмен (нақты мағынасы -"батыстық") Месопотамиялықтар көшпенді және жартылай көшпенді батыстық-семиттік тайпаларды атаған.

Анемометр - ауаның қозғалыс жылдамдығын өлшеу үшін арналған құрал.

Анфила́да - (фр. Enfilade от enfiler - жіпке сабақтау) - бір остің бойында орналасқан, бір-бірімен жалғасып кеткен кеңістік элементтері (бөлмелер, аулалар, қалақұрылысының кеңістігі), болашақ өткелін құрайды. Галере́я (фр. galerie, от итал. galleria) -бөлме аралық немесе көрші ғимарттар арасындағы өткелі бар ұзыннан ұзақ жабық бөлме. Галереяда бір қабырғасын колонналар немесе бағаналар, кейде балюстрада да алып тұрады.

Апарта́ме́нт (appartement - пәтер, от appartamento - бөлме) - үйдегі (пәтер) бөлме немесе бөлек орын.

Аперити́в - (фр. Apéritif, лат. aperīre «ашу») - тамақ алдында берілетін және тәбетті ашатын, ас қорытуын жақсартатын ішімдік. Аперитив түрінде алкогольді, алкогольсіз ішімдіктер, шырындар пайдаланады. Танымал аперитивтер: вермут, херес, кампари, ракия, бехеровка, узо, сыра. Алкогольсіз ішімдіктерден - минералды сулар, газдалған, сода және жай суытылған су. Аперитивке ең жақсы шырындар: лимон, апельсин, грейпфрут, анар, томат, қайың, жүзім (жүзімнің тәтті емес түрлерінен).

Аралас инвестициялар - мемлекет, заңды және физикалық тұлғалардың қатысуымен қаражаттың бөлшектік салымы. Аралас инвестицияларда жиынтықтағы инвестициялар орын алады.

Аристократия - халықтың жоғарғы сатысы, бай және текті ақсүйектер.

Арматура - көмекші құрал немсе конструкция.

Артезиандық ұңғыма - бұл жер асты суларын пайдалану үшін қазатын бұрғы ұңғымасы.

Архитектурадағы бағаналар - ғимарат элементі немесе жеке тұрған бағаналық құрылыс.

Архитектуралық композиция - ғимараттың немесе кешеннің бөліктер мен түрлерінің орналасуы және олардың тұтастығы және өзара қатынасы.

Ас үй - тамақты дайындауға арналған бөлме.

Асжаулық (фр. serviette) - үстінгі, беткі жақтан әр түрлі заттарды кетіру үшін, тұрмыста және шаруашылықта қолданылатын, тік бұрышты пішіндегі (басқалары сирек), мата тілімі немесе мата емес материал. Олардың негізгі атқаратын қызметі, беткі жақтың тазалығын қамтамасыз ету мақсатында, кірді және ылғалды сүртіп, сіңіру болып табылады.

Асханалық аспап - ағаштан, мельхиордан,жезден жасалған тағамдарды басқаруларға арналған құралдар мен құралдар жиынтығы. Асханалық күмістен және мельхиордан жасалған аспаптар банкеттерде, салтанатты кештерде, ерекше қонақтарды күтуде пайдаланылады.

Атриум - әйнек төбесімен жабылған қонақ үйдің ішкі алаңы

Ауаны жаңарту (Вентиля́ция)(от лат. ventilatio - желдету) - бөлмедегі ауаны жою немесе ауыстыру процесі.

Ауаны кондиционерлеу - технологиялық процессті жүргізу, құндылықтарды сақтаумен қамтамасыз ету, адамдардың жай күйін едәуір жақсарту үшін, оптимальды метеорологиялық жағдаймен қамтамасыз етуге бағытталған (температура, салыстырмалы ылғалдылық, тазалық, ауаның қозғалыс жылдамдығы), жабық бөлмелерде барлық немесе жекелеген ауа параметрлерін автоматты ұстап тұру.

Ауыспалы тоқ - жалғанған құралдар мен құрылғыларға байланысты өзінің бағыты мен көлемін өзгертетін өзгермелі тоқ.

Аэра́ция - (от греч. ἀήρ - «ауа») - табиғи желдету, оттегін алмастыру.

Аэротерапия - ауамен емдеу.

Аю бадам - Аю бадамның 40 түрі, субтропиктер мен қоңыржай белдеулерде өседі(итал. Sambuca) - анис иісті итальяндық ликёр. Әдетте бұл спецификалық иісті және құрамында 38-42% спирті бар мөлдір тәтті сұйықтық. Аюбадамның сонымен қатар қара және тіпті қызыл түрлері де болады. Шарап бидай спиртінен, қанттан, жай анистан, жұлдызшалы анистан, жемістер сығындысы немесе аюбадамгүлі мен жұпар иісті шөптерден тұрады, ал нақты құрамы құпияда сақталады. .

Аяқ, тостаған - сусын ішуге арналған ыдыс.

Ә

Әділдік этикасы - жақсы қарым-қатынас этикасы (өзіңе қалай қарасын десең, өзгеге де солай қара), адамзаттың барлық ресурстарына қолжетімділік.

Әйнек - салқындатқан кезде сұйық күйден кристалданатын кез келген материал.

Әйнекті паке́т - әйнек - ауа камерасы - (газ)- әйнек және т.б. тәртіпте өз араларында жапсарланған бірнеше және одан да көп әйнектен құралған құрылыс мақсатындағы жарықта көрінетін конструкция.

Әкімшілік бұл - мейрамхана іс әрекетіне толық жауапкершілік атқаратын қызметкерлер тобы.

Әлеуметтік аударым - мемлекеттің әлеуметтік сақтандыру қорына заңға сәйкес төленетін ақы.

Әрбір елде нарықтық бағаларды белгілеу - кәсіпорын әрбір елде қазіргі уақытта нарықта қалыптасқан бағаны белгілейді.

Әрбір елде шығындар негізінде бағаларды белгілеу - кәсіпорын бағаны барлық шығындар жиынтығы мен стандартты үстеме баға ретінде белгілейді.

Б

Баға қалыптастыру - тауарға немесе қызметке бағаны бекіту. Баға - нарықты экономиканың тауарға деген негізгі мінездемесі.

Баж салығы - мемлекеттік органдар азаматтардан, мекеме мен ұйымдардан белгілі бір қызметтерді (діни, елтаңбалық, пошталық және т.б.) көрсеткені үшін алынатын ақша қоры.

Базистік пункт тұрғысынан бағаны белгілеу. Бағаны географиялық принцип бойынша белгілеу, яғни сатушы базистік пункт ретінде белгілі бір қаланы таңдайды да барлық тапсырыс берушілерден осы қаладан жүк тиелетіндей етіп көліктік шығындарды алады.

Бақалшақтар - бақалшақ еті жеңіл қорытылады, түсі ақшыл-жасыл, жағымды дәмі бар, иісі балғын қиярдың исіне ұқсайды. Оларды тірі күйінде шығарады, етін қатырып қояды, кептіреді, консервілейді.

Бақылау. - Стратегиялық жоспардың және маркетинг жоспарларының орындалу нәтижелерін өлшеу және анализдеу, реттеу шараларын қабылдау.

Бальнеотерапия - минеральды сулармен емдеу.

Балюстра́да (фр. balustrade итал. balaustrata) - үйдің балконың, терраса және т.б. басқышын әдемілейтін әсем бағаналармен ұстастырылған қанат.

Банк - несие және төлем арасындағы делдал қызметін атқаратын мекеме. Сөз латын тіліндегі скамья менялы сөзінен пайда болған.

Банкет - фуршет мәзірі - негізінен банкеттерге қарағанда ассортименті кеңірек дәмтатым тағамдарынан құрастырылады.

Банке́т( фр. Banquet сөзінен) - жеке бір тұлғаның немесе оқиғаға (мысалы, мүшелі немесе үйлену тойы) арналған салтанатты түрде шақырылған кешкі немесе түскі ас. Бұндай банкеттер өткізуге көбінесе арнайы банкет залдарын пайдаланады.

Банкеттер мәзірі - бұл мәзірді құрастыруға тапсырыс беруші қатысады. Оны банкетке тапсырыс алғанда оның түрін, қызмет көрсету формасын, тапсырушының қалауын ескере отырып құрастырады.

Бар - ішу орындарының түрі.

Барометрлік қысым - теңіз деңгейінен алынатын атмосфералық қысым.

Баспалдақ - тік байланыстарды қамтамасыз ететін функционалды және конструктивті элемент. Баспалдақ бірқатар басқыштардан тұрады. Әдетте бұл термин конструкцияланатын ғимараттар мен құрылыстарға қолданылады.

Бастапқы құжат - бұл құжат бастапқы мәлімдемелер, зерттеулер, талдау, қадағалау және басқа да қызметтер түрлерін кіргізеді.

Бедуи́ндер(араб. بَدَوِي‎‎ badawī, көпше түрі badw (بَدْو) немесе badawiyyūn (بَدَوِيُّون) - «шөл (дала) тұрғыны», «көшпелі», араб сөзі «бадия» (بَادِية) - шөл) -араб мемлекеттірінің барлық көшпелі тұрғындарын, олардың ұлт пен діни ерекшеліктерін қарамастан атайтын сөз.

Бейнебақылау - визуалды бақылау немесе бейнелерді автоматты талдауға (автоматты түрде түрлерді, мемлекеттік номерлерді анықтау) арналған оптикалы-электронды құралдарды қолдана отырып жасалатын үрдіс.

Бето́н -(фр. béton) - су, ірі және майда біріктіруші заттардан (цемент және тб.) тұратын қою қоспаның қату және түзілуі нәтижесінде алынатын жасанды тастықұрылыс материалы.

Бәсекелес -бір-бірімен белгілі бір салада өз қызығушылықтары мен мақсаттарын жүзеге асыруға тырысатын бәсекелестік қарым-қатынас тудырушы.

Бәсекелестер әрекетіне еліктеушілік - бәсекелестердің бағалық саясатына, технологияларына (өндірістік те, ұйымдық та) көшіріп, еліктеу.

Бәсекелік артықшылығы - кәсіпорынның бәсекелестер алдында белгілі бір артықшылықтар қалыптастыратын нарықтық әрекеттер сипаты. Бәсекелік артықшылықтарды қалыптастыру тауар, оны тарату, баға және сату саласында бәсекелестердің осындай әрекеттерінің алдында артықшылықтар беретін шаралар кешенін жасаумен байланысты.

Бизнес-жоспар -ұсынылатын бизнестің қысқа, нақты сипаты, оның ішінде, қонақ үй құрылысы, әр түрлі жағдай кезіндегі маңызды құралдарды қарастыратын, керекті нәтижеге жетудің ең ықтимал және дұрыс жолды анықтауға мүмкіндік береді. Бизнес-жоспар бизнесті басқаруға мүмкіндік беретін құжат болып табылады, бұл стратегиялық жоспарлау мен бақылауды және атқаруды басқарудың маңызды элементі.

Бизнесті жоспарлау - бұл мақсатқа жету жолдарын анықтау, қандай да болмасын іс-әрекет нәтижесіне жету жолдарын қарастыру, туындаған жағдайлардың шешу жолдарын табу.

Би́ту́м (лат.bitumen - тау қарамайы,мұнай) - азот, оттек, күкіртметалл жәнекөмірқышқылы бар заттардың қосындысын білдіретін қарамай тектес немесе қатты өнім.

Бірыңғайланған бағаларды белгілеу - кәсіпорын тауар бірлігіне бүкіл әлемге ортақ бір баға орнатады.

Болгар таяқшасы - йогурт өндіруге қолданылатын екі бактерияның бірі. Болгарияда ашылып, алғашқы рет қолданылғандықтан, осылай аталған. Илья Мечников болгар таяқшасын қартаюға қарсы тұратын, адам организмінің өзін-өзі улауына қарсы тұратын негізгі құрал деп атады. Ол өмірінің соңғы күніне дейін күнделікті ашыған сүт өнімдерін, сонымен қатар таза Lactobacillusbulgaricus бактериясын ішкен.

Бородинский наны - өте пайдалы. Оның құрамына кіретін диеталық қасиеті бар және ас қорытуды жақсартуға ықпал ететін қарабидай ұнында адам ағзасына қажетті өзек, минералдық заттар және бірқатар витаминдер (РР, Е, В1, В2, В6) бар. Құрамындағы В топты витаминдердің мөлшеріне қарай бородинский наны еттен кем емес, құрамында толыққанды ақуыз мөлшері нанның басқа сұрыптарымен салыстырғанда айтарлықтай жоғары. Сондықтан бұл нан қан қысымы жоғары және құяң ауруларымен ауыратындарға ұсынылады. Қарабидай ұнынан пісірілген нан бұлшық еттердің болбырлығын, әжімнің ерте түсуін болдырмайды, сонымен қатар қандағы холестерин мөлшерін нормаға келтіреді.

Бөлмелік фондтың сыйымдылығы - тұтынушыларға бір уақытта ұсыныла алатын орындар (бөлмелер) саны.

Бренд -(ағыл. brand -тауар белгісі, сауда маркасы, тауар маркасы) - маркетинг термині, компания, тауар, өнім немесе қызмет туралы ақпаратты сипаттайтын кешенді түсінік. Дамыған бренд (strong brand) тұтынушылардың 60%-ы басқа маркалардан соны ерекше тани алатын бренд. Ал брендті тұтынушылардың 30%-дан 60%-ға дейінгі көлемі білетін болса, оны дамушы бренд деуге болады. Егер 30%-дан аз болса, онда ол нашар дамыған бренд.

Брендинг -Тауардың өмір циклі кезеңдерінде брендтің өміршеңдігін дамытатын және соны жасайтын үрдіс.

Бруцеллез - жануардан адамға жұғатын инфекция, адамның көптеген органдары мен жүйелерін зақымдайды.

Бухгалтер - заңды тұлғалардың күнделікті есеп-қисабын (оның ішінде жалақы есептеу де) жүргізетін арнайы құрылымдық бөлімі. Оның міндеті: уақытында және салықты дұрыс төлеу, мемлекеттік органдарда және жеке компаниялар алдында есеп беру, тұтынушылар мен серіктестер арасында кездесулер ұйымдастыру, өндірісте қаржы жағдайын қадғалау және т.б.

Бухгалтерия - өндірістік субъекті туралы оның мүлігінің және міндеттемелерде деректердің аккумуляциясы үшін арнаулы штаттық-құрылымдық бөлімшесі. Бухгалтерия өндірісте мақсаттарына жету үшін толық, нақты экономиялық беретін көз.

Буындық немесе топтық әдіс - даяшылар бірнеше топтар құрамына кіреді. Бұл өсімдіктің күшті емдік қасиеттері бар, қай мемлекетте өссе, сол мемлекеттердің барлығында фольклор жатады.

