Мектепке дейінгі білім беру үдерісін басқарудың ұтымды жолдары

Раздел Дошкольное образование
Класс 1 класс
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат doc
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Мектепке дейінгі білім беру үдерісін басқарудың ұтымдандыру жолдары

Зәуре Исатайқызы Момынова, №13 «Нұрбөбек-Тереңөзек» балабақшасының меңгерушісі, Сырдария ауданы

Бүгінгі таңда мектепке дейінгі оқыту мен тәрбие деңгейі ерекше маңызға ие болып отыр, өйткені республиканың қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық өміріндегі түпкілікті өзгерістер, біздің мемлекетіміздің әлемдік білім кеңістігімен ықпалдасуы, бәсекеге қабілетті қоғамда өмір сүріп еңбек ете алатын өскелең ұрпақтың білім алуының дайындық сапасына жоғары талаптар қояды. Сондықтан, біздің міндетіміз балалардың толыққанды білім алуын қамтамасыз ету.

Қазақстандағы қазіргі заманғы мектепке дейінгі білім жүйесі қоғамның қажеттілігіне сәйкес сұраныс есебінен құрылады. Осыған байланысты, ол балаларға арналған мектепке дейінгі ұйымдар үлгісімен және жаңа формалы ұйымдардың пайда болуымен, білім беру қызметінің әр-түрлілігімен сипатталады. Бүгінгі күні ата-аналарға әрбір баланың жеке бас қабілеттерін дамытуға сай келетін балабақшаны таңдау мүмкіндігі пайда болды. Бұл аз уақыттық болу топтары, шағын-орталықтар, жеке меншік балабақшалар, оқу-тәрбие және сауықтыру орталықтары, мектеп-балабақшалар, және т. б.

Балаларды оқыту мен тәрбиелеу, дамыту мәселелері тек қана еңбекті басқару қағидалары мен мектепке дейінгі мекеме басшысының жоғары кәсібилігіне негізделіп, дұрыс ұйымдастырылғанда ғана табысты болатыны анық.

Мені, жас басшы ретінде қызметке алғаш келгенімде, орта мектеп ұжымында, оқушылармен жұмыс істеудегі 30 жылдан аса еңбек өтілім бола тұра, сан сұрақ қаумалады, олардың қатарында:

- мен бүлдіршіндермен тез тіл табысып кете аламын ба?

- қызметкерлерді ынтымағы жарасқан ұжым ету, олардың арасында мейірімді қарым-қатынас орнату үшін істі қалай ұйымдастырғаным жөн?

- педагогтардың жұмысына білікті бақылау жүргізу үшін мекеме қызметін қалай жоспарласам екен? Осы және басқа да сұрақтарды мектепке дейінгі мекеме басшысы шеше білуі тиіс.

Мектепке дейінгі тәрбие мекемесінің тыныс-тіршілігін демократияландыру және ізгіліктендіру, оны балаға бағыттау тек мекеме басшысының жаңа басқару қағидалары мен кәсіби деңгейінің жоғарылығының арқасында ғана жүзеге асырылуы мүмкін.

Балабақшаны, меншік нысанына қарамастан, басқару - тәрбиешілер, қызмет көрсетуші қызметкерлер, балалар, ата-аналар мен қоғамдастыққа мектепке дейінгі жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту мәселелерін ұтымды шешу мақсатында ғылыми негізделген іс-әрекет.

Мектепке дейінгі мекемені басқару мақсаты аталған жүйелердің ұтымды қызметін қамтамасыз ету, балалармен жүргізілетін тәрбие жұмыстарының жоғары нәтижелеріне аз уақыт және күш-қайрат шығынымен қол жеткізуден тұрады.

Қазіргі заманғы балабақшаны басқару - мақсаттар мен міндеттерді дұрыс қоя білудің, тәрбие жұмысында қол жеткізген деңгейді зерделеу мен терең талдаудың, озат тәжірибені анықтау және тарату мен тәрбиешілерді балалармен жұмысқа дайындауда педагогика ғылымдарының жетістектерін қолданудан тұратын ұтымды жоспарлау жүйесінің, балаларды сабақ үстінде және күнделікті өмірде оқыту мен тәрбиелеудің үйлесімді бірлігін жүзеге асыру, тиімді басқару және орындалуын жүйелі тексеру нәтижесінде қалыптасатын күрделі үдеріс.

Аталған міндеттерді шешуде балабақшаны басқаруды терең демократияландыру маңызды орын алады. Мектепке дейінгі мекемені басқаруда бір адамның басқаруы мен алқалылық ұдайы үндесіп отыратын факторлар болып табылады.

Өйткені мектепке дейінгі мекеменің тынысы мен қызметінің аса маңызды мәселелері алқалық деңгейде қарастырылады. Бір адамның басқаруы мен алқалылықтың өзарақатынасы мәселелерді педкеңесте, жұмысты ұжымдық талқылауда, өндірістік отырыстар мен ұжымның жалпы жиналысынан көрінеді.

Алқалылық - шешімдерді талқылау мен жасауда, бір адамның басқаруы - басшының өкімдерінде көрініс табады.

Айтарлықтай маңызды мәселелерді іріктеу және оларды педкеңесте, ұжымның жалпы жиналысында талқылауға дайындаудың жан-жақтылығы, ұжымда іскерлік ахуал орнату, ұжымдағы ынтымақ көбінде басшыға байланысты.

Әкімшілік басқару сатыларының үйлесімді қызметі, олардың алқалық басқару органдарымен өзарабайланысы мекеме қызметкерлерінің алдына қойылған мақсаттарға қолжеткізудің жоғары нәтижесін қамтамасыз етеді.

