Балаларды тәрбиелеу мен оқытуда қолданылатын сергіту сәттері

"Қарлығаш балабақшасы"

Балаларды тәрбиелеу мен оқытуда қолданылатын сергіту сәттері.

Тәрбиеші: Наурзбекова Паруза Батановна

2015 жыл

Алғы сөз .

Дені сау,ішкі жан дүниесі кең адам-бақытты адам,ол өзін өте жақсы сезінеді.

Балалардың дендерінің саулығы,дене мәдениеті балабақшадағы

барлық оқу-тәрбиелік жұмысының маңзды бөлігі болып табылады.

Дене және сана сезім мүмкіндіктерін толық дамыту болып табылады. Балабақшадағы балалардың дендерінің саулығын сақтаудың бір түрі, бұл ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде өткізілетін сергіту сәттері физиолог-ғалымдардың зерттеуі бойынша мектепке дейінгі балалардың есте сақтау қабілеті мен қабілеттілігі 10-15-20 минут аралығында сақталады. Бұдан әрі балалар шаршап, көңілі басқа жаққа ауа бастайды. Баланың көп уақыт қозғалыссыз отыруы, дененің төменгі жақ бөлігіне, ішкі құрлыс, бел, аяққа зиянын тигізеді. Бұл балалардың есте, сақтау қаблетін нашарлатады.

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде есту, көру мүшелеріне, дене бұлшық

еттеріне, арқаға қол шыбықтарына көп ауырлық түcеді. Шаршап шалдығудың алдың алу үшін ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде сергіту сәттерін өткізу қажет. Олар дене мүшелеріне және қол шыбықтарына түсетін статистикалық жүктемені азайтып, жақсы көңіл-күй туғызады .Сергіту сәттері жетекшілігімен орындалады және әуенмен жасалса тіпті жақсы.

Сегіту сәттерін өткізу әдістемесі әртүлі. Соңғы уақытта ырғақ гимнастикасы ретінде өткізу кеңінен қолданып жүр. Жаттығуларды орындау 1-2 минут. Сонымен қатар ойын түрінде өткізілетін сергіту сәттеріде қызықты өтеді. Ойын түрінде балалар сөздің ырғағын, дәлдігін

жақсы меңгереді. Қозғалыстар тақпақтың мазмұнына байланысты жасалады.Тақпақтарды алдын ала жаттатудың қажеті жоқ өйткені

оларды жаттығу барысында тез жаттап алады.

Күнде аспанға қараймың,

Қайтқан құсты санаймын.

Үшбұрыш боп тырналар.

Көк жүзінде сырғанар.

Біз кішкентай баламыз,

Өсіп өніп толамыз.

Күнге қарап, табынып,

Көкке қолды созамыз.

Қанат қағып ұшамыз,

Қарлығаштай самғаймыз.

Бір отырып,бір тұрып,

Жаттығулар жасаймыз.

Күндей болып күлеміз,

Гүлдей болып өсеміз.

Құстар болып ұшамыз,

Көбелектей қонамыз.

Ал,балалар тұрайық,

Үлкен шеңбер құрайық.

Оңға бір қарайық,

Солға бір қарайық,

Алақанды соғайық.

Орнымыздан тұрайық,

Қолды алға созайық.

Бір отырып,бір тұрып,

Жоғары, төмен қарайық,

Орнымызды табайық.

Жел уледі у, у, у,

Боран соқты зу, зу,

Қатты,қатты жел соқты гу,гу.

Жапырақтар қол соқты ду,ду,ду

Шыдай алмай жапырақтар ах,ах,

Билеп кетті қалтырап пах,пах.

Сағаттың тіліндей,

Иіліп оңға бір.

Сағаттың тіліндей,

Иіліп солға бір.

Сағатқа қарап ақ,

Жаттығу оңай ақ.

Орнымыздан тұрайық,

Қолымызды жайайық.