Бюдже́т(көне норманд тілінде bougette - әмиян, сөмке, тері қапшық, ақшамен қапшық) - белгілі бір тұлға (жанұя, бизнес, ұйым, мемлекет және т.б.), табысы мен шығыстар схемасы.

В

В - Вольт - электр тоқ қысымының бірлігі.

Вексель - жазбаша түрде толтырылған ұзақ мерзімді борыш міндеттемесі. Вексель беруші несие иесіне (вексель ұстаушыға) беретін, заң жүзінде нақты формада белгіленген жазба түріндегі борышқор қолхаты. Құнды қағаз, кредитке берілетін ақшаның бір түрі.

Венаның варикоздық кеңеюі - веналық клапандардың қабынуы.

Вестибю́ль - келушілер ағынын қабылдауға және бөлуге арналған ғимараттың ішкі жағында кіре берістегі бөлме.Ежелгі рим сөзінен шыққан (лат. vestibulum - арналған Весте - құдай) - үй ошағын қорғаушы құрметіне салынған арнайы алаңша атауы.

Визиттік карточка (қонақ карточкасы) - қонақ үйге кіруге рұқсат беретін құжат және қонақ үй кілтін алуға мүмкіндік береді.

Витра́ж(фр. vitre - терезе әйнегі, лат. Аударғанда vitrum - әйнек) - қандай да бір сәулет құрылысында көбінесе терезе ретінде пайдаланылатын, ойықтарды толтыруға арналған және жарықтың өткізе алатындығы есептелген, түсті әйнектен ойластырылған немесе ою-өрнек сипатында жасалған, декоративті өнер туындысы.

Волова́н - фр. vol-au-vent, «полет на ветру») - кішігірім мөлшердегі қатпарлы күлшеден дүңгілше пішіндес ішіне ет, балық немесе саңырауқұлақ рагуынан пісірілген нан өнімдерінің француздан шыққан татымды жеңіл тамақтар. Воловдар деп сонымен қатар ішінен салма салынбаған тек қатпарлы күлшеден жасалған нанды да айтады.

Г

Галере́я (фр. galerie, итал. galleria) - ғимарат пен ғимаратты немесе ғимарат бөліктерін жалғастыратын ұзыннан созылған орын.

Гарантия - құжат немесе мүлік түріндегі қандай да бір міндеттеме.

Гардероб - (фр. guarde - «сақтау», фр. robe - «көйлек, киім») - киімді сақтауға және киім ауыстыруға арналған бөлме.

Гарнир (Тұздық) - (фр. garnir - безендіру, толтыру) - ет және балық тағамдарына (көкөніс, картоп езбесі, ботқа) қосымша. Заманауи асханада тұздық мағынасы кең түсінік және оның құрамына мысалы, консоме тәрелкесіне қосатын өнімдер, оны еттің үлестік тілімі және т.б.

Гелиотерапия - күн сәулесімен емдеу.

Геноцид - осы топтың мүшелерінің денсаулығына ауыр зиян келтіру, балаларының дүниеге келуіне күштеп кедергі келтіру, өмір сүру жағдайына қарамастан балаларды мәжбүрлеп күштеп қоныстандыру және де осы топтың мүшелерін физикалық жоюды ойластырып, әр түрлі өлтіру жолдары арқылы, ұлттық, этникалық, нәсілдік немесе діни топты толықтай немесе бөлшектеп жоюға бағытталған іс-әрекеттер.

Географиялық ұстаным бойынша ұйымдастыру -белгілі-бір географиялық аудандарға қызмет көрсету негізінде компания сатушыларының жалпыұлттық ұйымы.

Гигрометр немесе психрометр - ауаның ылғалдылығын өлшеуге арналған құрал.

Госинспектор - мемлекеттің уәкілденген өкілі, бақылау органдарының өкілі.

Готика үлгісі - негізінен шіркеу архитектурасында пайдаланылған. Роман үлгісіне қарағанда готика үлгісінде үшкірлінген, сүйірленег тар және биік колонналар мен мұнаралары бар. Алдыңғы жағы қашалған элементтермен безендірілген (вимпер, тимпандар), терезелері сүйірленген. Барлық элементтері вертикальды бөліп көрсетеді.

Грязетерапия - минеральды балшықтармен емдеу.

Гуридон - қозғалмалы ыдыс-аяқ дайындауға арналған арба. Официанттардың жұмысы үшін қажет.

Гц - Герц - жиілікті өлшеу бірлігі.

Ғ

Ғибадатхана (португалиялық айтылымы санскр. бхагават, «ұлы, славный»; кит. , бао-та, «қазына мұнарасы») -буддийстік немесе индуистік табынушылық сипатындағы құрылыс .

Ғимарат - адамның өмір сүруіне (тұруына) және іс әрекетіне арналған жердегі бөлмелері бар құрылыс, өндіріс жүргізуге, өнімдерді сақтауға немесе жануарлар бағуға.

Ғимараттар - жер бетінде орналасқан құрылыс ғимараттары тұруға арналған бөлмелері және (немесе) өнімдерді сақтау, өндірісті орналастыру, немесе жануарларды ұстауға арналған адамдардың іс-әрекеті

Ғылыми конфере́нция ( Academic conference ағыл.) - зерттеушілер өз жұмыстарын тлдау және көрсететін мекеменің ғылыми әрекеттер түрі.

Д

Дайындау ( фр. service) - тамақ қабылдау кезімен байланысты процестер қатары дегенді білдіреді, аспаздық термині:Үстелді жаю процесі, оған асхана аспаптарын орналастыру, үстел үстін дайындау.

Дастарқан арнайы кездеме немесе тоқылған бұйым, онымен үстелді жабады. Дастарқан бірнеше қызмет атқарады.

Даяшы(нем. Offiziant; устар. кельнер, нем. Kellner) -келушілерге кафе, мейрамханаларда қызмет көрсететін қоғамдық тамақтандыру кәсіпорнының қызметкері.

Десерт - түскі не кешкі астан кейін жағымды дәм алуға арналған үстелдің соңғы тағамы.

Декорация ( фр. decoratio - әшекейлеу ) - мекемені немесе бір затты көрнекті түрде безендіру.

Демокрит - (Е. Х дейінгі 460-370) - ежелгі грек философы, туылған жері Абдер. ... Адамның психикалық қызметін түсіндіре отырып, Демокрит, жан - бұл қозғалыс бастамасы және сезім мен ойлау ағзасы деп жазды.

Демпинг бағалардың ағымдағы нарықтық бағалардан төмендеуі. Осындай әрекетке көптеген елдердің заңнамасы тиым салғанмен, тауардың өзіндік құны төмендегенін, немесе демпинг орын алғанын дәлелдеу өте қиын.

Детоксикация - әр түрлі улы заттарды, химиялық, физикалық немесе биологиялық әдістермен ыдырату және зарарсыздандыру.

Дәмтатар - негізгі тағам алдында жеңіл тамақтану ретінде берілетін тағам.

Джем - жемістерді немесе жидектерді қант шәрбәтында немесе балда желе тәрізді жағдайға дейін қайнатып, алынатын азықтық өнім. Джемдер консистенциясы тартылған жеміс пен жидектердің қойылтылған желе тәрізді массасына не шәрбәттағы бүтін жидектер мен жидектерден болуы мүмкін.

Джу́лио Мазари́ни - шіркеу және саяси қызметкері, 1643-1650 және 1651-1661 жылдарындағы Францияның бірінші министрі. Австриялық Анна патша ханшайымының көмегімен қызмет орнына тұрған.

Диало́г(грек. Διάλογος - әңгіме, ) - екі адам арасындағы сөйлеу әрекеті (егер сөйлеушілер екеуден көп болса онда полилог деп аталады). Монологтан айырмашылығы диалогта сөйлеумен қатар тыңдау механизмдері қатар жүреді.

Дижести́в - (лат. digestivus, фр. digestif - қорытуға арналған құрал) - тамақтан кейін берілетін сусындардың жалпы атауы. Дижестив тамақты қорытуға көмектеседі деп есептейді. Әдетте бұл коньяк, арманьяк және граппа, кальвадос сияқты бренди немесе вискидің басқа түрлері. Дижестив ретінде ликерлар және бальзамдар болуы мүмкін, сонымен қатар, қанық дәмі бар қатай шараптар.

Диза́йн(ағылш. design аударғанда ой, жоспар, ниет, мақсат және лат. аударғанда designare өлшеу, белгілеу) -мақсаты өнеркәсіптік бұйымдардың сапасын анықтау болып табылатын, шығармашылық қызмет.

Диэлектрик - тоқ өткізбейтін зат немесе бұйым.

Дүмбілездік кемшілігі - нанның төменгі жағында жұмсағының тығыз шикі болуы. Ол сапасыз ұйытқы қолданылса, немесе нан пісіруге суық ыдысқа салынса орын алуы мүмкін.

Е

Еңбек ақы қоры - белгілі бір уақытта еңбек ақыға жұмсалған ұйымның ақша қаражаты, сыйлықақылық төлемдер, қызметкерлерге төленетін қосымша ақылар: олардың қаржы көзіне тәуелсіз қызметкерлерге еңбек сомасының бөлінуі, ынталандыру және өтемақылар, сонымен қоса табыстың көтерілеуі мен индекстелуіне байланысты төленетін өтемақы, заң тәртібіне сәйкес сақталған өтелмеген жұмыс уақыты үшін төленетін ақы.

Еңбек әдісі -нақты еңбек үдерісін жүзеге асыру әдісі, тәсілдердің жиынтығымен және оның реттік орындалуымен сипатталады.

Еңбек кодексі - еңбек туралы заң актісі, еңбек құқығының негізгі көзі болып табылады.

Ерекше тартылған ұн -бір сұрыпты ерекше тарту жолымен алынады, ұн алынуы - 96 %. Ұн бидай дәндерінің құрамындағы барлық тканьдерден тұрады, тек жеміс қабығы мен тұқымының мөлшері азырақ. Ерекше тартылған ұн басқалармен салыстырғанда ірі, ұн түйіршіктерінің ірілігі әртүрлі (олардың ең ірілерінің мөлшері 600, ал ең кішілерінің мөлшері 30-40 мкм). Бұл ұнның ылғал сыйымдылығы жоғары, қант қалыптастыру қабілеті жоғары, шикі балауыз мөлшері 20% және одан жоғары. Ұнның бұл түрі нанның асханалық түрлерін пісіруге қолданылады, аспаздық мақсатта сирек қолданылады.

Ерітілген май - сары майдан суды, сүт белоктарын, сүт қантын айыру арқылы дайындалатын тазаланған кілегей майы. Сары майды еріту арқылы оның сақталу мерзімін ұзарту ежелден белгілі, әсіресе Оңтүстік Азияда қолданылады. Ерітілген майда сары майға қарағанда су мөлшері әлдеқайда аз, сондықтан ол ұзақ сақталады - бөлме температурасында 9 айға жуық, тоңазытқышта 15 айға дейін сақталады. Ол тек 205 °C температурада түтіндей бастайды, сондықтан қуыруға жарамды. Ерітілген майдың 100 грамында 99,8 г сары май бар, оның 35 %-ы қанықпаған май қышқылдары.

Есеп беру күні - экономикалық субъект күйінде бухгалтерлік есептілікті жүргізу күні. Бухгалтерлік есеп құралымының мақсаттары үшін есеп беру күні болып есептік кездің соңғы күнтізбелік күні саналады.

Есепке алу. Ұзақ мерзім қолданатын тауарларды сатудың тауарайналымдық жоспары сияқты қандай да бір бағдарламаны жүзеге асыруға қатысқаны үшін жасалатын төлем немесе бағаны төмендету.

Есепшот - қарыздың қолхатын жасауға болатын төлемақылық құжат.

Ескертпе белгілер - қандай да бір қауіпті ескертетін сурет.

Ж

Жабын - көлденең ішкі қорғаныс конструкциясы, ғимарат немесе құрылыста аралас бөлмелерді биіктігі бойынша бөледі. Әдетте ол салмақ түсетін болып келеді.

Жайлылық - жылулық, ыңғайлылық.

Жайпақ табақ - металдан не пластиктен жасалған үстелге асты апару мен ыдыс тасуға араналған тақтай.

Жалға алу - (мүліктік несие) келісімшарты бойынша жалдау туралы жалпы ережелерге сәйкес жалға беруші жалға алушыға мүлікті уақытша пайдалану немесе уақытша иелену және пайдалануға беруге міндетті. Келісімшартқа сәйкес жалға алушының жалға алынған мүлікті пайдалану барысында алынған жемісі, өнімі және табысы оның өз меншігі болып саналады. Сонымен жалға алу дегеніміз жылжымалы және жылжымайтын мүлікті, өндіріс құралдарын келісім шартта бекітілген мерзімге мүлікті уақытша пайдалану немесе уақытша иелену және пайдалану мақсатымен жалға алу болып табылады.

Жаңа тауарды жасау - жаңа бұйымдарды жасау, үлгілерді жаңарту немесе тұтынушылар «жаңа» ретінде қабылдайтын қолданыста бар тауарды түрлендіру.

Жаратылыс танушы - табиғатты зерттеуші ғалым, атап айтсақ ботаника, зоология, минералогия және астрономия.

Жарнама - (лат. reclamare - «бекіту, протесттілеу») - маркетингтік коммуникацияның бір бөлігі. Танымал демеуші көмегімен ақылы түрде ақпарат тарату. Оның мақсаты жарнамаланып отырған объектіге қызығушылық пен назар аударту.

Жарнама беруші - өндіріс үшін, жарнама тарататын және орналастыратын, жарнамалық ақпарат көзі болып табылатын, жеке немесе заңды тұлға.

Жарнама жасаушы - әкелінген жарнама ақпаратын, тарату мен орналастыру формасына қойып, дайындайты жеке немесе заңды тұлға.

Жеке автономия этикасы - анықтаманың өзі жеке еркіндік формасы ретінде, мұнда индивид өзі еркін қабылдаған шешімге сәйкес іс-әрекеттер жасайды.

Жеке әдіс - бұл әрбір даяшыға 3-4 үстелді залдың белгілі бір бөлігін бекіту.

Жеке тұлға - ҚР немесе басқа мемлекеттің азаматы, сондай-ақ азаматтығы жоқ адам

Желдеткіш - Бөлмедегі, кеңседегі, үйдегі, көліктегі климаттық жағдайды қалыптастыру құралы. Бөлмедегі ауа температурасын ыстық кезде салқындатуға және салқын кезде жылытуға арналған.

Жерошақ - жерден қазылып жасалған ошақтың түрі.

Жәй ани́с, немесе анисті бе́дренец - біржылдық шөптесін өсімдік, дәмдеуіш.

