Мақала тақырыбы: «Саусақ жаттығулары»

Тіл кемістігі бар балалардың тілдерін саусақ жаттығулары арқылы дамыту.

Жалпы тілдің біздің өмірімізде алатын орны ерекше.Біз тіл арқылы өзіміздің ойымызды айтамыз, адамдар мен қарым-қатынасқа түсеміз, қоршаған ортаны танимыз. Білім аламыз, білгенімізді бөлісе аламыз, т.б.

Тіл кемістігі, яғни бұл кемшілік ақаулық, бүгінгі біздің тақырыпқа байланысты.

Бала 4-5 жаста ана тіліндегі барлық дыбыстарды дұрыс айта білуі керек.Бірақ мектеп жасына дейінгі балалардың арасында сондай - ақ мектеп жасындағы балалардың арасында да кейбір дыбыстары бұзылып, алмастырып, шатастырып айтуы жиі кездеседі.

Біздің балаларымыз мектепке дейінгі жаста болғандықтан барлық оқу -тәрбие жұмысымыз ойын түрде жүргізіледі.Бүгінгі біздің алдымызда тұрған проблеманы ойын арқылы, яғни саусақ ойын арқылы шешуге тырысамыз.

Саусақ жаттығулары - бұл ұрпақтан ұрпаққа жалғасуын тауып келе жатқан, әрі үлкен мәдени мәні бар шығармашылық.Саусақ жаттығулары - саусақ көмегімен қандай болмасын ертегіні немесе өлең -тақпақ шұмағын сахналау болып табылады. Жаттығулар арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы артады және шығармашылық әрекетіне жол ашады.Саусақ жаттығуларын жасай отырып балалар қоршаған ортаны, заттар мен құбылыстарды, жан-жануарларды, құстарды және ағаштарды бейнелей алады.Саусақ қозғалыс-қимылдарына қарап, бала қуанады, шаштанады, есінде сақтайды.Саусақ жаттығулары ұсақ қол моториканың жетілдіруін қамтамасыз етеді.

Халық ауыз әдебиетінде шағын тақпақтарды саусақ қимылдарымен бірлесіп айтылатыны кездесетіні шын,мысалы: «Қуыр-қуыр, қуырмаш» ойыны.Адамдардың қол және саусақ қимылдарымен бірге айтқан тақпақтар балалардың дамуына жақсы әсерін тигізетіне көздері жетті. Қазіргі таңда ғылыми орталықтарында бұл мәселені дәлелдеді. Саусақ жаттығулары балаларды өте қызықтырады.

Жаттығулар үш топқа бөлінеді:

1-ші кезең. Қолға арналған жаттығулар.

Оның міндеттері:

- жаңа орындалуы және ұсақ дифференциялық қимылдар қажет еместі, ұқсату қабілетін дамыту;

- бұлшық еттерді босату және ширақтауға үйрету;

- бір қимылдан екінші қимылға ауысуын үйрету,

2-ші кезең. Шартты статистикалық саусақ жаттығулары.

Оның міндеттері:

- бұрын үйренген әдетті жоғары деңгейде қалыптастыру және қимылды толық жасау;

3-ші кезең. Динамикалық саусақ жаттығулары.

Оның міндеттері:

- нақты координациялық қимылдарды дамыту;

- қол саусақтарын бүгіп жаттығу жасау және жазу;

- бас бармақты басқа саусақтарға қарама-қарсы ұстауға үйрету.

Саусақ жаттығуларын қай жастан бастағаны жөн?

Жапония елінде саусақ жаттығуларын баланың үш айынан бастап жасайды. Кейбір ғылымдар саусақ жаттығуларын 6-7 айдан бастауын жөн көреді.Қай жаста болса да жаттығуларды жасаға жақсы және пайдалы болады.Күнделікті саусақ және қолды 2-3 минуттан ысқылау қажет.

1) Алақанды жоғарыдан -төменге қарай сипау және ұқалау;

2) Әр саусақты көлденен және шетіне дейін сипау мен ұқалау;

3) Шиыршық қимылымен саусақтарды ұқалау.

3-ші кезеңнің жаттығуларын жасау керек,сіз өзіңіз баланың саусақтарын бүгесіз,ашасыз, бірақ әр саусақтарға арнайы жаттығу жасау қажет.

Баланы оң айынан бастап 2,3 топ жаттығуларын жасауға үйрету:

- алақанның арасында әр көлемдегі шар мен таяқшаларды домалату;

- қағазды жырту,ермексазбен балшықты шымшу;

- бір қорапшадан екінші қорапшаға ұсақ заттарды (моншақтар,түймелер т.б.) бір қол мен және екі қолмен бірдей салады.

Ұсыныс!

Саусақ жаттығуларын күнделікте 5 минут аралығында жасау керек.

Саусақ жаттығулары:

1.Барлық жаттығуларды асықпай орындауы керек.Бала қол немесе саусақтарды дұрыс ұстау керек, бір қалыптан екінші қалыпқа дұрыс ауысуы қажет.Қажет кезде балаға көмек көрсету немесе бала екінші қол көмегімен жасау керек.

2.Әр жаттығуды алдымен бір қолмен, сонан соң екінші қолмен, содан кейін екі қолмен бірге жасау қажет.

3.Кейбір жаттығулар бірнеше нұсқада орындалады.Біріншісі -ең жеңіл түрде.

4.Әр жаттығудың көру қабілетіне сәйкес өзінің суреті болады. Ең алдыменен түсті суретті көрсетіп және тапсырма қалай орындалуы керектігін түсіндіру. Кезінен түсінікте қажеті болмайды: Сіз суретті көрсетесіз, жаттығуды атайсыз, сәби есіне түсіріп, қол немесе саусақтар қандай қалыпта болуы екенін көрсетеді.

Күтілетін нәтижелер

1.Ұсақ қол моторика қимылдары мен қолдың икемдігі бас миынын құрылымы даму деңгейлерін арттырады.

2.Үлкен адамның іс-әрекеттерін қайталайды және эмоциялық сезімдері мен бірге сөйлеу тілдері дамиды.

3.Баланың зейіні тұрақталады.

4.Саусақ жаттығуларымен бірге тақпақты айытқан кезде баланың сөйлеу тілі таза, ритмикасы нақты болады, қимылдар орындалу үстінде бақылау қабілеттері артады.

5.Тақпақты айту үстінде есте сақтау қабілеті дамиды.

6.Балалардың қиялдары артады. Жаттығулар арқылы әңгімелер айтады.

7.Нәтижесінде саусақтар күш-құат, жіңішке қол моторикасы дамып, келешекте жазу үстінде жеңілдікке ие болады.

8. Саусақ жаттығулары арқылы ұсақ қол моторикасы ғана емес, балалардың қиялы,ойлары, логикасы, шығармашылық қабілеттері де дамиды,қызығушылықтары да артады.