Құс боп қанат қағайық,

Иілейік оңға бір,

Иілейік солға бір,

Алға қарай бір адым,

Артқа қарай бір адым.

Жоғары,төмен қарайық,

Орнымызды табайық.

Керегені жазайық,

Шаңырақты құрайық.

Уық болып, иіліп,

Киіз үйдей болайық.

Ормандағы аюдың,

Құлпынайы көп екен.

Теріп, теріп алайық,

Қалтамызға салайық.

Тербеледі ағаштар.

Алдымнан жел еседі,

Кіп кішкентай ағаштар,

Үп-үлкен боп өседі.

Он қолымда бес саусақ,

Сол қолымда бес саусақ.

Бес саусаққа, бес саусақ,

Болады ғой он саусақ.

Кәне қанат жазайық,

Қарлығашқа ұқсайық.

Ұшып- ұшып алайық,

Қайта жерге қонайық.

Қылқаламды алайық,

Сәндеп өрнек салайық

Қолға ұстап қайшыны,

Ою-өрнек қияиық

Бір топта біз нешеуміз?

Кел санайық бәріміз(санау)

Қанша болса ұлдар,

Сонша көтеріледі қолдар,

Қанша болса қыздар,

Сонша еңкейеміз достар!

Сары-ала торпақ

Бүйірі томпақ

Босады байқап

Басын шайқап.

Ұзын құлақ сұр қоян,

Естіп қалып сыбдырды.

Ойлы қырлы жерлермен,

Ытқып-ытқып секірді.

Отыр аппақ, ақ қоян,

Неткен сап сақ бұл қоян.

Құлақтары делеңдеп,

Әр дыбысқа елеңдеп.

Қолыңды алға созайық,

Қағаз кеспек болайық

Бір, екі ,үш,төрт,

Енді еркін тыныстап,

Демалайық дұрыстап.

Құлпыра берші кең дала.

Гүліңді мен терейін,

Жапырағыңмен жасыршы,

Қойныңа мен енейін.

Бір,екі,үш,

Жадыраймыз жайнап күш,

Бестік баға аламыз.

Қуанып үйге барамыз.

Бір, екі ,үш,

Жинаймыз жадырап күш,

Қазақ тілін үйреніп

Демалып жинаймыз.

10

Жаза-жаза саусағым

Әлсіредім шаршадым

Оңға, солға бұрылып.

Сосын қайта жазамын.

Қалың соқ, қолың соқ

Саған өмір қызық болса.

Жер бетінде бақыт болсын,

Қолың соқ, қолың соқ.

Біздер тату боламыз,

Әсем етіп жазамыз

Жаттығулар жасасақ,

Біздер серігп қаламыз.

Қаңқ-қаңқ қаздарым,

Тізені сәл бүгіңдер.

Қолды артқа ұстаңдар,

Қане қазға ұқсаңдар.

Екі қанат қазда бар,

Қазды іздесең сазға бар.

Екі қанат құста бар.

Қуып жетте ұстап ал.

Сағаттың тіліндей,

Иіліп оңға бір,

Сағаттың тіліндей,

Иіліп солға бір,

Сағатқа қарап-ақ

Жаттығу қызық-ақ.

Балдырғандар тұрыңдар,

Беттерінді жуыңдар.

Шаштарыңды тараңдар,

Киімдеріңді киіңдер.

Бақшаға барыңдар,

Орындарыңа отырыңдар

Суретті салыңдар.

Қарлығашқа ұқсайық.

Қанат қағып жазайық.

1,2,3,4-қәне отыр тез.

Жаттығу оңай-ақ.

Құс қанатын жаяды.

Үйрек мойнын созады

Жерге аққу қонады.

Оңға- оңға түзу тұр.

Солға-солға түзу тұр.

Алға бір қадам,

Артқа бір қадам,

Жоғары төмен қарайық,

Орнымызды табайық.

Күн болып жайнайық,

Су болып ағайық.