Жәрмеңке (jarmark, нем. Jahrmarkt польша- жылдағы нарық) - кейде маусыммен, тауар немесе тақырыппен тауарларды сатудың жылдық қайталануымен шектелген .

Жинаушы - қонақ үй фонды қызметінің қызметшісі (бөлмелік фондқа қызмет көрсету), оның міндеттемелеріне қонақ үй бөлмелерін (тұрғын орындары мен жуыну бөлмелері) жинау кіреді.

Жиһаз - (фр. meuble, лат mobile) - қозғалмалы және құрылған тұрғын және қоғамдық мақсатта салынған бөлмелерді жабдықтау арналған заттар.

Жібек - тут жібек тоқушы коконынан алынған жіптен жасалған жұмсақ мата.

Жоспарлау - алға қойған мақсатқа жету үшін ресурстарды тиімді бөлу, болашақтағы әректтер мен мақсаттарды қоюға байланысты шаралардың жиынтығы.

Жоспарлы элементтер - тұрғын-азаматтық құрылыстағы жалпы жүйелердің нормалау, типтеу, үндестіру және стандарттау бөліктері.

Жүзу бассейні - спорттық құрылым ретіндегі жасанды су жинағыш.

Жүктеу алаңдары (дебаркадералар) - қонақ үйдің шаруашылық құрылыстардағы бөлек алаңдар. Қонақ үйдің бірінші алаңы арқылы таза төсек-орын, жиһаз, құрал-саймандар, инженерлік құралдар, тамақтану бөлімдері үшін шикізат пен өнімдерді әкелу іске асырылады. Екіншісі арқылы кір төсек орынды, тағам қалдықтары, т.б. әкетіледі.

ЖШШ - атмосфера ауасына зиянды (ластайтын) заттарды тастаудың шекті шығаруы белгіленген нормалары.

Жылу - технологиялық процесті талап ететін немесе жылу жайлылық жағдайын қалыптастыратын, берілген деңгейдегі температураны ұстап тұратын және оларға жылу жұмсай отырып шығынды қайтару мақсатындағы бөлмені жасанды жылыту.

З

Зал - тәртіп бойынша үлкен жабық бөлме. Залдарды көптеген әртүрлі жағдайларда пайдалануға болады.

Заңды тұлға - заң бойынша азаматтық құқықтар мен міндеттердің субъектісі болып табылатын кәсіпорын' мекеме' ұйым' фирма, т.б.

Зиккурат - Меопотамиядағы храм үлгісі.

И

Ива́н Петро́вич Па́влов -Ресейдің беделді ғалымдарының бірі, физиолог, жоғары жүйке жүйесі іс-әрекет туралы ғылымның және қорыту процесін реттеу туралы ұғымдарының шығарушысы; ірі ресейлік физиологиялық мектептің негізін салушысы; 1904 жылдағы медицина және физиология саласындағы «қорыту физиологиясы жұмысы бойынша» Нобель сыйының лауреаты .

Идеяларды іріктеу - жаңа тауарды жасау кезінде қажетсіз идеяларды алып тастау.

Имидж - (англ. image [ˈɪmɪdʒ] - «бейне », «сурет»,- қоғамда немесе адамның жеке ойында коммуникация немесе психологиялық іс-әрекеттер нәтижесінде қалыптасқан жасанды бейне. Имидж жарнамамен, пиармен қалыптасады.

Империя - император басқаратын монархиялық мемлекет.

Инвента́рь ( inventarium - заттардың тізбесі): шаруашылыққа пайдаланатын заттардың және кәсіпорын, мекеме, шаруашылыққа арналған заттардың жиынтығы.

Инвестиция - табыс алу мақсатында қаржы салымы.

Инвестициялар - өндірістің өңделуі мен техникалық құралдануы капиталдың үлкеюіне, кеңеюіне бағытталған материалдық, еңбек және қаржылық ресурстарды біріктіріп қолдану үрдісі.

Инвестициялық қызмет - инвестициялық қызмет инвестициялар салымы немесе инвестициялау және инвестицияны жүзеге асыру бойынша практикалық әрекеттер жиынтығы.

Инвестициялық потенциал -негізгі макроэкономикалық сипаттаманы ескеретін, мөлшерлі сипаттама, өндіріс факторларының аумақта молаятыны (табиғат ресурстары, жұмыс күші, негізгі қорлар, инфрақұрылымдар мен т.б.), халықтың тұтынушылық сұранысы және басқа көрсеткіштер.

Инвестициялық тәуекел инвестициялардың жоғалу мүмкіндігін және оның пайдасын бағалайды. Саяси, экономикалық, әлеуметтік, қылмыстық, экологиялық, қаржылық аумаққа сәйкес қолданылады.

Инструктаж - қызметкерлерді қауіпсіздік техникасының ережелері мен нормаларымен таныстыру мақсатында жасалатын шаралар.

Интернационализа́ция(ағыл. internationalization) - өнім өнделген аймақтан ерекшеленетін аймақтың тілдік және мәдени ерекшелігіне өнімнің бейімделуін жеңілдететін (бағдарламалық немесе құрал-жабдық қамтамасыздандыру секілді) өндірістің технологиялық тәсілдері.

Интерье́р - (фр. in-térieur лат. in-terior - ішкі түрі, антоним фр. ex-térieur, лат. exterior - ішкі түрі) - адамға эстетикалық әсер беретін және адамның тіршілік етуіне жайлы жағдай жасайтын ғимараттың ішкі кеңістігін көркемдік және архитектуралық әрлеуді айтады; ғимараттың ішкі кеңістігі немесе жеке бөлмелері, олардың функционалдық белгілеріне қарай архитекторлық шешім.

Инцидент - түсініспеушілік, жағымсыз жағдай, шиеленістер.

Иондалушы сәулелену - таралатын энергияның бір түрі, белгілі бір ортаға тарала отырып сонда иондалуды жүргізеді.

Й

Йогурт - сүт негізінде арнайы құрамында міндетті түрде болгар таяқшасы мен термофильді стрептококк бар ұйытқымен ашытылған өнім. Белгілі бір консистенцияға жеткізу үшін йогуртқа құрғақ сүт, немесе крахмал қосылады. Ең маңыздысы, нағыз йогурт - бұл жылумен өңделмеген йогурт.

І

Іскерлік этикет - бұл бизнес саласындағы және іскер контактілер арасындағы өзін өзі ұстаудың белгіленген нормасы.Этикеттің зайырлы түрі әскери этикеттен негізделген. Іскерлік этикет пен зайырлының айырмашылығы-қызметкерлердің гендерлік және жас айырмашылықтарына байланысты.

К

Кака́о - Теоброма түрінің мәңгі жасыл ағашы түрі. «Какао» сөзімен какао ағашының тұқымен және одан алынатын ұнтақ та аталады; осы атауға сусын да ие.

Калифорниялық мәзір - қонаққа тамақты әзірлеуге қажетті өнімдер мен компоненттерін таңдауға, тіпті асханаға барып, ас әзірлеуге қатысуға мүмкіндік беріледі. Кезекші тамақтар мәзірі - бұл уақыты тығыз келушілерге тез қызмет көрсету үшін құрылған күндізгі тамақтар мәзірі. Әдетте бұл вокзал, аэропорт жанындағы мейрамханаларға тән.

Калькуляция - (лат. calculatio-есеп, есептеме) - өнімнің өзіндік құнын есептеу, тауар өнімдерінің (жұмыстар, қызметтер) бірлігі. Кәсіпорын жұмысында калькуляцияның маңызы өте зор. Сонымен қатар ішкі резервтерді уақытында орындауға рұқсат береді және өнімнің өзіндік құнын төмендеп кетуін пайдаланады және бәсеке көтеріледі.

Канапе (фр. canapé) - 60-80 г. салмағымен, ~0.5 см - 7 см. қалындығымен кішкентай. Үстіне түрлі ас тамағы (балық, ет, ірімшік) салынған кесіліп қуырылған наннан жасалған, таяқшаларға ілінген (шпажкалар, атле) кішкентай бутербродтарды бөлшектеп тістемей, тұтас жеуге болады.

Канцерогенді заттар -бұл әртүрлі химиялық құрылыстағы заттар, рак ауруын шақыруы мүмкін.

Капиталды жөндеу жұмысы. Негізгі жабдықтардың аз мерзім пайдаланылатын жекеленген бөліктерін ауыстыру, түзеу. Мысалы ғимаратты жабдықтау кезінде тозған барлық конструкцияларын жаңа және мықты материалдармен ауыстырады.

Кедендік тариф.Кейде коктейлдер ішетін кешкі той-томалақтарды «коктейлдер» деп атайды. Мұндай кешкі той-томалақтар дипломатты және элитті ортада кең таралған.

Кейтеринг - алыс жердегі нүктелерде ұсылынатын қоғамдық тамақтану қызметі. Практикада кейтеринг мағынасында тек тамақ әзірлеу мен оны жеткізу ғана емес, сонымен қатар қызмет көрсету, безендіру және сол секілді қызмет түрлері.

Керамикалық ыдыс -бұл саз-балшықтан жасалған ыдыс. Майолик және қыш-құмыра ыдыстарын ажыратады.

Кереге - киіз үйдің тіреуіші.

Керуен сарай - аттар мен экипаждарға арналған ауласы, әдетте харчевня немесе трактирі бар түнеу орны.

Кәріз - шаруашылық-тұмыстық және жаңбырдың ағын суларын ластанудан тазарту және оларды әрі қарай пайдалану немесе суаттарға қайтару мақсатында адамның тіршілік етуіндегі қатты және сұйық заттарды алып тастау үшін арналған, суды қайтару және сумен жабдықтау жүйесінің негізгі бөлігі. Қазіргі қалалық және ауыл шаруашылығына қажетті элемент.

Кәміл, еркін немесе таза бәсеке -экономикалық модель, нарықтың идеалданған жағдайы, бұл жағдайда сатып алушылар мен сатушылар бағаларға әсер ете алмайды, бірақ өздерінің сұранысы мен ұсыныстары арқылы оны қалыптастырады. Басқа сөзбен айтқанда нарықтық жіктеменің сатушылар мен сатып алушылардың нарықтық әрекеттері нарық шарттарының теңдік жағдайына бейімделу болып табылатын түрі. Кәсіпкер - энергияға толы және бастамашыл адам, инновацияны қолдану арқылы өз бизнесін дамытады, оны басқарады және тәуекелмен байланысты барлығын өз мойнына алады. Сөздің синонимі ретінде «бизнесмен», «саудагер», «коммерсант», «фабрикант», «капиталист».

Кәсіпкерлік қызмет - тауарларды өндіру және/немесе сатудан, қызмет көрсетуден жүйелі пайда табуға бағытталған экономикалық қызмет.

Кәсіпорын - бұл негізі болып өздерінің құзырда бар ресурстардың көмегімен, өнім жасайтын, жұмысты орындайтын, қызмет көрсетуге қабілетті, кәсіби ұйымдасқан еңбек ұжымы табылатын, өзінше жеке маманданған бірлік.

Киіз үй - ( кейбір түрік тілдерінде, татар сөзі йорт - үй, башк. тирмә [tirmä]; қаз киіз үй; қырғыз боз үй; монг. гэр; өзб o`tov) - көшпеділердің тасымалданатын қаңқаға тірелетін киізбен жабылған үй.

Кір жуатын орын - кір жуатын және оны әрі қарай өңдейтін тұрмыстық қызмет мекемесі.

Кір жуу бөлімі - кір жуу және тазалаумен айналысатын тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорны. Кір жуу бөлімі қызметін көп жағдайда үлкен мөлшерде таза зат қажет ететін мекемелер,қонақүй,ауруханалар т.б қолданады.

Кіріс - ақшалай немесе табиғи формадағы экономикалық пайда, ол пайданы бағалау мүмкіндігі бар болған жағдайда есептеледі.

Кіріс кассалық ордер - кассалық операциялардың алғашқы құжаттамасы, кәсіпорынның кассасына кіріске алынатын ақы. Нәтижелерді түгендеу кассадағы есептердің нәтижелерін түгендейтін жүйеленген формадағы бланк беріледі.

Кірпіш - тас қасиетіне ие, су мен аязға төзімді минералды материалдардан өндірілген құрылыс материалы ретінде қолданылатын дұрыс формадағы жасанды тас. Кірпіштің кең таралған үш түрі: керамикалық кірпіш - күйдірілген балшықтан, силикат құмнан және әктен жасалған, қатты нығыздалған кірпіш.

Кішігірім кәсіпкерлік (кіші бизнес) - бұл нарықтың экономикалық субъектісі ретінде шығатын тәуелсіз ұсақ және орташа кәсіпорындардың жиынтығы.

Кли́мат (др.-греч. κλίμα (род. п. κλίματος) - еңіс[1]) - белгілі бір жердің географиялық орналасу ерекшелігіне байланысты көптеген жылдар бойы қалыптасқан ауа-райы жағдайы.

Клиножазу - Кіші Азия, Междуречья және Таяу Шығыс аумағында көнеде тараған жазудың бір түрі.

Кодекс - Заңдар жинағы.

Кокте́йль (ағыл. cocktail - шығу тегі таласта) - бірнеше сұйықтықты араластырылуда шығатын сусын. Коктейлдер алкоголді және алкоголсыз болады.

Колон -Рим империясында - ірі жер иеленушіден кішігірм жер бөлігін жалға алушы.

Коммерциялық емес ұйым - пайда табу мақсатында емес және алған пайданы өзінің қатысушылары арасында бөлмейтін ұйым. ҚР коммерциялық емес ұйымдар қоғамдық немесе аймақтық ұйымдар (бірлескен), коммерциялық емес серіктестер, автономды коммерциялық емес ұйымдар, әлеуметтік, жәрдемақы қорлары, ассоциация және одақ түрінде құрылады.

Коммуника́бельділік - (новолат. жалғастырушы, хабарлаушы) - қарым-қатынасқа бейімділік пен байланысқа түсу.

Коммуникация - Тірі организмдердің бір бірімен ақпарат алмасуы.

Комо́д - (фр. commode - «ыңғайлы») - киім сақтауға арналған жылжымалы тартпалары бар жиһаздың бір түрі.

Компози́ция - (лат. compositio - құрылым,байланыстыру, біріктіру)

Компост - негізінен әр түрлі тамақ қалдықтарынан алынған, арнайы дайындалған органикалық тыңайтқыш.

Компьютерлік броньдау жүйесі (ағылш. computer reservations system, CRS)-өз тұтынушыларына клиенттеріне броньдау бойынша толық ақпаратты интернет жүйесі арқылы көрсету.

Комфорт - жағдай, жайлылық.

Конвенция (лат. conventio - келісім) - халықаралық келісім түрлілігі.

Конгре́сс (лат. congredior, congressus sum ) - әлемнің әртүрлі мемлекеттерінде әртүрлі жиналыс, конференция, съезд, парламенттер және саяси партиялардың атауларын атайды .