Педагогикалық үдерісті басқару меңгерушіден терең ақыл-парасатты талап етеді; ол білімін, білігін және тәжірибесін кез келген өмірлік ситуацияларда қолдана білуі, педагогикалық құбылыстың мәніне жете білуі тиіс.

Меңгеруші үнемі өзін-өзі тәрбиелеумен айналысуы керек. Төменде өзіме үнемі жол бастаушы ретінде ұстанатын, психологиядағы өзін-өзі тәрбиелеу мен өзін-өзі басқарудың барынша кең тараған әдістерін әріптестеріме ұсыныс ретінде келтірсем:

- еске салу әдісі. Өзінің кемшілігін білетін басшы, ол туралы өзіне үнемі ескертіп отырады. Кейде жазбаша да болады. Мысалы, стол үстіне «Өзіңді өзің ұстай біл!», «Ызаланба!», «Ақылыңды ашуыңа жеңдірме!» деген ескертпелер жазылған қағазды қоюға болады.

- стоп-кран - «шұғыл тоқта» әдісі. Қатты қызып, мәселе ушыға бастағанда, басшы өзіне: «Жоқ, бұдан ары олай етуге болмайды! Өзіңді басқаша ұста, мұнан да нәзік тәсіл тап!» деп ескерте білу тиіс. Бұл тасқынды тоқтатып, өзіне, адамдарға, орын алған жағдайға басқаша қарауға мәжбүрлейді.

- өзін-өзі ұстау әдісі. Өткір, өзекті жағдайларда басшы өзін «арадағы араздықты одан ары өршіту» жақсылыққа апармайтынына сендіре бастайды. Өзін-өзі ұстау қиын, соққыға соққымен жауап бергің келеді, дегенмен ол өзін саналы түрде басады, жағдайдан басқа істерге көңіл бөлу, басқа жерде шерін тарқату және т. б. арқылы алшақтайды.

- әрекетке дейінгі түсініктеме әдісі. Түсініктеме екі жақтың өткірсезімтал қарым-қатынастардың себептерін түсінуге мүмкіндік береді.

Басқару үдерісіндегі маңызды орынды басқару шешімі алады. Басқарушылық шешім - әміршіл нысанда берілген іс-әрекет бағдарламасы болып табылады. Кез келген шешім басшы немесе ұжым қол жеткізуге ұмтылған мақсатты айқындайды. Шешім:

- істің қажетті және қолданыстағы жайы арасындағы айырмашылықпен сипатталатын проблемалық ситуация болғанда қабылданады;

- басқару шешімдері бір-бірімен мазмұны жағынан ерекшеленеді. Кез келген басқару шешімінде мәселенің шешілуі туралы сұраққа жауап болуы керек;

- басқару шешімі ғылыми негізделген, өкілетті, дер кезінде, мақсатты болуы және орындалу айқындығымен, нақтылығымен, реттілігімен, қысқалығымен, түсініктілігімен және нысанының қатаңдығымен ерекшеленуі тиіс;

- шешім шынайы ақпарат негізінде қабылданады. Нысанына қарамастан шешімнің мәтіні мәселенің мәнін аша білуі тиіс;

- мектепке дейінгі мекемені басқарудың тиімділігі қабылданатын шешімдердің сапасына ғана емес санына да байланысты. Бұйрықтарды кез келген мәселе бойынша шығару, оның маңыздылығын төмендетеді;

- меңгерушінің бұйрықтың орындалуына жауаптылардың арасындағы өзараәрекетті орната білгені, олардың әрқайсысының міндетін анықтай білгені жөн. Бір қызметкер шешімнің қабылдану қажеттігін бірден көрсе, екіншісі мүлдем шешім қабылдамайды, ал үшіншісі проблеманы мүлде көрмейді.

- міндетті ұғынудың тиімді тәсілінің бірі - оның тілдік берілімі, атқарушыға бере білу ұстанымында. Меңгерушінің бағынысындағы қызметкерге сөйлеу мәнері қабылданған шешімді орындауға деген ұмтылысты шектеуі немесе ынталандыруы мүмкін. Мәні - дұрыс сөйлеу білу білігі. Ол көбіне, басшының тәрбиелілігіне байланысты.

«Бала тәрбиесі бір өнер, өнер болғанда да, ауыр өнер, тек бір ғылым иесі болуды тілейтін өнер. Баланы дұрыс тәрбие қылу үшін әркімнің өз тәжірибесі жетіспейді. Басқа адамдардың тәжірбиесімен танысу керек» - деп ұлы ақын Мағжан Жұмабаев айтқандай, мен де жас басшы ретінде өз тәжірибеммен әріптестеріммен бөліскім келді. Тілге тиек болған ұстанымдар, тек мемлекеттік ғана емес, қоғамдық маңызы артып отырған жас, жаңа жеке меншік нысанындағы бала бақша басшыларына да қажетті деп ойлаймын.

Балалар - еліміздің бүгіні мен ертеңі. Отанымыздың басты байлығы, болашақ тірегі де осы - балалар. Балаға қамқор болып, тиісті жағдай жасап, денсаулығын жақсартып, өмірін гүлдендіріп, саналы тәрбие мен сапалы білім беру - біздің басты мақсатымыз.

Кішкентай бөбегіміздің алғашқы даму кезеңі, біліммен тәрбие берудің алғашқы сатысы - балабақшадан басталады. Балалардың білім алуға, еңбекке, қоршаған ортаға деген көзқарасы, адамдармен қарым-қатынасы, ойлау қабілетінің дамуы мектепке дейінгі кезеңде қалыптасады. Кішкентай бүлдіршіндердің бала-бақшаға барамын деп, таңды асыға күтуін ұйымдастырсақ біз отанымыздың алдында педагогикалық парызымызды өтедік деуімізге болады.


© 2010-2022