Терең-терең дем алып

Жүгіреп-жүгіріп алайық.

Көтереміз қолымызды

Созыламыз жоғары

Бір ,екі, үш

Денеңді оңға бұр

Бір, екі, үш

Денеңді оңға бұр

Қолды созып жан-жаққа

Отырамыз орнымызға.

Орнымыздан тұрамыз

Мойнымызды бұрамыз

Басты төмен бұрамыз

Осылай жаттығу жасап

Үлкен болып шағамыз.

Бойыңа күш тарасын.

Аш аяқтың арасын

Екі қолды белге ұста,

Бостау болсын қыспа

Кең тыныстап, ал демді.

Бір-екі

Бір-екі

Жаттығайық біркелкі.

Біз жүрдік-жүрдік.

Бүлдірген таптық.

Бір бүлдірген, екі, үш....

Ой қандай тәтті

Тонса біздің қолымыз

Қолғап киіп, аламыз

Сарт - сарт шапалақ соғамыз

Тонса біздің аяғымыз,

Еттік киіп аламыз

Топ - топ, топылдап, билейміз

Тонса біздің денеміз

Тонды киіп, аламыз

Зу -зу зу-зу шанғы тибеп, аламыз

Қарлығаш боп ұшайық

Торғай болып қонайық

Сауысқан болып секіріп

Тоқылдақ боп шұқыйық.

Сылдырмақты алайық

Қатты-қатты соғайық

Күш түсіре табанда

Би билейсің табанда

Тақ-тақ-тақ.

Терезеден күн қарайды

Бөлмені нұрландырады

Балалар алақан соғады

Күнге өте қуанады.

Сыңғыр-сыңғыр сырғалар

Құлағымда ырғалар

Оң қолымда білезік

Сол қолымда білезік

Санап көрші қанекей

1,2,3,4,5,,,1,2,3,4,5.

Қылқаламды алайық

Сәнді өрнек салайық

Қолға ұстап қайшыны

Ою- өрнек қияйық.

Далады жел тұрады

Жел қаттырақ соқты.

Найзағай жарық етті.

Бір кезде жаңбыр жауа бастады,

Жел баяулады, баяулады.

Жаңбыр да ақырындады.

Жел басылды,

Күн ашылды.

Торғай торғай тоқылдақ

Жерден тары шоқып ал

Бөтегесін томпайтып

Шиқ-шиқ етіп отырмақ.

Қоңыр қаздар қалқып жүрді.

Жасыл шөпке келіп қонды.

Біраз жүзіп жүгірген соң,

Қайта олар ұшып кетті.

Қошақандар ұйықтап жатыр

Орындарынан тұрады,

Керіледі, созылды,

Оңға, солға бұрылды.

Сосын іске кірісті.

Топ-топ басайық

Жалаудан күн жасайық.

Жаса-жаса алтын күн.

Жаса-жаса жарқын күн.

Тап-таза суда.

Балық жүзіп ойнайды

Біресе жиырылады.

Біресе керіледі

Біресе құмға тығылады.

Ұзын мұрты құмырсқа

Келе жатыр жұмысқа.

Допты алдым қолыма.

Допты қойдым орнына,

Оңға қарады, солға қарады.

Үлкен тау деп ойлайды.

Буратина созылды,

Бір еңкейді,

Үш еңкейді,

Екі жаққа қол созады.

Аяқтарын көтерді.

Жүрді-жүрді жүреді.

Жүгірді-жүгірді жүгірді.

Таң атты, күн шықты.

Аспанды бұлт шықты,

Жел тұрды, жауды.

Найзағай сарт- сұрт етті,

Біз бұға қалдық.

Таң әлі атқан жоқ,

Маңай әлі қараңғы.

Әтеш ерте оянып,

Жан-жағына қарады.

Шынықтырып денені,

Қанаттарын қағады.

Ку-ку-ре-ку,тұр-тұрлап,

Оятады баланы.