Консоме́(фр. Consommé) - мөлдір сорпа. Заманауи асханада консоме тауық және сиыр еті сорпасынан да бар.

Конституция (Ата заң - мемлекеттің негізгі Заңы.

Констру́кция ( лат. constructio) - құрастыру, құру. Конструкция - кез-келген заттың құрылысы, жабдықталуы, бөліктерінің үйлесімді орналасуы. Конструкция - әртүрлі бөліктерден құралған күрделі нысан.

Консьерж, консьержка - (фр. Concierge) - қонақ үйдің тұрақты тұрғындарынына барлық керекті заттармен қамтамасыз етуге және оларға жайлылық жағдайлар жасауға қажет.

Конфитю́р -ішінде бүтін немесе ұсақталған жемістер (жидектер) бірыңғай орналасқан қантпен желелегіш заттар қосып қайнатқан желе тәрізді азықтық өнім.

Коридор -пәтер, ғимарат және тағы басқалардың бөлек бөлімдерін қосатын және жандарынан шектелген, салыстырмалы түрде жіңішке және ұзын өткел.

Корпоративаралық маркетинг - бұл кәсіпорын қызметкерлерін қонақжайлылық функциясын іске асыруға бағытталған маркетинг.

Корпоративтік даралық - компанияда ерекше бөліп қарастырылатын құндылықтар, пікір және тәртіп нормалары және жеке дара корпоративтік мәдениеттің негізгі мәні.

Корпоративтік имидж - бұл ұйымды қоғамдағы топтардың қабылдауы. Бұл ұйымды топтың немесе топтардың ұйымды қандай қылып көретіндігі.

Корпоративтік миссия - қоғамдық-маңызды статус, ұйымның әлеуметтегі маңыздылығы байланысты ролі.

Кофейня - кофе және кофелі сусындарды сатуға маманданған кафе.

Коэффицие́нт (лат. co - бірге, бірлесіп және effіcіens - жасап шығаратын) - әріптік өрнектегі сандық көбейткіш, белгісіздің кез келген дәрежесіндегі белгілі көбейткіші немесе айнымалы шаманың тұрақты көбейткіші.

Көнелік - Ежелгі Греция мен Рим тарихы мен мәдениетіне жататындардың барі.

Көрме - көпшілік алдында экономика, ғылым, техника, мәдениет, өнер және тағы басқа салаларда қоғамдық өмірде көрсетілетін жетістік. Түсінік шараның атын да, шара өтілетін орынды да сипаттайды.

Креди́т (лат. creditum - алу лат. credere - сену) немесе кредиттік қарым-қатынас - субъекттер арасындағы бағаны жылжыту бойынша экономикалық қатынастар пайда болатын қоғамдық қатынас.

Крест жорықтары - XI - XV ғғ Батыс Еуропада мұсылмандарға қарсы ұйымдастырылған әскери жорықтары. Бірінші крест жорықтарының мақсаты Палестинаны, бірінші кезекте, Иерусалимді түрік селджүктерден босату болды, дегенмен, кейінгі крест жорықтары Балтика аймағының пұтқа табынушыларын христиандыққа айналдыру, Еуропада христиандық емес ағымдарды басу немеме саяси міндеттерді орындау болды.

Куро́рт - (нем. Kurort - Kur - емдеу және Ort - орын, жергілікті ) - емдік-профилактикалық, сауықтыру, медициналық реаблитациялық қызметтерді жүзеге асыруға бағытталған және соған қажетті құрал -жабдықтармен жабдықталған, емдік ресурстармен қамтамасыз етілген, ерекше табиғатты қорғау аймағында ұйымдастырылған орын.

Күндізгі рацион мәзірі - бұл мәзір белгілі бір күнге арналған (күніне екі, үш, төрт рет тамақтану) ассортиментті ұсынады. Бұл әдетте қонақүйдегі мейрамханаларға тән. Тамақ түрлерін таңдағанда бағасын, контингент ерекшелігін, өнімдер жиынтығын, калориялылығын ескереді.

Қ

Қажылық - діни саяхат.

Қазандық - қазанды қозғалтпай орнату.

Қазанқап - қазанды салуға арналған киізден немесе кенптен тігілген қап.

Қазыналық емес кәсіпорын - жедел басқару құқығына ие унитарлы кәсіпорын.

Қазыналық кәсіпорын - мемлекеттік кәсіпорын.

Қала - халықтың өмір сүруін қамтамасыз ететін архитектуралық және инженерлік құрылыстардың жиынтығы.

Қара қазан - «қара» сөзі киелі сөз мағынасында.

Қаржы - бұл негізгі ресурс, мекеменің қызмет істеуі мен одан әрі дамуы үшін жүйелі шарты болып табылады.

Қаржыландыру - компания басшылары және қызметшілері кесте түрінде өз табыс, шығын, инвестициялық, қаржылық және басқа да шаралар түрлерін көрсететін процесс.

Қаржылық жоспарлау - бұл жоспарлау кешенін ұйымдастырудағы әрекеттер жиынтығы, қаржылық ресурстарды болашақта оңтайландыру, оларды құру және қолдану.

Қауіпсіздіктің техникалық құралдары - кәсіпорындағы әлеуетті қауіпті өндіріс факторларын бақылау, қауіпті автоматталған түрде жою және қызмет көрсетуші персоналды қауіп жайында ескертуші құралдар.

Қоғамдық пікір ұйымы («паблик рилейшнс») - қоғамдық қатынастарды бағалауды жүзеге асыру, тұлғаның немесе ұйымның қоғамдық қызығушылықтарының ұстанымдары мен тәсілдері іс-әрекеттерінің қатынасын, оны жоспарлау мен өмірге ендіру шеңберіндегі, қоғамдық түсіністіктерді жеңуге есептелген басқару қызметі.

Қойма - материалдық құндылықтарды сақтау және қоймалық қызметтер көрсетуге арналған орын (олардың кешенімен қоса).

Қоқыс құбыры - тік көп қабатты үйлерде жасалған металл труба немес бетон болып табылатын техникалық құрал . Қатты тұрмыстық қалдықтарды тиімді жою үшін арналған. (ТБО)

Қоқыс шығарғыш - қоқысты жинақтау, тығыздау, тасымалдау шығару үшін арналған жүк автокөлігі немесе басқа көлік түрі.Сонымен қатар, қоқыс нүктелерінен халық тұратын жерден, қоқыс жүктемелері станциялары қоқыс жағатын зауыттарға шығару.

Қол жапқыш - тағамдарды ұсынуда қолданылатын үстел жапқыштарының бірі.

Қолма-қол төлем - жеке физикалық және заңды тұлғалармен жүргізілетін, қолда бар ақшамен қолма-қол төлеу операциясы.

Қонақ үй- адамдарды орналастыру құралы, үйден тыс кезде адамдарға кешенді қызмет көрсету, орналастыру және тамақтандыру, сонымен қатар қосымша қызмет көрсететін орын.

Қонақ үй жүйесі - бұл маркетинг шараларын бірігіп жүргізетін, бір тауарлық белгіні қолданып, белгілі бір сұранысқа сай қызмет түрлерін көрсететін белгілі бір қонақ үйлер саны.

Қонақ үй кәсіпорны - өндіріске және қызмет көрсетуге арналған, күрделі шаруашылықтық және мүліктік кешен.

Қонақ үй қызметкері - қонақ үй бөлмелерін (жатын бөлме, былау бөлмесі) жинастыру міндетін атқарушы қонақ үй жұмыскері.

Қонақ үйді жобалау - техникалық құрылыстан басталатын, қонақ үй тұжырымдамасын анықтайтын қандай да бір дәрежелі қонақ үй, нөмірлік қор мен қызметтер түрлерін қосу мен салуды көздейтін үрдіс.

Қонақ үйдің инженерлік (техникалық) қызметі - қонақ үйдің құрылымдық бөлімшесі, техникалық тіршілік қауіпсіздігін (кондиционер, жылу құрылымы, санитарлық-техникалық қондырғылар, теледидар және байланыс, жөндеу және құрылыс, т.б.) қамтамасыз етеді.

Қонақ үйдің қабылдау және орналастыру қызметі - қонақ үйдің құрылымдық бөлімшесі, алдын-ала бөлмені белгілеу, қонақтарды қабылдау және тіркеу, қонақтар келген кезде құжаттарды рәсімдеу, басқа да қосымша қызмет көрсету.

Қонақжайлық - тұтынушыға өзін құрметті, әрі оны көруге қуанышты екендігін сезінуге мүмкіндік беретін, туристік өнімнің мен қызметтердің маңызды тұтынушылық қасиеті. Бұл кезде қызмет көрсету «барлығы клиент үшін» немесе «клиент әрқашан да дұрыс» секілді қағидалар бойынша жүргізіледі.

Қонақжайлық индустрия - демалыс, кездесу және жеке мақсаттармен салыстырмалы түрде қысқа мерзімге келген адамдарға маманданған заманауи өңдірістердің, кәсіпорындардың, сервистік мекемелер мен ұйымдардың жүйесі.

Қонақжайлылық - қонақ қабылдағандағы үй иелерінің аса жайдарлылығын білдіретін түсінік.

Қонақүй нөмері - қонақүй немесе отельде бір немесе бірнеше бөлмелер.

Қосымша қызмет түрлері - туристің бұрынғы сатып алған қызмет түрлері кешенінен тыс, жеке, тұлғалық қажеттіліктерді қанағаттандыратын туристік қызмет түрлері.

Қосымша қызметтер - туристік қызметтер, ертерек алдын-ала төлем жасалған туристке кешенді қызмет көрсету.

Құралдар - құрылғы, саймандар, аппаратура үшін жайластыру.

Құрылтайшылар - коммерциялық немесе коммерциялық емес бірлестіктерге өз қаражаттарын ерікті түрде салатын заңды немесе жеке тұлға.

Құрылтайшылық құжат - нақты бір заңды тұлғаның жеке ерекше мәртебесін анықтайтын заң шеңберінде жұмыс жасайтын құжаттар.

Құрылыс нормалары және ережесі (СНиП) - орындаушы билік органдарымен қабылданған техникалық, экономикалық және құқықтық сипаттағы нормативті актілердің жиынтығы, қалақұрылыс іс-әрекетінің, инженерлік іздеу жұмыстарының, архитектуралық-құрылыстық жобалау мен құрылыстың жүзеге асуын қамтамасыз етеді.

Қызмет - жабдықтаушы мен тұтынушы арасындағы қарым-қатынас негізінде орындалатын белгілі-бір іс-әрекет нәтижесі, әдетте материалды емес.

Қызмет атқарудың өзіндік құны - табиғи шикізаттармен, материалдардың, отынның, бензиннің, негізгі қорлардың, еңбек ресурстарын сонымен қатар басқа да шығындардың қолданыстағы тұрақты бағасы.

Қызмет көрсету - материалды емес сипаттағы, еш нәрсеге қатысты иемдену құқығына алып келмейтін, бір жақтың екінші жаққа арналып жасалатын кез келген әрекеті. Қызмет көрсету физикалық өніммен байланысты болуы және болмауы мүмкін.

Қызмет - міндетті түрде жабдықтаушылар мен тұтынушылардың бірігуінің арқасында болған және материалды емес, кем дегенде бір әрекеттің нәтижесі.

Қызмет көрсету бюросы - қонақ үйдегі бюро, әр түрлі ақпараттық сервисті жүзеге асырады, валюталық-финанстық операциялар, көлік билеттері мен мәдени шараларға қатысу үшін арналған билеттермен қамтамасыз ету, мединициналық көмекті ұйымдастырумен қамтамасыз етеді.

Қызмет көрсету саласы - коммерциалық және коммерциялық емес қызметтердің түрлерін қосатын экономика бөлігі; кәсіпорындармен, мекемелермен, сонымен бірге жеке тұлғалардың әртүрлі қызмет көрсетулер түрлерін біріктіретін, біріктіретін жалпылайтын санат.

Қызметкер, - жұмыскер - жұмысты еңбек шарты (келісімшарт) негізінде орындаушы, кәсіпорынның, ұйымның, мекеменің ішкі еңбек тәртібіне бағынушы адам. Еңбек заңнамасынасәйкес азаматтық-құқықтық шарттардың кез келгені бойынша (мердігерлік шарт, тапсырма, авторлық шарт бойынша) жұмыс атқарушы адам қызметкер болып саналмайды. "Қызметкер" ұғымы еңбек заңнамасына 1992 ж. енгізілді, ол "жұмысшы және қызметші" деген ұғымды ауыстырды.

Қызметкерлер - кәсіпорынның физикалық емес (инженерлер, бухгалтерлер, хатшылар және т.б.), еңбегіне жалданған және сауда және қызмет көрсету саласында жұмыс жасайтын әлеуметтік топ.

Қызметтер - тұтынушы мен тапсырыс берушінің ара қатынасындағы кем дегенде бір әрекеттің нәтижесі, және, тәртіп бойынша, материалдық емес.

Қылышша - десерт шанышқыларының орнына пайдаланатын ағаш немесе пластик таяқшалар (кейде ұштары арнайы көркемделген).

Қымыз(түрік тіл. - қымыз) - биенің сүтінен (сирек жағдайда сиырдың, түйенің сүстінен) жасалатын ашыған сүт өнімі. Дайын қымыз - көбігі бар, ашыған спирттің дәмі мен иісі бар сусын. Арнайы қымызбен емдеу орындарында қымызды таза ашыған сүт таяқшаларымен және ашытқымен ұйытып, қатаң сақталған ферменттік режимде жасайды. Бие сүтінің ақуызы ұйыған кезде тілге білінбейтін өте нәзік мақташалар құрады, биенің ұйытылған сүті сауылған сүтінен консистенциясы бойынша басқа.

Қырғыш -металдан жасалған қазан тазалағыш.

Л

Лаконичность - (лаконизм), қысқалық ,аз сөздік,көп сөйлемеу - аз сөз қолданып ойын жеткізу.

Ланч - ағылшын тілдес мемлекеттерде Luncheon қысқартылған сөзі және түсте тамақ ішуді білдіреді.

Ликерлар - бұл қосындысына қант, дәмдеуіш қоспалар, өсімдік экстракттары мен дестиляттар, жемістер мен жеміс шырындары, сонымен қатар эфир майлары пайдаланылатын тәтті күшті алкоголді сусын. Десертті шараптар топтамасы едәуір шартты, бірақ жалпы десертті шараптар күшті және табиғи болады. Соңғы жағдайда айтылған сөз табиғи қант жайында болып келеді, ол шараптың ашуында қалады. Дайындалатын шараптың құрамында алкогол қаншалықты көп болса, ашытқының белсенділігі 14-15 %деңгейіне жеткенде соншалықты баяу болады.

