Разработка урока Символика Тувы

Кичээлдин темазы:

«С\лде туктуг, ыдык ырлыг с\з\\ бедик т=рээн Тывам»

Сорулгазы:

1.Уругларны торээн чуртунун дугайында тодаратпышаан, улам ханыладып, Тываных сулдезиннин, тугунун хевирин, ыдык ырынын утказы-биле ханы таныштырып,сос курлавырын, харылзаалыг чугаазын, уран-чеченин сайзырадыр.

2.Уругларнын чараш чувени эскерип билирин, бойдуска камныг, хомаалыг болурун, Тыва чонувустун чаагай чанчылдарынга болгаш езулалдарынга ооредип кижизидери.

3.Уругларнын угаан-медерелин, кичээнгеиин бугу талазы-биле сайзырадырын уламчылаар.

Дерилгези:

1.Тыванын улуг тугу.

2.Сулде демдээ.

3.Бичии тугу.

4.Магнитафон.

5.Кассеталар.

6. «Центр Азия» македи.

7.Альбом «Тыва черивис».

Кичээлдин чорудуу:

Уруглар тыва аялга -биле кирип келгеш, аалчылар -биле мендилежирлер.

-Амыр-ла бе, менди-ле бе?

-Уруглар бис богун «Сулде, туктуг ыдык ырлыг- Сузуу бедик торээн Тывам» деп кичээливисти эгелээр-дир бис.

-Кижинин торээн чуртту чуден эгелээрил?

Тыны болгаш торээн чурттан

Дынгылдайдан, хоомейден

Чаштын эге алгызындан

Чарын салган анчылардан.

-Уруглар, Тывавыс дугайында чуну билир силер?

Делегейде алды дип бар. Оларнын эн-не улуу-Азия. Азиянын таптыг-ла дал ортузунда чуртту «Тыва» дээр. Мээн торээн чуртум ол. Енисей азы Улуг-Хем чанында «Азия тову» деп обелиск бар. Бистин чуртувустын найысылалы-Кызыл хоорай.Бо чылын 94 харлап турар. Чуртувустын девискээри оске чурттарга бодаарга улуг эвес. Ынчалза-даа бойдус талазы-биле эн-не байлак. Тыванын бай-байлаан, оон сайзыралын ырларда шулуктерде бижээн.

Эткир уннум ырым ырлап

Чонум алгап аян тудаал.

Эртинези эгээртинмес

Элбек-байлак торээн Тывам.

Песню звонкую слагая

Свой народ я прославляю

Золотая, голубая

Ты моя Тыва родная

-Торээн Тывавыс дугайында шулуктерде:

Сут-Хол шалбаа,

Суур тей-деп тоолун ыдып

Суруг малын ай-деп алгаш,кожуп чораан.

Эзиминде, аргазында Элик-хулбус эргелелген.

Эргим чуртум-байлак Тывам.

Сузуум болган авамнын авамнын суду ышкаш

Суузуннуг мага-боттан адырылбас,

Тынар агаар, сеткилимнин хорзуну бооп,

Тыва дылым, дамыр ханда тудуш-дыр сен.

Кырган-ачам уран-мерген тоолундан

Кыштын узун кежээзинде сени дыннааш

Маадырлыг олбес чоннун дылы-дыр деп,

Магадааштын кезээ шагда ынакшаан мен.

Кичээлдин дуннели:

1.Кижинин торээн чуртту чуден эгелээрил?

2.Тыванын дугайында чуну билдиннер?

3.Делегейде каш дип барыл?

4.Тывавыстын бай-байлаан ырларда болгаш шулуктерде канчаар коргускен -дир уруглар?

Тыва Республиканын Сулдези

Тыва Республиканын Сулдези, Тугу , Ыдыктыг ырызы ханы уткалыг. Бо сулденин даштыкы хевири частып келген чечек ышкаш беш талалыг. Мында беш диптернин найыралын коргускен утка бар.

Сулденин чоон-сонгу талазындан эртенги хун унуп орар. Мында чырык чаагай амыдыралдын эгезин илереткен.

Кичээлдин туннели:

1. Сулде демдек деп чул?

2. Ыдык ыры деп чул?

3. Торээн чуртувустун тугун чуруур.