Еркін ұста дененді,

Тарсылдатпай еденді,

Орнымыздан тұрып- ап,

Жүгірейік бір уық.

Бір, екі, үш, бір,екі,үш,

Аяқты алға созайық,

Тік көтеріп, қозғайық.

Тым сылбыр да болмайық,

Алға қарай озбайық,

Бір, екі, үш, бір ,екі, үш,

Орманда кірпі келеді,

Саңырауқұлақ тереді.

Кездесті, міне, керегі.

Екеуі қайың астынан.

Біреуі терек қасынан.

Тоқылған салса себетте.

я

Қырғауыл боп ұшамыз-ұшамыз.

Түлкі болып қашамыз-қашамыз,

Қырғауылдай тапқыр боп,тапқыр боп,

Орнымызға қонамыз.

Әже өрнек құрады.

Өрнек оқу құралы.

Бұл құрал мен тамаша,

Тоқылады алаша.

Шынығамыз жастай біз,

Жаттығуды бастаймыз.

Бір, екі, үш, бір, екі, үш,

Бойымызға жинап күш,

Жаттығуды бастаймыз.

Бір, екі, үш, бір, екі, үш,

Біз кішкентай баламыз,

Өсіп-өніп толамыз,

Көкке қарап,талпынып,

Күнге қолды созамыз.

Қанат қағып ұшамыз,

Қарлығаштай қалықтап,

Бір отырып, бір тұрып,

Бір тынығып алайық.

Қолға қалам алайық,

Дәптерімізді ашайық,

Дәптерімізді ашқан соң,

Әдемі етіп жазайық.

Кел, бала, кел бері.

Қыздырайық денені,

Орнымыздан тұрып-ақ

Жүгірейік бір уақ.

Бір, екі, үш,

Бір, екі, үш,

Екпіндей түс.

Аяқты оңға созайық ,

Тік көтеріп қозғайық.

Оңға , солға қарайық,

Орнымызды табайық.

Күн болып ағайық,

Мөлдір су болып ағайық,

Гүл болып жайнайық,

Терең-терең дем алып,

Жүгіріп-жүгіріп алайық.

Күн ұйықтайды,

Күн оянды,

Жел соғады

Жел қатты соғады.

Найзағай шатырлайды,

Жаңбыр жауады

Жаңбыр басылды,

Күн ашылды.

Тымақ киіп басына,

Иыққа шапан жабайық.

Тізілген маржан тасы бар

Қаусырма белдік тағайық.

Етік жеңді жинақтап.

Төрден орын табайық.

Қолымызда тостаған

Қонаққа құр тоспаған

Ішіне ас салайық

Кәне, дәмін қарайық.

Қара-қазан-тайқазан.

Емес сірә жай қазан

Әжем асар қой етін,

Кейде дәмді дәу сазан.

Ат ерттеуге жарайық,

Жонына қамшы салайық.

Жорға мініп жарысып,

Көрші ауылға барайық.

Бір, екі, үш санайық.

Кім озады қарайық.

Мәреге жетсе жорғалар

Бір тынығып алайық.

Құстар қанат қағайық!

Екі қолды,

Сәл көтерсек болады.

Енді оны бөгелмей

Түсірейік, қанат қағайық!

Бір, екі, үш.

Бір, екі, үш.

Көтеріліп шаңырақ,

Уықтары шаншылар.

Керегелер керіліп.

Өрімдей боп өрілер.

Бәріміз жүрсек айналып,

Киіз үй боп көрінер.

Құс қанатын жайды

Үйрек мойынын созды

Жерге аққу қонды.

Қоюланып тағы бұлт

Жауды жаңбыр себелеп

Жапырақтар жамылып

Бұға қалды көбелек.

Тік ұста бойыңды

Жоғары соз мойыныңды

Соз қолыңды тағыда

Жеткіз жираф мойнына.