Лифт(ағлш. to lift - көтеру) -жүк көтеру машинасының бір түрі,ол жүктерді арнайы платформа арқылы тік немесе қиғаш тасымалдауға арналған.

Лицензиялау халықаралық маркетинг бойынша қызметтің басталу әдістерінің бірі, шетелдік серіктеске гонорар немесе лицензиялық төлем үшін өндірістік үдеріс, тауарлық белгіні және т.б. құндылықты пайдалану құқығын беру туралы келісімшарт.

Локализация - жергілікті орынның анықталуы.

Люминесценциялы шамдар - электрлік разряд сынаппен бірге, фосфордың және тағы басқа элементтердің көмегімен шам жағатын, газды разрядті шамдар.

М

Майлық - тұрмыста және шаруашылықта пайдаланылатын бет-сырттарынан түрлі заттарды кетіруге арналған матаның немесе тоқымалы емес тік бұрышты формалы материалының бір кесек бөлігі. Олардың негізгі функциясы - өндеп жатқан заттын бет-сыртының тазалығын қамтамасыз ету мақсатындағы кір мен ылғалды кетіру.

Мақсаты - бұл кәсіпорын жетуге тырысатын, нақты жағдай немесе күткен нәтиже.

Мальтон - үстел үстіне төселенетін, оны ыстық тағамдар мен сусындардың әсерінен қорғайтын мата.

Мардук - Вавилонның жебеушісі, құдайы.

Ма́рке́тинг( англ. marketing - сатылым, нарықтағы сауда ) -бұл ұйымға тиімді басқару мен сатып алушыларға өнімді жылжыту жолдарының құрылуы мен ұйымдастырылу әрекеттерінің жиынтығы. Кең мағынада маркетинг міндетті адами және қоғам қажеттіліктерін анықтау мен оларды қанағаттандыру болып табылады.

Материалдық - техникалық қамтамасыз ету - еңбек құралдарын қолдану мен айналымын ұйымдастыру жүйесі, кәсіпорынның негізгі және айналмалы қоры (шикізат, жартылай фабрикат, машина мен құрал-жабдықтар).

Материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жоспарлау дегеніміз - бұл қонақүйдің материалдық және техникалық ресурстарға қажеттілігін анықтау. Осы қажеттіліктерді жабудың мүмкіндіктерін іздестіру және де материалдық-техникалық ресурстарды тиімді пайдалануға бақылау жүргізу және оларды үнемдеуге әрекет ету. Маусым шілдеде гүлдейді, тамызда жеміс береді.

Медициналық оқшаулау - сау адамдардан ауру адамды шектеп, оқшаулайтын орын.

Мезга - ұсақталған жүзімнің тығыздалған массасы (қабығы, мәйегі, сүйегі, сабақтары). Отынға, органикалық тыңайтқыштарға немесе жүзім арағының өндірісіне пайдаланылады .

Мейрамхана - алуан түрлі азық-түлік пен арақ-шарапты өнімдердің негізгі топтарынан жасалынған тағамдарды жасау, іске асыру мен ұйымдастыруды жүзеге асыратын қоғамдық тамақтану кәсіпорын түрі

Мекеменің қаржылық ресурстары - бұл ақшалай ақы-пұл, кіріс пен шығынды бөлу мен қайта бөлу кезінде мекеменің меншігінде қалады.

Мемлекеттік инвестициялар, яғни бюджеттік инвестициялар - мемлекет активтері құнының өсуі, нақты әлеуметтік-экономикалық эффекттің дамуы.

Мемсанэпидқадағалау - халықтың санитарлық-эпидемиологиялық жағдайын қамтамасыз ету саласында қадағалайтын және бақылайтын басқарма.

Менаж тәрелкесі - беті бірнеше бөліктерге бөлінген табақ. Бір тәрелкеге бір-бірімен араластырмай түрлі тағамдарды салуға мүмкіндік береді.

Менеджер - жалданып жұмыс жасайтын басқарушы, өндірісті пен тауар айналымын басқаратын маман, өзі жұмыс жасайтын фирманың лауазымды бейнесі болып табылады сондай-ақ, фирманың орта және жоғарғы басшылар құрамын кіреді.

Ме́неджмент (ағыл. management - басқару , жетекшілік, әкімшілік, дирекция, басқара алу қабілеті) - әлеуметтік - экономикалық жүйені бақылау және әсерлілік асыру жолдары.

Месопатамия(Екіөзен) - Тигр және Евфрат өзендірінің орта және төменгі тұсындағы аумақ. Өркениеттің көне отандарының бірі. Месопотамия аумағында б.з.д. 4-3 мыңжылдықтарда Ур, Урук, Лагаш сияқыт мемлекеттер пайда болған.

Метрдотель - (фр. maître d'hôtel) -мейрамхана залында келушілерге қызмет көрсетілуін бақылаушы маман. Кішкентай мейрамханаларда метрдотель қызметін даяшылар да тақаруы мүмкін.

Метрология - өлшемдер туралы ғылым.

Мәдениет - білім, мораль, құқық, дәстүр, өнер сияқты адамды қоғам бөлшегі ретінде көрсететін түсініктер жиынтығы.

Мәжіліс - бұл қандайда бір мәселелерді талқылауға арналған отырыс немесе жиналыс.

Мидий - етінің жағымды дәмі бар, өте құнарлы. Оларды қатырылған және кептірілген түрінде шығарады, сонымен қатар олардан консервілер жасайды. Олардан салаттар, сорпа, котлеталар жасайды.

Микрокли́мат - (греч. μικρός (mikros) + κλίμα (klimatos)) - үлкен емес аумақтағы климат ерекшелігі. Ғимараттардағы метеорологиялық жағдайлар, яғни температура, ылғалдылық, ауаның қозғалу жылдамдығы сынды көрсеткіштер.

Минаре́т(араб. منارة‎‎, манара, «маяк») - ислам архитектурасындағы мұнара (жұмырланған, төтртбұрышты немесе көпқырлы), муэдзин мұнарадан сенушілерді Азаңға шақырады, мешіт қасында немесе композициясына орнатылады. Ерте минареттердің сыртында баспалдақтар немесе пандус болды, кейін салынған минареттердың баспалдақтары ішінде.

Миссия - бұл жалпы кәсіпорынның жұмыс жасап тұруының негізгі мақсаты.

Міндет - бұл бекітілген әдіспен және белгілі бір бекітілген мерзімде орындалуы керек, күні бұрын берілген жұмыс.

Моза́ика(фр. mosaпque, итал. mosaico лат. (opus) musivum - (шығарама) музаға арналған өнер туындысы) -беткі жағы (заңдылық бойынша тегіс беті) әр алуан түсті тастар, керемикалық плиталар мен басқа да материалдар бекітілген жиынтықтар мен компоновка құралының көмегімен бейнені қалыптастыру арқылы жасалған әр түрлі жанрлардың декоративті қолданбалы және мүсін өнері.

Мольтон (фр., mollet - жұмсақ). Фланели тәрізді француздық жүнді қалың мата.

Мониторинг - нысан параметрлерін бақылау мен тіркеудің үздіксіз процесі және алдыңғы немесе берілген белгілерімен салыстыру.

Монтерлік құралдар - жөндеу, құрылыс, монтер жасауда қолданылатын құралдар.

МоншаСу және ыстық ауаның немесе будың (түрік немес рим моншаларында) біркелкі әсерінің арқасында адамды жуындыруға арналған орын. Бұл түсінікке көбінесе адаммен моншада жасалатын немесе сонымен байланысты іс-әрекеттер кіреді.

Моте́ль(от англ. motor hotel) - бөлмелерге кіру көшеден (автокөлікті қойған орнынан) болатын кішігірім қонақ үй.

Мотивация - көрінбейтін, байқалмайтын ынталандыратын және белгілі әрекеттерге итермелеуші адамның ішкі күші.

Мусс - жемістен, жидектер, сүттен немесе шоколадты массадан, ұнтақ жарма мен желатиннен шайқалған тәтті тамақ. Француз ас үйінің фирмалық тағамы.

Мутагенді заттар - бұл химиялық немесе физикалық табиғаты бар ағзаның ішіне енген жағдайда тұқымқуалаушылық генетикалық дефект тудыратын заттар.

Мысырлық пирамидаларЕжелгі Мысырдың әйгілі сәулет ескерткіштері, олардың ішінде «әлемнің жеті кереметінің» бірі - Хеопс пирамидасы және «әлемнің жаңа жеті кереметінің» құрметті кандидаты-Гиза пирамидасы. Пирамидалар Ежелгі Мысыр фараондарының мәйіті ретінде қолданылған пирамидалық формадағы үлкен тасты құрылыстар болып табылады.

Н

Наперон - кішкентай дастархан. Негізгі дастархан үстіне жабылады.Нарыққа тауар модификациясын немесе жаңа тауарды шығару барысында әйгілі маркалық атауды қолдану әрекеті.

Нарзанник - немесе оны мамандар «сомелье пышағы» деп атайды. Бұл шарап бөтелкесін ашуға арналған, классикалық құрал.

Нарықтық жағдайда сынау - жаңаны жасау кезеңі, бұл кезде тауар мен маркетингтік стратегияны нақты қолдану жағдайында сыннан өткізеді, тұтынушылар мен делдалдардың көзқарастарын анықтау мақсатында тауардың қолданылуын, оны қайта сату мәселелері, нарық көлемін анықтау мақсатында жүргізіледі.

Нарықтық ұстаным бойынша ұйымдастыру - әртүрлі қызметтік мамандармен негізгі нарықтар үшін серіктесе жоспар құруда нарық басқармасына бекітілетін маркетинг қызметін ұйымдастырудың бір формасы.

Негізгі құралдар - өндірістік процесіне қатысатын, тек осы жағдайда өзінің табиғи түрін сақтап қалатын еңбек құралдары.

Негізгі қызмет түрлері - саяхат уақытында маршрут бойынша туриске көрсетілетін алдын-ала төленген кешенді қызмет қатарына кіретін туристік қызмет түрлері.

Негізгі қызметтер - туристікские қызметтер,туристке маршрут бойынша саяхаттау кезіндегі қызмет көрсету кешені қосылған және алдын-ала төлем жасалуы.

Несие - (лат. Creditum - несие, credo - сенемін, сенім білдіремін), несие белгілі-бір мерзім бойы пайдаланып, қайтарылу үшін әдетте, пайыз төлеу шартымен ақшалай немесе тауар түрінде берілетін қарыз. Оның қозғалысы кезінде несиелер мен қарызгер арасында белгілі бір экономикалық қатынастар қалыптасады. Несиесің дамуы ұдайы өндіріс үрдісіндегі капиталдың ауыспалы айналымының заңдылықтарына орайлас келеді: шаруашылықтың белгілі бір телімдерінде уақытша еркін айналымдағы ақша капиталы бос қалады да, басқаларында оған деген мұқтаждық, яғни несие алу қажеттілігі туады. Капиталдың ауыспалы айналымы негізінде пайда болған уақытша еркін айналымдағы ақша капиталы, халық пен мемлекеттің ақшалай жинақтары несие көзін құрайды.

Нәсілшілдік - негізінде нәсілдік айырмашылықтың тарих пен мәдениетке шешімді әсер етуі мен адамзат нәсілінің физикалық және ақыл-ой құндылықтары жағынан тең еместігі жатқан, орныққан пікір жиынтығы.

Но́рма (от лат. norma -«науго́льник»,- «ереже»), бір эталон, үлгі, ережелерді білдіретін термин.

Нұсқама - оқыту түрі, тапсырманы түсіндіру; еңбекті қорғауда игергенді тексеру мен арнайы журналда рәсімдеуді талап ететін шара.

Нұсқаулық - белгілі бір ұйым, адам немесе жауапты тұлғалардан блгілі бір іс-әрекеттерді орындалуын талап ететін құжат, орындалмаған жағдайда жазаға тартылады.

Нысанды киімді - бірлескен топтың біртұтас келбетін жасау үшін, стилі, үлгісі, түсі және маттасы бойынша бірдей болып тігілген, арнайы (қызметтік) киім.

О

Оа́зис - жансыз ортада өмір үшін жайлы мекен.

Овердрафт(ағылш. overdraft - жоспардан тыс) - төлем шамасы тапсырыскер шотындағы қаражаттың қалдығынан асып түскен жағдайда банктердің қысқа мерзімді несие беруінің негізгі нысаны. Бұл ретте банк тапсырыскердің шотынан қаражатты талап етілген төлем мөлшерінде есептен шығарады' яғни тапсырыскерге қаражаттың қалдығынан асып түсетін сомаға (төлем сомасы мен тапсырыскердің шотындағы қаражат сомасының арасындағы айырмаға) өзінен-өзі несие береді.

Орамал - әдетте қандай да бір нәрсені сүртуге немесе құрғатуға арналған, сіңдіретін қағаздан және матадан жасалған, жай қарапайым бұйым. Тура үйкеліс немесе сіңіру жолымен, заттардан сұйықтықты сорғытып алады.

Орналастыру кәсіпорындары - бұл саяхатшылар мен туристтерге уақытша немесе әрдайым түнеу орнын ұсынатын қандай да бір объект.

Орындық - оны үстел биіктігіне қатысты қолдануда, қолайлы болып келетін, бір адамның отыруына арналған, арқасы мен отыратын жері қатты, биік орындық.

Орындалған сервировка - белгілі тапсырыс мәзііріне сәйкес алдын-ала жасалатын сервировка, әдетте банкетті ұйымдастырғанда, түрлі делигацияларға қызмет көрсеткенде, келіссөздер қатысушыларына, мерейтой иелеріне және т.б. кезде жүргізіледі.

Отель - кең ауқымды қосымша қызметтер мен жайлылықтың жоғарғы деңгейі, қызмет көрсететтін қызметкерлердің үлкен штаты бар, әдетте үлкен қалаларда орналасатын қонақ үй кәсіпорнының дәстүрлі түрі.

Официант - мейрамхана залының қызметшісі, оның міндеті - столды жабдықтау және келушілерге қызмет көрсету.

Офуро(жапон ваннасы) - әр түрлі ағаштар: корей самырсыны, емен, балқарағай түрлерінен жасалған бөшке немесе төртбұрыш жәшік. Суға жылы су көздерінен алынған хош иісті тұздар қосады. Адам офуроға иығына дейін батады. Офуро тек қана физикалық тазарту ғана емес, рухтық тазартуды жүргізеді.

Ою-өрнек(лат. ornemantum - безендіру) - өзін құрайтын элементтердің қайталануы мен алмасып отыруына негізделген ою.

Ө

Өз құны - жүзеге асыру үшін және де мекеменің өндірісі үшін кеткен шығыны. Өз операцияларының басым бөлігін өз елінен тыс жерде жүзеге асыратын фирма.

Өзіндік құн - кәсіпорындардың өнім өндіру мен өткізуге жұмсаған ағымдағы ақшалай шығыны, яғни өнімді өндіру мен өткізу (жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету) үдерісінде пайдаланылатын табиғи ресурстардың, шикізатты, материалдардың, отынның, энергияның, негізгі капиталдың, еңбек ресурстарының, басқа да шығындардың құндық бағасы.

Өндіріс - ұйым немесе жеке тұлғаның іс-әрекетінің соңғы өнім немесе қызмет түрін құруға бағытталған түрі.

Өндіріс құралдары - еңбек қызметі барысында қолданылатын құралдар, инвентарь, жабдықтар.

Өндірістік құрылым - негізгі және көмекші өндірістік бөлімшелер құрамы мен өз ара қарым-қатынаста болатын, кәсіпорынның жалпы құрылымының бөлігі.

Өндірістік санитария - зиянды өндірістік факторларда жұмыс істейтін әсерді алдын-алу немесе азайтатын кешенді іс-шаралар немесе техникалық құрал-жабдықтар.

Өткізуден тыс кіріс - кәсіпорынның негізгі өнімін өндіру және оны өткізуден басқа кірістері (алынған пайызы, өсімпұл, айыппұл және т.б.).

Өткізуден тыс шығын - фирманың, кәсіпорынның негізгі өнімді өндіру және сатуына қатысты емес шығындары.

П

Павильо́н - (фр. pavillon) - негізгі мағынасында - шағын оқшауланған құрылыс. Флигельден ерекшелігі шаруашылық немесе тұруға арналған көркем безендіріліген құрылыс, павильон демалыс, ойын-сауық, пейзажды архитектуралық безендіру үшін қолданылады. Атмосфералық әсерден сақтану мақсатында барлық жақтардан қоршалуы күркеден ерекшелендіреді.

Пайдас - тауарлар мен қызметтерді өндіру немесе сатып алу және осы тауарларды сатуға кеткен табыс пен шығындардың арасындағы айырмашылық.

Пансион - тұру бағасына қосылған тамақтану формасы; толық және толық емес жартылай пансионға бөлінеді.

Парникті эффект - қалыпты температурадан планетаның атмосфераның төменгі қабаттарындағы температуралардың өзгеруі.

Паттернинг - (patterning) - сандық зерттеудің түрі, бәсеке бойынша ақпаратты жинау мақсатында жиналады. Берілген зерттеу бәсекелестердің өнім түрлілігі бойынша ақпаратты жинап, оны келесі талдау мақсатында және парттеринг ұйымдастырып отырған ұйым өнімдерінің түрлілігімен салыстыру мақсатында маңызды көрсеткіштер бойынша жіктейді.

Персонал - (от лат. persona - жеке тұлға) - еңбек шараларымен айналысатын, сонымен қатар баланста тұрған (штатқа кіретін), бірақ уақытша әр түрлі жағдайларға (демалыс, ауыру, бала күтімі) байланысты жұмыс жасамай отырған барлық кәсіпорын қызметкерлерінің жиынтығы; кәсіпорын меншігінде және белгілі бір мақсатқа жететін және болашаққа дамыту әрекеттерді орындайтын еңбек ресурстарның жиынтығы.

Пестицидтер - ауыл шаруашылық өнімдерінің арамшөптерімен, зиянкестерімен және өсімдік ауруларымен күресуге қолданылатын, химиялық препараттар.

Пиар(англ. Public Relations -,қоғаммен байланыс, қысқарғанда : PR - пи-ар) -қоғамдық-экономикалық және саяси жүйеде бәсекелестікте объект бейнесін қалыптастыру және енгізу технологиясы.Кең мағынада алғанда қоғамның көзқарасын басқару.

Пиктография - суретті жазба, жазудың көне түрі: заттардың суреттері, оқиғалар т.б.

Пила́тес - Йозефом Пилатес құрастырған физикалық жаттығулар жиынтығы (фитнес әдістемесі). Пилатес жақтастары фитнес-клубта, сонымен бірге үйде өз бетімен әр түрлі дайындығы бар, бұдан зақымдану өте аз, әр түрлі жастағы және жыныстағы адамдар айналысуға болады деп ұйғарады.

Піспек - қымызды пісуге арналған.

Портье - қонақтарды қарсы алу және шығарып салуда құжаттарды рәсімдеуді жүзеге асыратын, бөлме кілтіне жауап беретін, бөлімнің құзырлығына кіретін басқа да жұмыстар атқаратын қабылдау және орналастыру бөлімінің жұмыскері.

Пресервы - бұл тұздалған немесе маринадталған балық, метал немесе полиэтилен ыдыстарға салынып, герметикалық жабылған. Консервілерден айырмашылығы - олар стерильденбейді. Оларды өндіргенде зарарсыздандырғыш қосады.

Приоритет - маңыздылықты, алғашқы түпнұсқалықты білдіретін түсінік.

Провинция - Ежелгі Римде жаулап алған территорияны басқаратын римдік билеушінің өкілі.

Пу́динг (ағыл. pudding) - су моншасында дайындалатын жұмыртқадан, қанттан, сүт пен ұннан жасалған ағылшын десерті. Пудингке жемістер мен дәмдеуіштер қосылады. Міндетті түрде болмаса да пудингті суыту арнайы пішінде жүргізіледі. Әдетте суытылған түрде беріледі.

Пуф - жұмсаз жиһаздың бір түрі, жұмсақ отырғышы бар орындық (аяқ астында қойылады)

Р

Ратификация - (лат. ratificatio ratus - шешілген, бекітілген + facere - жасау) - жауапты ұйымдармен әр тараптармен заңды тұрғыда бекітілген заңдық құжатты бекіту үрдіс.

Рация - тасымалы қабылдап таратқыш құрал.

Регенерациялық (тазарту) жүйелері - негізінен, қала ағындарын биологиялық тазартуға және тұщы суды қарапайым тазартуға арналған, суға арналған иілгіш апарғыштардан, құбыр арматураларынан, тор көзді сүзгіштен тұрады.

Резерв - (фр. réserve лат. reservare - сақтау). Қажеттілік кезіндегі заттар, т.б. қоры. Мұнда үстел резерві. Біліктілік - берілген пән саласында тиімді іс - әрекет үшін білім және тәжірибе.

Рёкан - дәстүрлі жапон силіндегі қонақ үй.

Рекреа́ция(лат. recreatio - қалпына келтіру ) - адамның физикалық және жұмыс қабілет күштерін қалпына келтіруге бағытталған сауықтыру шараларының кешені.

Рекреациялық ресурстартұрғылықты халықтың демалыс пен туризмдегі мұқтажын қамтамасыз ету үшін пайдалануға болатын бұл барлық ресурстардың түрлері. Рекреациялық ресурстар негіздерінде рекреациялық қызмет көрсетумен мамандандаратын шаруашылық салаларын ұйымдастыруға болады.

Рента́белділік (нем. rentabel[1] - табыстық, пайдалы, табысты), экономикалық тиімділік салыстырмалы көрсеткіші.

Ре́тро(сонымен бірге стиль ретро; ретро-стиль от лат. Retro «назад», «бұрынғыға көзқарас», «ретроспективный») - ескі заттардың әртүрлі категориялы сипаттамасы үшін пайдаланатын мәдени немесе материалдық құндылығы, және қазіргі заманда көп пайдалан бермейтін көркем-тарихи абстракті термин.

Рито́рика (реторика)(ежелгі.-грек. ῥητωρική - «ораторлық өнер» от ῥήτωρ - «оратор») - әдеби тілдің құрылу ережелерін және тіл өнерін зерттейтін филологиялық дисциплина,ораторлық өнер,шешендік.

Розетка - қайнатпаға, балға, лимонға, қантқа арналған табақшалар.

Рома́ндық үлгі - жұмырланған аркалар, цилинд күмбездер, апсидтер және акан жапырақ түріндегі безендірулері бар үлгі.

Рөмке - сабақты спиртті сусындарға арналған әйнекті және хрустальді ыдыстың түрі.

С

Саба аяқ - немесе саба орындық - бүрдікке арналған тіреуіш. Сабағының ұзындығы 30-50 см дейін, тік өсетін, домалақтанған, атызды, жоғарғы жағыбұтақты.

Сақтар(парсы Sakā, грек Σάκαι,лат. Sacae) - б.з.д. І мыңжылдықта және б.з. алғашғы ғасырларда өмір сүрген иран тіл тобына жататын көшпенді немесе жартылай көшпенді тайпалардың жинақ атауы.

Салақтылық - белгілі бір әрекетке деген ұқыпсыздық, жауапсыздық.

Салат ыдысы - салаттарға арналған шұңғыл емес ас ыдысы.

Сан.бөлме(санитарлық бөлменің қысқартылған түрі) - санитарлық және гигиеналық шаралар үшін арналған орын. Сан.бөлме деп адам өзінің табиғи физологиялық мұқтаждығын және өзін осы шаралардан кейін ретке келтіретін бөлмені айтамыз.

Сандық зерттеулер - (quantitativeresearch) - нәтижесі өлшенетін, яғни, сандық түрде көрсетуге болатын, зерттеулер, мысалы, пайыз түрінде, орта бірліктер, т.б. Мәліметтер сандық түрде көрсетілу мақсатында бірнеше шарт орындалуы керек: мәліметті жинау жүйеге келтірілу керек (мысалы, стандартталған жауаптар), зерттеу таңдауы көрсетілуге мүмкін болуы тиіс, зерттеу нысан саны өлшем қатесін есептеуге мүмкін болатындай болуы керек. Сандық зерттеулер гипотезаларды тестілеу мақсатында орындалады. Гипотезаларды анықтау сандық зерттеулердің дұрыс жүргізілу қадамдарының бірі.

Санита́рлық те́хника(санте́хника) - бөлменің кәзір, жылыту, желдеткіш, су-, жылу- және газбен қамтамасыз ететін кейбір техникалық құралдарды белгіленген термині.

Сапалы зерттеулер (quialitativeresearch) - нәтижелері тек сапалы түрде берілетін зерттеулер, мысалы, эпитет, уақиға, құрылымдар. Тәжірибе жүзінде сапалы зерттеулер сынауға мүмкін болатын гипотезаларды жасау мақсатында орындалады. Ең таралған сапалы зерттеулердің түрлеріне фокус-топтар, терең сауалнама, этнографиялық зерттеулер кіреді.

Сардоба(тадж. Сардоба, тадж. сард «салқын» и тадж. об «су»), Аб-анбар (парсыآب انبار‎ [āb anbār] - Су сақтауға арналған) - Иран мен Орталық Азияда таралған жерге қазылған және жабылған қойма. Мұндай қоймадағы су жылдың ең ыстық мезігілінде де салқын күйде қалған

Сауалнама - (survey) - сандық зерттеудің кең таралған түрі. Сауалнама жүргізу кезінде сұхбаткер сауалнама парағында көрсетілген жүйеленген сұрақтарға жауап береді.

Са́уна(фин. sauna) - моншаның финдық атауы. Сауна атауымен көбінесе құрғақ буы бар булану бөлмесін ойлайды, ол дұрыс емес. Финдар ондай саунаны білмейді. Температураны көбінесе 70-110 °C шамасында ұстайды.

Сегрега́ция - ( көне лат. segregatio - бөліну) - халықтың белгілі-бір тобын күштеп айыру саясаты Диверсифика́ция (жаңа лат. diversificatio - өзгеру, әртүрлілік; лат. diversus - әртүрлі және facere - істеу) - өндірілетін өнім ассортиментін кеңейту және өткізу нарығын өзгерту, өндірістің тиімділігін көтеру мақсатында өндірістің жаңа түрлерін игеру, экономикалық табыс алу, банкроттықты тоқтату.

Сейф(от англ. safe, тура мағынада - қауіпсіз, сенімді) - мықты жанбайтын металдан жасалған жәшік немесе құжаттар мен материалдық құндылықтарды сақтауға арналған сөре.

Семина́р - ( seminarium лат.- жылы жай) - студенттер, тәлім алушылар ақпаратты, рефераттарды, баяндамаларды, оқытушы жетекшілігімен жасаған ғылыми жұмыстарының нәтижесін бөлісетін, талқылайтын оқу-тәжірибелік оқытудың түрі. Оқытушы мұндай жағдайда семинар тақырыбын талқылаудың бақылаушысы ретінде болады, семинарға міндетті түрде дайындалу керек.

Сервант - ыдыстар мен асхана жабдықтарына арналған, шкаф.

Сервировка - үстелді тамақтануға дайындық.

Серіктестік - бірнеше жеке немесе заңды тұлғалардың акционерлік емес біріккен кәсібі, бәрі оның әрекет етуіне қатысады. Серіктестік келісімшарт негізінде құрылады: -үлескерлердің құқығы мен міндеттерін реттейді;-жалпы шығындар мен пайда түсірудің тәртібі;- әрекет уақыты; -іс-әрекеттің тоқтау талаптары; -жауапкершілік.

Сертификация - (лат. sertifico - қанағаттандыратын) - тауар немесе қызметтің стандарттық сапалық сипаттамаларға сәйкестігін растайды.

Сәулет ескерткіші (қала салу) - ұлттық және мемлекетаралық мағынасы бар материалдық және рухани өнерінің жалжымайтын (интерьер фрагменті және сәулет құрылыстарының экстерьері) көрнекті объектісі

Символика - адамдар тобы,ұйымдар,қоғамдық және саяси білім беру,мемлект және т.б қолданатын символдар жиынтығы.

Симпо́зиум - (лат. symposium басқадан.-грек. συμπόσιον - «жиын той») - қандай-да бір ғылыми сұрақтар (әдетте әртүрлі мемлекеттердің өкілдері қатысқанда) бойынша жиналыс, ғылыми конференция.

СКУД - (система контроля и управления доступом) ірі кеңселік ғимарат немесе заманауи кәсіпорынның қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін маңызды құраушы болып табылады.

Сомелье - беделді мейрамханаларда жұмыс істейді. Оның міндеттерінің бірі - шараптар картасын құрастыру.

Сөз дыбыстары - адамның күрделі артикуляциялық қызметінің нәтижесінде пайда болатын сөйлеу (сөз) тізбегінің ең шағын бірліктері (айту аппаратына: кеңірдек, тіл мен ауыз қуысы,өкпе, мұрын қуысы, ерін, тіс).

Сөз( лексикадағы бірмағыналық аксиомалық ұғым) - тілдің негізгі құрылымының бірлігі, зат пен құбылыстың атын, түр-түсін, сапалық белгісін, амалын, қимыл-әрекетін таңбалаушы негізгі мағыналық-құрылымдық бірлік. Болмыстың тілдік атауы ретінде дыбыс пен мағына тұтастығынан тұрады. Сөзді құраушы бірлік - дыбыс, ал мағына - сөздің ішкі мәні, мазмұны.