Күркіреді күн-күн

Терезелер шың-шың

Жауды жаңбыр топ-топ

Шелек-шелек көп-көп

Жон арқанды тос-тос

Қүнбағыс тез өс-өс

Екі қанат қазда бар

Қазды іздесең сазға бар

Екі қанат құста бар

Қуып жетте ұстап ал.

Қаңқ -қаңқ қаздарым

Тізені сәл бүгіңдер

Қолды артқа созыңдар

Қане қазға ұқсаңдар.

Биші бұрылып билейді

Күйші домбыра тартады

Спортшы жүгіріп , секірсе

Оқушы сабақ оқиды.

Бақа-бақа балпақ

Басың неге жалпақ

Темір телпек көп киіп

Басым содан жалпақ

Бақа-бақа балпақ

Бұтың неге талтақ

Су бетінде көп жүзіп

Бұтым содан талтақ

Бақа-бақа балпақ

Көзің неге тостақ

Қарауылды көп қарап

Көзім содан тостақ.

Биік болып өсеміз

Егіндей жайқалып

Табиғатты сүйеміз

Шетімізден шеберміз

Денемізді бос ұстап

Билеп -билеп аламыз

Аппақ болып таң атты

Түтін тікке шығады

Қарлығаштар қанатын

Самғап биік ұшады.

Жалғыз саусақ тіпті де

Ұстай алмас жіпті де

Екі саусақ бірікті

Ине қолға ілікті

Үш саусағым орамды

Жүгіртеді қаламды

Өнерлі екен он саусақ

Қала салсақ, жол салсақ.

Аламыз әжемен үйге тауықты,

Аламыз үйге тауықты,

Тауық жем жеп қыт-қыттайды.

Аламыз әжемен үйге үйректі.

Үйрек былай балпаңдайды.

Аламыз әжемен үйге сиырды

Сиыр былай мө-дейді.

Аламыз әжемен үйге мысықты

Мысық былай мяу-дейді.

Аламыз әжемен үйге біз итті.,

Ит былай аф-аф-дейді.

Аламыз әжемен үйге шошқаны

Шошқа былай хрю-хрю дейді.

Аламыз әжемен үйге телевизор,

Телевизор уақыт-уақыт,

Хабаршы ля-ля-ля

Тауық жем жеп қыт-қыттайды

Солға,солға түзу тұр. Оңға,оңға түзу тұр. Алға қарай бір адым Артқа қарай бір адым. Жоғары,төмен қарайық, Орнымызды табайық.

Наң уағын шашпаңдар, Жерде жатса баспаңдар, Теріп алып, қастерлеп, Торғайларға тастаңдар.

Ептеп-ептеп жерден бидай терейік.

Тергеніңді торғайларға берейік.

Тойғаң торғай томпаң-томпаң секірің,

Ол да біздей үлкен болып жетілсін.

Шаршадың ба ,отыр ғой демінді ал.

Енді менің әңгімеме құлақ сал.

Торғай,торғай ,торғайсың,

Таяу келіп қонғайсың.

Жем шашайын тойып -ал ,

Сонда аязда тоңбайсың.

Бас бармақ-әкем,

Балаң үйрек-шешем,

Ортан терек-ағам,

Шылдыр шумек-әпкем,

Кішкентай бөбек-мен

Бір үйде біз нешеуміз?

Бір үйде біз бессеуміз. -----------

Топ-топ етіп басайық,

Жалаудаң күн жасайық,

Жаса-жаса жарқын күн,

Жаса -жаса алтын күн.

Үзын қанат инелік,

Инелікке тимелік,

Ұшақты біз жасадық.

Инеліктен үйреніп.

Зу-зу-зу-зу,зу-зу.

Көжектерім түршы,

Беті-қолды жушы.

Айнаға қарашы,

Шашыңды тарашы

Орныңа отыршы.

Биік болып өсеміз,

Елкадай жайқалап,

Табиғатты сүйеміз.