Сөре - кітап, күнделікті тұрмыс заттары сақтауға арналған қабырғаға ілінген тақта.

Спирт шамы - спирт резервуары, білтесі өткізілген қақпасы бар жанарғы, білтесінің төменгі ұшы резервуарда орналасады, ал жоғарғы ұшы резервуардың сыртынан шығып жатады.

Стандарт (англ. standard - норма, үлгі) сөздің кең мағынасында - үлгі, эталон, модель, басқа объектілермен салыстыруға болатын үлгі.

Стандартизация - стандарттарды жариялау және қолдану бойынша жұмыстар жасайтын сала. Сонымен қатар өнім, қызметтің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі норма, ережелерді бекітетін сала.

Стейшен - дайындалған ыдыс-аяқты, приборларды сақтайтын сервант. Залдың қабырғасына таяп орналастырады.

Стереотип - қоғамдық пікірде бірдеме туралы теріс, біржақты түсініктің таралуы.

Стиль - суретшінің бағытын немесе жеке сарынын, белгілі бір уақыттың өнерін сипаттайтын белгілер жиынтығы.

Стресс - ( ағыл.stress - қысым,) жалпы қалыпты өмір ырғағының өзгеруі.

Су жинау - судың шығынын есептейтін, судың қысымы үшін жабдықталған, судың сапасын ауыз суға пайдалануға дейін жеткізуге арналған, негізгі инженерлік нысандар қатарынан тұратын, суды су көздерінен тартатын құрылыс.

Су қойма құрылысы(су тартқыш желі ретінде белгілі - СТЖ, немесе каптаж) - инженерлік объектер негізінде құралған суды көздерден жинау үшін.

Су қоймасытұрақты немесе уақытша тұрған сулардың жиналуы немесе табиғи немесе жасанды шұқыр (көлдер, су қоймасы, бөгеттер және т.с.с.). Кең ойда сонымен бірге - теңіз және мұхиттарды белгілейді.

Су құбырларытұтынушылардың үздіксіз су құбыры жүйесі, бір жерден ішуге және техникалық мақсатта пайдалану үшін берілген (кәдімгі су қорғанды құрылыстар ) ал басқа су тұтынушысына (қала және зауыт бөлмелері) сонымен қатар жер асты құбырларымен каналдар арқылы; ақырғы пунктта, механикалық қоспалардан сүзілген су жүйесі биік мұнараларда жиналады да қалалық су құбырларымен үлестіріледі.

Су құбыры - бір орыннан екінші орынға (жиі су жинақтайтын құрылыс) су және техникалық мақсаттар үшін арналған тұтынушыларды үздіксіз қабылдау жүйесі.

Сумен жабдықтауСу нысандарында судың сапасының мақсатты көрсеткіштерімен сәйкес талап етілген мөлшерде жер беті немесе жер асты суларын су тұтынушыға жеткізу. Сумен жабдықтау мәселелерін шешу үшін арналған инженерлік құрылғыларды, сумен жабдықтау жүйесі немесе су құбыры деп атайды.

Суп (фр. soupe) - сұйық тағам (әдетте бірінші), көп елдерде кең таралған. Сорпаның басты ерекшелігі болып оның 50 % сұйықтықтан тұрады (кейде сорпаны әзірлегенде "сорпаның тең жартысы сұйықтықтан тұруы керек" деген ереже бар) - сорпа пісіру тәсілі арқылы орындалады.

Сутартқыш - бір орыннан (су қоймалы құрылыстан) ауыз су және техникалық мақсаттарға арналған тұтынушыны үздіксіз сумен жабдықтау жүйесі.

Суфле́ (фр. soufflé) - француздардан шыққан әртүрлі ингредиенттермен жұмыртқаның сарысы араласқан, сосын қатты ақ түске дейін шайқалған жұмыртқаның белогы қосылатын тағам. Негізгі тамақ немесе тәтті десерт болуы мүмкін.

Сұраныс. Сатып алу қабілеттілігімен бекітілген қажеттілік.

Сфинкс(еж.-грек. Σφίγξ, Σφιγγός, сфинга, жеке «тұншықтырушы» - ежелгі мысырлық сфинск атауының мағынасы «шепсес анх» - «тірі бейне») - зооморфтық аңыздық тіршілік заты.

Сыма Цянь - Хань әулетінің тарихграфиялық тұқымы, жазушы, астроном. «Ши-цзи» - Қытайдың ертегі басшыларынан бастап және өзінің өмірсүргенуақытына дейінгі тарихты сипаттаған, өте күрделі еңбек құрастырушы ретінде танымал болған.

Сыртқы (визуальді) жарнама - қозғалатын және қозғалмайтын нысандары мен жалпы пайдаланылатын авто көлік жолдарының қарсы жолақтарында және де елді мекендер ғимараттарының шегінде ашық кеңістіктерде орналасқан жарнама.

Т

Табльдот(tabled'hote) мәзірі. Бұл мәзір келушілерге тамақтардың шектеулі ассортиментін ғана ұсынады және барлық мәзір үшін бір адамға жалпы сомамен бағаланады. Әдетте кішігірім жеңілдігі болады, баға шамалары домалақтанған, бұл қызмет көрсету мен есеп айырысуды жеңілдетеді.

Табыс - пайда(тауар және қызметті сатудан түскен пайда) және өндіріске немесе сатып алуға және тауар мен қызметті сатуға жіберілген шығын арасындағы айырма.

Таве́рна(итал. Taverna) - Италия мен кейбір мемлекеттерде орналасқан қоғамдық тамақтану мекемесі. Таверна - ағылшын бар немесе кабактың бір үлгісі, бірақ, таверналарда кешенді түскі асты ұсынады.

Тағам - бірнеше қоспалардан дайындалған тамақ. тағамдарды бірінші (суп, сорпа) және екінші ( ет, балық, ботқа) үшінші (сусындар, тәтті десерттер) деп бөледі.

Тай қазан - бір тайдың еті сиып кететін үлкен қазан.

Тамақ - әр түрлі ингредиенттерден дайындалған ас.

Тамақтандыру кәсіпорны - әр түрлі тұрғындар топтарын кулинария өнімінің өндірісімен тамақтандыру, оны таратуға және ұйымдастыруға қызметін көрсететін мекеменің жалпы атауы

Та́мбур (фр. tambour «барабан») - ғимаратқа, баспалдақ торына немесе басқа бөлмелерге кіруде суық ауа, түтін, жаман иістің кіруінен қорғаныс ретінде жүретін есіктердің арасындағы өтетін кеңістік.

Тамкар - несие беруші, саудагер, саудамен айналысыатын адам.

Тауар өндірісі бойынша ұйымдастыру - әрбір жеке тауар өндірісіне түрлі қызмет мамандарымен серіктесе отырып, өз тауарларына қатысты жоспар құру мен оны ендіруде меншікті басқарушы жетекшілік ететін маркетинг қызметін ұйымдастырудың бір формасы.

Тауарды жасау - тауар туралы ойдың нақты жүзеге асуы, тұтынушылар түптұлғасын: Тауар туралы ойды сипаттағанда барлық негізгі сипаттарды іске асырылған секілді;Қолданыста қауіпсіз және сенімді бұйым ретінде қабылдайды деп есептейді.

Тауарды өткізуді ынталандыру мақсатында бағаларды белгілеу - тауарға прейскуранттық, кейде өзіндік бағасынан да төмен бағаны уақытша белгілеу.

Теліндеме - документ, тауарлы-материалдық құндылықтарды бір тұлғадан екінші тұлғаға бергенде қолданады.

Теңіз ирекшелері - ең ірі және құнды моллюск, тамаққа ирекшелердің еті мен мантиясын тұтынады. Оның еті өте жағымды, дәмі таңқы шаянға ұқсайды. Кептірілген және қатырылған түрде шығарылады. Салаттарға, морпаға, борщқа, щиге, консервілер шығаруға қолданады.

Теріс пиғылды бәсеке - кәсіпкерлік әрекеттерді жүзеге асыру кезінде шаруашылық жүргізетін субъектілердің Қазақстан Республикасы заңнамасына қарсы немесе басқа субъектілерге шығын келтіруге бағытталған кез-келген әрекеті.

Термометр - ауаның температурасын өлшеуге арналған құрал.

Техногенді - адамдардың техникалық және технологиялық әректерімен байланысты.

Технологиялық процесс (ТП) - алғашқы мәліметтерден сұранатын нәтижеге дейін жасалатын жұмыстармен байланысты әректтердің рет-ретігі.Тәуелсіз маркетингтік делдалдар қызметінің (жанама экспорт) немесе өзіндік маркетингтік операциялар көмегімен (тікелей экспорт) фирманың өз тауарын басқа елге сатуы.

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД) - аймақтық халықаралық ұйым. Бұрынғы КСРО құрамындағы мемлекеттердің серіктестік қатынастарын реттейді.

Тиімділік - экономикалық тиімділіктің салыстырмалы көрсеткіші.

Тиісті емес жарнамалар - Қазақстан Республикасының заңнамасында бекітілгендей, оның мазмұнына, уақытына, орны мен тарату тәсіліне қойылатын талаптардың бұзылуы орын алған, жауапсыз, нақты емес, әдепсіз, белгілі өтірік және жасырын жарнама.

Тимбилдинг - ұжымды біріктіруге, табиғатқа демалу мақсатымен шыққан командалық біріккен белсенді, корпоративтік демалыс.

Тинейджер - (ағыл. teenager < -teen суффиксі 13 - 19 сандары + age жас). Жасөспірім (бозбала немесе қыз бала) 13 - 19 жастағы.

Тирамису́ (итал. Tiramisù, сөзбе сөз - «мені көкке көтер») - құрамы келесі ингредиенттер кіретін итальяндық көпқабатты десерт: маскароне сыры, кофе (әдетте эспрессо), тауық жұмыртқалары, қант және савоярди печеньесі. Әдетте, десертті какао-ұнтағымен опалайды.

Тікелей маркетинг каналы - өнім мен қызмет түрлерін дәстүрлі және электрондық каталогтар, Интернет, теледидар, радио, телефон, пошта сияқты бұқаралық коммуникация және байланыс құралдары арқылы сату.

Тіркелу - ресми жасалған актілер статусын беру мақсатында жасалатын фактілер мен әрекеттерді белгілеп отыру жазбасы (жаңа туылғанды немесе ннекені тіркеу); тізімге, есеп кітабына енгізу.

Тіркеу - жазба, деректер немесе ресми статустарын а көрініс беру (туылған жыл немесе неке туралы тіркеу); тізімге енгізу, тіркеу кітабына қосу.

Тіске басар - негізгі тағамдардың алдында берілетін тамақ. Тіске басар спиртті сусындармен бірге жиі беріледі. Олар салқын және ыстық болады.

Тобылғы - көпжылдық шөптесіін өсімдік, 10-13 түрі белгілі, солтүстік жарты шардың қоңыржай белдеулерінде өседі.

Тозу. Жабдықтардың көнеруі, істен шығуы, құнының дайын шикізат, жұмыс, қызметке ауысуы.

Топинамбур - өсімдік, басқаша «жер алмұрты», «иерусалим артишогы» деп те атайды. Химиялық құрамы жағынан топинамбур тамыржемісі картопқа ұқсас. Азықтық құндылығы жағынан көптеген көкөністерден, азықтық қызылшадан екі есе құнды. Топинамбур тамыржемісінің құрамында 3 % ақуыз, 16-дан 18 %-ға дейін минералды тұздар, еріген полисахаридетер инулин, фруктоза, микроэлементтер, 2-4 % азоттық қышқылдар бар. B1 витаминіне бай, С витамині, каротин бар.

Топырақ эрозиясы - (лат. erosio - тозу ) -тау жыныстары мен топырақтардың жер бетіндегі су ағыстары мен жел әсерлерінен бұзылуы.

Төбелер - атмосфералық әсерге түсетін ғимарат жабындысы не шатыр қабаты. Оның басты қызметі жаңбыр және еріген судың бұрмасы. Төбенің басты өзіне тән қасиеті жеңілдік, ұзақ сақталуы, дайындау мен эксплуатациялануындағы үнемділігі болып табылады.

Төсек-орын - тұрмыстық мақсаттағы матадан тігілген бұйым.

Трейджек - бұл табақтарға арналған бүктемелі, жалғамалы үстел. Тағамдарды ағылшын тәсілімен ұсынуда пайдаланады.

Тренинг ( training от train ағыл. - оқыту, тәрбиелеу) - білімді дамытуға, әлеуметтік қойылымдарды игеруге және икемдеуге бағытталған белсенді оқыту амалдары. Тренинг көп қолданылады егер нәтижесінде - жаңа ақпараттарды алуға және алған білімдерін тәжірибеде пайдалану.

Транзит(лат. Trans, қосымша «арқылы» және баяндауыш «trans+ire» «өту» > жалғау«transitum» өтуші, өткен) - өткен және қазіргі экономиканың маңызды саласы.

Трепанг - формасы цилиндр тәрізді, дәмі езіліп піскен бекіре сіңірлері сияқты.

Триджек - қозғалмалы қосымша үстел.

Трикотаж(фр. tricotage - тоқылған бұйымдар) - текстилді материал (трикотажды зат) немесе трикотаж дайын заты, оның құрылымы өзара қосылған түйіндерден тұрады.Трикотажды затқа созылмалылық, эластикалық және жұмсақтық тән.

Трэкинг (тракинг, tracking) - уақыт ішіндегі тұтынушылардың мінезін өзгеруін бақылайтын ағымдық сандық зерттеулердің түрі. Нәтижелерін салыстыру мақсатында тұтынушылармен бір сауалнама парағы арқылы қайт-қайта сұхбат алынады.

Тури́зм - адамдардың 24 сағаттан кем емес 6 айдан аспайтын уақытқа тұрғылықты жерінен басқа жерге саяхаты немесе жергілікті қаржы көзінен төленетін бір күндік түнеуімен жасалатын , көңіл көтеретін, сауықтыратын, спорттық, танымдық, діни мақсаттағы саяхаттар.

Туристік өнімді жылжыту - туристік өнімді сатуға бағытталған шаралар (жарнама, арнайы көрмелерге, жәрмеңкелерге қатысу, туристік өнімді сату жөнінде туристік ақпараттық орталықтарды ұйымдастыру, каталогтарды басып шығару және т.б.) кешені.

Туристік трансфер - туристі әуежай немесе басқа да белгіленген жерден қонақ үйге немесе демалысты өткізуге арналған басқа орынға тасымалдау.

Түйіндеме - жеке ұсыныс, кез келген бос орынға жұмысқа тұрушының қысқаша өзін кәсіби бағалау.