Шетімізден шеберміз,

Денемізді бос ұстап,

Билеп-билеп аламыз.

Бойын көкке созады,

Қолын көпке созады.

Кең құшағын ашады.

Көлеңкесін тосады.

Көк қарағай,қарағай.

Мейірімді анадай.

Ұлдармен қыздармыз,

Доп сияқты секіріп.

Аяқпенең топылдап,

Қолымызды соғамыз.

Тамаша,күн шықты! - Тамаша!

Тамаша,жел соқты!-Тамаша!

Тамаша,досымыз болғанда!-Тамаша!

Тамаша,анамен бірге!-Тамаша!

Тамаша айналып,бибилеп!-Тамаша!

Тамаша,ақылды болғанда!-Тамаша!

Әрі қарай жүрейік,

Бағдаршамға қарайық.

Қызыл көзі жаңғанда.

Қозғалмайық,тұрайық.

Сары көзі жанғанда,

Жүруге дайын болайық.

Жасыл көзі жаңғанда.

Жолдан өтіп алайық.

-Жағдайың қалай? -Былай.

-Жүзесің қалай? -Былай.

-Жүгіресің қалай? -Былай.

-Алысқа қалай қарайсың? -Былай.

-Шашті қалай тарайсың? -Былай.

-Би қалай билийсың? -Былай.

Ақ,ақ шапалақ.

Яқ,яқ бас аяқ.

Дік,дік секірдік!

Дік,дік біз келдік.

Ас ішуге,тұрайқ.

Қолымызды жуайық.

Сабын,суды аямай.

Тазалықты ұғайық.

Сылдырлайды мөлдір су,

Мөлдір суға қолын жу.

Мөлдір суға бетін жу.

Мөлдір суға секіріп,

Біз жүземыз ептеп.

Тазалықтың досы,

Су дегеніміз осы.

Жайқалады ақ бидай,

Басын иіп аққудай,

Трактор мен комбайн.

Жургізуге мен дайын.

Кане отырайық неше рет,

Неше құлпынай бізде.

Неше құлпынай бізде, секіремыз біз кане.

Біз жаздық,жаздық

Саусақтармен ойнайдық.

Кішкене демалдық,

Орнымызға отырдық.

Біз-күлкілі қүыршақ.

Біз -айналамыз,сақ-сақ.

Аяқтармен топ-топ.

Алақаңмен хлоп-хлоп.

Секіремыз бәріміз.

Бір,екі,үш,төрт,бес.

Бас бармағым-апельсин,

Бізге берер көп шырын.

Сұқ саусағым-қара өрік,

Дәмі сондай бал өрік.

Ортан терек-сары өрік,

Беріп тұр ғой ол көрік.

Шылдыр шүмек-алмұрт,

Көп мақтайды ел жұрт.

Кішкентай бөбек-ананас,

Пайдасы көп-шырын ас.

Басымыз қайда біздің? -Міне бас.

Қасымыз қайда біздің? -Міне қас.

Көзіміз қайда біздің? -Міне көз.

Ал өзінді көрсет сен? -Міне мен.

Мұрның сенің қайда екен? -Міне, ол.

Мойның сенің қайда екен? -Міне, ол.

Ал,қолың қайда екен? -Міне, ол.

Өзінді көрсет сен? -Міне мен.

Құлағын қайда екен? -Міне ол.

Аяғыңда басшы сен. -топ -топ-топ.

Ал өзінді көрсет сен? -Міне мен!

Қолданылған әдебиеттер.

1.Бала мен балабақша. № 2,2014ж 2.Сауат ашу және жазу .Алматы кітап баспасы 2009ж. 3.Мектепке дейінгі білім.№2 2014ж.

4.Құрастыру және қол еңбегі.2011ж.

5. Бала мен балабақша.№5. 2013ж.

6.Балабақшада:тәрбиелеу және оқыту.2014ж.

7.Интернет.

.

39