Тұздық құйғышы - кішігірім ашық ыдыс, созылған шүмегі мен ұстағышы бар шынаяқ, суық тұздықтар мен қаймақтарға арналған.

Тұрақтану аулалары - жолаушылардың арбалары мен жылқылары үшін салынған ауласы бар, түнеуге арналған бөлмелер.

Тұрақтылық - бірдененің тұрақты жүру қалпына жету.

Тұрғын бөлме - үйдің көлемін құрайтын құрамға кіретін жекеше конструкталынған атқарымдық бөлігі

Тұрғын үй - белгілі бір нөмірлер саны бар, қызметтерді көрсететін жалпы басшылығы бар ұймдық орналастыру құралы

Тұрмыс - рухани және материалдық қажеттіліктерін: киім, тамақтану, денсаулығын қалпына келтіру, отбасы жалғастығын сақтау қанағаттандыратын, адам өмірінің физикалық және әлеуметтік бөлігі.

Тұтқыш - қолғап тәрізді ыстық ыдысты ұстауға арналған.

Тұтынушы - тауарларды (жұмыс,қызметтерді) тек өзінің жеке, жанұялық,үй және кәсіпкерлік іс- әректпен байланысты емес басқа да қажеттіліктері үшін тапсырыс беруші немесе сатып алушы азамат.

У

Уәждеме - өзіңді және басқаларды өзіңнің және мекеменің алға қойған мақсаттарына жету бойынша әрекеттерге талпыну процесі.

Улағыш заттар - химиялық қалыпты тепе-теңдікті бұзатын заттар.

Утилизация - өндірістік қалдықтар, қоқсықтарды қайта өңдеу.

Ү

Үстел - оған қандай да заттарды тұрғызуға немесе қоюға арналған, бір немесе бірнеше аяқтарға бекітілген, кең, жайпақ бет түрінде болып келетін, үй жиһазының заты.

Үстел үстін алдын ала дайындау, көркемдеу - (фр. service) -ас құралдарын қойып үстел үстін даярлау. жабдықтау процесі.

Үстел үстін алдын ала дайындауға арналған арбаша - бұл мейрамханадағы қажетті көпфункционалды зат. Бұл арабаша көмегімен тағамдарды тез, әрі әдемі ұсыну болады. Онын көмегімен қонақтарға десерттерді және сусындарды ұсынады. Арбаша үстінде бөтелкелер мен бокалдарды ұстау элементтері бар, бұл даяшы жұмысын оңайтып, арттырады.

Үстеме жұмыс - жұмыс беруші тарапынан жұмыскерге бекітілген уақыттан артық берілген жұмыс.

Үтіктеу - ысытылған астармен(үтік) престеу арқылы матаны түзулеу үрдісі.

Үш бұтты ошақ - қазанға арналған тіреуіш.

Ұ

Ұйым беделі - заңнама және нормативтік актілерге сай ұйымның құқықтық орны. Ұйымдық-құқықтық түрде, міндеттері мен жауапкершілігі және тіркеу құжаты бар орын.

Ұлтшылдық - негізін қалайтын принципі, мемлекетті қалыптастыратын процесте оның бірінші болатындығы және қоғамдық бірлестіктің жоғарғы формасы ретіндегі, ұлт құндылықтары жайлы тезис болып табылатын, саясаттың идеологиясы және бағыты.

Ұлы жібек жолы(қыт. 絲綢之路, узб. Buyuk Ipak Yo'li, ұйғ. يىپەك يولى, тадж. Шохрохи Абрешим,қырғ. Улуу жибек жолу, парсы جاده ابریشم‎, араб. طريق الحرير‎‎, хинди रेशम मार्ग) - ежелден бастап ортағасырларған дейін Шығыс Азия мен Жерорта теңізін байланыстырған керуен жолы.

Ұлы қытай қорғаны - сәулеттің ең ірі ескерткіші. Солтүстік Қытай арқылы 8851,9 км (тармақтануын қосып санағанда. Оның басынан аяғына дейінгі қашықтығы - 2500 км) ұзақтықпен өтеді.

Ф

Фараон - Ежелгі Мысыр патшаларының заманауи титулдық атауы.

Фарфо́р - газ және суды өткізбейтін керамика түрі.

Фаса́д(фр. façade - ғимараттың алдыңғы, беткі жағы) - ғимарттың сыртқы, беткі жағы.

Фаянс ыдысы - керамикалық ыдыстар қатарына жатады. Фаянс сөзі Италиядағы белсенді керамикалық ыдыстың түрлі түрлері шығарылған Фаэнца қаланың атауынан шыққан.

Фибрилляция - жүрек бұлшық еттерінің ретсіз немесе бірте -бірте қысқаруы.

Фиброгенді әсер - тері қабатында және өкпеде және басқа ішкі ағзаларды тітіркендіргіш кішкентай зат бөлшектері.

Филантропия этикасы - әкелетін нәтиже мен жақсылық арасында қарым-қатынасты орнату.

Филе - сүйек, қылтанақтан ажыратылған балық немесе ет бөліктері

Фи́рма - бұл заң бойынша рәсімделген және өз мүддесін түрлі өндіріс факторларын қолдану арқылы тауар және қызмет өндіріп сататын кәсіпкерлік іс- әрекет бірлігі.

Фирмалық тамақтар мәзірі - бас аспаздың каталогы, оған дайындау рецепті осы ресторанға ғана белгілі қымбат, тапсырыспен жасалатын, эксклюзивті тамақтар кіреді

Фитонциды(грек тілінен φυτóν - «өсімдік» және лат. caedo - «өлтіремін») - бактериялардың, микроскопиялық саңырайқұрақтардың, қарапайымдардың өсуі мен дамуын тоқтататын немесе тежейтін өсімдік жасайтын биологиялық белсенді заттар. Медициналық практикада пияз, сарымсақ, желкек, шайқурай (иманин) және басқа да фитонциді бар өсімдіктерден жасалған препараттарды іріңді жараларға, трофикалық жараларға, трихомонадтық кольпитті емдеуге қолданады.

Фламбирлеу (фр. flamber - жану, қызару) аспаздықта - тағамның ерекше аспаздық даярлау тәсілі - тағам үстіне коньяк, арақ немесе басқа алькогольды ішімдігін себеді және оны жандырады, нәтижесенінде тағамның ерекше дәмі мен иісі пайда болады.

Фойе (фр. foyer - ошақты аула) - көрермендерге арналған ерекше бөлме, зал.

Фо́рма, унифо́рма (лат. forma «форма», лат. uniformis «біріңғай»), мунди́р - корпоративтік топтың бірыңғай келбетін қалыптастыру үшін стилі, тігісі, түсі және матасы бірдей болатын арнайы (қызметтік) киім.

Франчайзинг - ноу-хаудың иесі болып табылатын фирма және жеке немесе заңды тұлға арасындағы контракт, ол тұлға немесе фирмаға фирмалық атауды қолданып, белгілі бір ережелерге сәйкес бизнестің белгілі бір түрімен айналысуға рұқсат береді.

Франшиза - ірі қонақүй желілері (франшиза берушілер) мен тәуелсіз қонақүйлер (франшизалық ұйымдар) арасында жасалатын келісім-шарт, бұл келісім бойынша франшиза беруші франшизалық ұйымға коммерциялық мақсатта оның фирмалық белгісін, техникалық қолдауын, инструктажын және франшиза берушінің иелігіндегі басқа да мүмкіндіктерін қолдану құқығын береді. Франшизалық ұйым өз кезегінде өзінің кірісінің келісілген бөлігін франшиза берушіге компенсация ретінде беріп отырады.

Функциона́лдық жайлылық - әрлеудегі қоршаған ортамен объектіні өз ара әрекеттесудегі ең бір фундаменталдық түсінік.

Фурше́т (фр. fourchette - шанышқы) - тамақтану кеші, қонақтар тұрып жеп, тағамдар мен сусындарды еркін таңдап, өз-өзіне қызмет көрсетеді және ас құралы ретінде негізінен шанышқыны пайдаланады. Орындықтар мен үстелдердің нақты орналастыру орындары ескерілмейді.

Х

Хала - еврейлердің дәстүрлі мерекелік наны. Дәмделген ашытқылы қамырдан пісіріледі. Нанның атауы нанға қамыр илеу кезінде жасалатын Тораның бір уағызының атынан шыққан. Халықаралық сауданы реттеу үшін ортақ мақсаттарға жету үшін біріккен елдер тобы. Мысал ретінде Еуропалық экономикалық қауымдастықты (ЕЭҚ) атауға болады.

Хаммам(араб. حمّام‎‎) - Шығыс еліндегі және Түркі қоғамдық моншасының атауы.

Ханыуақытша келушілерді қабылдайтын орын.

Химтазалау(химиялық тазалау),кәсіби құрғақ тазалалау - текстилді материалдарды органикалық ерітінділер қосу арқылы физикалық-химиялық тазалау үрдісі. Химиялық тазалаудың негізгі мақсаты - қарапайып түрде жуғанда кетпеген дақтарды кетіру.

Химиялық тазалау, мамандандырылған құрғақ тазалау - тоқыма материалдан жасалған бұйымдарды органикалық еріткіш заттардың көмегімен тазалаудың физикалық-химиялық процесі.

Холл - күту, демалу, кездесуге арналған қоғамдық ғимараттардағы орын.

Хо́стелсаяхаттаушыларға қысқа уақытқа берілетін қонақ үй - әдетте, жалпы бөлмедегі қосымша ыңғайлығы жоқ ұйықтайтын орын (көбіне жастар мен студенттер үшін, кетіп бара жатқандар үшін вокзал жаны қонақ үйі)

Хостес - мейрамхана қонақтарын қарсы алады, мейрамхана залына өткізеді, стол басына шақырады, кетуге дайындалған қонақтарды шығарып салады.

Хрусталь - әйнектің ерекше түрі. 24%-дан кем емес құрамында қорғасын оксиді болады.

Ц

Цеолит - минералдар, минералы, сулы алюмосиликатты кальций мен натрий, шыны немесе перламутрлі жылырайды, өзінің суды және басқа заттарды қайтаратын және сіңіретіндігімен және де катиондарды ауыстаратындығымен ерекшеленеді.

Ш

Шадуф - су аққұтандық жүйе бойынша алынатын және мысырлықтармен жерді ылғалдау үшін қолданылған құдық.

Шаруашалық - қаржылық іс - әрекет - табыс, тұрақтылық, өтімділік, өсу және теңділік. Барлығы оң көрсеткіштері: көрсеткіштері жоғарыласа, мекеменің іс-әрекеті де жақсарады.

Швед үстелі - көптеген тағамдар қатар қойылып, қонақтар өздері табақтарына тамақ салып алатын тамақ беру әдісі.

Швейцар - негізгі міндеті келушілерді кірер есіктің алдында қарсы алу болып табылатын адам және қажет болса, ол клиентке мейрамхана асханасының типі, бағалар мен қызмет көрсету деңгейі, жақын жердегі машина қоятын орын туралы түсініктеме беруі керек. Швейцарлар, әдеттегідей, қымбат мейрамханалар, қонақ үйлер және бизнес-орталықтарда жұмыс істейді.

Шеберхана - шаруашылық мақсатта қызмет көрсететін орын. Әр түрлі жұмыстарға орай жабдықталған орын, ең басты ерекшелігі болып, қол жұмысының үлесінің көптігі табылады.

Шектеу - - бірденені қолданумен, пайдаланудың нормалары.

Шетелдік инвестициялар - шетелдік инвестициялар: ұлттық шаруашылықтың барлық сферасымен салаларында қайта құрылатын және жаңаланатын бағалы қағаздар, мақсатты ақшалай және интеллектуалды құндылықтар, мүліктік құқықтары болуы мүмкін.

Шкаф - әр түрлі бағытта пайдаланылатын заттарды сақтауға арналған жиһаз түрі.

Шот - төлем жүргізуге болатын құжат, қарыз қолжазбасы.

Шұбат - түйе сүтінен алынатын қышқыл сусын. Қазақстанда сусын негізінен жаз айларында көп қолданады. Қымызға қарағанда шұбат майлы (8%) болып келеді. Сақталу талапттарына сәйкес шұбат экспортталмайды. Сусынның беткі қабатынан ферменттенген қаймақ - ағарған алынады.

Шымтезек - мүк қалдықтарының, жанатын заттардың жиналуынан, батпақты жерлерде қалыптасады. Шымтезек қабаты 30 см-ден аз болмайды (егер одан аз болса, бұл батпақтанған жерлер).

Ы

Ылғалдау (ирригация) - ылғалдың жетіспеушілігін көріп жатқан алаңдарға суды жіберу және жердің жемістілігін ұлғайту үшін қорын көбейту.

Ынталандыру - бұл әрекетке ішкі талпыныс түрткі болуы.

Э

Эксклюзивті бөлу - өндіруші өзінің өнімін немесе қызмет түрін белгілі бір географиялық аймақта белгілі бір сауда пунктінде ғана сататын бөлу стратегиясы.

Экспертиза -бұл анализ жасаудың арнайы формасы. Ол бекітілген үлгіде және талаптар негізінде жүргізіледі.

Экспозиция (көрме) - өнер заттарын көрсетуге ұсыну.

Экстраполя́ция, экстраполи́яциялау ( лат. extrā - сыртқы, сыртындамын және лат. polire - сипаймын, жөндеймін, өзгертемін) - маркетингте - зерттеліп отырған нәрсенің болашақта заідылықтарын табуды тарату.

Электромагниттік сәулелену - электромагниттік аумақта таралатын сәулелер. Оның зияны аса жоғары кішкентай мөлшерінің өзі адам денсаулығыгнда қауіпті аурулар туғызуы мүмкін.

Эмиссия - мемлекет арқылы бақылаумен қағаз ақша немесе бағалы қағаз ретінде шығарылым.

Эскалатор(ағл. escalator, elevator сөзінен құралған, фр. escalade - айналмалы саты ) - көлденеңінен 30-35° еңістелген көтерме - көлік түріндегі саты бір деңгейден екінші деңгейге адамдарды көтеруге арналған қозғалмалы баспалдақтардан тұратын саты түрі.

Этике́т - ( фр. étiquette - этикетка, жазба) - адамдардың қоғамда өзін өзі ұстау ережелері мен нормалары.Заманауи түрде және мағынасында ең алғаш рет Франция королі Людовик XIV кезінде қолданылды-қонақтарға қалай өздерін ұстау туралы ,бірақ белгілі бір нормалар ерте кезеңнен бастау алады.

Я

Ям(монғ.ᠵᠠᠮ, зам - жол) - XIII-XVIII. Ресейде дамыған пошта станциялары, мұнда арнайы ұзақ жолға шыдаған ям жылқылары, ямщиктің демалысына арналған орындар болған.





© 2010-2022